Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
0 , <
2005
A Domein: Zorg voor veiligheid
A Trend: Opkomst denken in veiligheidsregio’s
A Hotspot: Vuurwerkramp Enschede
A Hotspot: Cafébrand Volendam
!
In de nacht van 26 op 27 oktober 2005 ontstond er brand in de KAvleugel van het
cellencomplex van het “DetentieA en Uitzetcentrum SchipholAOost”. In het cellencomplex
dat begin jaren nul gebouwd werd als noodopvang voor de zogenoemde bolletjesslikkers,
wachtten toen als illegaal in Nederland verblijvende personen op uitzetting. Bij de brand
kwamen elf gedetineerden door koolmonoxidevergiftiging om het leven en raakten
vijftien mensen, zowel bewaarders als celbewoners, gewond. Niet eerder waren zoveel
doden gevallen bij een brand in een Nederlandse gevangenis. Zij konden niet meer uit
hun cel worden bevrijd door de bewakers. Het merendeel van de 298 celbewoners van
het complex die de brand overleefden, werd in andere locaties opgevangen. Drie
gevangenen probeerden na de brand te ontsnappen maar werden snel opgepakt.
Direct na de brand heeft het Openbaar Ministerie een strafrechtelijk onderzoek gestart.
Op 7 november 2005 werd de Libiër Ahmed Isa AlAJabali, in wiens cel de brand
vermoedelijk begon, gearresteerd op verdenking van brandstichting. In 2007 is hij door
de rechtbank in Haarlem tot drie jaar gevangenisstraf veroordeeld. In 2008 jaar ging op
verzoek van de advocaat van de veroordeelde een nieuw onderzoek naar de toedracht
van de brand van start. (Spiegel 2009) Begin september 2009 heeft het gerechtshof
Amsterdam de verdachte in hoger beroep veroordeeld tot 18 maanden gevangenisstraf
wegens brandstichting. Een alternatief scenario dat inhield dat de brand op een andere
plaats buiten de cel is ontstaan, wees het hof van de hand. Anders als twee jaar eerder
hield het gerechtshof de verdachte niet verantwoordelijk voor de gevolgen van de brand.
(www.rechtspraak.nl)
Op 28 oktober 2005 heeft de Onderzoeksraad Voor Veiligheid besloten een onafhankelijk
onderzoek uit te voeren naar de brand en de daaraan gerelateerde omstandigheden. De
gemeente Haarlemmermeer heeft op haar beurt aan de commissieAHendrikx de opdracht
gegeven de uitoefening van gemeentelijke verantwoordelijkheden ten aanzien van
brandbeveiliging en brandbestrijding te onderzoeken. (Hendrikx 2005) Terwijl de
commissieAHendrikx concludeerde dat “de gemeente Haarlemmermeer in alle redelijkheid
de verantwoordelijkheid heeft genomen die van een gemeente verwacht mag worden in
het traject van vergunningverlening voor het cellencomplex Schiphol Oost” (Hendrikx
2005: 46), stelde de Onderzoeksraad Voor Veiligheid na afloop van het onderzoek met
betrekking tot de lokale overheid vast dat zij “vanuit haar verantwoordelijkheid voor
vergunningverlening, toezicht en handhaving, haar taak onvoldoende ingevuld [heeft]”.
Zij had geen bouwvergunning mogen verlenen op basis van de beperkte informatie
waarover zij beschikte en aan een bouwplan dat strijdig was met de bouwwetgeving.
(OVV 2006: 178) Ook ten opzichte van twee andere overheidsinstanties die bij de brand
betrokken waren, d.w.z. de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) als gebruiker van het
cellencomplex en als primair verantwoordelijke voor de veiligheid van de gedetineerden
en de Rijksgebouwendienst (RGD) als opdrachtgever voor de bouw en als eigenaar van
het cellencomplex (OVV 2006: 7), waren de conclusies van de Onderzoeksraad Voor
Veiligheid vernietigend. De organisatie van het cellencomplex was onvoldoende
voorbereid en ingericht op het optreden bij brand. Het toezicht was beperkt. Vleugels J
en K voldeden niet aan de brandveiligheidseisen in de bouwwetgeving. (OVV 2006: 174)
In de KAvleugel was er geen fysieke maar slechts camerabewaking aanwezig, hetgeen
tegen de veiligheidsregels indruiste. (Wiersma 2006: 523) Bovendien was niet alleen de
132