LOKALE HEFFINGEN - Gemeente Utrecht

LOKALE
HEFFINGEN
Gemeente Utrecht
Dienst Burgerzaken en Gemeentebelastingen & Sector Financiën
Maart 2006

INHOUDSOPGAVE
1 Managementsamenvatting 5
2 Inleiding 9
3 Lokale heffingen 11
4 Belastingen 15
4.1 Algemeen 15
4.2 Onroerende-zaakbelastingen (OZB) 16
4.3 Precariobelasting 18
4.4 Hondenbelasting 19
4.5 Toeristenbelasting 20
4.6 Parkeerbelastingen 21
4.7 Belasting op roerende woon- en bedrijfsruimten 23
4.8 Reclamebelasting 24
4.9 Baatbelasting 24
4.10 Forensenbelasting 25
5 Retributies 27
5.1 Algemeen 27
5.2 Afvalstoffenheffing 28
5.3 Rioolrechten 30
5.4 Leges 31
5.4.1 Algemeen 32
5.4.2 Lokale democratie 32
5.4.3 Publieksdienstverlening 32
5.4.4 Beheer openbare ruimte 33
5.4.5 Wonen en Monumenten 34
5.4.6 Openbare orde en (wijk)veiligheid 35
5.5 Overige heffingen 37
5.5.1 Marktgelden 37
5.5.2 Brandweerrechten 38
5.5.3 Brug-, schut- en havengelden 38
5.5.4 Begraafplaatsrechten 39
5.5.5 Woonwagenrechten 40
5.5.6 Vermakelijkhedenretributie 40
5.5.7 Reinigingsrechten 41
6 Prijzen 43
7 Lokale lastendruk en kwijtscheldingsbeleid 45
7.1 Lokale lastendruk 45
7.2 Kwijtscheldingsbeleid 45
Bijlage 1: Financiële verordening 49
Bijlage 2: Overzicht belastingen 51
Bijlage 3: Overzicht retributies 53
Bijlage 4: Overzicht privaatrechtelijke tarieven 55
Bijlage 5: Overzicht verordeningen 59
3

1 MANAGEMENTSAMENVATTING
Voorliggende nota bevat de geldende spelregels op het gebied van de lokale heffingen. De nota is
daarmee niet zozeer kaderstellend, maar biedt een overzicht van alle in het verleden gestelde kaders
ten aanzien van de lokale heffingen. Ook wordt ingegaan op punten waarop andere keuzes mogelijk
zijn.
Lokale heffingen omvatten heffingen die de gemeente vanuit haar publiekrechtelijke taak – dat wil
zeggen vanuit haar overheidstaak – mag opleggen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen
belastingen en retributies. De gemeente voert ook privaatrechtelijke taken uit. Dit zijn taken die ook
door marktpartijen uitgevoerd zouden kunnen worden. De privaatrechtelijke heffingen noemen we
prijzen.
Belastingen
Belastingen zijn gedwongen bijdragen van de burger aan de overheid (binnen het kader van deze
nota is dat de gemeente). Kenmerkend daarbij is dat er voor de individuele burger geen direct
aanwijsbare tegenprestatie van de gemeente tegenover staat. De gemeente mag zelf bepalen waar
de inkomsten uit belastingen aan besteed worden. De gemeente mag in beginsel de hoogte van de
belastingtarieven en de jaarlijkse stijging zelf bepalen.
Het gemeentelijk belastinggebied staat de laatste jaren volop ter discussie. De recente afschaffing van
een deel van de onroerende-zaakbelastingen is hier een uitvloeisel van. Voorliggende nota is
gebaseerd op de huidige stand van zaken, maar biedt waar relevant wel een overzicht van (mogelijke)
toekomstige ontwikkelingen.
De gemeente Utrecht heeft op dit moment de volgende belastingen:
Begrote opbrengst 2006
1. onroerende-zaakbelastingen 57,5 miljoen euro
2. precariobelasting 0,3 miljoen euro
3. hondenbelasting 0,4 miljoen euro
4. toeristenbelasting 1,1 miljoen euro
5. parkeerbelastingen 20,1 1 miljoen euro
totaal 82,8 miljoen euro
De onroerende-zaakbelastingen (OZB) wordt geheven op basis van de waarde van onroerende
zaken. Denk hierbij aan woningen en bedrijfsruimten.De belasting geldt voor eigenaren van woningen,
gebruikers van niet-woningen en eigenaren van niet-woningen. De OZB voor gebruikers van
woningen is per 1 januari 2006 afgeschaft. Tegelijkertijd zijn de tarieven en de jaarlijkse tariefsstijging
gemaximeerd. De vrijheid van de gemeente bij de bepaling van de OZB tarieven is daarmee beperkter
geworden. De gemeente Utrecht kent voor de OZB de mogelijkheid tot kwijtschelding.
De precariobelasting kan worden geheven als een burger of bedrijf voorwerpen onder, op of boven
gemeentegrond in de openbare ruimte heeft. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het terras van een café.
De hondenbelasting wordt geheven van de houder van één of meer honden. Er bestaat een vrijstelling
voor honden die een maatschappelijke functie vervullen (zoals bijvoorbeeld blindengeleidehonden).
Ook bestaat de mogelijkheid tot kwijtschelding.
De toeristenbelasting kan worden geheven als mensen in de gemeente overnachten, die niet in de
gemeente inschreven staan. In Utrecht wordt de toeristenbelasting geheven als een vast percentage
van de overnachtingsprijs. Een mogelijk alternatief is het heffen van een vast bedrag per
overnachting. 1/3 deel van de inkomsten uit de toeristenbelasting wordt momenteel besteed aan de
toeristische stadspromotie van Utrecht.
De parkeerbelastingen zijn een regulerende belasting. Dit betekent dat de belasting kan worden
geheven om het parkeergedrag van burgers te beïnvloeden in gebieden waar de parkeerdruk hoog is.
Dit vindt plaats met parkeervergunningen en parkeermeters. Op de naleving van de parkeerbelasting
1 Inclusief begrotingswijziging nr. 14 (wijziging parkeerverordening).
5

vindt intensieve controle plaats. (Bestuurlijke boete staat los van de fiscale praktijk)Er bestaat voor
houders van invalideparkeerkaarten een vrijstelling voor het betalen van parkeerbelasting via
parkeermeters.
De ontwikkeling van het parkeerbeleid en de bereikbaarheid van Utrecht zijn vastgelegd in de
Parkeernota 2003, die op 4 december 2003 is vastgesteld door de raad. Hierin zijn ook de
toekomstige tariefsontwikkelingen vastgelegd.
Volgens de wet bestaat ook de mogelijkheid om roerende ruimtebelastingen, reclamebelasting,
baatbelasting en forensenbelasting te heffen. Utrecht maakt hiervan (nog) geen gebruik. De redenen
hiervoor lopen uiteen van hogere verwachte uitvoeringskosten dan opbrengsten, grote juridische
bezwaren tot praktische bezwaren bij de uitvoering. Andere belastingen dan de hierboven genoemde
zijn niet toegestaan. De gemeente mag dus bijvoorbeeld geen kattenbelasting invoeren.
Retributies
Retributies – ook wel rechten genoemd – zijn vergoedingen voor door de gemeente aan een
individuele burger verleende diensten. Retributies worden dan ook in rekening gebracht bij de burger
die van deze diensten gebruik maakt. In tegenstelling tot bij de belastingen is bij retributies dus wel
sprake van een direct aanwijsbare tegenprestatie. De gemeente mag niet zelf bepalen waar de
inkomsten uit retributies aan besteed worden.
De gemeente Utrecht heeft op dit moment de volgende retributies:
Begrote opbrengst 2006 Kostendekkendheid
1. afvalstoffenheffing 25,4 miljoen euro 94%
2. rioolrechten 25,1 miljoen euro 100%
3. leges 18,8 miljoen euro *
4. marktgelden 0,5 miljoen euro 96%
5. brandweerrechten 0,3 miljoen euro *
6. brug-, schut- en havengelden 0,4 miljoen euro *
7. begraafplaatsrechten 1,1 miljoen euro *
8. woonwagenrechten n.v.t. n.v.t.
totaal 71,5 miljoen euro
* zal in het kader van de begroting 2007 nader in kaart worden gebracht
De opbrengsten uit retributies mogen namelijk (op begrotingsbasis) niet hoger zijn dan de kosten die
ermee gemoeid zijn (dus maximaal 100% kostendekkend). Met andere woorden, de retributies mogen
maximaal kostendekkend zijn. De mate waarin de retributies daadwerkelijk kostendekkend zijn is niet
alleen afhankelijk van de opbrengst, maar ook van de kostentoerekening. Utrecht streeft naar 100%
kostendekkendheid.
Om de kostendekkendheid te bepalen wordt de opbrengst afgezet tegen de kosten die de gemeente
toerekent aan de betreffende retributie. Als deze aan elkaar gelijk zijn, is sprake van 100%
kostendekkendheid. De kosten die samenhangen met een bepaalde retributie kunnen echter hoger
zijn dan de kosten die worden toegerekend. Bij verschillende retributies worden op dit moment nog
niet alle toegestane kosten ook daadwerkelijk aan de betreffende retributie toegerekend. Dit is
hieronder bij de betreffende retributie nader toegelicht.
De afvalstoffenheffing wordt geheven voor de verwijdering van huishoudelijk afval. Het tarief geldt per
huishouden. Het is mogelijk om onderscheid te maken tussen eenpersoons- en
meerpersoonshuishoudens. Dit gebeurt in Utrecht nu niet. De gemeente Utrecht kent voor de
afvalstoffenheffing de mogelijkheid tot kwijtschelding.
De afvalstoffenheffing is nog niet kostendekkend. Daarnaast bestaat via het gedeeltelijk toerekenen
van de kosten van straatreiniging de mogelijkheid om de inkomsten uit de afvalstoffenheffing te
verhogen. Deze kosten worden nu niet toegerekend. Dit geldt ook voor het rioolrecht.
Het rioolrecht wordt geheven voor het gebruik (afvoerrecht) en de een aansluiting (aansluitrecht) op
het gemeentelijk riool. De gemeente Utrecht kent voor het rioolrecht de mogelijkheid tot kwijtschelding.
Op 8 mei 2003 heeft de raad het Gemeentelijk Rioleringsplan 2003-2006 vastgesteld. Hierin is ook de
tariefsontwikkeling vastgelegd.
6

Er is een wetsvoorstel in voorbereiding voor de omvorming van het rioolrecht tot een brede
rioolheffing. Hierbij zouden gemeenten verantwoordelijk worden voor het beheer van afval- en
regenwater en het verwerken van overtollig grondwater.
De gemeente levert op aanvraag van individuele burgers een breed pakket aan diensten. Ter
vergoeding van deze diensten heft de gemeente aan de betreffende burgers leges. Bij verschillende
leges worden op dit moment nog niet alle toegestane kosten toegerekend.
Naast leges brengt de gemeente voor een aantal specifieke diensten geld in rekening. Dit zijn de
marktgelden, brandweerrechten, brug-, schut-, en havengelden, begraafplaatsrechten en
woonwagenrechten.
Andere mogelijke retributies betreffen de vermakelijkhedenretributie en de reinigingsrechten. Utrecht
heeft deze op dit (nog) moment niet. Naast de afvalstoffenheffing kent de gemeente Utrecht in het
kader van de reinigingsrechten de privaatrechtelijke overeenkomsten voor het ophalen van
bedrijfsafval.
Prijzen
De gemeente voert ook privaatrechtelijke taken uit. Dit zijn taken die ook door marktpartijen kunnen
worden uitgevoerd, zoals de exploitatie van een zwembad en het uitlenen van boeken door de
bibliotheek. Voor de tegenprestatie worden individuele prijzen (bijvoorbeeld in de vorm van een
toegangskaartje) in rekening gebracht. De totale inkomsten uit prijzen bedraagt in 2006 15,6 miljoen
euro.
Ten aanzien van prijzen gelden geen algemene uitgangspunten ten aanzien van de hoogte van het
tarief, maar wordt gestuurd op het handhaven van de kostendekkendheid van de betreffende activiteit.
7

2 INLEIDING
In de financiële verordening is voorgeschreven dat een aantal nota’s met betrekking tot
gemeentebrede onderwerpen om de vier jaar moet worden opgesteld 2 . Onderhavig document is de
nota “lokale heffingen”. In bijlage 1 is de volledige tekst met betrekking tot de lokale heffingen
opgenomen. De daarin genoemde elementen worden in deze nota nader uitgewerkt.
De opbouw van deze nota is als volgt. Allereerst wordt ingegaan op het begrip lokale heffingen; wat
zijn dit en welke worden binnen de gemeente Utrecht geheven? Daarbij wordt ook ingegaan op de
nadere afbakening van de inhoudelijke verdieping van de verschillende lokale heffingen. Tevens wordt
een overzicht gegeven van het aandeel van de inkomsten van deze heffingen in relatie tot de totale
inkomsten van de gemeente.
In de daaropvolgende paragrafen wordt ingegaan op belastingen en retributies. Daarbij wordt
ingegaan op:
− omschrijving van de heffing (o.a. wettelijke basis)
− gemeentelijke beleidslijn tot en met 2006
− (keuze)ruimte
− toekomstige ontwikkelingen
In de laatste paragraaf wordt ingegaan op de lokale belastingdruk veroorzaakt door de door de
gemeente opgelegde lokale heffingen, zowel voor huishoudens als voor gezinnen.
Deze nota is opgesteld door de sector Financiën en de Dienst Burgerzaken en Gemeentebelastingen,
in samenwerking met de betreffende diensten.
2 De bedoelde nota’s zijn verwoord in de Financiële verordening gemeente Utrecht en hebben als onderwerp reserves en
voorzieningen (art. 11), lokale heffingen (art. 15), weerstandsvermogen (art. 16), onderhoud kapitaalgoederen (art. 17),
verbonden partijen (art. 20) en grondbeleid (art. 21).
9

