Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
A Europeanisering
A Technologisering
A Hotspot: DESAdochters
A Hotspot: Besmetting hemofilieApatiënten met hiv
A Domein: Gezondheid
Jaren zestig – na 2005
)
!
De ontwikkelingen op farmaceutisch gebied maakten in de loop van de twintigste eeuw
steeds meer ziekten en aandoeningen behandelbaar. Vooral na de Tweede Wereldoorlog
kwamen er veel nieuwe geneesmiddelen op de markt. In het algemeen had men vooral
aandacht voor de positieve aspecten hiervan en was er nauwelijks oog voor eventuele
bijwerkingen. Dit veranderde eind 1961 toen duidelijk werd dat het slaapmiddel
thalidomide, in Nederland vooral bekend onder de merknaam Softenon, ernstige
afwijkingen bij pasgeborenen veroorzaakte wanneer het gebruikt was tijdens de
zwangerschap. Het zorgde voor een ommekeer in het denken over geneesmiddelen en
leidde tot structurele aandacht voor de bijwerkingen. [Ten Hoopen 2001: 3A6; WRR
2007: 32] In 1963 werd het College ter Beoordeling van verpakte Geneesmiddelen (CBG)
opgericht, dat nieuwe geneesmiddelen vóór registratie ging toetsen op veiligheid en
werkzaamheid. De Koninklijke Nederlandsche Maatschappij ter Bevordering van de
Geneeskunde nam in datzelfde jaar het initiatief tot het instellen van een
meldingssysteem van bijwerkingen, het Bureau Bijwerkingen Geneesmiddelen. Naar
aanleiding van de meldingen kan het CBG vervolgens besluiten de registratie van een
geneesmiddel te schorsen. Dit gebeurde bijvoorbeeld in 1980 met het slaapmiddel
Halcion, waarover in het voorafgaande jaar meer meldingen waren binnengekomen dan
van alle andere geneesmiddelen samen. [Meyboom, 1989; Volkskrant 1995]
De toetsing van geneesmiddelen voordat ze op de markt komen en de registratie van
bijwerkingen erna, kunnen niet voorkomen dat ze soms minder gewenste uitwerkingen
hebben. Geschat wordt dat jaarlijks 19.000 personen in het ziekenhuis worden
opgenomen voor problemen door geneesmiddelengebruik, waarvan er circa 1250
overlijden. Bijna de helft van deze ziekenhuisopnames is mogelijk vermijdbaar,
bijvoorbeeld door een betere samenwerking tussen huisarts, medisch specialist en
apotheker. [Bouma 2006a]
Apothekers zijn vanaf het begin van de jaren zeventig een steeds belangrijker rol spelen
bij de controle op de veiligheid van geneesmiddelen. Tot dan toe was de taak van de
apotheker voornamelijk beperkt tot het afleveren van het door de arts voorgeschreven
geneesmiddel en werd slechts gecontroleerd op mogelijke doseringsfouten, vergissingen
en onduidelijkheden op het recept. In de loop van de jaren zeventig verplaatste de
aandacht zich van het geneesmiddel an sich naar de geneesmiddelentherapie. Toen de
gevaren van ongewenste bijwerkingen, tekortkomingen bij het voorschrijven van
medicijnen en therapieontrouw door de patiënten sterker in de belangstelling kwamen te
staan, ging medicatiebewaking deel uitmaken van het takenpakket van de apotheker.
[Ten Hoopen: 213A218] Zo gingen apothekers vanaf 1986 systematisch bijwerkingen
bekijken die huisartsen hadden geconstateerd. Door middel van bewustwording van het
vóórkomen van bijwerkingen, wilden zij de kwaliteit van de geneesmiddelverstrekking
verbeteren. Het leidde in 1991 tot de oprichting van de Stichting Lareb (Landelijke
67