Een vergezicht nabij - Zorgbelang Drenthe

Een vergezicht nabij
Het zorgwinkelcentrum anno 2025
Zorgbelang Drenthe 53

Een vergezicht nabij
Het zorgwinkelcentrum anno 2025

Voorwoord
Onder invloed van politieke, demografische en maatschappelijke
ontwikkelingen staat de gezondheidszorg voor de grote
uitdaging om een stijgende zorgvraag duurzaam te matchen
met een hierop aansluitend aanbod. In een rurale provincie als
Drenthe is de uitdaging zo mogelijk nog groter. De relatief sterke
vergrijzing in combinatie met de ontgroening zetten extra druk
op de beschikbaarheid en bereikbaarheid van (toekomstige)
zorgvoorzieningen en daarmee de leefbaarheid in dunbevolkte
regio’s.
Zorgbelang Drenthe heeft als pro-actieve zorgconsumenten-
organisatie het initiatief genomen om te onderzoeken op welke
wijze dit vraagstuk van een passend antwoord zou kunnen
worden voorzien. Samenhangend met haar rolopvatting en
taakstelling is bij de oplossingsrichting het consumenten-
perspectief als uitgangspunt gekozen.
In deze publicatie wordt een doorkijkje gegeven naar het jaar
2025 onder de prikkelende titel “Een vergezicht nabij”.
Het onderzoek is uitgevoerd door onze specialist curatieve zorg,
drs. Ellen Buursma. Dankzij haar jarenlange ervaring weet zij als
geen ander “wat patiënten willen” en
door de vele gesprekken in ons grote
netwerk, zowel binnen als buiten de
provincie, is een concept ontwikkeld
dat zich het best laat typeren als een
zorgwinkelcentrum.
Heel veel dank zijn wij verschuldigd
aan alle professionals waarmee
boeiende gesprekken zijn gevoerd.

De klankbordgroep die veel
aandacht heeft besteed aan het
wordingsproces en die
belangrijke feedback heeft
gegeven. En natuurlijk de
zorgconsument, die zowel op
afstand als in de vorm van een
fysiek panel actief heeft
meegedacht en daarmee een
onmisbare bijdrage heeft geleverd aan het eindresultaat.
Het onderzoek werd mede mogelijk gemaakt dankzij een
bijdrage van Univé; daarvoor is Zorgbelang Drenthe de
verzekeraar bijzonder erkentelijk.
Ik wens u veel leesplezier, maar bovenal hoop ik dat dit
boekje velen zal inspireren om dit vergezicht in de nabije
toekomst daadwerkelijk te gaan realiseren. Juist Drenthe is
daarvoor een prachtige proeftuin!
Jan van Loenen
Bestuurder-directeur van Zorgbelang Drenthe
november 2011
Ik wil graag als consument kunnen winkelen
op tijden die mij goed uitkomen. Dat geldt
zowel voor mijn dagelijkse levensbehoeften
als voor mijn financiële zaken. Het is nog meer
aan de orde als ik ‘zorg’ nodig heb. Maar de
behoefte aan zorg voor mij en mijn naasten is
niet beperkt tot kantoortijden!

Inhoudsopgave
1. Vertrekpunt 6
2. Vooronderstellingen 12
3. De vraag als uitgangspunt 18
4. Dilemma’s 26
5. Bio-zorg 28
6. Ontwikkelingen 30
7. Het zorgwinkelcentrum in model 36
8. De nieuwe zorg in Drenthe 46
Literatuuroverzicht 48

6
1. Vertrekpunt
Echt de zorg integraal organiseren vanuit de wensen en
behoeften van patiënten gebeurt anno 2011 feitelijk nog (bijna)
nergens. De vraag die nu voorligt en die aanleiding is voor dit
boekje is:
‘Hoe kan nagedacht worden over een scenario waardoor de
dienstverlening in de zorg (ultimo 2025) optimaal wordt
vormgegeven vanuit het perspectief van de zorgvrager?
Hoe kan de zorg, ook in minder dichtbevolkte regio’s (zoals Drenthe)
afgestemd worden op wat de (individuele) klant werkelijk nodig heeft
en waar hij beter en gelukkiger van wordt?’ 1
Zorgbelang Drenthe is de organisatie die de belangen behartigt
van alle inwoners van Drenthe met een zorgvraag. Drenthe is
bovendien een provincie waar de zorgvraag stijgt door
vergrijzing en ontgroening en waar, als gevolg van het
plattelandskarakter van de regio, het zorgaanbod niet stijgt,
eerder krimpt. Hoe oplossingen te vinden die de zorg in
plattelandsregio’s duurzaam optimaliseert vanuit het perspectief
van de zorggebruiker? Hoe er aan bijdragen dat
basiszorgvoorzieningen nabij en verantwoord gespreid blijven
over de provincie? Dat is de uitdaging waar Zorgbelang Drenthe
zich voor gesteld ziet. Er voor zorgen dat zorgvragers de goede
zorg krijgen op het moment dat zij die nodig hebben. Garanderen
dat zorgprofessionals weer voornamelijk het vak gaan uitoefenen
waarvoor zij zijn opgeleid. Dat alles vraagt om grensverleggende
1 In deze tekst worden doelbewust alle termen gehanteerd die gebruikt worden voor een afnemer van zorg
dus: zorgconsument, zorggebruiker, klant, cliënt en patiënt omdat de positie van de zorgvrager afhankelijk is
van de context en afhankelijk van de vraag.
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

antwoorden en misschien wel ingrijpende veranderingen in of
aanpassingen aan het systeem van de zorg. Zorgbelang Drenthe
pretendeert, na ruim tien jaar
ervaring als (tegen)speler in het
Drentse zorgveld, wel enigszins te
weten wat er leeft onder
zorgconsumenten en heeft die
kennis en ervaring in deze notitie
gebundeld. Onder het motto ‘Een
vergezicht nabij! Het zorgwinkelcentrum anno 2025’ presenteert
zij een ‘ideaal’ toekomstbeeld van de zorg vanuit het perspectief
van de zorgvrager, een zorgconcept waarin de patiënt, die de best
mogelijke zorg graag zo dicht mogelijk bij huis en zo bereikbaar
mogelijk wil hebben, echt centraal staat. Dat er draagvlak is voor
deze denkrichting, is in een finaal consumentenpanel bevestigd.
Het zorgstelsel, dat sedert de stelselherziening door de overheid
via wet- en regelgeving is vormgegeven, heeft van de zorgvrager
een belangrijke partij in de zorg gemaakt. Desondanks is de
positie van de patiënt in de zorg nog steeds niet zo sterk als hij zou
behoren te zijn. De zorgsector is, ook in 2011, nog sterk
Het is een droom…… maar ik zie grote
kansen! Ik heb het liever dichterbij en niet zo
aanbodgericht en het zorgsysteem zit zo ingewikkeld in elkaar dat
een individuele zorgvrager niet gemakkelijk zijn weg kan vinden
in het doolhof van de zorg. Het is voor patiënten nog steeds heel
moeilijk, zeker als ze meer
aandoeningen tegelijk
hebben, te weten hoe het
systeem werkt en waar ze
met hun zorgvragen of
vragen die gericht zijn aan
verschillende ‘loketten’
terecht kunnen.
ingewikkeld en complex.
Lid consumentenpanel Zorgbelang Drenthe
Zorgbelang Drenthe 7

8
Hoewel het vanuit het perspectief van de zorgvrager gaat om de
zorg in brede zin, beperkt dit onderzoek zich tot de curatieve
(en eventueel preventieve) zorg in het kader van de
zorgverzekeringswet.
Iedere burger is op een zeker moment patiënt. Iedere individuele
patiënt, ook de meest zelfredzame, heeft behoefte aan
duidelijkheid over waar je wat kunt halen in de zorg. Vanuit het
perspectief van de zorgconsument moet gebruik maken van zorg
als ‘dienst’ net zo gemakkelijk zijn als boodschappen doen voor
het dagelijkse levensonderhoud. Dat idee inspireerde Zorgbelang
Drenthe tot de hier ontwikkelde visie van het Zorgwinkelcentrum 2 .
2 Er zijn al zorgaanbieders die stappen gezet hebben die in de richting gaan van het hier ontwikkelde
concept van het Zorgwinkelcentrum. (Zie: Trudi Nederland e.a. ’Zorg in het winkelcentrum’, 2011)
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