3 LOKALE HEFFINGEN
De gemeentelijke overheid voert een groot aantal taken uit die aan haar in het kader van haar
publiekrechtelijke taak zijn toegewezen. Men kan daarbij denken aan een deel van de
uitvoeringstaken van de sociale zekerheid (de sociale dienst), onderhoud en aanleg van wegen en
andere infrastructuur, waaronder de riolering, maar ook aan de afgifte van paspoorten en rijbewijzen
en het sluiten van huwelijken. Voor de financiering van de aan de gemeente toegewezen taken staan
de gemeente meerdere inkomstenbronnen ter beschikking. Door middel van het gemeentefonds
bijvoorbeeld, krijgt iedere gemeente een bijdrage van de Rijksoverheid. Daarnaast bestaat voor
gemeenten de mogelijkheid om de eigen burgers door middel van het heffen van lokale lasten voor
een deel bij te laten dragen aan de financiering van de uitgaven.
De lokale lasten vallen uiteen in twee hoofdgroepen: de belastingen en de retributies. Daarnaast is er
ook sprake van prijzen. In dit hoofdstuk komen de drie groepen van lokale heffingen aan bod.
Belastingen
Kort gezegd wordt onder belastingen verstaan: gedwongen bijdragen van burgers aan de overheid
zonder dat daar een direct aanwijsbare individuele tegenprestatie tegenover staat. Belastingen zijn in
beginsel ongebonden inkomsten voor de overheid, dat wil zeggen dat er geen vast bestedingsdoel
aan gekoppeld is. De ontvangen belastinggelden worden toegevoegd aan de algemene middelen van
de gemeente, waarna de gemeenteraad kan beslissen waaraan ze de gelden besteedt. Hieruit volgt
ook het ontbreken van de individuele tegenprestatie bij belastingen: er bestaat geen directe relatie
tussen de verschuldigdheid of de hoogte van de door een burger betaalde belastingen en het genot
dat die burger heeft van specifieke door de gemeente gerealiseerde voorzieningen. De opbrengsten
uit belastingen worden bijvoorbeeld onder andere ingezet ten behoeve van de onderwijsvoorzieningen
in de stad, terwijl ook burgers zonder kinderen daaraan, door middel van de belasting die zij betalen,
bijdragen.
Hoewel de belastingen in beginsel ongebonden inkomsten zijn, kan de gemeenteraad wel beslissen
om de gehele of gedeeltelijke opbrengsten van een specifieke belasting in te zetten voor een
bepaalde bestemming. In Utrecht komt dat voor bij de hondenbelasting, die gedeeltelijk wordt
bestemd voor onder andere het onderhoud van hondenuitlaatplekken en de toeristenbelasting,
waarvan een derde deel van de inkomsten wordt bestemd voor stadspromotie.
Retributies
Het directe verband met de verschuldigdheid van een heffing en het genot dat de burger van een door
de gemeente verleende dienst ondervindt is er bij retributies wel 3 . Retributies zijn verschuldigd indien
gebruik gemaakt wordt van door de gemeente geleverde diensten of voorzieningen waarmee het
belang van die burger wordt gediend. Op het moment dat niet van de dienst of voorziening gebruik
wordt gemaakt, is de retributie dan ook niet verschuldigd 4 . Een voorbeeld hiervan is de afgifte van
paspoorten of het in behandeling nemen van een vergunningaanvraag. Alleen de aanvrager is in die
gevallen retributies verschuldigd, die daarmee (een deel van) de kosten dekt die de gemeente voor
het leveren van deze diensten moet maken. Een ander voorbeeld zijn de aansluitingen op het
gemeentelijke rioleringsstelsel. De burgers die hierop een aansluiting hebben ondervinden een direct
profijt hiervan, terwijl de gemeente kosten maakt voor het onderhoud ervan. Door middel van een
retributie kan de gemeente een deel van de met de riolering samenhangende kosten op de burgers
die ervan gebruik maken verhalen. Degene die geen aansluiting heeft op de riolering is de retributie
dan ook niet verschuldigd.
Daar waar bij belastingen kan worden gesproken over ongebonden inkomsten, gelden de retributies
als gebonden inkomsten: de retributies worden betaald voor de kosten van de specifieke dienst die
men afneemt en voor geen enkel ander doel.
3 Retributies worden ook wel aangeduid met de term rechten, hetgeen onder andere naar voren komt bij de naamgeving van
enkele retributies, zoals brandweerrechten.
4 Retributies worden verschuldigd indien de gemeente werkzaamheden verricht. Het is daarbij in beginsel niet relevant of een
en ander ook tot een voor de burger gewenst resultaat leidt. Zo zal voor een vergunningaanvraag leges in rekening worden
gebracht, omdat de gemeente werk verricht ter zake van de aanvraag. Ook als de door de belanghebbende gewenste
vergunning niet wordt verleend blijven de verschuldigdheid van leges bestaan. Hierop wordt in hoofdstuk 4 nader ingegaan.
11

Belastingverordeningen 5
In de grondwet ligt verankerd dat geen belastingen mogen worden geheven zonder dat er een wet in
formele zin aan ten grondslag ligt, ook wel het legaliteitsbeginsel genoemd 6 . Wetten in formele zin
worden door het parlement goedgekeurd. Door het legaliteitsbeginsel in de grondwet op te nemen
wordt bereikt dat voor zoiets ingrijpends als de belastingen altijd de waarborg van een goedkeuring
door de meerderheid van de volksvertegenwoordiging bestaat.
Het legaliteitsbeginsel werkt ook door naar de belastingen die de gemeentelijke overheid mag heffen,
alleen volgt hierbij een extra stap. De Rijksoverheid legt in een wet in formele zin (de Gemeentewet in
dit geval) vast welke belastingen door de gemeente mogen worden geheven, waarna de
gemeenteraad als volksvertegenwoordigend orgaan binnen de gemeente door middel van
belastingverordeningen vaststelt welke belastingen ook daadwerkelijk worden geheven binnen de
gemeente. Door het opnemen van een limitatieve lijst van mogelijke belastingen, waarop in hoofdstuk
3 nader wordt ingegaan, in de Gemeentewet wordt bereikt dat de burger de zekerheid heeft dat alleen
belastingen kunnen worden geheven waaraan de Staten-Generaal haar goedkeuring heeft gegeven.
De gemeente kan, met andere woorden, geen belasting invoeren die niet eerst door de rijksoverheid
mogelijk is gemaakt.
Door middel van het vaststellen van een belastingverordening kan de gemeenteraad beslissen tot het
invoeren, wijzigen en afschaffen van gemeentelijke belastingen binnen de gemeente. In de
belastingverordening zijn in ieder geval de volgende zaken opgenomen 7 :
− de belastingplichtige
− het voorwerp van belasting
− het belastbare feit
− de heffingsmaatstaf
− het tarief
− het tijdstip van ingang van de heffing
− het tijdstip van beëindiging van de heffing
− hetgeen overigens voor de heffing en invordering van de heffing van belang is
Per heffing worden de belastingplichtige, het voorwerp van belasting en het belastbare feit in de
Gemeentewet dwingend voorgeschreven. De gemeente kan dan ook niet afwijken van de in die wet
genoemde regels en zal in de verordening dienen aan te sluiten bij de wettelijke bepalingen
hieromtrent. In de Gemeentewet wordt bijvoorbeeld bij de hondenbelasting genoemd dat deze mag
worden geheven voor het houden van een hond. Hiermee is uitgesloten dat er een belasting wordt
ingevoerd ter zake van het houden van enig ander dier dan een hond. Met andere woorden: een
kattenbelasting, bijvoorbeeld, is niet toegestaan.
Voor wat betreft de heffingsmaatstaf geldt de zogenaamde 'nieuwe vrijheid.' Deze houdt in dat,
voorzover de Gemeentewet geen specifieke heffingsmaatstaf voorschrijft of andere bepalingen kent
ten aanzien van de te kiezen heffingsmaatstaf, de gemeente in beginsel vrij is de heffingsmaatstaf zelf
vast te stellen. Niettemin geldt hierbij dat het gelijkheids- en evenredigheidsbeginsel 8 in acht moeten
worden genomen en dat geen inkomenspolitiek wordt gevoerd door de heffingsmaatstaf afhankelijk te
stellen van inkomen, winst of vermogen 9 .
5 Onder belastingverordeningen wordt in dit verband tevens verstaan de verordening die de heffing en invordering van
retributies regelen.
6 Artikel 104 Grondwet
7 Artikel 217 Gemeentewet. Overigens kunnen de laatste twee genoemde, het tijdstip van beëindiging van de heffing en
hetgeen overigens van belang is, eventueel worden weggelaten indien zij in een specifiek geval overbodig zijn.
8 Het gelijkheidsbeginsel houdt, kort gezegd, in dat gelijke gevallen gelijk moeten worden behandeld. Als er ongelijke gevallen
zijn, dan mogen deze in beginsel ook ongelijk worden behandeld. Niettemin mag daarbij geen 'wanverhouding' ontstaan.
Anders gezegd: men mag ongelijke gevallen ongelijk behandelen naar de mate van hun ongelijkheid. Dit laatste staat bekend
als het evenredigheidsbeginsel.
9 Het verbod om de gemeentelijke belastingen afhankelijk te stellen van inkomen, winst of vermogen is expliciet opgenomen in
artikel 219, lid 2 Gemeentewet. Met dit artikel bewerkstelligt de rijksoverheid dat het voor gemeenten niet toegestaan is om door
middel van de belastingheffing een eigen inkomensbeleid te voeren. Gedachte hierachter is dat de rijksoverheid de
inkomenspolitiek aan haarzelf heeft voorbehouden en een gemeentelijke vrijheid zelfstandig een inkomenspolitiek te voeren een
inbreuk zou kunnen maken op dit rijksbeleid.
12

Voor het tarief geldt in beginsel hetzelfde als voor de heffingsmaatstaf. Ook hier heeft de gemeente
enige vrijheid om de tarieven zelf vast te stellen, zij het dat ook hier de grenzen worden bepaald door
het gelijkheids- en evenredigheidsbeginsel en het verbod om de gemeentelijke belastingen afhankelijk
te stellen van inkomen, winst of vermogen. Tevens is in de Gemeentewet een aantal tarieven aan een
wettelijk maximum gebonden. Een voorbeeld hiervan is de maximering van de drie overgebleven
tarieven voor de OZB na de afschaffing van de OZB voor gebruikers van woningen. Voor retributies
geldt in zijn algemeenheid nog specifiek dat de tarieven zodanig moeten worden vastgesteld dat de
begrote opbrengsten de begrote kosten niet overstijgen.
De datum van ingang en beëindiging van de heffing en hetgeen overigens voor de heffing en
invordering van belang is kunnen gemeenten zelf vaststellen.
Bij het vaststellen van de belastingverordening mag de gemeente niet buiten de wettelijke bepalingen
treden die de Rijksoverheid in de Gemeentewet betreffende de gemeentelijke belastingen heeft
genoemd. Bij twijfel over de overeenstemming van de gemeentelijke belastingverordening met de
gemeentewet kan het oordeel van de belastingrechter worden gevraagd, die bevoegd is in deze
gevallen een oordeel te vellen 10 . Indien de rechter van oordeel is dat de verordening geheel of ten
dele niet in overeenstemming is met de Gemeentewet, kan deze haar geheel of gedeeltelijk
onverbindend verklaren, waardoor heffing op basis van het onverbindend verklaarde deel niet mogelijk
is.
Nadat de gemeenteraad een belastingverordening heeft aangenomen, treedt deze niet eerder in
werking dan nadat hij is bekend gemaakt door plaatsing in het gemeenteblad.
Behandeling lokale heffingen in de gemeente Utrecht
In de gemeente Utrecht kennen we een drietal stukken waarin de behandeling van de lokale lasten
binnen de gemeente centraal staat.
In de nota lokale heffingen, waarvan dit een exemplaar vormt, wordt aangegeven op welke wijze
binnen de gemeente Utrecht vorm gegeven is aan de mogelijkheden zoals in de Gemeentewet zijn
genoemd. Daarbij wordt aangegeven welke belastingen en retributies op het moment van de nota
reeds bestaan en welke andere belastingen en heffingen eventueel nog denkbaar zijn. Tevens wordt
aandacht besteed aan beleidslijnen en relevante ontwikkelingen zowel actueel als op korte of langere
termijn die de praktijk van heffen in Utrecht (kunnen) beïnvloeden.
De spelregel lokale heffingen geeft richtlijnen voor de totstandkoming de paragraaf lokale heffingen.
Hierin wordt vastgelegd welke actoren binnen de gemeentelijke organisatie welke informatie
betrekking hebbend op de lokale heffing aanleveren.
In de paragraaf lokale heffingen wordt, als onderdeel van de begroting, aangegeven wat de
(financiële) resultaten zijn van de gekozen beleidslijnen op het gebied van de lokale heffingen. Het
vormt de jaarlijkse uitwerking van het vastgestelde beleid.
Uiteindelijk zal de gemeenteraad mede op basis van de bovenstaande gegevens in de jaarlijkse
begrotingsbehandeling de belastingverordeningen vaststellen op grond waarvan in een bepaald jaar
de gemeentelijke heffingen worden geheven.
Prijzen
De gemeente voert ook privaatrechtelijke taken uit. Dit zijn taken die ook door marktpartijen kunnen
worden uitgevoerd, zoals de exploitatie van een zwembad en het uitlenen van boeken door de
bibliotheek. Voor de tegenprestatie worden individuele prijzen (bijvoorbeeld in de vorm van een
toegangskaartje) in rekening gebracht.
10 Geschillen betreffende de (gemeentelijke) belastingen kunnen achtereenvolgens worden voorgelegd aan de rechtbank
(beroep), het gerechtshof (hoger beroep) en de Hoge Raad der Nederlanden (beroep in cassatie)
13

