Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
werden en de risico’s groter, uitten verschillende Kamerleden hun zorgen over de
veiligheid, de bescherming en de opleiding van de militairen (Klep en Van Gils, 2005:
110). In 1993 kwam een nieuw verzoek van de VN voor inzet van Nederlandse militairen
in Joegoslavië binnen, nu ter bescherming van een safe area in Bosnië. Zowel vanuit de
Nederlandse samenleving als vanuit de media en de Tweede Kamer, kwamen steeds
meer geluiden om bij te dragen aan het beschermen van de bevolking en het verbeteren
van de humanitaire situatie. Met het aannemen van de motieAVan Traa/Van Vlijmen gaf
de Kamer een sterk positief signaal af over de inzet van Nederland bij internationale
vredesmissies en met name in Bosnië. De regering bood daarop een gevechtseenheid
aan voor de inzet in Bosnië (Klep en Van Gils, 2005: 117). De stationering in de safe
area Srebrenica en het drama dat in juli 1995 plaatsvond, waarbij meer dan 8.000
moslimmannen werden gedood, zorgden voor een ommekeer bij de regering, het
parlement en de samenleving. Op verzoeken van de VN betreffende de inzet van
Nederland bij andere vredesmissies werd voorlopig afwijzend gereageerd (Klep en Van
Gils, 2005: 142) en de publieke steun voor de missie nam tijdelijk af tot 40% (Van der
Meulen en Soeters, 2004: 228). Het parlement wilde door het echec in Srebrenica en ter
voorkoming van herhaling nog meer invloed op de besluitvorming rond de inzet van
Nederlandse militairen in vredesmissies, namelijk door een wettelijk vastgelegd
instemmingsrecht ten aanzien van de deelname aan deze missies. De regering (en
uiteindelijk ook een parlementaire meerderheid) vond dit te ver gaan, omdat – zoals
minister Van Mierlo het verwoordde – “[het] irreëel [is] te veronderstellen dat de
regering tegen de wil van de volksvertegenwoordiging in, militairen zou uitzenden” (Klep
en Van Gils, 2005: 145). Uiteindelijk werd een compromis vastgelegd in artikel 100 van
de Grondwet: de regering had de plicht om – indien mogelijk – het parlement vooraf te
informeren over eventuele verzoeken om inzet van de Nederlandse krijgsmacht;
tegenover verzoekende partijen een voorbehoud te maken over de deelname zolang er
nog geen binnenlandsApolitiek overleg was geweest; en het toetsingskader toe te
passen. Er kwam dus een informatieplicht van de regering, maar geen instemmingsrecht
van het parlement (Klep en Van Gils, 2005: 146).
Een nieuwe discussie tussen regering en het parlement over de (mede)zeggenschap bij
het uitzenden van militairen ontstond in 2005. Toen werden Nederlandse special forces
ingezet in Afghanistan in het kader van operatie Enduring Freedom. Volgens de regering
was artikel 100 hier niet op van toepassing, omdat het niet ging om een vredesoperatie,
maar om een collectieve zelfverdedigingsoperatie onder artikel 97 van de Grondwet. De
regering bepleitte dat de special forces daarom onder het oorlogsrecht vielen en de
terroristische strijders als vijanden golden, wat zou impliceren dat de regering de Kamer
niet vooraf zou hoeven te informeren of toestemming te vragen. In de praktijk werd
echter wel overlegd en stemde een Kamermeerderheid vóór uitzending (Klep en Van Gils,
2005: 179).
Niet alleen heeft het parlement sinds Libanon steeds meer invloed willen uitoefenen op
de inzet van de Nederlandse krijgsmacht bij vredesmissies, ook is het zich steeds meer
gaan bezig houden met details rond de uitzending, bijvoorbeeld over de inzet van het
aantal helikopters (Interview Klep, 5 juli 2010). De toegenomen invloed heeft zich
formeel geuit in de informatieplicht van de regering ten aanzien van de Kamer, maar het
parlement heeft nog geen instemmingsrecht gekregen. De kans dat de regering wat
betreft de inzet van militairen bij vredesmissies ingaat tegen de wil van het parlement is
daarentegen klein.
A Ministerie van Defensie
A Parlement
A Vereniging van Dienstplichtige Militairen
A Regering
47