Zorgbelang Drenthe

10
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

Zorgbelang Drenthe 11

12
2. Vooronderstellingen
Voordat we het ‘ideale’ model van de primaire zorg in 2025 vorm
gaan geven zoals we veronderstellen dat het er uit gaat zien als
de patiënt het voor het zeggen heeft, is het van belang een aantal
vooronderstellingen te postuleren:
1. Gezondheid en Geluk is, ook in 2025, voor ieder mens het
allerbelangrijkste. Iedereen wil op zijn eigen wijze en naar zijn
eigen vermogen deel uitmaken van de samenleving. De meeste
burgers willen ook, zelfs met fysieke en psychische beperkingen,
zelf verantwoordelijk blijven en de regie blijven houden over hun
eigen leven. Dit omvat zowel de zorg voor hun fysieke
gezondheid als voor hun maatschappelijk welzijn. En eigenlijk
kunnen alle mensen dit zelf ook heel goed zelf.
2. Mensen worden steeds ouder en blijven langer vitaal en
zelfredzaam. Het is dus belangrijk toe te werken naar een vitale
infrastructuur van de basiszorg waarvan wonen en welzijn een
In de ontwikkeling naar een steeds meer
zelfmanagende zorgconsument, die zorg
inkoopt waar hij die nodig heeft, zal de
huisarts zich mee-ontwikkelen tot persoonlijk
adviseur van de patiënt. In de
zorgwinkelcentra kan dan iemand met
verstand van zaken, een soort
‘superverpleegkundige’, als voorpost voor
de huisarts de eerste screening doen.
Lid consumentenpanel Zorgbelang Drenthe
integraal deel uitmaken. Bij het
denken over de toekomst van de
zorg vanuit het perspectief van
de zorgvrager moet dus
uitgegaan worden van de
kwaliteit van leven.
3. Het aantal burgers met een
chronische ziekte zal steeds
toenemen (50% van alle
Nederlanders heeft in 2025 een of
meerdere chronische
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

aandoeningen!). Desondanks zullen mensen in de toekomst,
dankzij verbeterde behandelingen en technische innovaties,
steeds beter in staat zijn met een ziekte of aandoening te leven en
goed in de maatschappij kunnen blijven functioneren.
4. Leven met een chronische aandoening en de vragen en
onzekerheden die dat met zich meebrengt, vereist maatwerk
in de zorg. Het vereist ook afstemming tussen zorgaanbieders
en coördinatie van zorg rond individuele patiënten. Bovendien
vraagt het om goede informatie en om preventieve acties gericht
op fysiek herstel, op psychosociale begeleiding en
maatschappelijke ondersteuning.
5. Er van uitgaande dat ‘zorg’ een dienst is die verleend wordt
aan individuele burgers zal de klassieke huisarts als poortwachter
van de zorg verdwijnen. Huisartsen zullen zich in toenemende
mate ontwikkelen tot ambulante basiszorgartsen en fungeren als
persoonlijk adviseur van mondige zelfredzame patiënten.
6. Extra kwetsbare burgers, zoals mensen met verstandelijke
beperkingen, psychiatrische aandoeningen en zeer hoge
ouderdom blijven specifieke aandacht en een ‘zorgvangnet’
vanuit de samenleving nodig hebben. Dat bepaalt het collectieve
sociale gezicht, het ‘noaberschap’ van de samenleving.
7. In 2025 is de teletechniek zo ver gevorderd dat het
merendeel van de burgers (ook de dan 80-plussers!) toegang
heeft tot digitale e-healthvoorzieningen (waarschijnlijk is er
zelfs helemaal geen papieren communicatie meer!) zodat zij op
afstand kunnen communiceren met alle zorgondersteuners waar
zij een relatie mee hebben. Zij kunnen zelfs interactief begeleid
en behandeld worden.
Zorgbelang Drenthe 13

14
8. Zelfstandige en zelfredzame zorgvragers willen, vanuit goed
eigenaarschap, zelf verantwoordelijk zijn voor het beheer van hun
medisch dossier. Dat betekent zij zo nodig relevante informatie
kunnen toevoegen die van betekenis is voor hun zorg(proces).
Dat betekent vooral dat zowel patiënten als zorgverleners een
digitale kopie van het dossier bezitten waar beiden toegang toe
hebben en dat zij met elkaar (kunnen) communiceren over de
inhoud van het dossier.
. Kennis en informatie over de zorg is in de (nabije) toekomst
niet voorbehouden aan zorgprofessionals maar is in toenemende
mate gedemocratiseerd en breed beschikbaar via internet.
Belangrijk hierbij is dat er onafhankelijke instanties zijn die de
inhoud van de informatie beoordelen op kwaliteit en
betrouwbaarheid.
Elke patiënt is eigenaar van zijn eigen
10. Veel medische ingrepen
probleem en wat mij betreft ook van zijn eigen kunnen (zelfs digitaal en op
dossier.
afstand) uitgevoerd worden in de
eerste lijn of in een anderhalvelijn
Lid consumentenpanel Zorgbelang Drenthe
constructie c.q. het primaire
zorgwinkelcentrum. De zorg zal
steeds meer de patiënt volgen, zal in steeds mindere mate in
instellingen geleverd worden maar plaatsvinden in
‘zorgnetwerken’ van samenwerkende zorgverleners.
11. Zelf verantwoordelijk zijn voor eigen gezondheid impliceert
ook primair zelf verantwoordelijk zijn voor de financiering hiervan
met dien verstande dat men zich kan verzekeren voor datgene
wat men niet zelf kan dragen. Het verplichte deel van de
zorgverzekeringswet behoedt burgers voor al te grote financiële
risico’s. Zorgbelang Drenthe is er van overtuigd dat de
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

financiering van de zorg de cliënt moet volgen en dat de beste
zorg uiteindelijk de goedkoopste zorg is.
12. Grenzen zijn al aan het wegvallen en de mobiliteit van
burgers zal nog meer toenemen. Er ontstaat dus ook in
toenemende mate de bereidheid
van mensen om verder te reizen
voor de dienst die ‘zorg’ heet en
die zelfs over de grens gehaald
kan worden. Er kan zelfs
gesproken worden over ‘de
nieuwe zorg’ die verkregen kan
worden ongeacht waar men zich
bevindt.
Dit alles vraagt om een transitie,
een andere ordening van de zorg.
In die nieuwe ordening zal het onderscheid tussen de eerste- en
de tweedelijns zorg verder vervagen en op termijn mogelijk
helemaal verdwijnen. In die ordening zal de organisatie van de
zorg niet meer alleen in handen van de overheid liggen en zullen
niet meer de zorgaanbieders en zorgverzekeraars het uitsluitend
voor het zeggen hebben. Het betekent een ultieme
Het is mijn bedoeling om aandacht te
vestigen op de gebrekkige organisatie van
de Nederlands gezondheidszorg. Daardoor
komen professionele waarden in de relatie
tussen zorgverlener en patiënt – zoals respect,
zorgvuldigheid en betrouwbaarheid – al te
ontschotting omdat het aanbod van zorg al in een heel vroeg
stadium daadwerkelijk een antwoord is op de concrete zorgvraag
van de patiënt, zelfs als de vraag nog niet geheel duidelijk is.
vaak in de knel.
Walter Stolz, mantelzorger en
ad hoc zorgregisseur
Zorgbelang Drenthe 15