Resumerend
Resumerend bestaan de lokale heffingen uit:
1. Belastingen / ongebonden inkomsten
2. Retributies / gebonden inkomsten
3. Prijzen
De hoogte van de heffingen worden ten aanzien van de belastingen en de retributies door de raad
vastgesteld. Dit gebeurt jaarlijks, bij de programmabegroting.
De bevoegdheid tot vaststelling van de prijzen is gemandateerd / gedelegeerd aan de betreffende
dienstdirecteur / wethouder.
Deze nota lokale heffingen staat uitvoerig stil bij de belastingen en retributies, aangezien deze
tarieven door de raad worden vastgesteld. Het beleid ten aanzien van prijzen komt zijdelings aan bod,
omdat deze niet door de raad worden vastgesteld.
14

4 BELASTINGEN
4.1 Algemeen
Belastingen zijn gedwongen bijdragen van de burger aan de overheid. Kenmerkend daarbij is dat er
geen direct aanwijsbare individuele tegenprestatie van de overheid tegenover staat. Met andere
woorden: de burger draagt bij aan de algemene kas van de overheid, waaruit een groot deel van de
uitgaven van die overheid worden bekostigd. In bijlage 2 is een overzicht opgenomen van de
inkomsten uit belastingen.
De toegestane belastingen
In de Gemeentewet heeft de wetgever de grenzen aangegeven van het gemeentelijke
belastinggebied. In deze wet is een limitatieve lijst opgenomen waarin de wetgever heeft vastgelegd
welke belastingen door de gemeente mogen worden geheven 11 . Het staat de gemeenten vrij om een
aantal belastingen niet te heffen, maar het is niet mogelijk om andere belastingen te heffen dan die
genoemd in de Gemeentewet.
De belastingen die de gemeente Utrecht op dit moment heeft zijn de:
1. onroerende -zaakbelastingen
2. precariobelasting
3. hondenbelasting
4. toeristenbelasting
5. parkeerbelastingen
De belastingen die de gemeente Utrecht op dit moment nog niet heeft, maar waarvan de
Gemeentewet de heffing wel mogelijk maakt zijn:
6. roerende ruimte belastingen
7. reclamebelasting
8. baatbelasting
9. forensenbelasting
Onbenutte belastingcapaciteit
De onbenutte belastingcapaciteit doelt op het verschil tussen de huidige inkomsten uit belastingen en
rechten en de maximaal mogelijk inkomsten. Deze potentiële extra opbrengsten – die tot stand
zouden komen door tariefsverhogingen – horen tot het weerstandsvermogen. In de Nota
weerstandsvermogen en risicomanagement, waarnaar hier wordt verwezen, wordt uitgebreid
ingegaan op de onbenutte belastingcapaciteit.
Ontwikkelingen
Onder het tweede kabinet Balkenende heeft de onroerende zaak belasting (OZB) een prominente
plaats gekregen binnen de discussie over de ontwikkeling van de lokale lasten. Reeds in het
regeerakkoord had dit kabinet vastgelegd dat een wetsvoorstel zou worden ingediend dat het
gebruikersgedeelte van de OZB op woningen zou afschaffen. In de loop van 2005 heeft het kabinet
uiteindelijk gevolg gegeven aan deze afspraak, waardoor de OZB gebruikers voor woningen met
ingang van 1 januari 2006 is komen te vervallen.
Tijdens deze kabinetsperiode heeft het kabinet het advies ontvangen van de Stuurgroep verkenning
decentraal belastinggebied, ook wel, naar haar voorzitter, Commissie Eenhoorn genoemd. In dit
advies spreekt de commissie haar voorkeur uit voor een volledige afschaffing van de OZB en stelt
voor deze te vervangen door een opcentenheffing. Verder heeft de commissie geconcludeerd tot
afschaffing van de hondenbelasting en de belasting op roerende woon- en bedrijfsruimten, een
versmalling van de precariobelasting en het combineren van de toeristenbelasting en de
forensenbelasting tot een verblijfsbelasting.
11 Artikel 219, lid 1 Gemeentewet verbiedt het expliciet dat er andere belastingen worden geheven dan in de Gemeentewet
genoemd. Tot het gemeentelijk belastinggebied behoren ook de retributies. Deze zullen in hoofdstuk 4 worden besproken.
15

In een brief aan de Tweede Kamer heeft het kabinet laten weten dat alleen de afschaffing van de OZB
gebruikers woningen aan de Kamer wordt voorgelegd. De overige voorstellen van de commissie
Eenhoorn zullen weliswaar nader worden bestudeerd, maar dit kabinet zal tijdens haar
kabinetsperiode geen wetsvoorstellen indienen waarin een of meerdere van de overige adviezen van
de commissie Eenhoorn worden overgenomen.
In de navolgende paragrafen wordt iedere belasting nader toegelicht.
4.2 Onroerende-zaakbelastingen (OZB)
Omschrijving
De onroerende-zaakbelastingen zijn belastingen die geheven worden ter zake van binnen de
gemeente gelegen onroerende zaken.
Voor woningen wordt de OZB alleen geheven van de eigenaren van de onroerende zaken. Tot 1
januari 2006 gold ook voor de gebruikers van woningen een eigen OZB-tarief, maar dit tarief is met
ingang van deze datum als gevolg van een aanpassing van de Gemeentewet komen te vervallen. De
tarieven voor OZB eigenaren van woningen en de OZB voor gebruikers en eigenaren van nietwoningen
zijn gelijktijdig aan een maximum gebonden.
WOZ-waarde
De heffingsmaatstaf van de OZB is de WOZ-waarde. Op grond van de Wet waardering onroerende
zaken (Wet WOZ) wordt door de gemeente aan onroerende zaken binnen de gemeentegrenzen een
waarde toegekend. Deze waarde dient gelijk te zijn aan de waarde in het economische verkeer op de
geldende waardepeildatum.
De Wet WOZ maakt gebruik van waarderingstijdvakken. Tot 1 januari 2005 bestond een tijdvak uit
een aaneengesloten periode van vier kalenderjaren; na deze datum is het tijdvak tot twee jaar
verminderd. Met ingang van 1 januari 2007 zal het tijdvak wederom worden bekort, ditmaal tot één
kalenderjaar. Voor ieder tijdvak wordt de waarde van een onroerende zaak opnieuw vastgesteld. De
waarde geldt voor het gehele tijdvak en wordt bepaald naar de toestand van de onroerende zaak ten
tijde van de waardepeildatum die wettelijk op precies twee jaar voor aanvang van het tijdvak is
bepaald. Het gevolg van het verkleinen van de tijdvakken is dat de waardeschommelingen tussen
opeenvolgende waardebeschikkingen steeds minder zal worden.
De WOZ-waarde wordt bij beschikking vastgesteld. Tegen deze beschikking staat bezwaar en beroep
open voor de burger.
De door de gemeente vastgestelde WOZ-waarde wordt tevens verstrekt aan de Rijksbelastingdienst
en het waterschap, die deze waarde gebruiken ter bepaling van de verschuldigdheid van de
rijksbelastingen (eigen woning forfait) en de waterschapsomslagen.
Amendement De Pater
Het kan voorkomen dat een object dat als niet woning wordt aangemerkt, toch een gedeelte bevat dat
als woning valt aan te merken. Dit doet zich bijvoorbeeld voor bij agrarische objecten ten aanzien van
het woonhuis. Tijdens de behandeling van het wetsvoorstel voor de afschaffing van de OZB voor
gebruikers van woningen is een amendement aangenomen (amendement De Pater) waarin is
geregeld dat de afschaffing van de OZB gebruikers woningen ook doorwerkt naar dit soort 'gemengde
objecten' voor het gedeelte dat als woning is aan te merken.
Op grond van het amendement regelt de wet met ingang van het belastingjaar 2007 dat bij de
bepaling van de heffingsmaatstaf voor de gebruikersbelasting de waarde van de gedeelten van de
onroerende zaak die in hoofdzaak tot woning dienen buiten aanmerking wordt gelaten. Doordat de
heffingsgrondslag wordt verminderd met het woninggedeelte wordt voorkomen dat hierover
gebruikersbelasting wordt betaald.
Voor het belastingjaar 2006 geldt deze wettelijke verplichting voor de gemeenten nog niet, maar is er
in de wet wel een overgangsbepaling opgenomen die een bedoelde verlaging mogelijk maakt. De
benaderwijze is echter een andere. De gebruikersbelasting die voor een object als geheel is
16

verschuldigd, kan worden verlaagd met het percentage dat de woning binnen het gehele object
inneemt. Om van de overgangsregeling gebruik te kunnen maken dient de belastingplichtige een
verzoek te doen. In Utrecht is ervoor gekozen om de overgangsregeling ambtshalve toe te passen en
de vermindering - ook al is er geen specifieke aanspraak op gemaakt - toe te passen. Deze
vermindering zal plaats vinden nadat de aanslagen zijn opgelegd.
Wettelijke basis
De mogelijkheid voor gemeenten om OZB te heffen wordt geregeld in artikel 220 tot en met 220i
Gemeentewet. Door middel van de Verordening op de heffing en invordering van de Onroerende
Zaakbelasting is in de gemeente Utrecht van deze mogelijkheid gebruik gemaakt en wordt ook
daadwerkelijk OZB geheven.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
In het collegeprogramma is afgesproken dat de OZB-tarieven uitsluitend aangepast worden in
verband met de prijsontwikkeling. Op grond van het Centraal Economisch Plan 2005 is in 2006 het
prijsindexcijfer van de totale overheidsconsumptie 1,75%. In 2006 is gekozen om de tarieven met
1,5% te laten stijgen.
Met ingang van 2006 zijn de wettelijke regels rond de onroerendezaakbelasting aangepast. De
tarieven zijn aan een maximum gebonden. De Utrechtse OZB tarieven 2006 zijn lager dan de
maximum tarieven. Als de tarieven van de gemeente hoger zijn dan een vastgesteld drempeltarief is
ook de jaarlijkse tariefsstijging gemaximeerd. De Utrechtse OZB tarieven zijn hoger dan de
drempeltarieven, waardoor de tariefsstijging met ingang van 2006 aan een wettelijk maximum is
gebonden.
Tot en met 2007 mogen de tarieven maximaal 1,5% + inflatie per jaar stijgen. Voor het
inflatiepercentage wordt uitgegaan van de prijs van de nationale bestedingen pNB, zoals gepubliceerd
in het Centraal Economisch Plan (CEP) in het jaar voorafgaand aan het betreffende begrotingsjaar. In
2006 mochten de tarieven wettelijk gezien met 1,5% + 0,5% inflatie (dus totaal 2%) stijgen.
Tarieven 2006
Tarieven (bedragen x € 1,- per € 2.500 waarde)
Eigendom woningen 2,78
Gebruik niet-woningen 3,98
Eigendom niet-woningen 4,95
Opbrengst 2006 (bedrag x € 1.000,-) 57.473
Voorbeeld 1
Voor een woning is de WOZ-waarde vastgesteld op € 167.000. De verschuldigde OZB wordt
berekend over volle eenheden van € 2.500. Voor deze woning geldt daarom dat er sprake is van 66
eenheden. Voor een woning wordt alleen de eigenaar in de OZB betrokken. De eigenaarsbelasting is
€ 2,78 per eenheid. In dit geval betaald de eigenaar van de bedoelde woning daarom 66 x € 2,78 = €
183,48 aan OZB.
Voorbeeld 2
Een ondernemer bezit een winkelpand in de stad, dat hij in zijn geheel in gebruik heeft ten behoeve
van zijn onderneming. De WOZ-waarde van het gebouw is vastgesteld op € 476.000. In dit bedrag
passen 190 eenheden van € 2.500. Omdat het winkelpand een niet-woning is, geldt dat hier zowel
een gebruikersbelasting als een eigenaarsbelasting voor verschuldigd is. De gebruikersbelasting is
190 x € 3,98 = € 756,20; de eigenaarsbelasting is 190 x € 4,95 = 940,50. Omdat de ondernemer zowel
eigenaar als gebruiker is van het betrokken pand, worden beide aanslagen aan hem opgelegd.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Met ingang van het belastingjaar 2006 is het mogelijk om met toepassing van de Wet bijzondere
maatregelen grootstedelijke problematiek (Wet BMGP) ter stimulering van de economische
ontwikkeling van gebieden van de stad die op dat punt zijn achtergebleven, voor (kleine)
ondernemingen een vermindering van de OZB te verlenen 12 .
12 Wet van 25 december 2005, Staatsblad 726. De Wet BMGP geldt niet voor alle gemeenten in Nederland, maar alleen voor
een limitatief in de wet opgesomde lijst van (grote) steden in Nederland. Ook Utrecht wordt in de wet aangewezen als gemeente
17

