Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
0 ! ; $ =
1986
A Emotionalisering
A Internationalisering
A Trend: De opkomst en ontwikkeling van het extern veiligheidsbeleid
A Trend: Toenemende aandacht voor voedselveiligheid en toenemende
voedselveiligheid
A Domein: Milieu
!
Op zaterdag 26 april 1986 vond een explosie plaats in reactor 4 van de kerncentrale van
Tsjernobyl, in het huidige Oekraïne. Bij deze explosie en de daaropvolgende brand
kwamen 31 personen om het leven. Een grote wolk radioactief materiaal kwam terecht in
de atmosfeer en verspreidde zich over Europa.
Een dag later werd in Finland en Zweden een verhoogde radioactiviteit gemeten. De
oorzaak ervan was op dat moment nog onduidelijk, omdat de SovjetAautoriteiten niets
over de ramp naar buiten hadden gebracht. De eerste berichten uit Tsjernobyl bereikten
op 28 april de Nederlandse media, maar de informatie bleef schaars en van officiële zijde
kwam vooralsnog geen reactie. Op dinsdagavond 29 april werd duidelijk dat ook
Nederland te maken kon krijgen met de radioactieve wolken. Het kabinet formeerde een
zogeheten Bestuurlijke Coördinatiegroep, waarin alle betrokken ministeries waren
vertegenwoordigd, om zo nodig maatregelen voor te bereiden, en stelde een debat over
de bouw van nieuwe kerncentrales uit. Later die dag volgde op de Russische
staatstelevisie het eerste officiële nieuws van de kernramp. De coördinatiegroep
overwoog jodiumtabletten uit te delen, maar daarvan werd afgezien. Er waren niet
voldoende tabletten voorradig, distributie ervan zou paniek zaaien en de maatregel leek
bovendien weinig zinvol, omdat jodiumtabletten besmetting via de schildklier alleen
kunnen voorkomen als ze op precies het juiste moment worden ingenomen.
Op vrijdag 2 mei werd ook in Nederland verhoogde radioactiviteit gemeten. Het was
echter niet duidelijk welke waarden gevaarlijk zouden zijn voor de volksgezondheid,
zodat men de metingen niet op waarde kon schatten. Wel werd besloten om, zowel ter
bescherming van de bevolking als uit economisch belang, te voorkomen dat radioactiefA
besmet voedsel op de markt zou komen. Op zaterdag 3 mei werden verhoogde
concentraties jodium in het gras en in melk gemeten. Door de te verwachten regenval
zou dat de komende dagen nog hoger worden. Die middag werd een graasverbod
afgekondigd. De volgende dag volgde het advies om verse zomergroenten goed te
wassen. Toen op maandag 5 mei bleek dat het radioactieve jodium niet van de sla en
spinazie verdween, zelfs niet na goed wassen, besloot het coördinatieteam de
radioactieve spinazie uit de handel te nemen en te vernietigen. De dagen daarna werd
nog intensief gemeten, maar verdere maatregelen bleken niet nodig. Op 7 mei werd het
graasverbod opgeheven en vanaf 10 mei kon men weer verse spinazie eten.
In de loop van de jaren zeventig waren steeds meer kritische geluiden over kernenergie
te horen. In 1977 vonden de eerste directe acties tegen kernenergie plaats en ketenden
actievoerders zich vast aan de hekken van kerncentrales en blokkeerden zij transporten
van nucleair afval. Vier jaar later vonden grote demonstraties plaats bij de kerncentrale
in Dodewaard. Uit de door de regering zelf gestarte Brede Maatschappelijke Discussie
bleek in 1984 dat een grote meerderheid van de bevolking tegen uitbreiding van het
102