Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
A Metatrend: Individualisering
A Metatrend: Informatisering
A Metatrend: Verzakelijking
A Metatrend: Medialisering / Emotionalisering
A Metatrend: Welvaartsgroei
A Trend: Opkomst georganiseerde misdaad
A Trend: Veranderend daderprofiel
A Trend: Invoering integraal veiligheidsbeleid
A Trend: Verharding van de maatschappij t.a.v. criminaliteit
A Trend: Technologisering en informatisering van criminaliteit, terrorisme en de
bestrijding ervan
Vanaf begin jaren ‘80
!
De eerste decennia na de oorlog kende Nederland zulke lage criminaliteitscijfers dat er
bijna sprake was van volledige handhaving op het gebied van openbare orde en
veiligheid. De overheid hoefde op dit gebied dan ook nauwelijks beleid te ontwikkelen.
Vanaf de tweede helft van de jaren ’60 veranderde het beeld echter ‘snel en ingrijpend’.
De problemen rond criminaliteit namen in omvang en ernst toe. (Cachet en Ringeling,
2004, 635)
De criminaliteitsgroei hing samen met een aantal (macroA)veranderingen in de
samenleving. De groeiende welvaart en urbanisatie zorgden voor een
criminaliteitsimpuls. Daarnaast kwam de jeugdcultuur op en werd afstand gedaan van de
traditionele gezagsverhoudingen. Vanaf de jaren zestig was bovendien het gebruik van
alcohol en drugs sterk toegenomen, wat niet alleen gevolgen had voor de sociale
veiligheid, maar ook een grote illegale markt voor met name drugs met zich meebracht.
(Bruinsma, 2004, 291)
Tussen 1980 en 1984 groeide de hoeveelheid geregistreerde criminaliteit in Nederland
aanzienlijk en vond het altijd veilige Nederland aansluiting bij het Europese gemiddelde.
(Van de Bunt, 2004, 680) Criminaliteit werd een zichtbaar probleem, met name de veel
voorkomende, minder zware misdrijven, ofwel de kleine criminaliteit. De commissie
‘Kleine criminaliteit’ onder leiding van voorzitter Roethof kreeg de opdracht dit probleem
in kaart te brengen. De resultaten van het onderzoek werden in 1985 gepubliceerd in de
nota Samenleving en criminaliteit. De overheid koos voor een beleid waarin de preventie
van kleine criminaliteit en de harde aanpak van georganiseerde criminaliteit prioriteit
kregen. (Cachet en Ringeling, 2004, 636) In de tweede helft van de jaren tachtig groeide
het besef dat juist de georganiseerde misdaad een gevaar vormde voor de Nederlandse
samenleving. In de nota Georganiseerde misdaad in Nederland uit 1992 ging het
ministerie op deze problematiek in. (Van de Bunt, 2004, 683)
Het karakter van de criminaliteit in Nederland veranderde in de loop van de jaren
geleidelijk. De ideologisch geïnspireerde criminaliteit van de jaren zeventig en tachtig (de
Molukse treinkapingen, de aanslagen van RaRa, etc.) verdween nagenoeg. Andere
delicten, zoals drugshandel, fraude en overvallen, wonnen aan belang. (SCP 1998)
Daarnaast dienden zich nieuwe delicten aan als de fabricage en handel in synthetische
drugs als ecstasy, internetfraude en andere vormen van cybercrime. (SCP 1998)
Bovendien was sprake van verharding van delicten. Enerzijds was dit te wijten aan de
opkomst van criminaliteit met een sterk expressief karakter, zoals uitgaansA of
verkeersgeweld en/of gebruik van irrationeel dan wel ‘zinloos geweld’. Deze vormen van
geweld worden vaak (mede) veroorzaakt door overmatig drugs en alcoholmisbruik.
11