16
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

Zorgbelang Drenthe 17

18
3. De vraag als uitgangspunt
Er zullen te allen tijde, ook in 2025, mensen zijn die iets mankeren
of die op de een of andere manier niet goed (meer) mee kunnen
komen. Op zo’n moment is er sprake van een zorgvraag.
De meest ingrijpende en meest dringende transitie die het
huidige zorgstelsel vereist, is die waarin de zorgverlening weer
wordt gericht op de zorgvrager en diens situatie, behoeften en
wensen. De Raad voor de Volksgezondheid (RVZ) veronderstelt
– en dat wordt ondersteund door veel onderzoek – dat in de
toekomst het aantal minder zelfredzame
patiënten zal afnemen ten gunste van
zelfredzame patiënten die zelf de regie
over hun zorg in handen (willen) nemen.
Zelfredzaam betekent overigens niet
‘agressief’. Zorgvragers hebben de plicht
zich open en respectvol op te stellen ten
opzichte van zorgaanbieders. Als zij dat
doen, hebben zij recht op een adequaat
en helder antwoord op hun zorgvraag.
Er kan van worden uitgegaan dat – ook in 2025 – zorgvragen
onderscheiden kunnen worden in vijf typen die hun eigen
antwoorden veronderstellen:
1. Algemene informatieve (zorg)vragen
Voor informatieve vragen over algemene zorgonderwerpen
(bv. wat is de ziekte van Alzheimer? hoe is het stelsel van de
gezondheidszorg ingericht? waar kan ik terecht met vragen over
de thuiszorg?) kunnen burgers anno 2011 al virtueel terecht op
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

talloze algemene en specifieke websites van overheid,
zorgaanbieders en patiëntenorganisaties en ook fysiek en
telefonisch bij Zorgbelangorganisaties. Wat daarin nog
verbeterd moet en kan worden is
de kwaliteit van de informatie en
de organisatie van de
beschikbaarheid.
Verondersteld mag worden dat
‘goede wijn geen krans behoeft’
en dat zorgvragers in staat geacht
Als de patiënt weet welke weg hij moet
bewandelen, wordt zinnig en zuinig gebruik
van de zorg bevorderd.
Hans Maarten Bolle, directeur VHN
moeten worden de informatieve kwaliteit van een website te
herkennen. Toch is het van belang dat er criteria komen waarmee
deze informatie getoetst wordt op transparantie en objectiviteit.
Beroepsorganisaties van zorgprofessionals dienen er voor te
zorgen dat de informatie op het internet conform de meest
actuele stand van de wetenschap is. Bij
belangenbehartigingsorganisaties als Zorgbelang ligt de
verantwoordelijkheid om er voor te zorgen dat de informatie in
begrijpelijke taal beschikbaar is en dat deze te controleren is op
toegankelijkheid 1 .
2. Preventieve zorgvragen
Het kan zijn dat mensen zich zorgen maken en vragen hebben
over dingen die hen ‘kunnen’ overkomen (wat te doen bij een
dreigende griepepidemie, mogelijke gevolgen van straling na
een ramp met een kerncentrale e.d.) maar het kan ook dat zij
vragen hebben over hoe zij moeten leven in een bepaalde fase
van hun leven (bv. als zij worden geconfronteerd met een
1 Dit zou vorm kunnen krijgen in een ‘kwaliteitskeurmerk’ dat door organisaties van zorggebruikers periodiek
wordt uitgereikt. Zorgbelangorganisaties kunnen zich hier sterk voor maken.
Zorgbelang Drenthe 1

20
chronische aandoening) waarvoor zij preventieve maatregelen
willen nemen. Hiervoor kunnen zij telefonisch of digitaal terecht
bij het primaire zorgwinkelcentrum en dan zo nodig worden
doorgeleid naar de basiszorgarts. Zij kunnen ook terecht bij
algemene consultatiebureaus voor baby’s en peuters, bij
centra voor gezond ouder worden, bij specialistische centra waar
zij prikken kunnen halen tegen ziektes die in Nederland zijn
uitgebannen, bij centra die gespecialiseerd zijn in het omgaan
met de gevolgen van het gebruik van alcohol en drugs. Vanuit
Zorgbelang Drenthe wordt verondersteld dat vrijwel al deze
voorzieningen fysiek en via interactieve digitale media dichtbij de
zorgvragers gelokaliseerd moeten zijn omdat het van wezenlijk
belang is dat deze vragen op een zorgvuldige, betrouwbare en
snelle manier beantwoord worden. Daardoor wordt de burger
gerustgesteld en weet hij waar hij aan toe is.
3. Enkelvoudige zorgvragen
Burgers kunnen in de loop van hun leven geconfronteerd worden
met allerlei min of meer acute en dringende aandoeningen
waarvoor een directe snelle ingreep of behandeling nodig is.
Het gaat hierbij om enkelvoudige zorgproblemen die een
zelfstandige individuele afhandeling vereisen, dichtbij in het
zorgwinkelcentrum. Het kan ook gaan om vragen over
aandoeningen die diepgaander diagnose, mogelijk meer
onderzoek en behandeling vereisen. Hiervoor kan men het beste
fysiek of interactief terecht bij een van de basiszorgartsen die in
het primaire zorgwinkelcentrum hun praktijk hebben.
Een arts is de eerste die bevoegd is tot het stellen van een
diagnose (natuurlijk altijd in samenspraak met de patiënt) en hij
heeft hiervoor in het centrum allerlei technische apparatuur tot
zijn beschikking zoals röntgenapparatuur, een onderzoeks- en
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

ehandelkamer maar ook een snelle internetverbinding met
specialistische professionals op afstand voor consultatie en
feedback. Op deze manier kunnen al veel zorgvragen in de basis
afgehandeld worden en het is dus van belang dat een dergelijk
primair zorgwinkelcentrum op een bereikbare en bereisbare
afstand (maximaal vijftien minuten met de auto) van de
zorgvrager beschikbaar is.
4. Acute zorgvragen
Iedereen kent de sirenes van de ambulance en iedereen weet dat
er acute zorgvragen zijn waar direct ingegrepen moet worden.
Er zijn en blijven altijd ‘zorgvragen’ die geen uitstel dulden en
waarvoor iedere burger gerechtigd is om 112 te bellen.
In Nederland is het bij wet zo geregeld dat wanneer 112 gebeld
wordt er altijd binnen vijftien minuten een ambulance ter plaatse
moet zijn die acute hulp kan verlenen, die er voor zorgt dat de
patiënt gestabiliseerd wordt en vervoerd wordt naar een plaats
waar adequate behandeling gestart kan worden. De norm van
vijftien minuten aanrijdtijd voor acute en spoedzorg impliceert
dat er over een provincie als Drenthe een heel netwerk van
ambulancezorg is uitgelegd dat centraal via de regionale
meldkamer wordt aangestuurd.
Uitgaande van de wens om ook een
dekkend netwerk te hebben voor de
basiszorg is denkbaar, ja zelfs wenselijk,
dat de spoedzorg geïntegreerd wordt met
de gewenste zorgwinkelcentra.
Goede voorlichting is belangrijk om te
voorkomen dat mensen oneigenlijk
gebruik maken van het 112-nummer voor
zorgvragen die daar niet horen.
Zorgbelang Drenthe 21

22
5. Complexe en chronische zorgvragen
Wanneer zorgvragen niet meer incidenteel zijn maar een
chronisch karakter krijgen, spreken we over chronische
zorgvragen. Dat betekent concreet dat de ziekte of aandoening
langer gaat duren, niet meer overgaat en op een gegeven
moment eindigt met de dood. Dat kan op iedere leeftijd
voorkomen maar gezien de menselijke levensloop hebben
ouderen per definitie meer chronische zorgvragen. Patiënten met
een chronische zorgvraag hebben dezelfde soort vragen als de
vier hierboven genoemde maar dan geclusterd en meer frequent.
Chronische zorgvragen kunnen een enkelvoudige chronische
aandoening betreffen die om specifieke begeleiding vragen in de
vorm van standaardbezoeken, leefstijladviezen en
zelfmanagement. Vaak echter zijn chronische zorgvragen
Als patiënt met een complexe zorgvraag
krijg je te maken met een stoet van artsen en
specialisten en zorgprofessionals met zeer
uiteenlopende achtergronden. Verwarring,
onduidelijkheid, communicatiestoornissen en
tegenstrijdige boodschappen liggen dan op
de loer. Dan is het zeer gewenst, ja van
levensbelang, dat één professional in het
bijzonder zich verantwoordelijk voelt voor het
totaal van de zorg die de patiënt krijgt. En voor
de patiënt en zijn naaste(n) is het een grote
geruststelling als die ene persoon toegankelijk
en responsief is en je het gevoel geeft dat je
met alle vragen en zorgen bij hem of haar kunt
aankloppen.
Uitspraak van een kankerpatiënt.
complex en meervoudig en
hebben ze behalve een
somatische ook een psychische
en sociale kant.
Deze zorgvragen vereisen
antwoorden die het domein van
de fysieke zorg overstijgen en
meestal te maken hebben met
het totale welzijn van de patiënt.
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