Om gebruik te maken van de Wet BMGP is het noodzakelijk dat een stad binnen haar grenzen een of
meerdere kansenzones aanwijst. Deze zones onderscheiden zich van de rest van stad door het
kenmerk dat de sociaal-economische situatie ten opzichte van de rest van de stad minder is.
Kansenzones kennen minimaal 5.000 en ten hoogste 30.000 inwoners. Tevens is noodzakelijk dat het
aantal niet-actieven ten minste 25% uitmaakt van de totale bevolking van de kansenzone en dat het
aantal huishoudens met een laag inkomen ten minste 45% bedraagt.
Alleen ten aanzien van niet-woningen met een WOZ-waarde van maximaal € 500.000 kan de
onroerende zaakbelasting worden verlaagd. De verlaging kan nooit meer dan 100% bedragen.
Kansenzones kunnen voor een eenmalige periode van vier aaneengesloten jaren worden
aangewezen, waarbij echter de mogelijkheid bestaat om deze periode met ten hoogste vier jaar te
verlengen.
4.3 Precariobelasting
Omschrijving
Precariobelasting kan worden geheven indien een burger of een bedrijf voorwerpen onder, op of
boven voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond heeft. In dit verband valt te denken aan
leidingen in de grond, uithangborden of markiezen, maar ook een terras.
In de tarieventabel is nader gespecificeerd voor welke voorwerpen precariobelasting verschuldigd is.
In de Verordening precariobelasting is een aantal vrijstellingen opgenomen. Zo geldt er een vrijstelling
voor voorwerpen die door de gemeente op basis van een wettelijk voorschrift, een overeenkomst of
anderszins moeten worden gedoogd, en voor voorwerpen die ten dienste van het wegverkeer of de
openbare ruimte staan, zoals afvalbakken en bewegwijzering en bepaalde voorwerpen die op of aan
een gebouw zijn bevestigd.
Wettelijke basis
De wettelijke basis voor de precariobelasting wordt gevonden in artikel 228 Gemeentewet. Door
middel van dit artikel heeft de wetgever de mogelijkheid geschapen om de belasting te heffen. Door
de Verordening precariobelasting is in de gemeente Utrecht aan deze mogelijkheid gevolg gegeven.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
In beginsel worden de tarieven jaarlijks met het inflatiecijfer voor lonen, materialen en diensten
verhoogd.
Tarieven 2006
Het tarief voor de precariobelasting wordt berekend per vierkante meter grond die wordt ingenomen
door de voorwerpen die op, onder of boven de gemeentegrond zijn geplaatst. Per categorie van
voorwerpen gelden andere tarieven. Voor zover mogelijk is het tarief nader gedifferentieerd in een
tarief per dag, week, maand en jaar. Bij terrassen geldt nog een onderscheid in locatie. Er worden drie
gebieden onderscheiden, met elk een eigen tarief. Het gebied dat het meest gunstig is gelegen kent
het hoogste tarief.
Voor een aantal voorwerpen, bijvoorbeeld benzinepompen, geldt een tarief per voorwerp, welke is
gesplitst in een tarief per maand of jaar.
die de Wet kan toepassen. De mogelijkheid om de OZB te verlagen voor (kleine) ondernemingen is een van de maatregelen die
de wet noemt om sociaal-economisch achtergebleven gebieden te stimuleren. De overige maatregelen betreffen geen
belastinggerelateerde maatregelen, waardoor deze in het kader van deze nota verder onbesproken blijven.
18

Ter voorbeeld van de tarieven kunnen de volgende, veel voorkomende tarieven gelden:
Tarieven (bedragen x € 1,-)
Tarief voor voorwerpen onder, op of boven
gemeentegrond per m² per jaar (laagste en meest
voorkomende tarief)
34,92
Tarief voor het hebben van een terras op de
gemeentegrond per m² per seizoen:
Gebied A enkele toplocaties in de binnenstad 40,99
Gebied B het overige gebied binnen de singels 31,52
Gebied C het gebied buiten de singels 25,01
Tarief voor een pomp voor meerdere soorten
motorbrandstof per stuk per jaar
881,88
Opbrengst (bedrag x € 1.000,-) 299
Voorbeeld
In het oude centrum van Utrecht, aan de Neude, bezit iemand een café. Om zijn klandizie in de
zomermaanden uit te breiden heeft hij voor zijn zaak een terras aangelegd van tien vierkante meter.
Het gehele terras bevindt zich op gemeentegrond. Omdat de uitbater van het café zich in het centrum
van Utrecht bevindt, is het tarief voor gebied A van toepassing. Het tarief per seizoen per m²
ingenomen oppervlak is € 40,99. De cafébaas is daarom voor het plaatsen van het terras voor een
seizoen € 40,99 x 10 = € 409,90 verschuldigd.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Door middel van de precarioheffing op terrassen wordt door de gemeente een equivalent geschapen
van de huur van de binnenruimten van horecagelegenheden. Anders dan deze huursituaties, waarbij
marktconforme prijzen worden afgesproken, geldt bij de precariobelasting voor terrassen dat deze ten
opzichte van een in het verleden vastgesteld basisbedrag jaarlijks een trendmatige stijging volgen. Dit
heeft tot gevolg dat de tarieven voor de precario voor terrassen 'uit de pas' lopen met de huurprijzen
voor de binnenruimten, in die zin dat ze ten opzichte daarvan lager liggen. Niettemin wordt op grond
van het huidige beleid de aanpassing van de tarieven voor terrassen met niet meer dan het
inflatiepercentage aangepast.
4.4 Hondenbelasting
Omschrijving
Hondenbelasting is een belasting die wordt geheven van de houder van één of meer honden. Als
houder wordt aangemerkt degene die de hond onder zich heeft.
Hondenbelasting kent een tarief per hond per jaar. Indien echter slechts een deel van het jaar de hond
wordt gehouden, is de hondenbelasting slechts verschuldigd voor de maanden waarin de hond
daadwerkelijk wordt gehouden. Voorzover de houder van de hond het jaarbedrag reeds heeft voldaan,
kan restitutie plaats vinden van het gedeelte van het jaarbedrag dat overeenkomt met het aantal volle
kalendermaanden dat de hond niet werd gehouden. Deze restitutie vindt alleen plaats op schriftelijk
verzoek, waarbij een bewijsstuk dient te worden overgelegd waaruit blijkt dat de hond niet meer wordt
gehouden.
Voor geregistreerde kennels geldt een apart tarief. Dit tarief wordt, onafhankelijk van het aantal
gehouden honden, per kennel in rekening gebracht. Wordt in een kennel echter een zodanig aantal
honden gehouden, dat het voordeliger is om per hond belasting te voldoen, dan kan op verzoek het
kenneltarief buiten beschouwing worden gelaten en zal de belasting per hond in rekening worden
gebracht.
Er bestaat een vrijstelling voor de hondenbelasting voor honden die een bepaalde maatschappelijke
functie vervullen, zoals blindengeleidehonden, politiehonden en Rodekruishonden, honden die in een
19

asiel verblijven of bij een dierenzaak en honden die nog geen drie maanden zijn en nog bij de
moederhond verblijven.
Ter bewijs dat de verschuldigde hondenbelasting is voldaan wordt door de gemeente een
hondenpenning verstrekt.
Controlebeleid
De hondenbelasting wordt op aangifte voldaan. Dit houdt in dat de burger zelf aan de gemeente
aangeeft hoeveel honden voor welke periode hij in een jaar houdt. In 2005 heeft de gemeentelijke
belastingdienst van Rotterdam meermalen het nieuws gehaald omdat zij dierenartsen in Rotterdam en
omgeving wil verplichten gegevens te verstrekken met betrekking tot in Rotterdam woonachtige
hondenbezitters. Dit om die houders van honden op te sporen die de hondenbelasting ontduiken. In
hoger beroep heeft de rechter geoordeeld dat de dierenartsen hiertoe niet verplicht kunnen worden.
In Utrecht vindt een intensieve controle plaats waarbij periodiek in iedere wijk van de stad een huisaan-huis
controle plaats vindt. Het resultaat hiervan is dat het bestand voor de hondenbelasting in
Utrecht geacht moet worden nagenoeg alle honden in de stad te bevatten.
Wettelijke basis
In artikel 226 Gemeentewet heeft de wetgever de gemeenten de mogelijkheid gegeven een
hondenbelasting in te voeren. Door middel van de Verordening op de heffing en invordering van de
hondenbelasting is in de gemeente Utrecht van deze wettelijke mogelijkheid gebruik gemaakt en
wordt de hondenbelasting geheven.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
De tarieven worden in beginsel jaarlijks verhoogd met het prijsindexcijfer voor lonen, materialen en
diensten.
Tarieven 2006
Tarieven per jaar (bedragen x € 1,-)
Per hond 56,40
Per kennel 169,80
Opbrengst (bedrag x € 1.000) 437
Voorbeeld
Een vrouw heeft al drie jaar twee honden bij haar in huis. In augustus overlijdt echter een van de
honden. Hoewel de vrouw wel op zoek is naar een nieuwe hond, heeft ze er voor het jaar eindigt nog
geen nieuwe kunnen vinden. Hondenbelasting is verschuldigd per hond per jaar. In beginsel is de
vrouw daarom twee maal € 56,40 = € 112,80 aan hondenbelasting verschuldigd. Omdat ze echter een
van de honden slechts een deel van het jaar gehouden heeft bestaat de mogelijkheid van een
reductie. Deze reductie is gelijk aan het bedrag aan belasting dat overeenkomt met het aantal gehele
maanden dat de hond niet gehouden werd. In dit geval zijn dat de maanden september tot en met
december, dus 4 maanden. De reductie waar mevrouw aanspraak op kan maken is 4/12 x € 56,40 = €
18,80.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Dat de hondenbelasting per hond wordt geheven heeft voor de kwijtschelding tevens tot gevolg dat
alleen voor de gehele verschuldigde hondenbelasting eventuele aanspraak op kwijtschelding bestaat.
Gedacht zou kunnen worden om de kwijtschelding maximaal te laten gelden voor één hond.
4.5 Toeristenbelasting
Omschrijving
Toeristenbelasting kan worden geheven indien personen die niet in de gemeente woonachtig zijn (niet
in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens staan ingeschreven) verblijf houden in de
gemeente. De wet biedt de mogelijkheid om de belasting te heffen van de rechtspersonen die de
20

gelegenheid tot verblijf bieden (hotels, pensions en dergelijke). Deze rechtspersonen kunnen het
bedrag vervolgens verhalen op de personen die daadwerkelijk verblijf houden.
De inkomsten die uit de toeristenbelasting worden verkregen worden voor een derde deel besteed
aan de toeristische stadspromotie van de stad Utrecht.
Wettelijke basis
Toeristenbelasting wordt in Utrecht geheven op grond van de Verordening toeristenbelasting welke
zijn basis vindt in artikel 224 Gemeentewet.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
Het tarief voor de toeristenbelasting is een vast percentage van de overnachtingsprijs. Dit percentage
blijft in beginsel jaarlijks gelijk.
Tarieven 2006
Tarieven
Als percentage van de overnachtingsprijs 5%
Opbrengst (bedrag x € 1.000) 1.085
Voorbeeld
Een zakenman bezoekt een tweedaagse zakelijke bijeenkomst in de stad Utrecht en logeert de nacht
tussen deze twee dagen in een van de hotels van de stad. Het hotel berekend aan de man een
overnachtingsprijs van € 86,00. De toeristenbelasting die daarover verschuldigd is bedraagt: € 4,30.
De hoteleigenaar zal de toeristenbelasting in de hotelrekening verwerken en deze afdragen aan de
gemeente.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
In Utrecht wordt de toeristenbelasting vorm gegeven als een vast percentage van de
overnachtingsprijs. Hierdoor wordt voor een overnachting in een duur hotel in euro's meer aan
toeristenbelasting betaald, dan voor een overnachting in een goedkoper hotel. Er zou ook voor
gekozen kunnen worden om een vast bedrag per overnachting te heffen.
4.6 Parkeerbelastingen
Omschrijving
Parkeerbelastingen vormen een regulerende belasting; ze kunnen worden geheven teneinde het
parkeergedrag van burgers te beïnvloeden door in gebieden waarin er sprake is van een verhoogde
parkeerdruk het parkeren te belasten.
De parkeerbelastingen worden gevormd door een tweetal belastingen:
– de parkeerbelasting die wordt voldaan door het in werking stellen van een parkeerautomaat en
– de parkeerbelasting ter zake van een door de gemeente verstrekte vergunning tot parkeren.
Het college van burgemeester en wethouders beslist in welke delen van de stad parkeerbelastingen is
verschuldigd en binnen welke tijden en op welke wijze de parkeerbelastingen dienen te worden
voldaan.
In de gemeente Utrecht is het parkeergebied waarin ter zake van het parkeren parkeerbelastingen
verschuldigd is, ook wel gefiscaliseerd parkeergebied genoemd, verdeeld in een tweetal gebieden: de
binnenstad (gebied 1) en het gedeelte van de stad dat daaromheen is gelegen, ook wel de schil
genoemd (gebied 2). Voor het laatste gebied geldt dat alleen parkeerbelastingen verschuldigd zijn
voor de gebieden die daarvoor door het college van Burgemeester en Wethouders zijn aangewezen.
In beginsel geldt betaald parkeren van maandag tot en met zaterdag. In de binnenstad op
koopzondagen en ten aanzien van een klein gebied bij het centraal station geldt eveneens betaald
parkeren op zondag. De tijden waarbinnen moet worden betaald voor het parkeren verschilt per
parkeergebied. In de binnenstad geldt betaald parkeren van 8.00 uur tot 24.00. In de overige gebieden
vangt de betaald parkeertijd aan om 9.00 uur en eindigt om 23.00 uur of eerder.
21

