Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
0 # 6 > 5
1993
A Trend: Opkomst van de georganiseerd criminaliteit
A Domein: Zorg voor veiligheid
!
Eind jaren tachtig groeide de behoefte om de lokaal georganiseerde politieorganisaties
meer te laten samenwerken, mede met het doel een greep te krijgen op de
georganiseerde criminaliteit. In dat kader werden vanaf 1987 verschillende
Interregionale Rechercheteams (IRT’s) opgericht. De grootste hiervan was het
samenwerkingsverband tussen de korpsen van Amsterdam, Utrecht en
Haarlem/Schiphol. Ondanks de langdurige voorbereidingen van de samenwerking bleek
in de praktijk dat geen duidelijke afspraken waren gemaakt ten aanzien van de vragen
wie de verantwoordelijkheid droeg voor de speciale operaties van het team en welke
opsporingsmethoden gebruikt mochten worden. De relatie tussen de verschillende
korpsen en het Openbaar Ministerie was bovendien vanaf het begin complex.
Na de moord op crimineel Klaas Bruinsma ontstond het idee om te infiltreren in diens
‘Delta groep’. Een aantal criminelen werd benaderd om te functioneren als politieA
informanten. Zij kregen toestemming hun criminele activiteiten voort te zetten in ruil
voor informatie over de criminele organisatie. De afspraak was bovendien dat de
informanten hun inkomsten uit hun criminele activiteiten mochten houden. Grote
hoeveelheden softdrugs en ecstasy pillen werden zo, onder toeziend oog van de politie
het land ingevoerd, de zogenoemde controlled delivery, en, hoewel het eigenlijk de
bedoeling was geweest dat de politie de drugs vervolgens zou confisqueren, verhandeld
op de Nederlandse markt.
Eind 1993 besloot de Amsterdamse politie de samenwerking met de twee andere korpsen
op te zeggen. De opheffing van het IRT werd, als gevolg van het geheime karakter van
de operaties, slechts summier toegelicht in een persbericht en leidde daardoor tot
politieke en publieke verontwaardiging. De in het IRT betrokken partijen verweten elkaar
ondertussen ‘incompetentie, mismanagement en zelfs corruptie’. (Van de Bunt, 2004:
686).
De ministeries van Binnenlandse Zaken en Justitie besloten daarop een
onderzoekscommissie in te stellen onder leiding van Heiko Wierenga. De commissieA
Wierenga kreeg weinig tijd en gelegenheid om het onderzoek uit te voeren en kwam tot
de – na later bleek verkeerde – conclusie dat de gebruikte methoden niet verboden
waren en het IRT niet buiten zijn boekje was gegaan.
Intussen waren zoveel misstanden met betrekking tot de opsporing naar voren gekomen
dat de Tweede Kamer besloot tot een preliminair onderzoek door een parlementaire
werkgroep. Deze adviseerde het parlement in oktober 1994 een parlementaire
enquêtecommissie onderzoek te laten doen naar de opsporingsmethoden van het IRT. De
commissie stond onder voorzitterschap van Maarten van Traa. De commissie liet parallel
aan haar eigen onderzoek een onderzoeksgroep onder leiding van professor Fijnaut de
aard, het karakter en de schaal van de georganiseerde criminaliteit in Nederland in kaart
brengen. Zelf concentreerde de commissieAVan Traa zich op de gebruikte
opsporingmethoden, als infiltratie, observatie en wire6tapping en het toezicht daarop
door de rechters en het openbaar ministerie.
De conclusie van de commissie was dat er sprake was van een crisis. De behoefte om de
groeiende georganiseerde misdaad aan te pakken had geleid tot veel actie bij de politie,
en te weinig toezicht van de wetgever en de rechterlijke macht. Individuele
105