Uiteraard zijn er, ook in 2025, nog altijd minder zelfredzame
zorgvragers die wel willen participeren in de samenleving maar
die dermate kwetsbaar zijn dat zij niet of nauwelijks in staat zijn
de regie over hun eigen zorgproces te nemen. Voor hen geldt
echter dat ook hún zorgvragen in het hele zorgproces dezelfde
zijn als die welke hierboven zijn geschetst. En ook voor hen geldt
dat zij bepaalde wensen en verwachtingen hebben ten aanzien
van hun leven en hoe zij het (nog) willen hebben. Het verschil met
de zorgvrager die wel de regie in eigen hand neemt is dat minder
zelfredzame zorgvragers meer (coachende) ondersteuning nodig
hebben. Dit is voor ieder mens vanuit zijn eigen situatie weer
anders. Tegelijkertijd vraagt dit om maatwerk, om een type
zorgondersteuner die samen met de zorgvrager de regie kan
voeren over het zorgproces en die de coachende ondersteuning
van de zorgverlener kan mobiliseren om de zorg zoveel en zo
lang mogelijk passend bij de eigen situatie te organiseren.
Zorgbelang Drenthe 23

24
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

Zorgbelang Drenthe 25

26
4. Dilemma’s
Vooronderstellingen over hoe de toekomst er uit zou kunnen zien,
roepen meteen een aantal vragen en dilemma’s op. Het is goed
om hier even bij stil te staan.
• Als mensen in toenemende mate de regie over hun eigen leven
(willen) hebben, wat is dan de rol en de poortwachterpositie van
de (huis)arts? Als mensen meer, sneller en beter keuzes willen
maken voor hun eigen zorgverlener, is er dan nog sprake van
individuele huisartsenzorg?
• Grotere zorgwinkelcentra zijn een wenkend perspectief, een
stip op de horizon. Maar hoe garandeer je bereikbaarheid van de
zorg, ook voor mensen die minder mobiel en minder zelfredzaam
zijn?
• Hoe wordt er in 2025 omgegaan met het relatief hoge
percentage huisbezoeken dat in 2011 al, en zeker in 2025 nog
nodig zal zijn, zeker als er van wordt uitgegaan dat mensen, hoe
vitaal ook, steeds ouder worden? Kortom, hoe ambulant is de
zorg vanuit het zorgwinkelcentrum?
• De vraag is, als mensen steeds vitaler oud worden en zelf de
regie willen blijven houden over hun leven, wanneer het dan zo
ver is dat zij zo hulpbehoevend/oud zijn dat anderen de regie van
hen over moeten nemen. Vaak vragen mensen echt te weinig of te
laat om zorg.
• Als je uitsluitend uitgaat van de vragen van individuele
patiënten, hoe ontwikkel je dan een systeem dat burgers
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

etrokken houdt bij de zorg voor anderen? Kortom, hoe borg je
samenhang in de zorg en ‘noaberschap’ in een sterk
individualiserende samenleving?
• De vraag is ook of mensen niet liever, zodra ze iets gaan
mankeren, de verantwoordelijkheid en de regie hiervoor aan
anderen overdragen. Betekent dat dan dat ze teveel vragen van
anderen als het gaat om het organiseren van de zorg?
• Vereist de ontwikkeling van een nieuw, duurzaam en ontschot
systeem van basiszorg niet ook een vernieuwing in de
financiering vooral van de chronische zorg?
• Is het voor veel mensen niet te veel gevraagd om hun eigen
medische zorgdossier bij te houden? Creëer je met onzorgvuldig
ingevulde dossiers niet weer nieuwe problemen?
• Wat is, als je uitgaat van specialistische ziekenhuiszorg rondom
hoogcomplexe aandoeningen, en een verantwoorde spreiding
van basisvoorzieningen, nog de positie van perifere
ziekenhuizen?
• Zullen de voorgestelde (en gewenste) veranderingen in de
inrichting van de zorg anno 2025 een oplossing betekenen voor
het tekort aan huisartsen in plattelandsgebieden als Drenthe
waar in 2011 de spreiding van basiszorg al extreem veel lager is
dan in de rest van Nederland.
De uitdagingen van de (nabije) toekomst zijn om in de organisatie
van de zorgwinkelcentra duurzame en passende antwoorden te
vinden voor deze dilemma’s.
Zorgbelang Drenthe 27

28
5. BIO-Zorg
Er is veel onderzoek gedaan in de afgelopen jaren naar wat
patiënten verwachten als het gaat om goede zorg en welke
kwaliteitscriteria vanuit het patiëntenperspectief gelden voor
zorg in de eerste lijn en in de keten van zorg waar een patiënt in
terecht kan komen als bij hem een (chronische) ziekte is
geconstateerd. Uiteraard gaan zorgvragers er primair van uit dat
zorgverleners deskundig zijn en dat ze adequaat zijn toegerust
voor hun vak. Daarnaast vinden patiënten bij het beoordelen van
de zorg de volgende tien kwaliteitscriteria belangrijk:
1. Effectieve zorg: de zorgvrager krijgt de meest effectieve
behandeling en begeleiding aangeboden.
2. Toegankelijke zorg: de zorgaanbieder of zorglocatie is voor de
zorgvrager goed bereikbaar, goed toegankelijk en tijdig
beschikbaar.
3. Continuïteit van zorg: er is goede samenwerking, coördinatie en
afstemming tussen alle zorgverleners in de keten.
4. Eigen regie: de zorgvrager heeft zelf de regie in het hele
zorgproces en behoudt zoveel en zo lang mogelijk zijn/haar
zelfstandigheid.
5. Goede communicatie en informatie: de zorgvrager ervaart
begrijpelijke en niet tegenstrijdige informatie en voorlichting op
maat.
6. Emotionele ondersteuning: de zorgvrager voelt zich gehoord
en begrepen en er is respect voor zijn/haar privacy.
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

7. Patiëntgerichte omgeving: de (behandel)omgeving is geschikt
voor de mensen die er (moeten) verblijven.
8. Veilige zorg: door veilige (behandel)omgeving, apparatuur en
procedures wordt de kans op ongelukken en fouten
geminimaliseerd.
. Organisatie van de zorg: de voorzieningen, de werkwijze,
de logistiek en de onderzoeks- en behandelresultaten zijn
transparant.
10. Kosten van de zorg: de kosten van de behandelingen en de
vergoedingen zijn transparant.
Nog korter samengevat, het gaat om drie dingen die vanuit het
perspectief van de patiënt optimaal moeten zijn en die hij kan
beoordelen:
• Bejegening die te allen tijde respectvol en op basis van
gelijkwaardigheid moet zijn.
• Informatie die in alle
opzichten goed en
Voor de integrale benadering van een ernstig
begrijpelijk moet zijn.
zieke patiënt is een gezamenlijk dossier
• Organisatie van de zorg
noodzakelijk teneinde het ziekteproces te
die gedurende het hele
defragmenteren en er is een professionele
proces efficiënt en
‘regisseur’ nodig om het proces van
zorgvuldig moet zijn.
multidisciplinaire diagnose inhoudelijk en
organisatorisch bij te sturen en de patiënt en
Vanuit Zorgbelang
zijn naaste(n) over de gang van zaken op de
Drenthe wordt dit
hoogte te houden.
BIO-Zorg genoemd.
Walter Stolz, mantelzorger en
ad hoc zorgregisseur
Zorgbelang Drenthe 2

