Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
0 ! 3 . D ' : ?
A Internationalisering
A Emotionalisering
A Trend: Opkomst van het moderne terrorisme
A Trend: Toenemend gevoel van onveiligheid in de maatschappij onder invloed van
gewelddadigheden in het publieke domein, mediaAaandacht en houding van de
overheid
2001 A 2005
!
Op 11 september 2001 werden met gekaapte passagiersvliegtuigen aanslagen uitgevoerd
op het World Trade Center in New York en het Pentagon nabij Washington D.C. Een
vliegtuig dat waarschijnlijk een aanslag zou uitvoeren op het Witte Huis of het Capitool in
Washington stortte voortijdig neer. De aanslagen kostten aan bijna 3000 mensen het
leven, waaronder de kapers. Vele duizenden anderen raakten gewond. De materiële
schade die werd aangericht bedroeg meer dan twintig miljard dollar. De aanslagen
werden toegeschreven aan de islamitische terreurorganisatie Al Qaida, met als leider
Osama bin Laden.
Ondanks dat er al eerder aanslagen in de Verenigde Staten geweest waren, bracht deze
aanslag een enorme schok teweeg, niet alleen door de enorme gevolgen maar ook omdat
het land als militaire grootmacht zelf uiterst kwetsbaar was gebleken.
Hoewel ook in Nederland de ontzetting enorm was, was de idee dat het doelwit inderdaad
de Verenigde Staten waren geweest en niet de overige landen van de Westerse wereld.
Toch kreeg ook Nederland al snel met gevolgen van de aanslagen te maken. President
Bush kondigde, met steun van premier Blair van Groot Brittannië, de ‘war on terror’ aan,
om een einde te maken aan het wereldwijde terrorisme. De Amerikaanse president stelde
alle landen voor de keuze ’Either you are with us, or you are with the terrorists’. Op
voorstel van de VS nam de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties een resolutie aan ter
bestrijding van het internationale terrorisme. Bij de war on terror werd een aantal reeds
bestaande conflicten rond Irak, Tsjetsjenië en in het MiddenA Oosten inbegrepen.
Belangrijk voor Nederland was dat de Verenigde Staten een beroep deden op het NAVOA
verdrag, dat lidstaten verplicht om staten die worden aangevallen te steunen. De NAVO
verklaarde het betreffende artikel 5 van toepassing, waardoor de aanslagen in de
Verenigde Staten werden beschouwd als een oorlogsverklaring aan het hele NAVOA
bondgenootschap. In Europa was veel onenigheid over de vraag of een oorlog tegen Irak
hieronder viel. In elk geval raakte Nederland als bondgenoot van de Verenigde Staten
betrokken bij die oorlog. Later gebeurde dat veel intensiever bij de oorlog in Afghanistan,
die duidelijk door de NAVO gesteund werd.
Ook op het gebied van de veiligheid ondervond Nederland de gevolgen, direct of via de
Europese Unie. Zo werd via de EU een luchtvaartverdrag afgesloten, dat de VS recht gaf
op allerlei persoonsgegevens van passagiers, werd uitlevering van personen die verdacht
werden van betrokkenheid bij terrorisme aan de VS vergemakkelijkt en kreeg dat land
toegang tot bankgegevens van EUAingezetenen.
In 2004 werd jihadistisch terrorisme ook duidelijk een Europese zaak. Op 11 maart van
dat jaar werden in Madrid bomaanslagen gepleegd op vier forensentreinen. 191 mensen
kwamen om, 1400 raakten gewond. Ook deze aanslagen bleken het werk van een groep
die verbonden was met Al Qaida. De reden was niet duidelijk. Vermoedelijk ging het om
de Spaanse deelname aan de oorlog in Irak. Die stond op dat moment in Spanje zelf ook
124