Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
$
$ . ' %
A Toegang, participatie en emancipatie
A Domein: Veiligheid
A Domein: Recht
Tweede helft jaren negentig − na 2005
!
In de tweede helft van de jaren negentig kwam een omslag in de maatschappelijke
benadering van het huiselijk geweld. Terwijl het vroeger als een relatieprobleem, een
privézaak van de betrokkenen en daarmee als een maatschappelijk taboe gezien werd,
wordt huiselijk geweld tegenwoordig beschouwd als een publieke zaak, een grootschalig
maatschappelijk probleem dat met alle toegankelijke middelen moet worden bestreden.
Het uitgangspunt is de veronderstelling dat de overheid de veiligheid van de burger moet
beschermen. [Janssen 2006: 14] De overheid heeft de plicht om in te grijpen, wanneer
de veiligheid van de burger door strafbaar gedraag in de publieke maar ook in de
privésfeer in geding komt. [nota Privé Geweld – Publieke Zaak 2002: 5]
Met het begrip huiselijk geweld wordt aangeduid ‘een aantasting van de persoonlijke
integriteit van het slachtoffer door iemand uit de huiselijke kring’, d.w.z. door
(ex)partner, gezinsA en familielid of huisvriend. [Van Dijk 1997: 12] Zowel het geestelijk
geweld (bedreiging, stalking of belaging) als lichamelijk (waaronder ook seksueel)
geweld worden in deze definitie inbegrepen. Nadruk ligt op de relatie tussen dader en
slachtoffer en niet de locatie van het gepleegde delict. [Nieuwenhuis 2008: 10] Het
huiselijk geweld neemt verschillende gradaties en vormen aan, van partnerA
/relatiegeweld, kindermishandeling (waaronder ook verwaarlozing en seksueel misbruik)
A en oudermishandeling tot eergerelateerd geweld. Onder het laatste begrip wordt ‘elke
vorm van geestelijk of lichamelijk geweld’ verstaan, dat wordt ‘gepleegd vanuit een
collectieve mentaliteit in een reactie op een (dreiging van) schending van de eer van een
man of vrouw en darmee van zijn of haar familie waarvan de buitenwereld op de hoogte
is of dreigt te raken.’ [Ferwerda en Van Leiden 2005: 25] In tegenstelling tot andere
uitingsvormen van huiselijk geweld heeft het eergerelateerd geweld een collectief
karakter en wordt doorgaans in familieverband beraamd. [Ferwerda en Van Leiden 2006]
De uitingsvormen van eergerelateerd geweld lopen uiteen van bedreiging, mishandeling
of verstoting tot gedwongen uithuwelijking, het meenemen van kinderen, verminking en
moord. Een moord op een man of vrouw vanwege schending van de seksuele vrouwelijke
eer heet eermoord. Het doden van een man of een vrouw vanwege schending van de
nietAseksuele mannelijke eer wordt aangeduid als trotsmoord. [Ferwerda en Van Leiden
2006]
Het begrip huiselijk geweld met zijn brede definitie kwam pas medio jaren negentig op
en is gebaseerd op de definitie gemaakt door het Bureau Intomart dat in 1997 in
opdracht van het ministerie van Justitie een grootschalig landelijk onderzoek deed naar
de aard en omvang van het huiselijk geweld in Nederland in autochtone kring en in 2002
in allochtone kring. Voorheen was er vanuit emancipatorische perspectief sprake van
geweld tegen vrouwen [Römkens 1992] en eventueel van partnerA of relatiegeweld. Het
accent lag op de bestrijding van vrouwenmishandeling omdat dit beschouwd werd als een
belangrijke stap in vrouwenemancipatie [Janssen 2006: 20A22 en interview Wittebrood].
35