Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
- . .
A Emotionalisering
A Internationalisering
A Domein: Vrije Tijd
A Trend: Verharding van de maatschappij t.a.v. criminaliteit,
A Trend: Technologisering en informatisering van criminaliteit, terrorisme en
bestrijding daarvan
A Trend: Opkomst van megaAevenementen
A Trend: Toename van het belang van veiligheid / Afname van crisistolerantie
A Trend: Toename (aandacht voor) agressie en geweld tegen hulpdiensten en
personen met publieke taken
Tweede helft jaren zeventig – na 2005
!
Grootschalige ordeverstoringen waren tussen 1980 en 2005 zeldzaam in Nederland.
Collectief geweld bleef meestal beperkt tot kleinschalige, uit de hand gelopen rellen naar
aanleiding van feesten, bijvoorbeeld jaarwisselingen of Koninginnedagvieringen of
plaatselijke conflicten tussen politie en jongeren. [interview Fijnaut, COT, 1999: 30A31]
In tegenstelling tot de periode voor 1980 toen de voornamelijk linkse activisten zoals
krakers en autonomen voor grootschalig geweld zorgden, namen de verstoringen van de
openbare orde in de twee laatste decennia van de twintigste en het begin van het eerste
decennium van de eenentwintigste eeuw zelden grote vormen aan. [interview Ale] Een
uitzondering daarop vormde het geweld rond voetbalevenementen. [COT, 1999: 30A31]
Naast de term supportersgeweld wordt in de literatuur ook veelvuldig de term
'voetbalvandalisme' of – gezien de grote variëteit van delicten die daarmee gepaard gaat
–‘voetbalcriminaliteit’ gebruikt. [Ferwerda 2001: 85] Daaronder verstaat men
“gedragingen van personen alleen of in groepen in relatie tot het voetbal, die te maken
hebben met verstoring van de openbare orde/veiligheid en/of het plegen van strafbare
feiten". [Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme] Voetbalvandalisme en Ageweld zijn
geen juridisch gedefinieerde begrippen en zijn ook niet als delict in het Wetboek van
Strafrecht te vinden maar werden sinds eind jaren zeventig gezien als een steeds vaker
voorkomend onwenselijk maatschappelijk verschijnsel. Er wordt onderscheid gemaakt
tussen twee soorten supportersgeweld: spontaan, naar aanleiding van gebeurtenissen
tijdens de wedstrijd zelf, en gepland, dat op voorhand georganiseerd wordt. In januari
2005 werd in de richtlijnen van KNVB vastgelegd dat ook kwetsende, beledigende,
bedreigende, racistische en/of discriminerende spreekkoren, spandoeken en gebaren
gezien moeten worden als uitingen van supportersgeweld. [Geudens, 2004, Van Netburg,
2005: 1]
Begin jaren zeventig was de sfeer tussen de fans van verschillende voetbalclubs wel eens
vijandig te noemen maar van structurele rivaliteit waaraan een gewelddadige uiting werd
gegeven, was toen nog nauwelijks sprake. Dit veranderde onder invloed van de
voorbeelden uit GrootABrittannië waar de supporters sterke groepsidentiteit hadden
ontwikkeld (door ondermeer het voeren van eigen naamgeving en symboliek), hetgeen
vaak tot gewelddadige confrontaties tussen supportersgroepen leidde. [Scott en Adang,
2004: 319] Het belangrijkste motief achter supportersgeweld vormt naast de spanning
en sensatie namelijk rivaliteit tussen verschillende supportersgroepen die gebaseerd is op
vergaande verbondenheid met eigen club. [Van Netburg, 2005: 2] Geïnspireerd door
31