30
6. Ontwikkelingen
Uitgaan van de vraag van zorggebruikers en van de
kwaliteitscriteria voor goede zorg vanuit het perspectief van de
zorgvrager betekent dat serieus nagedacht moet worden welke
ontwikkelingen in de zorg dermate vernieuwend, duurzaam en
realistisch zijn dat op basis daarvan concreet vorm gegeven kan
worden aan de zorg in 2025.
De volgende ontwikkelingen zijn waarneembaar:
• Democratisering van de informatieverstrekking wil zeggen
dat informatie over de zorg breed beschikbaar is via internet.
Het dilemma hierin is dat er zoveel informatie op internet
verschijnt (waarvan veel ‘gekleurd’ en onbetrouwbaar) dat er
bijzonder veel aandacht moet zijn voor de kwaliteit van de
informatie. Dit vereist samenwerking op inhoud tussen
deskundige zorgprofessionals en deskundige zorggebruikers.
Deskundige zorgprofessionals zijn verantwoordelijk voor de
betrouwbaarheid van de informatie. Deskundige zorggebruikers
kunnen ingezet worden voor de ‘toegankelijkheid in taal’ van de
informatie. Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor
belangenbehartigers van patiënten, verenigd in een
consumentenbond voor de zorg.
• Versterking van de eigen regie van de zorgvrager wil zeggen
dat de vraag van de patiënt leidend is, dat de zorgverlener en de
patiënt een ‘samenwerkingsovereenkomst’ aangaan in het proces
van het omgaan met de ziekte en dat de zorgverlener hierin in
toenemende mate de rol van coach heeft. Basisprincipe hierbij is
dat de patiënt eigenaar is van zijn aandoening. Hij is dus ook
eigenaar van de oplossing c.q. van het hanteren van/leren om-
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

gaan met zijn gezondheid en zijn ziekte. Dit impliceert dat een
zorgvrager die bewust met zijn eigen gezondheid omgaat, zich
laat adviseren m.b.t. een gezonde leefstijl als hij vragen daarover
heeft.
• Brede inzet van e-healthprocessen wil zeggen dat de patiënt
eigenaar is van zijn eigen zorgdossier waarmee hij preventief en
curatief verantwoordelijk kan zijn voor zijn eigen zorgproces.
Het betekent ook dat hij 24 uur per dag via moderne
communicatie- media informatie kan inwinnen, om hulp of advies
kan vragen of een afspraak kan maken voor een persoonlijk
contact.
• Herordening van de primaire zorgorganisatie wil zeggen dat
preventie, diagnostiek, behandeling en nazorg, ook voor
kwetsbare patiënten en ouderen, zo dicht mogelijk bij de
zorggebruikers georganiseerd worden in zorgwinkelcentra
(of organisatorische varianten daarvan). Deze centra zijn 24 uur
per dag bereikbaar zijn (fysiek, digitaal en telefonisch) op de
momenten dat de zorgvrager het nodig heeft. Dit kan
gekoppeld worden aan ‘acute zorg’
en ‘omgevingszorg’ (veilig thuis
wonen). Belangrijk hierbij is dat
er een goede zorgcoördinatie is
rondom de patiënt en dat er sprake
is van een goede afstemming tussen
verschillende zorgaanbieders.
• Versterking van multidisciplinaire
teamvorming en
samenwerkingsconstructies wil
zeggen dat er in de basiszorg brede
Als de patiënt goed geïnformeerd wordt over
zijn eigen aandoening en de mechanismes
van zijn ziekte kunnen veel complicaties van
medicaties vermeden worden. De patiënt
weet dan wat de voor- en nadelen zijn van
verschillende keuzes die voorgelegd worden
waardoor hij, samen met de arts(en)
mederegisseur wordt van zijn eigen
behandeling omdat hij zijn ziekte ‘begrijpt’.
Stichting Begeleide Zelfhulp
Zorgbelang Drenthe 31

32
horizontale afstemming en samenwerking is met alle relevante
specialismen. De vraag van de patiënt is daarbij leidend zelfs als
deze vraag nog diffuus en ongearticuleerd is. Dit vraagt om een
eerste screening door een soort ‘superverpleegkundige’ in het
zorgwinkelcentrum om de vraag te verhelderen en adequaat
door te geleiden. Het betekent ook dat al in een vroeg stadium,
als er nog geen directe hulpvraag geformuleerd is, in voorlichting
en training aandacht is voor mogelijke gezondheidsproblemen.
• Directe en uitgebreide diagnostiek- en behandelmogelijkheden
wil zeggen dat in de zorgwinkelcentra sterk verbeterde high-tech
apparatuur aanwezig is die low-tech te bedienen is. Zo nodig kan
de basisarts voor advisering en mogelijk ingrijpen digitaal contact
opnemen met specialisten in specialistische centra. Daarnaast
bestaan er allerlei vormen van telecare in de thuissituatie die
op afstand kunnen worden aangestuurd en bewaakt. Snelle en
veilige zorg staat hierbij voorop.
• Verbreding en specialisatie van de basiszorg wil zeggen dat
relatief eenvoudige specialistische handelingen door medisch
specialisten uitgevoerd kunnen worden in de zorgwinkelcentra
of daar dicht in de buurt in specialistische behandelcentra.
Voor complexe specialistische behandelingen zullen patiënten
superspecialistische behandelcentra moeten bezoeken waarvan
er, wanneer de basiszorg breed en adequaat is georganiseerd en
toegerust, maar enkele in Nederland nodig zullen zijn. Het gaat
om horizontale en verticale afstemming op inhoud rondom de
zorgvraag en de zorgvrager (en niet om concurrentie op aanbod)
zodat er instemming is van de NMA. Concurrentie in economische
zin is de doodsteek voor goede zorg. Concurrentie op kwaliteit is
uitstekend en hierbij kunnen samenwerkingsverbanden (gevoed
door patiënten, zorgverleners en zorgverzekeraars) die aangeven
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

welke zorg goed is, een rol spelen.
Het model dat Zorgbelang
Drenthe voor zich ziet en waarin
deze ontwikkelingen in de
toekomst vorm krijgen, is het
model van het primaire
‘zorgwinkelcentrum’.
Zorgwinkelcentra zijn
basisvoorzieningen die optimaal
gespreid zijn over de provincie en waar alle zorggebruikers met al
hun zorgvragen terecht kunnen.
Het ideale ‘zorgwinkelcentrum’ (fysiek en
virtueel) voldoet aan de behoeften en wensen
van zorggebruikers in de zin dat er ruimte
en aandacht is voor alle typen zorgvragen,
ook de latente vragen die te maken hebben
met gelijkwaardigheid en respect, en dat er
specifiek aandacht is voor jeugdigen, ouderen
en chronisch zieken.
Zorgbelang Drenthe 33

34
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

Zorgbelang Drenthe 35

36
7. Het zorgwinkelcentrum in model
Het ‘ideale’ zorgwinkelcentrum ziet er in zijn meest uitgebreide
vorm als volgt uit:
• De voorziening is laagdrempelig. Burgers kunnen er digitaal
vragen stellen die 24 uur per dag, zeven dagen per week, beant-
woord worden. Zij kunnen overdag en ’s avonds binnenlopen met
uiteenlopende zorgvragen, medische, paramedische vragen of
vragen die te maken hebben met het welzijn van mensen. Er is in
principe altijd iemand met verstand van zaken
(een ‘superverpleegkundige’) beschikbaar om de vragen te
beantwoorden. Dit kan ook vragen rond voorzieningen,
financiën, verzekeringsproblemen, machtigingen e.d. betreffen.
Het preventieve gevolg van deze laagdrempeligheid is dat
mensen eerder een vraag zullen stellen en het probleem dus
eerder is opgelost c.q. doorgeleid.
• Er is sprake van een goed georganiseerde medische praktijk
waarin de basiszorgartsen zich optimaal kunnen bezig houden
met patiëntenzorg en waarin ook mogelijkheden zijn te komen
tot medisch inhoudelijke specialisatie. Dit betekent dat artsen
zich weer vooral bezig gaan houden met datgene waarvoor ze
zijn opgeleid, hun medische professie. Zij werken daardoor
effectiever en kunnen mogelijk ook meer patiënten zien.
De curatieve behandeling die mogelijk volgt op de diagnose zal
de behandelend basiszorgarts zoveel mogelijk in nauwe
samenwerking en afstemming doen met de andere in het
zorgcentrum werkende professionals zoals praktijkondersteuners
en gespecialiseerd verpleegkundigen.
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