Vrijstelling
Onder voorwaarden zijn houders van invalidenparkeerkaarten vrijgesteld van het betalen van
parkeerbelasting indien zij op een parkeerplaats parkeren waarvoor parkeerbelasting verschuldigd is
door middel van het in werking stellen van een parkeerautomaat. Voorwaarde daarbij is dat men
beschikt over een landelijke gehandicaptenparkeerkaart voor bestuurders die op kenteken is gesteld
of een Europese gehandicaptenparkeerkaart waarop ofwel de letter B (bestuurder) ofwel de letters
B/P (bestuurder/passagier) vermeld staan. De vrijstelling geldt alleen indien een geldige
gehandicaptenparkeerkaart duidelijk zichtbaar achter de voorruit van de auto is geplaatst.
Handhaving
Op de naleving van de parkeerbelastingen vindt intensieve controle plaats. Hiertoe is dagelijks een
aantal parkeercontroleurs op pad die binnen de uren dat betaald parkeren geldt, controleren of
voldoende parkeerbelasting is voldaan.
Indien blijkt dat niet of onvoldoende parkeerbelasting is voldaan zal de parkeercontroleur een
naheffingsaanslag uitschrijven en deze op of aan het voertuig aanbrengen. De naheffingsaanslag
wordt in beginsel opgelegd tegen het uurtarief, tenzij aannemelijk is dat langer dan een uur is
geparkeerd. Dit laatste kan zich bijvoorbeeld voordoen indien hetzelfde voertuig op dezelfde plek
wordt aangetroffen tijdens twee opeenvolgende controles, waarbij reeds bij de eerste controle een
naheffingsaanslag is opgelegd en gebleken is dat in de tussenliggende uren geen parkeerbelasting is
voldaan.
Naast het nageheven bedrag aan belasting maakt van de naheffingsaanslag ook een
kostencomponent deel uit. Dit kostencomponent wordt in rekening gebracht om een deel van de
kosten die de gemeente maakt ter zake van het handhaven van de parkeerbelastingen te verhalen.
De in rekening gebrachte kosten dekken niet de gehele kosten die ter zake van de handhaving
worden gemaakt. De kostencomponent is echter aan een wettelijk maximum gebonden. Per
kalenderdag mag er maar eenmaal per 'fout-parkerend' voertuig een kostencomponent in rekening
worden gebracht.
Ter behoud van de belastinginkomsten is het mogelijk om te beletten dat er met een voertuig
waarvoor een naheffingsaanslag is opgelegd wordt weggereden door middel van het aanbrengen van
een wielklem. De kosten die hiermee samenhangen kunnen voor een deel op de burger worden
verhaald. De wielklem wordt, mede door de beperkingen die aan het gebruik hiervan door de rechter
is aangebracht in Nederland nog slechts beperkt toegepast. In Utrecht kennen we geen beleid van
wielklemmen.
Wettelijke basis
De mogelijkheid voor het heffen van parkeerbelastingen wordt gegeven door artikel 225
Gemeentewet. In artikel 234 Gemeentewet in combinatie met het Besluit gemeentelijke
parkeerbelastingen wordt een nadere aanvulling gegeven aan artikel 225 Gemeentewet.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
In de Parkeernota 2003 'Parkeernota: een kwestie van kiezen' 13 , is de ontwikkeling van het
parkeerbeleid en de bereikbaarheid van de stad Utrecht vastgelegd. Bij deze nota hoort een financiële
onderbouwing, die een beeld geeft van de inkomsten die nodig zijn om de in de nota verwoordde
doelstellingen te verwezenlijken. De inkomsten uit het parkeerbeleid gaan naar het programma
bereikbaarheid.
Conform de parkeernota was het uitgangspunt om de tarieven voor 2006 eenmalig te verhogen met
een hoger percentage dan de kostenontwikkeling, waarna, voor de volgende jaren in beginsel de
kostenontwikkeling wordt gevolgd.
Met betrekking tot de tarieven voor 2006 bestond met de raad de afspraak dat deze alleen mochten
stijgen met het hogere percentage indien vóór 1 januari 2006 reeds begonnen was met de bouw van
de parkeergarage aan het Lucasbolwerk. Als start van de bouw wordt aangemerkt het moment
waarop de gemeente door aanbesteding risico gaat lopen voor de bouw.
13 raadsbesluit van 4 december 2003, Jaargang 2003, nr. 285
22

Gebleken is dat de aldus omschreven aanvang van de bouw in ieder geval niet vóór 1 januari 2006
kon plaats vinden. Dit houdt in dat de tarieven voor de parkeerbelastingen met niet meer dan de
kostenontwikkeling (voor 2006: 4%) zijn gestegen.
Naar verwachting zal voor de zomer van 2006 de start van de bouw van de parkeergarage hebben
plaatsgevonden. Het college heeft aangegeven ter zake daarvan tegen die tijd een
wijzigingsverordening voor te leggen aan de raad waarin de tarieven alsnog worden verhoogd tot het
niveau dat conform de parkeernota oorspronkelijk voor 2006 was bedoeld.
Met ingang van 1 januari 2006 zou tevens het parkeergebied van de gemeente Utrecht worden
verdeeld in een drietal gebieden: de binnenstad en een tweetal 'schillen' daaromheen. Deze twee
schillen zouden ontstaan door splitsing van de huidige schil. Niettemin zal deze verdeling in drie
parkeergebieden pas plaats vinden in 2006, als ook de tarieven worden verhoogd zoals hierboven
omschreven.
Tarieven 2006
Vooralsnog geldt dientengevolge in Utrecht een tweetal parkeergebieden: de binnenstad (gebied 1) en
de schil, die daaromheen ligt (gebied 2). Beide gebieden worden nader afgebakend in de
Tarieventabel behorende bij de Verordening parkeerbelastingen.
In de tarieventabel behorende bij de parkeerbelastingverordening zijn de tarieven opgenomen. In
onderstaande matrix zijn de meest voorkomende opgenomen.
Tarieven (bedragen x € 1,-) Gebied 1 Gebied 2
Per uur (automaatplaatsen) 2,67 1,07
Dagkaart 17,10 8,20
Avondkaart 10,00 n.v.t.
Bewonersvergunning (per maand) 16,00 4,80
Bedrijvenvergunning (per maand) 48,00 23,95
Toekomstige ontwikkelingen
De ontwikkeling van de parkeerbelastingen zal conform de Parkeernota 2003 geschieden.
Het kabinet bereidt een wetsvoorstel voor dat het mogelijk moet maken om met ingang van 1 januari
2007 parkeertarieven te differentiëren naar de milieukenmerken van een voertuig. Vanaf die datum zal
het nieuwe beleid in een beperkt aantal pilot gemeenten worden ingevoerd. Van de ervaringen van
deze groep van gemeenten kunnen andere gemeenten profiteren. De gemeente Utrecht neemt geen
deel aan de pilot.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Op dit moment zijn er – behoudens het bij toekomstige ontwikkelingen genoemde – geen
mogelijkheden met betrekking tot de parkeerbelastingen die voor de gemeente Utrecht relevant zijn.
4.7 Belasting op roerende woon- en bedrijfsruimten
Omschrijving
De roerende woon- en bedrijfsruimtenbelasting (RWBB) maakt het mogelijk om binnen de gemeente
gelegen woon- en bedrijfsruimten, die duurzaam aan een bepaalde plaats zijn gebonden en dienen
voor permanente bewoning of gebruik, maar die niet onroerende zijn te belasten. De belasting kent
een tweetal soorten belasting, namelijk een gebruikersbelasting voor de gebruikers van een roerende
bedrijfsruimte en een eigenarenbelasting voor de eigenaren van roerende woon- en bedrijfsruimtes.
De heffingsmaatstaf vormt de waarde die aan de roerende zaak zou kunnen worden toegekend op
basis van de Wet WOZ. De tarieven voor de RWBB mogen niet afwijken van de corresponderende
tarieven voor de OZB.
Wettelijke basis
De RWBB wordt mogelijk gemaakt door artikel 221 Gemeentewet.
23

Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
De werking van de RWBB zou in Utrecht beperkt blijven tot een middel om de woonboten in een, met
de OZB overeenstemmende, heffing te betrekken. Het betreft dan ook een zeer beperkte groep
belastingplichtigen. Niettemin zullen de uitvoeringskosten hoog zijn.
4.8 Reclamebelasting
Omschrijving
Reclamebelasting kan worden geheven ter zake van openbare aankondigingen die vanaf de openbare
weg te zien zijn. Deze belasting is, anders dan zijn naam doet vermoeden, niet beperkt tot reclameuitingen.
Alle openbare aankondigingen vallen onder het bereik van deze belasting.
Wettelijke basis
Artikel 227 Gemeentewet verschaft aan gemeenten de mogelijkheid om een reclamebelasting in te
voeren.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
In 2005 heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de wenselijkheid van het invoeren van een
reclamebelasting in Utrecht. Hieruit is gebleken dat de eerste jaren de inkomsten uit reclamebelasting
in verhouding tot de te maken kosten gering zijn.
4.9 Baatbelasting
Omschrijving
Indien de gemeente in een bepaald gebied voorzieningen tot stand brengt of tot stand heeft gebracht,
waardoor een onroerende zaak gebaat is, kan van de eigenaar van deze onroerende zaak een
baatbelasting worden geheven. Doel van de baatbelasting is om (een deel van) de door de
voorziening opgeroepen lasten om te slaan op de belastingplichtigen en op deze manier tot een
(gedeeltelijk) kostenverhaal te komen.
Nog voordat er daadwerkelijk is begonnen met het realiseren van de voorziening dient er een
raadsbesluit genomen te worden waarin wordt vastgelegd welk deel van door de voorziening
opgeroepen lasten worden verhaald en dient nauwkeurig het gebied omschreven te worden waarin de
gebate onroerende zaken zijn gelegen.
Uiterlijk een jaar nadat de voorzieningen geheel zijn voltooid zal dienen te worden nagegaan of een
onroerende zaak is gebaat.
Wettelijke basis
Baatbelasting kan worden geheven op basis van artikel 222 Gemeentewet.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
De baatbelasting is aan strikte fiscaal-juridische voorwaarden gebonden. Recente jurisprudentie heeft
een succesvolle toepassing van de baatbelasting bemoeilijkt, waardoor het risico dat een verordening
onverbindend wordt verklaard vergroot is. Daarbij komt dat een baatbelasting een lang tijdsverloop
kent en niet geringe financiële risico's voor de gemeente inhoudt.
Op basis van de Exploitatieverordening 1997 kan de gemeente Utrecht voor het verhaal van kosten
van het treffen van voorzieningen van openbaar nut exploitatieovereenkomsten sluiten waarmee op
basis van individuele overeenkomsten (een deel van) de te maken kosten kunnen worden verhaald.
Deze overeenkomsten zijn van privaatrechtelijke aard.
Gelet op de mogelijkheden die de gemeente Utrecht heeft om door middel van
explotatieovereenkomsten langs privaatrechtelijke weg kosten te verhalen is het mede gelet op de
hierboven beschreven kanttekeningen bij de baatbelasting op dit moment niet opportuun om naast de
mogelijkheden zoals genoemd in de Exploitatieverordening 1997 een zelfstandige baatbelasting in te
voeren.
24

Op dit moment ligt er een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer om de Wet ruimtelijke ordening inzake
de grondexploitatie te wijzigen. Met de wetswijziging wordt naast de privaatrechtelijke
overeenkomsten en de publiekrechtelijke baatbelasting een nieuwe publiekrechtelijke mogelijkheid
gecreëerd om door middel van de bouwvergunningen tot kostenverhaal te kunnen komen. Met dit
wetsvoorstel wordt het belang van de baatbelasting als instrument voor kostenverhaal door de
wetgever verder verminderd.
4.10 Forensenbelasting
Omschrijving
De forensenbelasting is een belasting die kan worden geheven van natuurlijke personen die niet in de
gemeente wonen, maar er wel voor minimaal negentig keer per jaar hun nachtverblijf houden. Van de
belasting zijn uitgezonderd de mensen die als verpleegde of verzorgde in een zieken- of
verzorgingshuis in een gemeente verblijven en die voor meer dan negentig dagen per jaar een
gemeubileerde woning voor zichzelf of hun gezin aanhouden. Tevens geldt een vrijstelling van
forensenbelasting indien het verblijf voortvloeit uit een openbare betrekking, het bijwonen, als lid, van
vergaderingen van een algemeen vertegenwoordigend lichaam of uit een bevel van de overheid.
Wettelijke basis
Artikel 223 Gemeentewet biedt de wettelijke basis voor het invoeren van een forensenbelasting.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Aan de uitvoering van de forensenbelasting kleven grote praktische bezwaren. Zo zal het moeilijk zijn
om de belastingplichtigen in kaart te brengen en de voor de heffing van de belasting benodigde
bestanden actueel te houden. Mede hierdoor zouden naar verwachting de kosten die de uitvoering
van de belasting met zich meebrengt, de opbrengsten ervan overschrijden.
25

