Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
,
A Trend: Groeiend belang van ‘veiligheidsgevoelens’ van de burger
A Domein: Zorg voor recht
A Metatrend: verzakelijking, verandering institutionele verbanden
Jaren tachtig A na 2005
!
Tot in de jaren zeventig behoorde bestrijding van criminaliteit en bevordering van sociale
veiligheid tot exclusieve taken van politie en justitie. De nadruk lag op de
rechtshandhaving, d.w.z. opsporing, vervolging en berechting.[SSvN, 2005:243; v. Noije
en Wittebrood, 2008:35] De grote stijging van de criminaliteit in de jaren zeventig en
begin jaren tachtig leidde echter tot het inzicht dat de overheid alleen niet in staat is om
uitsluitend door middel van handhaving criminaliteit en wetsovertredingen te bestrijden
en de veiligheid van de samenleving te garanderen. [Idem; Cachet en Ringeling,
2004:636] In 1983 werd een commissie ingesteld (voorzitter Roethof) die constateerde
dat de overheid omwille van haar effectiviteit op het terrein van veiligheid keuzes zou
moeten maken en actief op zoek zou moeten gaan naar samenwerking met andere
‘partners in veiligheid’. [Idem; SCP, 2004: 489] Naar aanleiding daarvan werd in het
beleidsplan Samenleving en criminaliteit uit 1985 het strafrecht niet (meer) beschouwd
als het primaire middel om criminaliteit te bestrijden maar als sluitstuk. De strijd tegen
veelvoorkomende criminaliteit, waarvan de burgers de grootste overlast ondervonden, en
tegen de georganiseerde criminaliteit kregen prioriteit. [Van Noije en Wittebrood, 2008:
36]
Novum was de nagestreefde samenwerking tussen politie en justitie en andere
overheidsinstanties, maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven en individuele
burgers bij het voorkomen en bestrijden van criminaliteit. [Idem] Hiermee werd
onderkend dat criminaliteit een breed maatschappelijk probleem is dat alleen
gezamenlijk opgelost kon worden. Zo werden, mede in het kader van bezuinigingen en
efficiencyvergroting, door de overheid taken afgestoten die door de particuliere
beveiligingsbranche werden opgevangen, van de beveiliging van grote evenementen,
winkelcentra, industrieterreinen en woonwijken via het bestrijden van computerA en
financiële criminaliteit tot het in het leven roepen van particuliere jeugddetentiecentra en
instellingen voor tbsAveroordeelden. [website tegenwicht] Anders dan voorheen werd dus
niet alleen de overheid verantwoordelijk geacht voor het waarborgen van veiligheid maar
werden ook andere maatschappelijke actoren aangesproken op hun bijdrage aan de
beheersing van criminaliteit. Dit proces van 'responsabilisering' (Garland, 1996) [Van
Swaaningen, 2004: 17f; Boutellier, 2005: 18f; Huisman, 2004: 458] hing samen met een
veranderde visie van de rol van de overheid: van een dirigistische naar een meer van
afstand sturende en faciliterende overheid. [Van Swaaningen, 2004: 17; Cachet en
Ringeling, 2004: 644]
Dit beleid, bestuurlijke preventie genoemd en verder bevestigd in de nota Recht in
beweging uit 1990, kreeg uitvoerig vervolg in het integraal veiligheidsbeleid dat in de
jaren negentig ingevoerd en geïnstitutionaliseerd werd. In de Integrale
veiligheidsrapportage 1993 en de nota Veiligheidsbeleid 1995A1998 werd een brede
definitie van veiligheid gehanteerd en aandacht gevraagd voor behalve criminaliteit ook
voor openbare orde, verkeersA en brandveiligheid, rampen, ongevallen, transport van
gevaarlijke stoffen, overstromingen en milieurisico’s. Het zwaartepunt van het realiseren
van het beleid werd bij het lokale bestuur gelegd, de coördinatie ervan bij het ministerie
van Binnenlandse Zaken. [Idem; 639f.; Van Noije en Wittebrood, 2008: 36] De
uitbreiding van het veiligheidsbegrip en verandering in de aanpak van onveiligheid leidde
29