• Veel vragen die anno 2011 bij huisartsen terecht komen, zijn
niet direct medisch maar hebben te maken met psychosociale of
andere problematiek. Door brede samenwerking in het
zorgwinkelcentrum met de daar aanwezige professionals kan bij
de primaire intake de vraag zo snel mogelijk doorgeleid worden
naar meer adequate zorg. Dit vereist goede afstemming in
taalgebruik en dezelfde protocollen m.b.t. verwijs- en
intakecriteria. Hiervoor is het belangrijk het digitaal
berichtenverkeer tussen zorgaanbieders goed te organiseren
(bv. via een in te richten digitaal portaal doorverwijzendrenthe.nl).
• In een goed georganiseerd zorgwinkelcentrum worden
niet-medische zaken zoals administratie, facturering en de
financiële afhandeling en de registratie van patiënten centraal
uitgevoerd terwijl er nog steeds sprake is van kleinschaligheid.
Gewaakt moet daarbij worden voor teveel administratieve
perikelen op de werkvloer. Ook niet-patiëntgebonden activiteiten
zoals de ontwikkeling van centrumgebonden ICT kunnen worden
gekapitaliseerd en op centrumniveau gehonoreerd. Het centrum
beschikt over een goed toegankelijke, heldere website waar alle
informatie te vinden is die voor patiënten van belang is 1 .
• De ziekenhuiszorg wordt dichter bij de mensen gebracht.
Medisch specialisten voeren een of meerdere keren per week
specialistische verrichtingen uit. Hiervoor heeft het centrum de
beschikking over behandelkamers en specialistische
behandelapparatuur waardoor patiënten minder vaak voor
controles of kleine ingrepen naar een ziekenhuis hoeven te gaan.
Zeker voor zorgwinkelcentra in uitgestrekte landelijke gebieden
1 Op internet zijn, als men even googelt, ook in Drenthe al mooie voorbeelden te vinden van dergelijke
uitgebreide websites waar patiënten alle informatie kunnen vinden die zij nodig hebben.
Zorgbelang Drenthe 37

38
kan dit een oplossing zijn. In stedelijke gebieden kan gekozen
worden voor een wat kleinere vorm zoals bijvoorbeeld een
wijkgerichte aanpak in combinatie met een of meer regionale
basisziekenhuizen. Deze substitutie van de tweede naar de eerste
lijn heeft consequenties voor de financiering van ingrepen.
Nog sterker: de financiële scheiding tussen de eerste en tweede
lijn bestaat niet meer. Het geld volgt de cliënt ongeacht waar die
zorg verzilverd wordt. Dit stelt de patiënt maximaal in staat zelf
de regie te voeren in zijn eigen zorgproces.
• De acute zorg/spoedzorg wordt centraal aangestuurd vanuit de
medische meldkamer maar rukt uit vanuit het centrum.
Uitgaande van een adherentiegebied van ongeveer 20.000
inwoners rondom een zorgwinkelcentrum kunnen de meeste
centra een eigen ambulanceteam op locatie hebben. Daarmee
wordt de spoedzorg een integraal onderdeel van het
dienstenpakket en is de informatie uit de spoedzorg eenvoudig
beschikbaar voor de andere zorgverleners. Ook kan bijvoorbeeld
van de zorgambulance gebruik gemaakt worden bij planbaar
vervoer zoals doktersvisites of van en naar een specialistisch
ziekenhuis.
• Het kan zijn dat de diagnose en de behandeling in het
primaire zorgwinkelcentrum een korte opname vereisen.
Dat vraagt om een opnamevoorziening met een beperkt aantal
bedden en de beschikbaarheid van voldoende verpleegkundigen
in combinatie met de wijkverpleegkundigen. Er van uitgaand dat
patiënten voor een ingreep steeds korter in een specialistisch
ziekenhuis liggen en na een ingreep steeds eerder naar huis gaan,
kan het een uitkomst zijn in het kader van (specialistische) nazorg
een tijd dichter bij huis opgenomen te kunnen worden.
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

• Diverse specialistische zorgverleners hebben hun praktijk
(voor individuele en groepsbegeleiding) in het centrum zoals
diëtisten, diabetesverpleegkundigen, fysiotherapeuten,
logopedisten, psychologen, bewegingstherapeuten en
podologen 2 . In het kader van gezond ouder worden en
preventie van ziektes zullen zij ook cursussen en trainingen
verzorgen. Verder is er een multifunctionele ruimte voor
sport- en bewegingsactiviteiten.
• Er is in het zorgwinkelcentrum speciaal aandacht voor
jeugdigen. Dat impliceert dat er een verloskundige praktijk is,
een consultatiebureau voor baby’s en kleuters en aandacht voor
de jeugdgezondheidszorg. Verder is er een Centrum voor Jeugd
en Gezin (CJG) waarin orthopedagogen en jeugdhulpverleners
werkzaam zijn.
• Verder is er een consultatiebureau voor ouderen en/of een
Centrum voor Gezond Ouder Worden van waaruit mensen
gewezen worden op alle mogelijke gezondheidsbevorderende
activiteiten. Als het oudere mensen niet meer lukt om geheel op
eigen kracht hun leven vorm te geven, hebben ze daar hulp en
ondersteuning bij nodig. Indicaties voor vervolgzorg in de
thuissituatie worden gedaan door een daartoe bevoegd
wijkverpleegkundige al of niet in afstemming met de
behandelend arts en het maatschappelijk werk.
Er is dus ook een informatiepunt voor thuiszorg en een
ondersteuningspunt voor mantelzorgers.
2 Dit is een niet uitputtende opsomming. Denkbaar is dat zich in de toekomst nog allerlei
specialismen gaan ontwikkelen die hun plekje gaan opeisen in het zorgwinkelcentrum omdat er
vanuit zorggebruikers vraag naar is.
Zorgbelang Drenthe 3

40
• Er is specifieke aandacht voor chronische patiënten.
Chronische patiënten (en hieronder vallen ook kwetsbare
ouderen met een chronische aandoening) hebben vragen over
wat hun ziekte betekent en wat zij moeten doen om het
ziekteproces draaglijk te houden. Chronische patiënten moeten
periodiek onderzoek ondergaan en zij hebben regelmatig in de
behandelsfeer contact met hun basiszorgarts of een
gespecialiseerd verpleegkundige. Chronische patiënten hebben
ook af en toe een acuut probleem waarvoor meteen hulp moet
komen. Het kan ook zijn dat chronische patiënten periodiek een
bepaalde therapie moeten volgen waarvoor ze naar een
specialistisch ziekenhuis moeten dat wat verder afgelegen is.
En chronische patiënten met een complexe zorgvraag die
somatische, psychische en sociale kanten heeft, hebben
uiteindelijk soms meer en vaak ook langduriger zorg en
ondersteuning nodig in de thuissituatie.
• Het concept van het primaire zorgwinkelcentrum
veronderstelt ook dat iedere zorgvrager in het bezit is van een,
liefst door hemzelf beheerd persoonlijk digitaal zorgdossier
dat hij ten behoeve van de behandeling aan zijn behandelaar
ter inzage geeft c.q. dat op het zorgwinkelcentrum digitaal is te
openen. Hierin vermeldt de patiënt alle relevante informatie die
te maken heeft met zijn gezondheid en ziekte (zoals bloeddruk,
gewicht en welke medicijnen hij slikt), noteert de basiszorgarts
wat de vraag van de patiënt was, wat hij heeft geconstateerd, wat
hij heeft geadviseerd of welke interventies hij heeft gedaan en
welke medicatie hij heeft voorgeschreven. Door een link naar de
apotheek is de medicatieveiligheid gewaarborgd en kunnen de
medicijnen zo nodig ook weer tijdig worden aangevuld 3 .
Via dit interactieve dossier is er altijd direct digitaal contact
mogelijk tussen de patiënt/zorgvrager en de arts.
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