5 RETRIBUTIES
5.1 Algemeen
Retributies zijn vergoedingen voor door de gemeente aan een individuele burger verleende diensten
die in rekening worden gebracht bij de burger die van deze diensten gebruik maakt. Te denken valt
aan de afgifte van paspoorten, het sluiten van huwelijken en het in behandeling nemen van aanvragen
tot afgifte van een vergunning.
Omdat bij retributies door de gemeente gemaakte kosten worden doorberekend aan de individuele
burger komt hierbij veel belang toe aan de wijze waarop kostentoerekening plaats vindt.
Kostentoerekening
Onder kostentoerekening wordt de boekhoudkundige exercitie verstaan om binnen het geheel van
kosten die binnen de gemeente worden gemaakt die kosten aan te wijzen die samenhangen met de
geleverde dienst en die kosten op een correcte wijze aan deze dienst toe te rekenen.
De directe kosten die aan een dienst zijn toe te rekenen hebben een directe relatie met de specifieke
dienst. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om de loonkosten van de opgeofferde arbeid en de kosten voor
het verbruik van materialen. Maar ook kapitaalslasten en de afschrijving van duurzame activa die ten
behoeve van de dienst is aangeschaft alsmede de rentelast over de resterende investering mogen in
een jaar tot de kosten van een specifieke dienst worden gerekend.
Bij de indirecte kosten is er een minder direct verband tussen het optreden van de kosten en de
specifieke dienst. Het gaat hierbij om kosten die onder de term "overhead" vallen, zoals ondersteuning
en management ten behoeve van de specifieke dienst en de huisvestingskosten. Maar ook de kosten
van de salarisadministratie, de sociale lasten en verzekeringen in verband met de opgeofferde arbeid
voor een dienst kunnen tot de kosten van een dienst gerekend worden.
Bij de toerekening van kosten is voorts nog van belang dat ze alleen kunnen worden toegerekend
voorzover het individuele belang van de aanvrager er hoofdzakelijk mee wordt gediend. Kosten die
verband houden met beleidsvoorbereiding, handhaving, toezicht en controle (behoudens de eerste
controle) en kosten gemaakt voor inspraak-, bezwaar- en beroepsprocedures moeten worden geacht
in hoofdzaak voor het algemeen belang gemaakt te zijn, waardoor deze kosten niet op een individuele
burger kunnen worden verhaald.
Om de kostendekkendheid te bepalen wordt de opbrengst afgezet tegen de kosten die de gemeente
toerekent aan de betreffende retributie. Als deze aan elkaar gelijk zijn, is sprake van 100%
kostendekkendheid. De kosten die samenhangen met een bepaalde retributie kunnen echter hoger
zijn dan de kosten die worden toegerekend. Het is een politieke keuze welke kosten op de burger of
het bedrijf verhaald worden. Bij verschillende retributies worden op dit moment nog niet alle
toegestane kosten ook daadwerkelijk aan de betreffende retributie toegerekend. Dit is hieronder bij de
betreffende retributie nader toegelicht.
Opbrengstnorm
In de Gemeentewet heeft de wetgever uitdrukkelijk bepaald dat de tarieven zodanig dienen te worden
vastgesteld dat de geraamde opbrengsten niet uitstijgen boven de geraamde kosten 14 . Er mag, met
andere woorden, door de gemeente geen winst gemaakt worden op de door haar geleverde diensten.
Dit wettelijke vereiste geldt op basis van begrote opbrengsten en kosten. Dit houdt in dat indien in enig
jaar de opbrengsten voor een dienst onvoorzien toch boven de werkelijke kosten uitkomen,
bijvoorbeeld omdat onvoorzien vaker dan begroot van een dienst gebruik gemaakt is, dit is
toegestaan.
Een aantal keren is in procedures de vraag aan de orde geweest wat de schaal is waarop de
kostendekkendheid moet worden beoordeeld. Ruwweg is er een drietal varianten: per dienst
14 Deze opbrengstnorm is expliciet door de wetgever vastgelegd in artikel 229b, lid 1 Gemeentewet. De heffing van een
vermakelijkhedenretributie is in dit artikel uitgezonderd van de opbrengstnorm.
27

afzonderlijk, per cluster van diensten die op enigerlei wijze samenhangen (bijvoorbeeld alle
huwelijksleges tezamen) of voor alle diensten die in een bepaalde verordening zijn verenigd tezamen.
De Hoge Raad heeft in bestendige - en onlangs nog door hem bevestigde 15 - jurisprudentie beslist dat
de kostendekkendheid moet worden beoordeeld voor de gehele verordening. Concreet houdt dit in
dat, binnen de grenzen van de redelijkheid, de ene dienst meer dan kostendekkend kan zijn en de
andere minder dan kostendekkend, zolang de kostendekkendheid van de verordening als geheel
maar niet boven de 100% uitkomt.
Op dit moment kennen we binnen de gemeente Utrecht de volgende retributies:
1. afvalstoffenheffing
2. rioolrechten
3. leges
4. marktgelden
5. brandweerrechten
6. brug-, schut- en havengelden
7. begraafplaatsrechten
8. woonwagenrechten
Daarnaast bestaat op grond van de Gemeentewet specifiek de mogelijkheid een
vermakelijkhedenretributie te heffen. Tevens is een veel voorkomende retributie het reinigingsrecht
voor bedrijfsafval.
In onderstaande paragrafen worden de retributies nader toegelicht. In bijlage 3 is een overzicht
opgenomen van de inkomsten uit retributies en de kosten die hier op dit moment aan worden
toegerekend. Op basis hiervan is de huidige kostendekkendheid aangegeven. Momenteel loopt een
onderzoek naar een gemeentebrede kostentoerekeningssystematiek. Dit kan nog gevolgen hebben
voor de wijze waarop kosten worden toegerekend aan de tarieven.
5.2 Afvalstoffenheffing
Omschrijving
Op grond van de Wet milieubeheer komt aan de gemeenten een aantal taken toe op het gebied van
de verwijdering van huishoudelijke afvalstoffen. Deze taken leveren voor de gemeenten kosten op die
door middel van de afvalstoffenheffing kunnen worden verhaald.
Wettelijke basis
De afvalstoffenheffing vindt zijn basis in artikel 15.33 Wet milieubeheer.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
In de begroting 1997 is besloten om de gevolgen van de effecten hertaxatie OZB per 1-1-1995 voor
woningen te compenseren door middel van een verlaging van de afvalstoffenheffing. Hiertoe is
eenmalig een bedrag vastgesteld dat in principe jaarlijks gelijk blijft. Vanwege deze compensatie uit de
algemene middelen is op dit moment (nog) geen sprake van een kostendekkingspercentage van
100%.
In het kader van de begroting 2005 is dit vaste bedrag echter verlaagd om uitwerking te geven aan de
bij de Voorjaarsnota 2004 aangenomen motie 50. Onderdeel van deze motie is het herijkingsvoorstel
met betrekking tot de kostendekkendheid van de afvalstoffenheffing om extra structurele ruimte te
creëren. Een verdere verlaging van de OZB-bijdrage is toegepast bij afschaffing van de
gebruikersbelasting OZB met een tariefstijging van de afvalstoffenheffing als gevolg.
In 2006 heeft een extra verhoging van het tarief plaats gevonden. Deze laatste verhoging vindt zijn
oorsprong in de afschaffing van de OZB voor gebruikers van woningen en het financiële nadeel dat de
gemeente hierdoor loopt. Door middel van een extra verhoging is een deel van dit nadeel
gecompenseerd.
15 Onder andere Hoge Raad 4 februari 2005, nr. 38860, LJN: AP1951 (gemeente Heel) en Hoge Raad 4 februari 2005, nr.
40072, LJN: AQ7390 (Gemeente Hoogezand-Sappemeer)
28

Bepalingen t.a.v. kostentoerekening
In deze kostprijs mogen worden opgenomen de kosten van het zich ontdoen, het inzamelen, bewaren,
bewerken, verwerken, vernietigen en het op of in de bodem brengen van afvalstoffen. Daarnaast
mogen worden opgenomen de kosten van maatregelen die door de gemeente worden getroffen om
de hoeveelheid afval te verminderen, inclusief het specifieke toezicht op die maatregelen en de
voorlichting dienaangaande.
Het tarief van de heffing is vervolgens vastgesteld door het totaal van de toegerekende kosten te
delen door het aantal belastingplichtige huishoudens. Jaarlijks wordt het bedrag aangepast op basis
van de loon- en prijsontwikkeling en wordt het tarief van de heffing herberekend aan de hand van het
geactualiseerde aantal belastingplichtige huishoudens.
In 2006 zijn de kosten van straatreiniging niet meegenomen bij de berekening van het tarief. Een deel
van deze kosten kunnen zowel bij de afvalstoffenheffing als de rioolrechten worden meegenomen, zij
het dat de kosten zo verdeeld dienen te worden over beide heffingen dat ze niet twee maal worden
meegenomen. Een besluit hierover zal tijdens de behandeling van de begroting 2007 worden
genomen.
Tarieven 2006
Tarieven per jaar (bedrag x € 1,-)
Per huishouden 225,36
Opbrengst (bedrag x € 1.000,-) 22.716
Kostendekkendheid in 2006
Wordt de netto opbrengst (rekening houdend met kwijtscheldingen) uit de afvalstoffenheffing afgezet
tegen het saldo van kosten en overige opbrengsten van het totale product afvalinzameling (inclusief
de private bedrijfsafvalinzameling) vermeerderd met het relevante aandeel BTW, dan bedraagt de
kostendekkendheid in 2006 83,6%. Indien rekening gehouden wordt met de kosten van kwijtschelding,
bedraagt de kostendekkendheid in 2006 94%.
Toekomstige ontwikkelingen
De op handen zijnde verkoop van Afvalverwerking Rijnmond (AVR) aan een privaat consortium zal
naar verwachting een kostenverhoging voor de Gemeente Utrecht met zich meebrengen. Indien de
Gemeente Utrecht optimaal gebruik maakt van de bepalingen in het huidige contract met AVR, zal
deze kostenverhoging echter niet eerder dan in 2010 plaatsvinden.
In Duitsland is een stortverbod ingesteld met ingang van 1 juni 2005. Als gevolg hiervan is de uitvoer
naar Duitsland van Nederlands verbrandbaar afval nagenoeg stil komen te liggen, met als gevolg druk
op de Nederlandse afvalverwijderingsinstallaties. De verbrandingscapaciteit daarvan moet op korte
termijn aanzienlijk worden uitgebreid. Een en ander zal naar verwachting een kostenverhoging voor
de Gemeente Utrecht met zich meebrengen.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
In Utrecht kennen we één, vast tarief voor de afvalstoffenheffing. Het tarief geldt per huishouden en is
daarmee onafhankelijk van het aantal personen dat van een huishouden deel uit maakt. Het is
niettemin mogelijk om zowel een tarief voor éénpersoonshuishoudens in te stellen als een tarief voor
meerpersoonshuishoudens.
29

5.3 Rioolrechten
Omschrijving
Rioolrechten kunnen worden geheven ter zake van het gebruik of het genot van (een aansluiting op)
de gemeentelijke riolering.
In Utrecht kennen we een tweetal rechten:
- Een aansluitrecht wordt geheven van ieder eigendom dat het genot heeft van een aansluiting op
de gemeentelijke riolering. Het aansluitrecht bedraagt een vast bedrag per eigendom.
- Een afvoerrecht wordt geheven ter zake van de afvoer van afvalwater op de gemeentelijke
riolering. Het wordt geheven indien er in een jaar meer wordt afgevoerd dan 250 m³. Het
afvoerrecht kent een staffelstructuur met een degressief tarief.
Wettelijke basis
Artikel 229 Gemeentewet biedt de basis voor gemeenten om rioolrechten te heffen.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
Op 8 mei 2003 heeft de gemeenteraad het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) 2003-2006 16
vastgesteld. Hierbij is onder meer besloten om in de jaren 2004 en later, conform de begroting 2003,
de stijging van het rioolrechttarief te matigen en daartoe het egalisatiefonds riolering maximaal in te
zetten. Als gevolg hiervan wordt de jaarlijkse stijging boven het voor dat jaar geldende inflatiecijfer
beperkt. In 2006 zijn de tarieven, naast de stijging met het inflatiepercentage gestegen met:
- voor het aansluitrecht 2,20%;
- voor het afvoerrecht 6,55%.
Bepalingen t.a.v. kostentoerekening
Basis voor de kostentoerekening wordt gevormd door de kostenraming ter zake van riolering conform
het Gemeentelijk Rioleringsplan 2003-2006. Vaste lasten worden volledig toegerekend aan het
aansluitrecht, variabele lasten worden aan de hand van specifieke verdeelsleutels toegerekend aan
aansluitrecht en afvoerrecht. Om al te grote tarieffluctuaties in de loop der jaren tegen te gaan wordt
het Egalisatiefonds rioleringen ingezet ter verrekening van extreme kostenontwikkelingen. Het tarief
aansluitrecht wordt verkregen door de aan het aansluitrecht toegerekende kosten te delen door het
aantal op het gemeenteriool aangesloten eigendommen, waarbij rekening wordt gehouden met een op
ervaring gebaseerd percentage oninbaarheid. Het gemiddelde tarief afvoerrecht grootverbruik wordt
verkregen door de aan het afvoerrecht toegerekende kosten te delen door de som van alle
hoeveelheden afgevoerd afvalwater > 250 m³ per perceel. Ook hierbij wordt rekening gehouden met
een op ervaring gebaseerd percentage oninbaarheid. Het gemiddeld tarief wordt vervolgens
omgerekend naar een degressief tarief voor de diverse hoeveelheidscategorieën.
Tarieven 2006
Tarieven (bedragen x € 1,-)
Aansluitrecht per eigendom per jaar 169,91
Afvoerrecht (grootverbruik) per m³ afvalwater
251 tot en met 50.000 m³ 1,22
50.001 tot en met 100.000 m³ 1,17
100.001 tot en met 150.000 m³ 1,08
meer dan 150.000 m³ 0,99
Opbrengst (bedrag x € 1.000,-) 25.066
Kostendekkendheid in 2006
De rioolrechten zijn over meerdere jaren beschouwd volledig kostendekkend (zie bepalingen ten
aanzien van de kostentoerekening).
Toekomstige ontwikkelingen
Brede rioolheffing
16 In de loop van 2006 zal een nieuw GRP worden opgesteld voor de jaren 2006 - 2009.
30

