De invloed van de mondialisering op volkswoningbouw in ... - Rooilijn

Rooilijn Jg. 40 / Nr. 1 / 2007 De invloed van de mondialisering op volkswoningbouw in Ecuador P. 52
sionals maar ook door de overige burgers
bekeken, beoordeeld en soms betwist.
Vreemde voorbeelden gingen in het
alledaagse discours een eigen leven leiden.
Zo ontstond een stedelijke mythe over een
opzienbarend migrantenhuis. In die mythe
die in verschillende varianten verteld werd,
staat het huis van een migrantenfamilie
centraal. Dat huis zou ergens in een klein
dorp in de buurt van Cuenca liggen; de
naam van dat dorp wisselde per verteller.
Over het huis werd verteld dat het groot en
erg luxueus was. Het had zelfs een lift. Om
uiteenlopende redenen werd de lift alleen
gebruikt om vee in te stallen: de boeren
zouden niet weten hoe ze een lift moesten
gebruiken of er was in het dorp nog geen
elektriciteit. Het verhaal werd altijd op een
spottende toon verteld, ter illustratie van de
misplaatste rijkdom van mensen die boven
hun stand wilden leven. Niet toevallig had
de mythe dorpsbewoners als onderwerp.
Het verhaal werd namelijk ook gebruikt
om een nieuwe sociale orde te construeren,
gebaseerd op het oude herkenbare
contrast tussen stad en platteland en tussen
een stedelijke middenklasse en boeren.
Zo legitimeerden de stedelingen hun
eigen moderne levensstijlen, terwijl al te
opvallende consumptiepatronen werden
gecorrigeerd. De snelle sociale en culturele
veranderingen en de ambivalente gevoelens
die dat opriep, werden via het vertellen van
de mythe bespreekbaar gemaakt.
Potentiële klanten
Hoe kritisch of denigrerend de opmerkingen
van stadsbewoners over vermeende
migrantenhuizen in dorpen en verre
buitenwijken soms ook waren, iedereen gaf
toe dat de gevolgen van de mondialisering
en modernisering veel dichter bij huis te
vinden waren. Twee decennia terug was
het bijvoorbeeld nog heel gebruikelijk dat
woningzoekenden uit de lagere middenklasse
een perceel kochten en daarop
eigenhandig of met hulp van vrienden en
familie een huis bouwden. Het bouwproces
in volkswijken werd zo geheel of gedeeltelijk
bepaald door het systeem van wederkerige
arbeid, met alle dankfeesten, rituelen
en uitbetalingen in natura die daarbij
hoorden. Loonarbeid werd alleen ingehuurd
voor de onderdelen die de eigenaar
niet zelf kon maken. Tegenwoordig heeft
betaalde arbeid de plaats van de wederkerigheid
in bouwprocessen ingenomen.
Industriële bouwmaterialen werden ook in
volkswijken steeds populairder: een huis
van gemetselde baksteen kon veel sneller
gebouwd worden dan een huis van adobe.
Omdat het verwerken van dit product
gespecialiseerde technieken vereist, kunnen
de bewoners dat vaak niet meer zelf. De
tijdswinst die een snelle bouw oplevert,
maakte zo’n huis ondanks de kosten van
arbeidsloon toch goedkoper dan een zelfgebouwd
huis. Tijdens de economische crisis
eind jaren negentig werden de kosten van
het in natura uitbetalen van vriendendiensten
tijdens het langdurige zelfbouwproces
voor veel volkswijkbewoners gewoonweg
te hoog. Een volkswijkbewoonster uit
Riobamba verwoordde dat treffend door
te stellen dat “wat je uitgeeft aan een feest,
daar kun je ook een raam van kopen.”
Economische veranderingen brachten
veranderingen in prioriteitstelling en in de
onderlinge sociale verhoudingen teweeg.
Met de modernisering van de stedelijke
arbeidsrelaties viel de vanzelfsprekendheid
van vriendendiensten weg. Woningbouw
werd een individuele aangelegenheid.
Toen, mede als gevolg van massale
emigratie, de sociale stijgers met elkaar
gingen wedijveren om de opvallendste
huizen te bouwen, werd ook de vormgeving
van huizen steeds individueler. Families
die een nieuw huis wilden bouwen of hun
bestaande woning wilden laten verbouwen,
riepen daarom soms de hulp in van professionele
ontwerpers, zodat ze iets bijzonders
zouden krijgen. Omgekeerd ontdekten
architecten, ingenieurs en aannemers
de sociale stijgers als potentiële klanten.
Hadden architecten vroeger vooral klanten
uit de binnenstedelijke middenklasse, nu
bezochten ze ook migrantenfamilies in
verderweg gelegen volkswijken en dorpen
in de hoop er een opdracht te verkrijgen.
Op die manier leverden de gevolgen van
mondialisering en modernisering tal van