Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
eerste BlijfAvanAm’nAlijfhuis opgericht. In de opvanghuizen voor mishandelde vrouwen
werd in tegenstelling tot de gangbare hulpverlening mishandeling gezien als een
maatschappelijk probleem en niet als een probleem van het individuele slachtoffer. In
1979 gingen verschillende projecten en initiatieven samen in Landelijk Overleg
Slachtofferhulp, in 1984 omgevormd tot de Landelijke Organisatie Slachtofferhulp (LOS)
(Boutellier 2008: 109/110). In overleg met de ANWB en het Nationaal Fonds
Verkeersveiligheid breidde de LOS haar hulpverlening uit naar verkeersslachtoffers. In
2002 fuseerden alle organisaties die aangesloten waren bij de LOS in één stichting onder
de naam Slachtofferhulp Nederland (www.slachtofferhulp.nl). Het valt hierbij op dat wat
slachtofferhulp betreft, slachtoffers van criminaliteit niet meer scherp worden
onderscheiden van andere slachtoffers (SCP6Rapport 1998: 640)
In de jaren tachtig werden enkele projecten m.b.t. slachtofferhulp voor het eerst van
overheidswege gesubsidieerd. In de nota Samenleving en criminaliteit uit 1985 werd de
subsidieverstrekking tot beleid gemaakt (Boutellier 2003: 111). De hulp aan slachtoffers
groeide uit tot een van de kerntaken van justitiebeleid. Meerdere commissies werden
ingesteld om de rechtspositie van het slachtoffer te onderzoeken, onder meer de
werkgroep Aangifte sexuele misdrijven (voorzitter De Beaufort) en de werkgroep
Justitieel Beleid en Slachtoffer (voorzitter Vaillant). De door hen opgestelde
slachtofferrichtlijnen ten aanzien van een behoorlijke bejegening van het slachtoffer door
politie en openbaar ministerie werden eind jaren tachtig dan ook ingevoerd. Het doel
daarvan was de strafrechtelijke procedure zodanig in te richten dat het door het misdrijf
geschokte vertrouwen van het slachtoffer in de samenleving zoveel mogelijk hersteld zou
worden (Van Dijk, Groenhuijsen en Winkel 2007: 22). In 1985 werd de Commissie
wettelijke voorzieningen binnen het strafproces (voorzitter Terwee) ingesteld. Haar
adviezen resulteerden in een nieuwe wetA en regelgeving. De wetATerwee uit 1995
opgevolgd in 2004 door de Aanwijzing Slachtofferhulp vormt de grondslag van de huidige
slachtofferzorg. Deze wetten maken het mogelijk dat het slachtoffer zich als benadeelde
partij voegt in het strafproces en recht heeft op schadevergoeding van de dader zonder
daarvoor een aparte civiele procedure te hoeven voeren (Van der Heijden 2009: 16).
Beide wetten leggen de taken van het ministerie van Justitie in het kader van
slachtofferzorg vast. Tot deze horen ‘(1) een correcte bejegening van en adequate
informatieverstrekking aan slachtoffers, (2) het treffen van schaderegelingen tussen
slachtoffers en daders, (3) het versterken van de positie van het slachtoffer in het
strafproces en (4) de opvang en begeleiding van slachtoffers’ (Wittebrood 2006: 168).
De mogelijkheden om als slachtoffer te participeren in het strafproces zijn uitgebreid met
de invoering van een schriftelijke slachtofferverklaring in 2004 en een jaar later − in
bepaalde gevallen − van het spreekrecht (Wittebrood 2006: 177). De inrichting van het
Nederlandse justitiële slachtofferbeleid wordt beïnvloed door internationale
ontwikkelingen en wetgeving. Een mijlpaal vormt het EU Kaderbesluit van 15 maart 2001
betreffende de status van het slachtoffer in de strafrechtelijke procedure. Dit besluit
heeft in tegenstelling tot de in 1985 verschenen documenten, de United Nations
Declaration of Basic Principles of Justice for Victims of Crime and Abuse of Power en de
Recommendation on the Position of Victims in the Framework of Criminal Law and
Procedure van de Raad van Europa, een voor de lidstaten bindend karakter (Wittebrood
2006: 171 en Groenhuijsen en Pemberton 2007: 69).
A Slachtofferhulp Nederland
A Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur
A Ministerie van Justitie
A CommissieADe Beaufort
A CommissieAVaillant
A CommissieATerwee
A Politie
A Openbaar Ministerie (OM)
A Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB)
A Vereniging Humanitas
19