Uit onderzoek blijkt dat het psychische proces waarin een patiënt verkeert als hij
wordt geconfronteerd met een chronische ziekte bij alle chronische
aandoeningen min of meer vergelijkbaar is. Het begint met een periode van zeer
grote onzekerheid omdat de patiënt niet weet waarin hij terecht is gekomen.
Hij wil wel enige algemene informatie over de ziekte hebben maar feitelijk wil
hij vooral weten wat hem te wachten staat, welke behandelmogelijkheden er
zijn, hoe lang het gaat duren en of hij weer beter wordt. Als het duidelijk is dat
de ziekte niet overgaat, kan de patiënt een periode van grote depressie (rouw)
doormaken waarin absoluut geen sprake is van autonomie en waarin hij dus hulp
nodig heeft bij het regisseren van zijn ziekte. Echter, naarmate de ziekte langer
duurt en zich meer ‘stabiliseert’ zal de patiënt in toenemende mate weer zelf
de regie over zijn eigen zorgproces in handen (willen) nemen. In al deze fasen is
een aan de fase aangepaste ondersteuning van een deskundige en coachende
zorgverlener onmisbaar, iemand op wie de zorgvrager een beroep kan doen als
hij vindt dat hij dat nodig heeft, 24 uur per dag! Dit vereist een samenwerking
tussen de zorgvrager (patiënt) en de zorgverlener. Als de patiënt zelf de regie
heeft over zijn eigen zorgproces, hoeft dit niet per se op ieder moment dezelfde
ondersteuner te zijn. Het gaat om zorgdienstverlening en het is vooral
belangrijk dat deze aansluit bij de persoonlijke situatie waarin de zorgvrager
verkeert of wenst te verkeren en bij wat belangrijk is in zíjn leven. Vrijwel dit hele
proces kan digitaal gemonitord worden. Als de chronische zorgvraag van de
patiënt dermate complex is dat hij niet (meer) in staat is daar zelf de regie over te
voeren is het belangrijk dat de zorg goed gecoördineerd wordt.
3 Er circuleren op internet al een aantal uitstekende voorbeelden van hoe een dergelijk dossier er uit kan
zien en kan functioneren. Ook zijn er al applicaties beschikbaar voor smartphones waarmee de patiënt zelf de
optimale regie kan krijgen over zijn eigen zorgdossier.
Zorgbelang Drenthe 41

42
• Tenslotte is er in het zorgwinkelcentrum een winkel voor
zelfzorggeneesmiddelen, een apotheek voor geneesmiddelen op
recept en een winkel voor medische aanpassingen en
hulpmiddelen.
• Idealiter is er in het zorgwinkelcentrum ook plaats voor een
tandartsenpraktijk en een praktijk voor mondhygiëne.
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

Deze clustering van zorgvoorzieningen in de basiszorg met een
deel van de medisch specialistische zorg en met alle
voorzieningen, gericht op het welzijn van burgers in brede zin en
toch zo dichtbij mogelijk, garanderen een optimale
bereikbaarheid en toegankelijkheid. De zelfstandigheid, eigen
verantwoordelijkheid en
zelfmanagement staan voorop en
de keuzevrijheid van de patiënt
blijft gegarandeerd want er zijn
meerdere zorgverleners
werkzaam in het
zorgwinkelcentrum waar hij bij
terecht kan. Er is bovendien
sprake van optimale samenhang
Het voorgestelde model garandeert dat ook in
dunbevolkte gebieden multidisciplinaire zorg
op bereikbare afstand voor iedere
burger beschikbaar is. Het garandeert ook een
optimale afstemming tussen
basisvoorzieningen in de zorg en
waarbij of de basiszorgarts of de wijkverpleegkundige de spil kan
zijn van de zorgcoördinatie als de zorgvrager er niet meer zelf toe
in staat is.
Belangrijk is dat in een dergelijk centrum ook de
medezeggenschap van cliënten in de volle breedte zoveel
mogelijk naar het niveau van het individu wordt verlegd. Aan de
andere kant is het ook van belang dat zorggebruikers optimaal
invloed kunnen uitoefenen op de kwaliteit van de in het centrum
geleverde zorg. Hier kan een rol weggelegd zijn voor een
belangenorganisatie die als een consumentenbond voor de zorg
de kwaliteit van de zorg kan toetsen.
specialistische zorg.
Zorgbelang Drenthe 43

44
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

Zorgbelang Drenthe 45

46
8. De nieuwe zorg in Drenthe
Als een dergelijk ‘ideaal’ in de vorm van een zorgwinkelcentrum
wordt uitgevoerd in een uitgestrekt en landelijk gebied als de
provincie Drenthe zou dat betekenen dat er, op basis van het
(huidige en toekomstige) inwoneraantal ongeveer vijfentwintig
zorgwinkelcentra zouden moeten komen. De zorgwinkelcentra
moeten strategisch worden verdeeld over de provincie en in
meer of mindere mate geïntegreerd worden met de bestaande
basisziekenhuiszorg en specialistische medische centra. Bij een
De zorg hoort eigenlijk overal gewoon goed te
zijn zodat je zoveel mogelijk in je eigen regio
hulp kan krijgen.
Zorggebruiker
optimale verdeling moet rekening
worden gehouden met de
provinciegrenzen (die zeker
als natuurlijke grenzen zullen
verdwijnen) en met de grens
met Duitsland. Dit betekent dat
zorggebruikers nooit verder dan
vijftien minuten rijtijd verwijderd zullen zijn van het
dichtstbijzijnde zorgwinkelcentrum. Zorg is zelfs een dienst die
je over de grens kunt halen. Daarmee kunnen de meeste directe
zorgvragen zowel van de zelfredzame cliënt als van de minder
zelfredzame patiënten snel, dichtbij en adequaat worden
beantwoord.
1 In 2025 zal in Drenthe koploper zijn als het gaat om het percentage ouderen in de provincie. De ‘grijze golf’,
d.w.z. het percentage vijftigplussers zal dan 45% van de hele bevolking zijn.
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

Meppel
Westerveld
Noordenveld
De Wolden
Tynaarlo
Assen
Midden - Drenthe
Hoogeveen
Aa en Hunze
Coevorden
Borger - Odoorn
Emmen
Inwoneraantal in Drenthe per 2011: 491.342 Prognose 2025: 495.731 1
Per gemeente in 2011 Groei tot 2025
Noordenveld 31.000 -6% tot 0%
Tynaarlo 32.500 > -12%
Assen 67.000 > 6%
Aa en Hunze 26.000 -6% tot 0%
Borger-Odoorn 33.500 -12% tot -6%
Midden-Drenthe 33.500 -6% tot 0%
Westerveld 19.500 -12% tot -6%
Meppel 32.500 > 6%
De Wolden 23.600 -12% tot -6%
Hoogeveen 55.000 0% tot 6%
Coevorden 36.000 -6% tot 0%
Emmen 109.000 > 6%
Zorgbelang Drenthe 47

48
Literatuuroverzicht
• Actiz, NPCF en STOOM: Op weg van denken naar doen. Veranderingen en innovaties in de praktijk van
verpleging en verzorging en zorg thuis. 2011.
• Bakas, Adjiedj: De toekomst van gezondheid, megatrends over gezond leven en waardig sterven. 2011
• Berendsen, Annette: Samenwerking tussen huisarts en specialist. Wat vinden de patiënten en de dokters?
Academisch Proefschrift, 2008.
• Berenschot, Luciënne & Leo van der Geest: Van patiënt tot partner. 2005.
• Boer & Croon: Naar waardecreatie in de zorg. Een vertaling van “Redefining Health Care” naar de Nederlandse
situatie. 2008.
• Borghuis, Marion e.a.: Veilige communicatie via het LSP, Ervaringen van een koploper. Stichting ZEGEN, 2010.
• Bosch, Suzanne van den: Transition Experiments. Exploring societal changes towards sustainability.
Academisch proefschrift 2010.
• Centraal Bureau voor de Statistiek: Provincie op Maat 2007 – Drenthe.
• Coincide BV: Zorginnovatiereis 2010 - Barcelona, Sanidad Moderna.
• Coincide BV: Zorginnovatiereis 2011 - Londen, Close to home
• Engelen, Lucien: Health 2.0, The update. 2011.
• Franchimont, Miranda e.a.: Zichtbaar maken van kwaliteit in de huisartsenzorg. Landelijke evaluatie van
vier regionale pilots ‘Benchmark Huisartsenzorg’. 2007
• Haartsen, Tialda: Demografische dynamiek in Drenthe: trends en prognose. Rijksuniversiteit Groningen, 2010.
• Halder, Leon van: ‘Gezondheidszorg kan meer dynamiek gebruikten’. Toespraak uit naam van minister
Schippers d.d. 12-01-2011.
• Idenburg, Philip J., Michel van Schaik: Diagnose 2025. Over de toekomst van de Nederlandse
gezondheidszorg. 2010.
• IVA/STOEL: Kwaliteit zichtbaar maken. Pilot Benchmark Huisartsenzorg. 2008.
• Kwaliteit in Zicht (KIZ): Basisset Kwaliteitscriteria. Het patiëntenperspectief op de zorg voor chronische
zieken. 2010.
• Lamping, Antonie J., Jörg Raab, Patrick Kenis: Patients in the lead, the public in the need. An evaluative
study of the system of intermediate organizations in Dutch health care. 2010.
• Lange, Jacomine de, Anneloes van Staa: Transities in ziekte en zorg, op zoek naar een nieuw evenwicht. 2010.
• Lekkerkerk, Ir. T. ‘Wat is de invloed van uw zorgverzekeraar?’ Meldactie zorginkoop 2011.
• LOC Zeggenschap in zorg: Nederland en de zorg 2010-2050. Inleiding bij theoretisch kader lange termijnvisie.
• LOC: Waardevolle zorg. Over de toekomst van de gezondheidszorg 2010-2050.
• Medisch Contact 27 mei 2011, Matthijs Smit: ‘Netwerkmodel redt regioziekenhuis’. Wouter van der Kam keert
zich tegen het ‘concentratiesyndroom’.
• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport : ‘Naar een weerbare samenleving’. Beleidsplan aanpak
gezondheidsverschillen op basis van sociaaleconomische achtergronden. 22 december 2008.
• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: brief d.d. 13 juni 2008, betreft: Programmatische
aanpak van chronische ziekten.
• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: brief d.d. 26 januari 2011, betreft: Zorg die werkt: de
beleidsdoelen van de minister van VWS.
• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: brief d.d. 3 maart 2011, betreft: Antwoorden eerste
termijn Wet BIG en Geneesmiddelenwet.
• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: Gezond zijn, gezond blijven, een visie op gezondheid
en preventie. September 2007.
• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: Gezondheid dichtbij. Landelijke nota
gezondheidsbeleid. Mei 2011.
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.

