Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
0 B C
2001
A Emotionalisering
A Verzakelijking
A Trend: Afname van de crisistolerantie
A Trend: Opkomst denken in veiligheidsregio’s
A Hotspot: Vuurwerkramp Enschede
!
In de Nieuwjaarsnacht 2000A2001 werd Volendam opgeschrikt door een korte, felle
brand waarbij veertien doden en vele tientallen gewonden vielen. Café Het Hemeltje was
vlak na middernacht volgelopen met bezoekers: er waren zo’n driehonderd mensen
aanwezig, voornamelijk tussen de 13 en 25 jaar. In vrijwel het hele café was aan het
plafond kerstversiering opgehangen, die onder meer bestond uit (inmiddels volledig
uitgedroogde) kersttakken. Om half één stak een bezoeker meerdere sterretjes tegelijk
aan, waardoor een steekvlam ontstond. De kerstversiering vatte vlam, waarna het vuur
zich razendsnel over de gehele ruimte verspreidde. Takken vielen naar beneden,
waardoor paniek ontstond. In het gedrang om naar buiten te komen, vielen één dode en
vele gewonden. Twee anderen kwamen door verstikking om het leven, nog eens elf
jongeren overleden als gevolg van brandwonden in combinatie met een inhalatietrauma.
Ruim tweehonderd gewonden moesten in het ziekenhuis worden opgenomen, waarvan
112 op intensive care afdelingen.
Direct na de brand stelde het kabinet de commissieAAlders in, met als taak de toedracht
en de afwikkeling van de brand te onderzoeken en een aanzet te formuleren tot een
actieprogramma voor brandveiligheid. De commissie kwam tot de conclusie dat er met
het stelsel regels aangaande brandveiligheid an sich weinig mis was. Net als bij de
vuurwerkramp in Enschede bleken echter ook in Volendam de vergunningverlening, het
toezicht en de handhaving gebrekkig te zijn geweest. Het café was slechts berekend op
zo’n tachtig bezoekers, maar op het moment van de brand waren het er bijna vier keer
zoveel. Bovendien was de kerstversiering brandgevaarlijk en hing deze te laag, waren
blusmiddelen onvoldoende bereikbaar en waren er onvoldoende nooduitgangen, die
bovendien niet in orde waren. [Eindrapport: 376A393]
Mede door de grote mediaAaandacht leidde de cafébrand tot een omslag in het denken
over brandveiligheid. De roep om strengere handhaving van het overheidsbeleid, die na
de vuurwerkramp al te horen was, werd nog sterker. Vergunningverleners namen het
zekere voor het onzekere en neigden naar het strikt naar de letter toepassen van de
regels. Dit sloeg in sommige gevallen door, wanneer zelfs minieme risico’s niet langer
werden getolereerd. Zo moesten kerken het aantal bezoekers tijdens kerstnachtdiensten
drastisch reduceren en mochten kleuterscholen niet langer ‘brandgevaarlijke’ tekeningen
ophangen. Creatieve, gelijkwaardige oplossingen werden veelal niet benut. [Hagen,
Witloks en Jong: 752A753].
Door de Vuurwerkramp en de cafébrand wordt duidelijk dat er ook op het terrein van
rampenbestrijding nog veel te verbeteren viel. Hoewel in Volendam de hulpverlening aan
de slachtoffers snel op gang kwam, verliep deze niet optimaal. Na een half uur werd al
door ongeveer negentig brandweerlieden hulp verleend, maar het ontbrak aan
operationele leiding. De communicatie ter plaatse verliep weliswaar redelijk, maar
gedurende de eerste uren was van coördinatie geen sprake. Ambtenaren en
hulpverleners bleken vrijwel onbekend te zijn met het rampenplan, dat door de
122