Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
( ) * +
A Emotionalisering
A Trend: Invoering integraal veiligheidsbeleid
A Trend: Verharding van de maatschappij t.a.v. criminaliteit
A Domein: Zorg voor recht
Jaren zeventig A na 2005
!
De afgelopen decennia heeft de beleving van onveiligheid van burgers een steeds
prominentere plaats ingenomen in het maatschappelijk debat. Gevoed door de sterke
behoefte en druk vanuit de samenleving is het terugdringen van onveiligheidsgevoelens
en het verbeteren van sociale veiligheid tegenwoordig één van de belangrijkste
doelstellingen van het overheidsbeleid geworden. 5
Het begrip sociale onveiligheid staat voor bedreiging van veiligheid die van binnen de
samenleving komt, d.w.z. misdrijven en overtredingen die tot conflicten leiden tussen
(groepen) burgers onderling. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen objectieve en
subjectieve sociale onveiligheid. Objectieve sociale onveiligheid betekent daadwerkelijk
slachtofferschap als resultaat van handelingen van anderen en verwijst naar de feitelijke
criminaliteit. 6 Subjectieve onveiligheid wordt daartegenover opgevat als angst voor
slachtofferschap 7 of als ‘spanning of vrees, dat wordt opgeroepen door een werkelijke of
veronderstelde [...] bedreiging van veiligheid van een persoon zelf of diens naasten.’ 8
Terwijl de overheid zich vroeger hoofdzakelijk met het terugdringen van objectieve
onveiligheid bezighield, besteedt zij tegenwoordig steeds meer aandacht aan de
subjectieve veiligheidsbeleving van de burger o.a. door middel van periodieke metingen. 9
Zo waren tussen 1975 en 1978 vragen over onveiligheidsgevoelens opgenomen in de
door het Wetenschappelijke OnderzoekA en Documentatiecentrum van het Ministerie van
Justitie (WODC) jaarlijks uitgevoerde slachtofferenquêtes en van de jaren 1980 tot 1988
in de (twee)jaarlijks door het CBS uitgevoerde Enquête Slachtoffers Misdrijven (ESM).
Sinds 1993 (1990 pilot) zijn deze gevoelens van onveiligheid terug te zien in de
Politiemonitor Bevolking (PMB), een landelijk onderzoek naar criminaliteit, onveiligheid
en de kwaliteit van de basispolitiezorg dat in 2005 opgevolgd werd door de
Veiligheidsmonitor Rijk (VMR). 10 De objectieve veiligheid is overeenkomstig de
slachtofferenquêtes begin jaren 2000 licht afgenomen in tegenstelling tot de subjectieve
veiligheid die juist licht is toegenomen. Het percentage inwoners dat zich volgens de
Politiemonitor Bevolking wel eens onveilig voelt, fluctueert sinds 1993 maar neemt af
vanaf 2002. In 2004 voelde zich 27 procent wel eens onveilig en vier procent vaak
onveilig. Dit waren de meest positieve resultaten sinds de eerste meting in 1993. 11
5
SCPARapport 1998 (Den Haag 1998) 662, SCPARapport In het zicht van de toekomst (Den Haag 2004) 490,
Sociale Staat van Nederland 2001 (Den Haag 2001) 169, Sociale Staat van Nederland 2005 (Den Haag 2005)
238 en Raad voor Maatschappelijke ontwikkeling (RMO): Sociale veiligheid organiseren. Naar herkenbaarheid in
de publieke ruimte (Den Haag 2004)7
6
Ibidem, p. 24
7
G.J.N. Bruinsma et al.: De stad en sociale onveiligheid. Een State6of6Art van wetenschappelijke kennis in
Nederland (Leiden 2004) 1
8
P. de Savornin Lohman en A. van Hoek: Onveiligheidsgevoelens nader bekeken. Een onderzoek ten behoeve
van d integrale veiligheidsrapportage van het Ministerie van Binnenlandse Zaken (Amsterdam 1993) 1
9
H. Boutellier: Meer dan veilig. Over bestuur, bescherming en burgerschap (Den Haag 2005) 9
10
http://www.kenniscentrumsv.nl/files_content/kennisbank/politiemonitor_2005.pdf (Gezien op 9 juli 2010);
Schreuder, 14.08.2010.
11
Raad voor Maatschappelijke ontwikkeling (RMO): Sociale veiligheid organiseren. Naar herkenbaarheid in de
publieke ruimte (Den Haag 2004) 28/29.
26