Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
- $
. ' 5
A Individualisering
A Emotionalisering
A Internationalisering
A Megatrend: Toename ven behoefte aan veiligheid / afname van crisistolerantie
A Trend: Opkomst en afname van het oud terrorisme
A Trend: Opkomst van het modern terrorisme
A Trend: Groeiend belang van ‘veiligheidsgevoelen’ van de burger
A Trend: Invoering integraal veiligheidsbeleid
Jaren vijftig A na 2005
!
‘Veiligheid’ heeft als begrip in Nederland lange tijd vooral gestaan voor bescherming
tegen onheil dat van buiten de Nederlandse samenleving bedreigde, de veiligheid van de
staat. Het was het soort veiligheid waar de Binnenlandse Veiligheids Dienst voor stond.
Dat stond allemaal ver van de burger af. Pas vrij recent, in de jaren negentig, is het
begrip verbreed met aspecten als criminaliteit en kwaliteit van de leefomgeving, en is er
een verband gelegd met rampenbestrijding, brandveiligheid en milieu. Daarna werd
'zinloos geweld' een belangrijke factor. Het hield de dreiging in dat elk willekeurige
persoon slachtoffer kon worden van gewelddadige acties, zonder dat men zich daar tegen
teweer kon stellen. Veiligheid werd een zaak van het publiek.
Zeker na de aanslagen in de Verenigde Staten in 2001 werd ook het terrorisme deel van
(on)veiligheid. De diffuse dreiging gold daarbij nog veel sterker, zoals later ook manifest
werd bij de aanslagen in Madrid en Londen. Toch was de angst voor terrorisme in de
veiligheidsbeleving niet overwegend. In een onderzoek uit 2004 naar verwachtingen rond
onveiligheid en criminaliteit in 2020 was de uitkomst dat deze dan 'veel groter' of 'groter'
zouden zijn hoog: 73,2%. In de uitgesplitste lijst bleek terrorisme relatief(!) bescheiden
te scoren met 68,5 % ‘veel groter’ of ‘groter’, tegenover computercriminaliteit (84,4%),
vermogensdelicten en diefstal (88,1%), bedreiging en mishandeling (71,1%) en moord
en doodslag (68,9%).
De 'klassieke' veiligheid was na de Tweede Wereldoorlog aanvankelijk het exclusieve
domein van de overheid, in het bijzonder van de regering. In de jaren zestig veranderde
dit. Veiligheid als fenomeen ging spelen in het parlement en in activistische groepen in de
maatschappij, links en rechts. Links poneerde de stelling dat de overheid zelf een gevaar
was geworden voor de veiligheid van Nederland. Rechts reageerde daarop door te stellen
dat het overheidsbeleid op het gebied van de nationale veiligheid na de Tweede
Wereldoorlog niet hard genoeg geweest was. Met het Nederlandse 'wapen' van
repressieve tolerantie, door leden van de rechtse groeperingen en weerstandsA
bewegingen te incorporeren in de inlichtingendiensten, werd het gevaar dat zij
opleverden ingedamd. De linkse oppositie ging door. Dat toonde zich later (vanaf eind
jaren zeventig) ook in maatschappelijke organisaties die zich actief gingen bemoeien met
het veiligheidsbeleid zoals de overheid dat voerde. Voorbeelden daarvan zijn de Witte
BVD, Onkruit, Kerk en Vrede, Inter Kerkelijk Vredesberaad (IKV), Vrouwen tegen geweld.
Hoewel met hun acties regelmatig in min of meer ernstige mate de wet werd overtreden,
waren zij niet principieel gewelddadig tegen personen. Zij werden dan ook niet tot
terroristische organisaties gerekend.
Toen in de jaren zeventig met de terroristische acties van ZuidAMolukkers, en later de
Rode Jeugd en RaRa, de rechtsorde daadwerkelijk in het geding was, werden de
61