De ministerraad is op 8 april 2005 akkoord gegaan met het wetsvoorstel gemeentelijke watertaken.
Het wetsvoorstel voorziet erin dat gemeenten verantwoordelijk worden voor het beheer van het afval-
en regenwater en het verwerken van overtollig grondwater. Daarnaast zullen de huidige rioolrechten
vervangen worden door een bestemmingsheffing voor de bekostiging van de gemeentelijke
watertaken (brede rioolheffing). Op 8 april 2005 had de ministerraad nog een invoering per 1 januari
2006 voorzien, maar deze datum is niet gehaald. De aanbieding van het wetsvoorstel aan de Tweede
Kamer heeft vertraging opgelopen en heeft nog niet plaats gevonden. Pas wanneer het wetsvoorstel
aan de Tweede Kamer wordt aangeboden zal het openbaar worden. In ieder geval is al wel duidelijk
geworden dat de regering de keuze van degene die moet betalen (eigenaar of gebruiker van een
eigendom) en de grondslagen voor de heffing voor de gemeenten vrij wil laten. Hiermee wordt
aangesloten bij de bestaande rioolrechten. De brede rioolheffing mag maximaal kostendekkend zijn
en alleen die kosten bevatten die in de (toekomstige) wet zijn genoemd.
Kwaliteitseisen waterbeheerders
Het voldoen aan de basisinspanning betreffende kwaliteitseisen van de waterbeheerders vergt nog
heel wat investeringen in verhogen van de bergingscapaciteit in het rioolstelsel; tot nog toe is
kostenverhoging tegengegaan door te temporiseren in de rioolvernieuwing, maar dat proces kan niet
oneindig worden volgehouden; gemiddeld zouden we ca 14 km riool per jaar moeten vernieuwen en
we zitten op 5 à 6 km per jaar
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
In 2006 zijn de kosten van straatreiniging niet meegenomen bij de berekening van het tarief. Een deel
van deze kosten kunnen zowel bij de afvalstoffenheffing als de rioolrechten worden meegenomen, zij
het dat de kosten zo verdeeld dienen te worden over beide heffingen dat ze niet twee maal worden
meegenomen. Een besluit hierover zal tijdens de behandeling van de begroting 2007 worden
genomen.
Op dit moment zijn er – behoudens de hierboven genoemde - geen mogelijkheden met betrekking tot
de rioolrechten die voor de gemeente Utrecht relevant zijn.
5.4 Leges
Omschrijving
De gemeente levert op aanvraag aan individuele burgers een uiteenlopend pakket aan diensten. De
afgifte van een paspoort of een rijbewijs, bijvoorbeeld, maar ook het in behandeling nemen van een
aanvraag tot een vergunning.
Door het heffen van leges is het mogelijk om (een deel van) de kosten die de gemeente voor het
verlenen van deze specifieke diensten maakt te verhalen op de burger die de dienst afneemt.
Voor de verschuldigdheid van leges is het van belang dat de gemeente een inspanning verricht dat
het gevolg is van de aanvraag van de burger. Of de aanvraag uiteindelijk ook uitmondt in het door
belanghebbende met zijn aanvraag beoogde resultaat is hierbij niet van belang. Bij de aanvraag tot
het verlenen van een vergunning, bijvoorbeeld, kan de situatie zich voordoen dat de gemeente uit
hoofde van deze aanvraag arbeid verricht en overige kosten maakt voor de behandeling van de
aanvraag, maar dat de vergunning uiteindelijk niet wordt verleend. Niettemin is in het laatste geval
onder omstandigheden in bepaalde gevallen wel een restitutie van een deel van de verschuldigde
leges mogelijk.
De hoogte van de legestarieven wordt jaarlijks aangepast aan de inflatie (gewogen gemiddelde van
loonkosten en andere materiële kosten) en mag maximaal kostendekkend zijn. Daarnaast streeft de
gemeente zoveel mogelijk naar een kostendekkend tarief.
Voor een aantal tarieven van onder meer de dienst Burgerzaken en Gemeentebelastingen geldt, dat
deze wettelijk bepaald zijn. Dit betreft bijvoorbeeld de tarieven voor paspoorten.
Wettelijke basis
De wettelijke basis voor de legesheffing wordt gevonden in artikel 229 Gemeentewet, waarin door de
wetgever de mogelijkheid wordt gegeven om leges te heffen. Door de vaststelling van de
Legesverordening wordt het mogelijk gemaakt om ook daadwerkelijk tot legesheffing over te gaan.
31

Bepalingen t.a.v. kostentoerekening
In paragraaf 5.1 is opgesomd welke kosten toegerekend mogen worden aan de retributies. Bij de
leges worden deze kosten nog niet in alle gevallen ook daadwerkelijk toegerekend. Voor de begroting
2007 zal dit opnieuw in kaart worden gebracht, zodat dan een actueel overzicht beschikbaar is van de
kostendekkendheid van de leges.
De tarieven van de leges zijn opgenomen in de tarieventabel horende bij de legesverordening. Hierna
zal per programma uit de begroting de daaronder vallende leges in het algemeen - en enkele in het
oog springende leges meer in het bijzonder - kort worden besproken.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Op dit moment zijn er geen mogelijkheden met betrekking tot de leges die voor de gemeente Utrecht
relevant zijn.
5.4.1 Algemeen
Omschrijving
Hieronder vallen de leges voor de afgifte van afschriften van schriftelijke stukken, onder ander op
grond van opvragen in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur (WOB). Tevens zijn enkele
'algemene' tarieven opgenomen, die gelden indien er sprake is van een dienst waarvoor elders geen
specifiek tarief is opgenomen of in het geval er sprake is van kosten die gemaakt worden ten gevolge
van het inwinnen van extern advies ter zake van een van de Tarieventabel genoemde tarieven.
In 2006 is het tarief ter zake van het verstrekken van fotokopieën in het kader van de WOB zodanig
aangepast dat er verschillende tarieven zijn opgenomen voor zwart-wit kopieën en kleurenkopieën, elk
uitgesplitst naar de drie papierformaten waarin de kopieën verkrijgbaar zijn (A-0, A-3 en A-4).
Beleidslijn ten aanzien van het vaststellen van het tarief
In beginsel worden de tarieven jaarlijks met het prijsindexcijfer voor lonen, materialen en diensten
verhoogd.
Tarieven 2006
De tarieven voor 2006 zijn in beginsel tegen kostprijs van de afgenomen dienst. Voor de externe
adviezen zijn geen tarieven opgenomen. De in rekening te brengen bedragen zijn de daadwerkelijke
kosten van die adviezen, zoals te bepalen door het college.
5.4.2 Lokale democratie
Omschrijving
In dit hoofdstuk worden leges geheven voor de afgifte van (bestuurs)stukken. Het gaat daarbij onder
andere om de afgifte van afschriften uit het gemeenteblad, van de programmabegroting, de
voorjaarsnota of de programmaverantwoording of de besluitenlijst van het college.
Beleidslijn ten aanzien van het tarief
In beginsel worden de tarieven jaarlijks aangepast met het inflatiecijfer voor materialen en diensten.
Tarieven 2006
De geleverde diensten voor de afgifte van bestuursstukken worden aangeboden tegen kostprijs.
5.4.3 Publieksdienstverlening
Omschrijving
Aan de balies van de Dienst Burgerzaken en Gemeentebelastingen kunnen de burgers onder andere
terecht voor het verkrijgen van een paspoort, rijbewijs of een verklaring omtrent gedrag en kunnen
partnerschappen worden geregistreerd of gegevens uit de Gemeentelijke basisadministratie
persoonsgegevens (GBA) worden verstrekt. Daarnaast wordt het sluiten van huwelijken geregeld,
hoewel deze vaak op een andere locatie plaats vinden, bijvoorbeeld op het stadhuis.
32

Met ingang van 1 januari 2006 is een tweetal tarieven opgenomen in verband met de aanvragen voor
inschrijving in het GBA of wijziging van de gegevens daarin, waarbij verificatie of legalisatie van
bepaalde buitenlandse brondocumenten, zoals huwelijksakten, dient plaats te vinden.
Beleidslijn ten aanzien van de vaststelling van het tarief
In beginsel worden de tarieven jaarlijks verhoogd met het inflatiecijfer voor lonen, materialen en
diensten. Voor een aantal tarieven geldt echter dat de rijksoverheid de hoogte ervan bepaald. Dit is
onder andere het geval bij de paspoorten en de identiteitsbewijzen. De rijksoverheid publiceert
hiervoor jaarlijks de tarieven welke uiteenvallen in een rijksgedeelte welke de gemeente aan het rijk
dient af te dragen en een gemeentelijk gedeelte welke ten behoeve van de eigen gemeentekas in
rekening gebracht mogen worden. Ook bij bijvoorbeeld de rijbewijzen is er sprake van een gedeelte
van de tarieven die door de rijksoverheid worden vastgesteld.
5.4.4 Beheer openbare ruimte
Omschrijving
Hier worden vooral leges geheven ten aanzien van kleinschalige activiteiten in de openbare ruimte,
zoals het verspreiden van strooibiljetten, het plaatsen van straatmeubilair of een telefooncel en het
maken van televisieopnames, waarbij bijvoorbeeld een weg moet worden afgesloten.
Daarnaast bestaat een tarief voor het in behandeling nemen van een aanvraag tot het verkrijgen van
een vergunning als bedoeld in de Havenverordening Utrecht 1995.
Beleidslijn ten aanzien van het vaststellen van het tarief
Uitgangspunt is de maximale kostendekkendheid. Uitgaande van dit uitgangspunt gelden de tarieven
als een sluitpost indien de kosten van een jaar bekend zijn.
In de kostentoerekening zijn meegenomen de kosten van registreren en controleren van een
vergunningaanvraag, de kosten van onderzoek en advisering omtrent de aanvraag, de kosten van het
verlenen dan wel weigeren van de vergunning en de kosten van het eerste toezicht op naleving van
de vergunningsbepalingen. Jaarlijks worden de betreffende uurtarieven aangepast op basis van de
loon- en prijsontwikkeling en worden de legestarieven dienovereenkomstig aangepast.
In beginsel vindt de herberekening van de tijdsinvestering in het in behandeling nemen van
vergunningaanvragen eens in de drie jaar plaats. Indien in enig jaar de tijdsinvestering in een
specifieke categorie vergunningaanvragen substantieel afwijkt van die in het voorafgaande jaar
(bijvoorbeeld als gevolg van een gewijzigde procedure), dan wordt de gewijzigde tijdsinvestering wel
meegenomen in het legestariefvoorstel voor het eerstvolgende jaar.
Tarieven 2006
Voor het grootste deel van de tarieven geldt dat de hierboven beschreven werkwijze voor het
vaststellen van de tarieven heeft geleid tot procentuele aanpassingen die het inflatiecijfer voor lonen,
materialen en diensten, het uitgangspunt voor de gehele legesverordening, niet te boven gaan. In
enkele gevallen was het echter noodzakelijk teneinde maximale kostendekkendheid te behouden als
gevolg van een stijging in de kosten de tarieven met een hoger percentage van het eerdergenoemde
prijsindexcijfer te laten stijgen.
Net als in 2005 is het tarief als bedoeld in de Havenverordening voor 2006 vastgesteld op € 54,60.
Aangezien het op jaarbasis gaat om zeer geringe aantallen vergunningaanvragen, zouden de
opbrengsten lager zijn dan de kosten van heffing en invordering. Daarom wordt het tarief in de praktijk
niet geheven.
Voorbeeld
Een aantal mensen is voornemens een braderie te organiseren. Op grond van de Algemene
Plaatselijke Verordening is hiervoor een vergunning van de gemeente vereist. Ter zake van het in
behandeling nemen van een aanvraag tot het verstrekken van de bedoelde vergunning is een bedrag
aan leges verschuldigd, te weten € 328,60.
33

5.4.5 Wonen en Monumenten
Omschrijving
Het grootste gedeelte van de leges die hieronder vallen betreffen de zogenoemde bouwgerelateerde
leges. Het gaat hierbij onder andere om de aanvraag voor een bouwvergunning, een sloopvergunning
en een (technische) woonvergunning.
Voor wat betreft de bouwgerelateerde leges wordt zoveel mogelijk aangesloten bij het "Model
transparantie bouwgerelateerde leges" (hierna te noemen: het Model.) Het Model is ontwikkeld door
een werkgroep van vertegenwoordigers van de Ministeries van VROM, Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties, Financiën en Economische Zaken en vertegenwoordigers van de VNG en vijftien
gemeenten. Aanleiding voor het instellen van de werkgroep is de situatie dat gemeenten in Nederland
op dit moment zeer uiteenlopende grondslagen hanteren voor de tarieven die gemoeid zijn met de
bouwleges. Deze ontransparantie wordt al enige jaren als onwenselijk ervaren door burgers en
belangenorganisaties. Het Model is het sluitstuk van een proces dat begon met het onderzoek in 2002
naar de gemeentelijke tarieven in het kader van het project Marktwerking, Deregulering en
Wetgevingskwaliteit (MDW). Op basis van dit onderzoek heeft het toenmalige kabinet zich op het
standpunt gesteld dat meer transparantie en uniformiteit in de bouwgerelateerde leges gewenst is. De
Minister van Binnenlandse Zaken heeft in 2003 de Tweede Kamer bij brief laten weten dat het Rijk de
gemeenten in eerste instantie zal stimuleren op vrijwillige basis meer uniformiteit aan te brengen in de
gehanteerde heffingsgrondslagen, tariefstructuur, tariefsdifferentiatie en kostentoerekening van
bouwgerelateerde leges. Voorop blijft echter staan dat het uiteraard tot de vrijheid van iedere
gemeente afzonderlijk blijft behoren om binnen de bestaande wettelijke kaders zelf de hoogte van de
tarieven vast te stellen.
Bij de legesverordening 2006 is ervoor gekozen om zoveel mogelijk aan te sluiten bij het Model. Voor
de berekening van de leges van de bouwaanvraag is ten opzichte van 2005 een nieuwe tariefstructuur
opgenomen die, onder handhaving van maximale kostendekkendheid, in individuele gevallen tot
lagere legesbedragen kan leiden.
Zoals reeds hiervoor is vermeld, geldt dat leges verschuldigd zijn voor de inspanningen die een
gemeente verricht en niet afhankelijk zijn van het resultaat. Dit houdt in dat ook leges verschuldigd zijn
indien de aanvraag tot een vergunning uiteindelijk als resultaat heeft dat de vergunning niet wordt
verleend. In dit laatste geval zal er echter ambtshalve een teruggave plaatsvinden van een deel van
de terzake betaalde leges. Dit is ook het geval indien de aanvrager zijn aanvraag al intrekt vóórdat de
gemeente op zijn aanvraag heeft beslist.
In 2006 is de teruggaveregeling zodanig gewijzigd dat de teruggave ambtshalve plaats vindt. Hiermee
wordt een extra stukje klantvriendelijkheid bereikt doordat de burger voor een beroep op de
teruggaveregeling geen schriftelijk verzoek meer hoeft te doen.
Beleidslijn ten aanzien van het vaststellen van het tarief
In beginsel worden de tarieven jaarlijks verhoogd met het prijsindexcijfer voor lonen, materialen en
diensten. In een enkel geval kan het echter voorkomen, indien blijkt dat de kosten in een jaar meer
zijn gestegen dat het tarief met een hoger percentage stijgt.
Bij de begroting 2006 heeft de raad de motie Eerlijke leges (over de koppeling tussen de
monumenten- en bouwvergunning) aangenomen. Bij de Voorjaarsnota 2006 komen wij hier op terug.
Tarieven 2006
Hoewel onder dit programma een groter aantal tarieven valt, is het meest in het oogspringende tarief
dat voor de bouwaanvraag. Zoals aangegeven is hierbij in 2006 gekozen voor een staffelstructuur.
Deze ziet er als volgt uit:
Indien de bouwkosten:
– meer zijn dan € 0, maar niet meer dan € 1.000.000, bedragen de leges 1,9% van de bouwkosten
(tariefgroep I);
– meer zijn dan € 1.000.000, maar niet meer dan € 2.500.000, bedragen de leges een bedrag van
€ 19.000, vermeerderd met 1,8% van de bouwkosten voor zover die meer bedragen dan €
1.000.000 (tariefgroep II);
34