• Motivaction e.a.: Wat werkt bij wie? Een doelgroepbenadering bij innovaties in zorg en preventie. 200 .
• Nederland, Trudi en Eliane Smits van Waesberghe: Zorg in het winkelcentrum. Het werkt! Januari 2011.
• NIVEL: Onderzoeksprogramma 2011-2014.
• NIVEL: Overzichtstudies - De eerste lijn, 2011.
• NPCF: Vraag in Beeld, thema ‘Gezond’, over preventie. Januari 2011.
• NPCF: Vraag in Beeld, thema ‘Nieuw’, over vernieuwing in de zorg. Najaar 2010.
• NPCF: Eerstelijnszorg voorop! Op weg naar een geïntegreerde eerstelijnszorg vanuit patiëntenperspectief.
2006.
• Provincie Drenthe, H.G. Parker Brady en R. Louwsma: Zorg en vermaatschappelijking. Themarapport Nieuw
Drents Peil. Augustus 2011.
• Raad voor de Volksgezondheid & Zorg/Nictiz: De patiënt als gezagvoerder, de dokter als copiloot. De weg
naar een gedigitaliseerde zorgrelatie. 2010.
• Raad voor de Volksgezondheid & Zorg: Gezondheid 2.0, U bent aan zet. 2010.
• Raad voor de Volksgezondheid & Zorg: Komt een patiënt bij zijn coach….. Een nieuwe blik op patiënten
beleid. Achtergrondstudie 2010.
• Raad voor de Volksgezondheid & Zorg: Perspectief op gezondheid 20/20. Advies 2010.
• Raad voor de Volksgezondheid & Zorg: Ruimte voor arbeidsbesparende innovaties in de zorg. Door slimmer
werken meer kwaliteit met minder mensen. Advies 2010.
• Raad voor de Volksgezondheid & Zorg: Sturen op gezondheidsdoelen, 2011.
• Raad voor de Volksgezondheid & Zorg: Van zz naar gg. Acht debatten, een sprekend verhaal. 2010.
• Raad voor de Volksgezondheid & Zorg: Veranderen met draagvlak. Een veranderingsstrategie op basis van
een draagvlakverkenning voor “Zorg voor je gezondheid! Gedrag en gezondheid: de nieuwe ordening”.
Achtergrondstudie, 2010.
• Raad voor de Volksgezondheid & Zorg: Vertrouwen in de arts. Advies, 2007.
• Raad voor de Volksgezondheid & Zorg: Zorg voor je gezondheid! Gedrag en gezondheid: de nieuwe
ordening. Discussienota, 2010.
• Regieraad Kwaliteit van Zorg: ‘Met het oog op morgen’. Twee jaar Regieraad Kwaliteit van Zorg. 2011.
• Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)/ NIVEL: Op één lijn. Toekomstverkenning eerste
lijnszorg 2020. Bilthoven 2005.
• Rodenstein, Jacques K.: Wenkend perspectief Drentse zorg: Patiëntenzorg vraagt meer van u! Assen, 2004.
• Roon, Jeroen van, Gerhard Wullink, Remco Jansen: Van Instituten naar netwerken. Een verkenning van de
“next generation” curatieve zorg. Boer & Croon, 2010.
• Smit, Cees: De patiënt aan het roer: ‘Een nieuwe rol voor patiëntenorganisaties’. 2011.
• SP-fractie Provinciale Staten Drenthe: Loopt de zorg vast of worden we blij verrast? Over de gezondheidszorg
in Drenthe. 2010.
• Stolz, Walter: Gevangen in de zorgketen. Verslag van een dwaaltocht door de gezondheidszorg. 2011.
• TEDx Maastricht: The future of health. 2011.
• Vilans: De zorgmedewerker in de langdurende zorg in 2020. Januari 2011.
• Vossen, Ilse, Birgit Jansen, Jozé Braspenning: Ontwikkeling zorginkoopindicatoren ten behoeve van het
project “Inkoop Eerstelijnszorg vanuit Patiëntenperspectief”. Nijmegen, 2011.
• VVD-Tweede Kamerfractie: Dichtbij betere zorg. Nieuwe visie op gezondheidszorg. 2008.
• Weggeman, Matthieu en Jaap Peters: Het Rijnlandboekje, principes en inzichten van het Rijnland-model.
200 .
• Weggeman, Matthieu: ‘Laat patiënt direct afrekenen bij een bezoek aan dokter’. 2011.
• Westendorp, Prof. dr. Rudi G.J.: Passend of onaangepast? Over de menselijke levensloop in een snel
veranderende omgeving. Leiden, 2010.
• Zorgbelang Gelderland: De huisarts binnen de geïntegreerde eerste lijn. Aandachtspunten vanuit patiënt
perspectief: een toetsingsinstrument. 2007.
Zorgbelang Drenthe 4

Colofon
Deze publicatie is ontwikkeld als ‘een droom voor de toekomst’ vanuit het
perspectief van de zorgconsument, een eerste stip op de horizon richting zorg
die echt rekening houdt met de wensen en de behoeften van de zorggebruiker.
In 2012 komt hierop zeker een vervolg. Contact kan opgenomen worden met de
initiatiefnemer van het onderzoek:
Zorgbelang Drenthe
info@zorgbelang-drenthe.nl
tel. 05 2 - 243 844.
Onderzoek
Ellen M.Y. Buursma
Bij het schrijven van de tekst is, naast literatuuronderzoek, gebruik gemaakt van
de input uit gesprekken met zorgconsumenten en professionals in de zorg. Naast
dank aan alle niet met name genoemde gesprekspartners ‘in de
wandelgangen’ en in de talloze consumentenpanels die vanuit Zorgbelang
Drenthe zijn georganiseerd, speciale dank aan: Vincent Bergstra, Riet Bongers,
Ben Emans, Rita Emmens, Lucien Engelen, Henk Folkerts, Jaap Hatenboer, Harriet
Hollander, Gineke de Hoop, Juul ten Hove, Wouter van der Kam, Arita Knipscheer,
Piet de Lange, Jan van Loenen, Jan Lubberink, Bertha Mol-Mulder, Bertus Mol,
Wim Molema, Roeli Prikken, Sven Romkes, Michel van Schaik, Guus Schrijvers,
Maarten Stuker, Pieter Tabak, Eric Versteeg, Marcel de Vijlder, Marisca Wesselius,
Roelie Wiersma
Vormgeving en fotografie
grafisch ontwerp: Irene Bruggemann
drukwerk: Multa Bedrijven Drukkerij
Foto voorkant: Durk Gardenier
Foto achterkant: Mark Mombarg
Fotografie binnenwerk: Shutterstock

52
‘Een vergezicht nabij’. Het zorgwinkelcentrum anno 2025.
© november 2011