Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
(
A Toegang, participatie en emancipatie
A Multiculturalisering
A Trend: Toenemend gevoel van onveiligheid in de maatschappij onder invloed van
gewelddadigheden in het publieke domein, mediaAaandacht en de houding van de
overheid’
A Trend: Opkomst van het moderne terrorisme
A Trend: Veranderend karakter van criminaliteit
A Hotspot: Acties ZuidAMolukkers
Jaren zestig – jaren negentig
!
Internationaal was er vanaf de jaren zestig sprake van een sterke opleving van
activistische groepen die met geweld maatschappelijke veranderingen wilden bereiken.
Er waren twee hoofdstromingen: groepen die hun aanspraken op een gebied of regio op
deze manier kracht bijzetten (bijvoorbeeld IRA, ETA, PLO, PKK) en groepen die een A
linkse A ideologische omwenteling wilden bewerkstellingen (bijvoorbeeld RAF, Brigate
Rosso, het Japanse Rode Leger, Tupamaros, Lichtend Pad). 34
In de jaren zestig en zeventig was er geen misverstand over de doeleinden die de
activistische groepen nastreefden. Die werden bij hun acties helder en duidelijk voor het
voetlicht gebracht. De groepen maakten gebruik van gewelddadige methoden als
gijzeling, kaping, moord. Deze methoden waren in de ogen van de activisten functioneel
om het beoogde doel te bereiken, maar geen doel op zich. Liever 'a lot of people
watching than a lot of them dead'. 35
De termen ‘terroristen’ en ‘terrorisme voor dit soort gewelddadig activisme werden in die
tijd maar beperkt gebruikt, en dan nog voornamelijk binnen de overheid. De grens
tussen terroristische en andere bewegingen was vanouds arbitrair en bewegend. Veelal
werd het dreigen met of het plegen van geweld tegen personen, waardoor de
democratische rechtsorde zou worden aangetast, wèl tot terrorisme gerekend, maar
alleen het veroorzaken van schade, het ontregelen van het maatschappelijke leven of het
plegen van criminele handelingen als inbraken níet. RechtsAextremistische activiteiten
werden in deze periode in Nederland per definitie niet tot terrorisme gerekend. Sommige
rechtse groepen gingen zo ver dat ze een staatsgreep nastreefden, maar de kans dat dit
ooit geëffectueerd zou worden werd door de BVD nagenoeg nihil geacht, niet in het minst
omdat ze door interne ruzies gewoonlijk al vanzelf uit elkaar vielen. 36 Pas in 2004 werd
terrorisme als zodanig gedefinieerd in de Nederlandse wetgeving, en kon iemand er voor
veroordeeld worden.
‘Oud terrorisme’ – beperkt geweld om aanspraken op een gebied kracht bij te zetten of
om een ideologische omwenteling te bewerkstelligen A is dan ook een overkoepelende
term voor dit soort activistische activiteiten die later in zwang is gekomen, mede ter
onderscheid van andere vormen van gewelddadige actie, die zich sinds de jaren negentig
zijn gaan manifesteren.
Nederland werd in de periode vanaf rond 1970 met enige regelmaat geconfronteerd met
aanslagen, gijzelingen en kapingen. Voordien was hier nauwelijks tot geen ervaring met
dit fenomeen, en al helemaal niet met terrorisme dat vanuit Nederland zelf kwam.
34
U. Rosenthal , ‘Terrorisme’ in E.R. Muller e.a., Crisis, Studies over crisis en crisisbeheersing (Deventer 2009),
66
35
Ibidem, 66,67
36
Dick Engelen, Frontdienst, De BVD in de koude oorlog (Den Haag 2007), 155
53