Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
0 (
1993
A Technologisering
A Toegang, participatie en emancipatie
A Trend: Toenemende aandacht voor productveiligheid (nietAvoedingsmiddelen)
A Domein: Gezondheid
A Domein: Werk en inkomen
!
In 1993 werd alle gebruik van asbest in Nederland verboden. Reden daarvoor was de
ernstige gezondheidsschade die blootsteling aan asbest A door het inademen van
asbestvezels A met zich mee kan brengen. Eerder, in 1978 werd het gebruik van blauw
asbest al verboden. Sinds 2005 geldt voor de gehele Europese Unie een verbod op
gebruik, verbruik en handel in alle asbestsoorten.
Asbest is een natuurlijk product, een mineraal met een vezelstructuur. Er bestaan
verschillende soorten, die meestal worden aangeduid met de kleur (wit, blauw, bruin,
geel, grijs, groen asbest). Asbest was een van de producten die met de industriële
revolutie opkwamen. Omstreeks 1900 werden de gunstige eigenschappen van
asbestcement ontdekt (in Nederland bekend onder de naam eternit, naar de
toonaangevende fabrikant Eternit Fabrieken). Vanaf 1930 nam in Nederland het gebruik
van asbest sterk toe en vooral in de jaren zestig en zeventig werd het op grote schaal en
in allerlei vormen benut. Door de uitstekende constructieAeigenschappen A sterk en
slijtvast A het isolatievermogen en de onbrandbaarheid van het materiaal, was het zowel
bruikbaar in de industrie, in de bouw als voor huishoudelijke toepassingen (bijvoorbeeld
in vloerbedekking).
Niettegenstaande de populariteit van asbest werd er ook al lang gewezen op de gevaren
die gepaard konden gaan met het werken ermee. Vanaf 1931 was bij de Arbeidsinspectie
bekend dat asbest schadelijk kon zijn. Blootstelling aan asbest kon leiden tot asbestose,
een stoflongziekte. De omvang van de problematiek is echter lang onderschat:
slachtoffers meldden zich niet en de medische diagnose was uitermate lastig te stellen.
In 1949 werd asbestose in Nederland als beroepsziekte erkend. Het duurde echter tot
eind jaren zeventig voor regels ter bestrijding van asbestose werden vastgesteld.
In de jaren vijftig werd bekend dat blootstelling aan asbest ook longkanker tot gevolg
kan hebben. In eerste instantie was de gedachte dat deze vorm van kanker een
complicatie was bij asbestose. Daarbij werd met name blauw asbest als boosdoener
aangewezen. Er werd toen nog van uitgegaan dat het de chemische samenstelling van
blauw asbest was, die bepalend was voor de kankervorming. Wit asbest, de in Nederland
verreweg meest gebruikte soort, werd minder risicovol geacht. Later bleek dat vooral de
vorm en de grootte van de vezels van invloed was.
In de jaren zestig deed de Nederlandse bedrijfsarts J. Stumphius onderzoek naar de
effecten van het gebruik van spuitasbest als isolatiemateriaal bij scheepswerf De Schelde
in Vlissingen. Hij toonde aan dat werken met asbest rechtstreeks kan leiden tot
mesothelioom. Hij promoveerde in 1969 op dit onderzoek, dat werd gepubliceerd onder
de titel Asbest in een bedrijfsbevolking. In dit boek waarschuwde hij voor de enorme
gevaren en riep hij de Nederlandse overheid op maatregelen te nemen. Het duurde
echter nog tot 1978 tot het meest gevaarlijke geachte blauw asbest verboden werd. Pas
25 jaar na het bekend worden van de resultaten van het onderzoek, in 1993, werd de
109