Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
,
A Internationalisering
A Multiculturalisering
A Trend: Opkomst en afname van het oud terrorisme
A Trend: Toenemend gevoel van onveiligheid in de maatschappij onder invloed van
gewelddadigheden in het publieke domein, mediaAaandacht en houding van de
overheid
A Hotspot: Aanslagen New York, Madrid en Londen
A Hotspot: Moord op Theo van Gogh
Jaren negentig – na 2005
!
In de jaren negentig was in Nederland het ‘oud terrorisme’ A beperkt geweld om
aanspraken op een gebied kracht bij te zetten of om een ideologische omwenteling te
bewerkstelligen A sterk afgenomen. De ZuidAMolukse acties waren tot een eind gekomen,
groepen als de Rode Jeugd waren niet langer operationeel en de acties van de RaRa
werden na de laatste aan hen toegeschreven aanslag in 1993 op het ministerie van
Sociale Zaken en Werkgelegenheid niet voortgezet. Ook door groeperingen uit het
buitenland werd in die tijd in Nederland maar incidenteel actie gevoerd in de vorm van
aanslagen op personen of zaken. Sommige demonstratieve acties, als van anarchisten of
antiAglobalisten, waren weliswaar gewelddadig, maar hadden geen terroristisch karakter.
Internationaal opererende links extremistische groepen raakten, met het wegvallen van
OostAEuropese steun, belangrijke financieringsbronnen kwijt. Vliegtuigkapingen bleven
nog wel geregeld voorkomen, maar de kans op een voor daders succesvol resultaat was
sterk teruggedrongen door internationale afspraken over de bejegening van de daders en
de afnemende bereidheid van landen als Libië om kapers een vrije aftocht te bieden.
Inmiddels was internationaal wel een nieuwe vorm van terrorisme ontstaan. In
tegenstelling tot bij het ‘oud terrorisme' werden acties gebaseerd op onduidelijke
doeleinden (vaak terug te voeren op uitingen van religieus radicalisme), die vanuit
diffuse netwerken werden verkondigd of die aan leidende figuren werden toegeschreven.
Massaal, ongericht geweld werd niet geschuwd. Door zoveel mogelijk willekeurige
slachtoffers te maken kon de samenleving ontwricht worden: toeslaan op 'soft spots' en
'soft moments'.
Veel van dat moderne terrorisme heeft een islamitische context. De Iraanse revolutie van
1979, waarin de wereldse leider werd afgezet en de Verenigde Staten als grootmacht
werd vernederd, gaf een belangrijke impuls aan moslimbewegingen in het MiddenA
Oosten, maar ook in andere delen van de wereld, om in actie te komen in een heilige
oorlog (Jihad). Doelwit was zowel de eigen regio als de westerse wereld.
Daarnaast speelden vanaf de jaren negentig internationaal nog steeds zaken als
onderdrukt nationalisme, separatisme, etnische frustratie, veelal gekoppeld aan sociaalA
economische achterstelling: een klassieke basis voor (oud) terrorisme. Een kenmerkende
ontwikkeling was dat groepen die deze doelen nastreefden, steeds meer de niets
ontziende methoden van het moderne terrorisme overnamen. Een voorbeeld is de
Tsetjeense bevrijdingsbeweging, met catastrofale bomaanslagen en de uiterst
gewelddadige gijzeling van meer dan duizend leerlingen, ouders en leraren in de school
in Beslan (2004).
Aanvankelijk had Nederland weinig van doen met het nieuwe terrorisme. Ook de rest van
Europa bleef er goeddeels buiten. Uit de demonstraties rond het islamitische doodvonnis
57