Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
van de Britse schrijver Salman Rushdie bleek wel ontvankelijkheid van hier wonende
moslims voor radicale denkbeelden en de bereidheid om voorlieden blindelings te volgen
(veel van de demonstranten hadden geen idee waar het boek Duivelsverzen over ging),
maar dat ontwikkelde zich niet tot home grown islamitisch terrorisme. Alleen in Frankrijk
was er midden jaren negentig sprake van een reeks aanslagen. In 2000 werd door de
Duitse politie een groep NoordAAfrikanen opgepakt die verregaande voorbereidingen had
verricht voor het laten ontploffen van een fragmentatiebom op de kerstmarkt in
Straatsburg.
De Verenigde Staten was het belangrijkste westerse doelwit van de jihadistische
terroristen, nog meer na de Golfoorlog in 1991, met bomaanslagen op het World Trade
Center (1993) en op militaire bases en ambassades in SaoediAArabië en Afrika. De vrees
was dat terroristen ook in het bezit zouden komen en gebruik zouden maken van CBRNA
wapens (chemisch, bacteriologisch, radiologisch, nucleair). Hoewel de feitelijke
toepassing niet eenvoudig is A de enige min of meer geslaagde actie met een dergelijk
wapen was het verspreiden van het gifgas sarin in de metro in Tokio in 1995 door een
Japanse sekte A kan het dreigen er mee zeer effectief zijn, zoals bijvoorbeeld bleek uit de
grote angst rond 'poederbrieven'.
De aanslagen op het World Trade Center en het Pentagon op 11 september 2001
brachten ook in Nederland een grote schok teweeg. Ook hier kwamen de verhoudingen
tussen moslims en nietAmoslims op scherp te staan. Er was echter niet direct de idee dat
Nederland zelf ook op deze manier doelwit zou kunnen zijn voor een dergelijke actie. Het
effect was aanvankelijk meer indirect. Nederland ondervond de gevolgen van de
draconische maatregelen die in de Verenigde Staten vooral in de luchtvaart werden
getroffen en de druk die op de Europese landen werd uitgeoefend om samenhangende
wetgeving inzake terrorisme te realiseren. Ook werden internationale afspraken rond
wederzijdse steun, zoals die vanouds bestonden ten aanzien van gewapende conflicten
(NAVO), nu uitdrukkelijk uitgebreid tot het internationale terrorisme, als belangrijkste
bedreiging van westerse staten en de die internationale rechtsorde.
De aanslagen in Madrid in 2004 en in Londen in 2005, maakten duidelijk dat Nederland
wel degelijk doelwit zou kunnen worden, mede door de steun die aan de IrakAoorlog was
gegeven.
De aanslagen in de Verenigde Staten en in Europa waren in Nederland aanleiding tot het
ontwikkelen van een uitgebreid (anti)terrorisme beleid. De bevoegdheden van politie,
justitie, AIVD en MIVD werden uitgebreid en de internationale coördinatie, in het
bijzonder in Europees verband werd verbeterd, via Europol, het Joint Situation Center
(SitSen) bij de EU, en bilaterale contacten tussen nationale inlichtingendiensten.
Meer organisaties werden bij het antiAterrorisme beleid betrokken of hun betrokkenheid
werd geïntensiveerd. Bijzondere Bijstandseenheden werden uitgebreid, de luchtmacht
hield jachtvliegtuigen standAby om passagiersvliegtuigen die als wapen konden worden
gebruikt te onderscheppen, air marshalls van de Koninklijke Marechaussee vlogen mee
met burgervliegtuigen om kapingen en aanslagen te voorkomen, de Explosieven
Opruimings Dienst (EOD) werd van geavanceerd materiaal voorzien.
In augustus 2004 trad de Wet Terroristische Misdrijven in werking. Hierin werd voor het
eerst terrorisme als zodanig strafbaar gesteld. Ook voorbereidingshandelingen, als
werving voor de jihad en samenspanning tot het begaan van een ernstig terroristisch
misdrijf, werden hierin strafbaar. In het algemeen werd de strafmaat voor elke misdrijf
dat met een terroristisch oogmerk gepleegd werd, verhoogd met vijftig procent.
In 2005 werd een nationale coördinator terrorismebestrijding (NCTb) aangesteld, onder
de minister van Justitie als coördinerend bewindspersoon voor terrorismebestrijding.
Ondanks de gebeurtenissen van 11 september 2001 nam het percentage van de
Nederlandse bevolking dat zich vaak onveilig voelt af (1995: 6,9%, 2004: 4,4%).
De onveiligheidsgevoelens golden bovendien niet zozeer voor terrorisme, maar vooral
voor criminaliteit en rondhangende jongeren. Desondanks was er sprake van een
behoorlijke acceptatie onder de Nederlandse bevolking voor antiAterrorismemaatregelen
58