– meer zijn dan € 2.500.000, maar niet meer dan € 10.000.000, bedragen de leges een bedrag van
€ 46.000, vermeerderd met 1,6% van de bouwkosten voor zover die meer bedragen dan €
2.500.000 (tariefgroep III);
– meer zijn dan € 10.000.000, maar niet meer dan € 20.000.000, bedragen de leges een bedrag
van € 166.000, vermeerderd met 1,6% van de bouwkosten voor zover die meer bedragen dan €
10.000.000 (tariefgroep IV);
– meer zijn dan € 20.000.000, maar niet meer dan € 50.000.000, bedragen de leges een bedrag
van € 326.000, vermeerderd met 1,6% van de bouwkosten voor zover die meer bedragen dan €
20.000.000 (tariefgroep V);
– meer zijn dan € 50.000.000 bedragen de leges een bedrag van € 806.000, vermeerderd met
0,5% van de bouwkosten voor zover die meer bedragen dan € 50.000.000 (tariefgroep VI).
Voorbeeld 1
Een projectontwikkelaar wenst in de stad een bouwwerk te realiseren, waarvoor de bouwkosten een
bedrag van € 3.800.000 belopen. Hij doet hiervoor een bouwaanvraag bij de gemeente. Aan de
projectontwikkelaar wordt nu het volgende bedrag aan leges in rekening gebracht van € 19.000 over
het eerste miljoen van de bouwkosten (1,9% van € 1.000.000; tariefgroep I), vermeerderd met €
27.000 (1,8% van € 1.500.000; tariefgroep II), vermeerderd met € 20.800 (1,6% van het restant van de
bouwsom dat in tariefgroep III valt, zijnde € 3.800.000 -/- € 2.500.000 = € 1.300.000. In totaal is de
projectontwikkelaar daarom € 66.800 aan bouwleges verschuldigd.
Voorbeeld 2
Een particulier wil aan zijn woning een stenen garage toevoegen. Hij dient hiervoor een
bouwaanvraag bij de gemeente in. De bouwkosten bedragen € 32.000. Ter zake van het in
behandeling nemen van de bouwaanvraag wordt hem een bedrag van € 608 in rekening gebracht (€
32.000 x 1,9%). Na behandeling van de bouwaanvraag bestaan er echter voor de gemeente redenen
om de aanvraag te weigeren. In beginsel is de burger het gehele bedrag verschuldigd. De leges
vormen immers een vergoeding voor de inspanningen van de gemeente en de verschuldigdheid ervan
is niet afhankelijk van het feit of het gewenste eindresultaat, de bouwvergunning, ook wordt verkregen.
In het geval een bouwvergunning wordt geweigerd bestaat in de gemeente Utrecht echter een
restitutiemogelijkheid. Belanghebbende krijgt, vanwege het feit dat de bouwvergunning is geweigerd
30% van de verschuldigde leges terug. Dit komt overeen met een bedrag van € 182,40. Deze
teruggave gebeurt ambtshalve; de burger hoeft daar geen apart verzoek toe te doen.
5.4.6 Openbare orde en (wijk)veiligheid
Omschrijving
De leges die in het kader van dit programma worden geheven betreffen onder andere de leges voor
brandweer- en politietaken en de leges die door de secretarie worden geheven in het kader van de
vergunningverlening.
In 2006 is een nieuw tarief opgenomen in de Tarieventabel in verband met de aanvragen van
vergunning waarvoor een nader onderzoek in het kader van de Wet bevordering
integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Wet Bibob). De Wet Bibob die op 1 juni 2003 in
werking is getreden, verschaft overheidsbesturen een extra weigerings- of intrekkingsgrond voor
vergunningen of subsidies en biedt mogelijkheden bij aanbestedingen. Een vergunning of subsidie
kan geweigerd worden indien het gevaar bestaat dat de door het overheidsorgaan verleende
vergunning of subsidie wordt gebruikt voor de aanwending of verkrijging van langs criminele weg
verkregen geld. De Wet Bibob is wettelijk beperkt tot een aantal sectoren, waaronder onder meer de
horeca is begrepen. Per 1 januari 2006 zal de Wet Bibob worden geïmplementeerd in de gemeente
Utrecht.
In het kader van de Wet Bibob zal een vergunningaanvraag gepaard gaan met het invullen van een
uitgebreide vragenlijst, eventueel voorzien van de nodige bijlagen, op basis waarvan kan worden
vastgesteld of het eerder beschreven gevaar aan de orde is. Het beoordelen van een dergelijke
vergunningaanvraag zal voor de gemeente een (aanzienlijk) aantal extra manuren vergen en daarmee
hogere kosten met zich mee brengen dan bij een vergunningaanvraag waarbij een Bibob-onderzoek
achterwege kan blijven. Uit de wetsgeschiedenis van de Wet Bibob komt duidelijk naar voren dat deze
35

extra kosten door de gemeente op de specifieke vergunningaanvrager kunnen worden verhaald door
middel van een individuele legesheffing.
Indien de gemeente op basis van de haar beschikbare gegevens nog niet kan komen tot een
eindoordeel kan een advies gevraagd worden aan het Bureau Bibob, die de gegevens betreffende de
specifieke vergunningaanvraag nader zal onderzoeken. Het Bureau Bibob zal hiervoor aan de
gemeente een, per onderzoeksdossier, vast bedrag in rekening brengen. Ook dit bedrag kan de
gemeente door middel van de legesheffing op de individuele aanvrager ten behoeve waarvan het
onderzoek is verricht verhalen.
Aanvragen tot het verkrijgen van een gebruiksvergunning als bedoeld in artikel 6.1.1 van de
Bouwverordening en/of artikel 2.1.1 van de Brandbeveiligingsverordening worden door de Brandweer
in behandeling genomen. Ter zake van het in behandeling nemen van deze aanvragen wordt aan de
aanvrager een bedrag aan leges in rekening gebracht.
Het tarief is afhankelijk van de grootte van de ruimte ten aanzien waarvan een gebruiksvergunning
wordt aangevraagd. Er bestaan lagere tarieven voor een tijdelijke vergunning voor maximaal twee
weken en indien de vergunningaanvraag voortijdig wordt ingetrokken. Indien een gebruiksvergunning
wordt aangevraagd voor een uitbreiding van een reeds bestaande ruimte dan is alleen leges
verschuldigd over de oppervlakte van de uitbreiding.
Beleidslijn ten aanzien van het tarief
Voor zover de tarieven niet wettelijk aan een maximum zijn gebonden (bijvoorbeeld:
speelautomaathallen) geldt dat de tarieven jaarlijks worden verhoogd met het prijsindexcijfer voor
lonen, materialen en diensten.
Voor de tarieven op grond van de Wet Bibob geldt dat het college in de nota "Ultimum Remedium"
heeft vastgesteld dat de 'eigen' kosten voor de gemeente in het kader van het intern te verrichten
onderzoek vastgesteld dient te worden op € 2.600. Dit bedrag is in de legesverordening opgenomen.
De kosten voor het Bureau Bibob bedragen momenteel € 500 per onderzoek. Er zal een teruggave
van het als gevolg van het Bibob-onderzoek door de vergunningaanvrager extra verschuldigde bedrag
dienen plaats te vinden indien het onderzoek geen weigeringsgrond voor de vergunning heeft
opgeleverd.
De tarieven voor de Brandweer worden kostendekkend vastgesteld. Voor 2006 is gebleken dat als
gevolg van een extra indexering van de personeelskosten, gestegen huisvestingskosten als gevolg
van een huurharmonisatie en hogere onderhoudskosten, verzekeringspremies, brandstofkosten en
kapitaalslasten voor de door de brandweer gebruikte personenauto's zijn de tarieven verhoogd met
9,62%.
Voor de afgifte van vergunningen voor evenementen en voetbalwedstrijden gelden de volgende
tarieven:
− Voor het organiseren van een wedstrijd: EUR 470,00
− Voor het houden van een evenement in een gebouw: EUR 2.065,00
Voorbeeld 1
Een ondernemer wil in zijn zaak een drietal speelautomaten plaatsen. Hiervoor is een
aanwezigheidsvergunning nodig op grond van de Wet op de kansspelen. Indien deze vergunning van
de gemeente wordt verkregen is daarvoor een bedrag aan leges verschuldigd. Omdat het meer dan
één speelautomaat betreft is voor het eerste speelautomaat een bedrag van € 56,50 verschuldigd en
voor de twee overige een bedrag van € 34,00 voor ieder. In totaal is dus een bedrag van € 133,50
verschuldigd. Dit bedrag geldt voor een periode van twaalf maanden.
Voorbeeld 2
Iemand vraagt een gebruiksvergunning aan voor een pand met een oppervlak van 130 m². Het tarief
ter zake van het in behandeling nemen van de aanvraag voor zo'n vergunning bedraagt het
basisbedrag van € 335,44 vermeerderd met een van het oppervlak afhankelijk bedrag. Dit laatste
bedrag bedraagt € 223,95 (voor het deel van het oppervlak tot en met 100 m²) vermeerderd met €
1,37 per m² boven de 100 m², in dit geval 30 m². In totaal is dus verschuldigd: € 335,44 +/+ € 223,95
+/+ € 41,10 = € 600,49.
36

5.5 Overige heffingen
Naast leges brengt de gemeente voor een aantal specifieke diensten geld in rekening. Dit zijn:
− marktgelden
− begraafplaatsrechten
− brug-, schut- en havengelden
− woonwagenrechten
− brandweerrrechten
In beginsel worden de tarieven voor deze retributies jaarlijks met het prijsindexcijfer voor lonen,
materialen en diensten verhoogd.
5.5.1 Marktgelden
Omschrijving
Indien een deel van voor de openbare dienst bestemde gemeentebezittingen wordt gebruikt voor het
houden van markten, kunnen ter zake van het innemen van een standplaats marktgelden worden
geheven. De marktgelden worden geheven van degene die de standplaats inneemt en kennen,
afhankelijk van het gebied in de stad waar de markt plaats vindt, de grootte van de ingenomen
standplaats en het al dan niet tijdelijk zijn van de standplaats een apart tarief.
Wettelijke basis
Marktgelden kunnen worden geheven op grond van artikel 229 Gemeentewet.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
Uitgangspunt voor de tarieven voor marktgelden is volledige kostendekkendheid. Gebleken is echter
dat de tarieven op dit moment nog niet kostendekkend zijn. In de loop van de jaren zal getracht
worden door relatief matige tariefstijgingen per jaar, de tarieven kostendekkend te krijgen.
Bepalingen t.a.v. kostentoerekening
Er vindt geen specifieke kostentoerekening naar elk afzonderlijk tarief plaats. Ter bepaling van de
kostendekkendheid worden de totale kosten ter zake van de wijk- en warenmarkten vergeleken met
de geraamde totaalopbrengst uit de tarieven. Zolang nog geen volledige kostendekkendheid is
bereikt, worden de tarieven voor marktgelden jaarlijks boveninflatoir verhoogd. De verhoging bedraagt
5%, waarna de tarieven worden afgerond op € 0,05.
Tarieven 2006
In de Verordening marktgelden worden de tarieven berekend per strekkende meter dat van een
standplaats wordt ingenomen. De tarieven zijn afhankelijk van de locatie waar de markt gehouden
wordt. Afhankelijk van het feit of het een tijdelijke standplaats of een vaste standplaats betreft worden
de tarieven per maand respectievelijk per kwartaal in rekening gebracht.
Voorbeeld
Ten behoeve van de jaarlijkse verkoop van kerstbomen wordt door een marktkoopman gedurende
twaalf dagen in december een standplaats ingenomen op de kerstbomenmarkt. De diepte van zijn
standplaats overschrijdt de drie meter niet en is 4 strekkende meter lang. Het tarief per marktdag is 4 x
€ 3,45 = € 13,80. De marktkoopman is voor de twaalf dagen dat hij de standplaats inneemt daarom 12
x 13,80 = € 165,60 verschuldigd.
Kostendekkendheid in 2006
De kostendekkendheid in 2006 bedraagt 95,6%.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Op dit moment zijn er geen mogelijkheden met betrekking tot de marktgelden die voor de gemeente
Utrecht relevant zijn.
37

5.5.2 Brandweerrechten
Omschrijving
Brandweerrechten kunnen worden geheven ter zake van het gebruik van bezittingen, werken of
inrichtingen van de gemeentelijke brandweer of het genot van de diensten van de brandweer.
Brandweerrechten kunnen alleen geheven worden voorzover de dienstverlening van de brandweer in
overwegende mate een individueel doel dient. Het blussen van een brand betreft een wettelijk aan de
brandweer opgedragen taak en dient het algemeen belang, waardoor hiervoor geen
brandweerrechten kunnen worden geheven.
Wettelijke basis
De wettelijke basis voor de brandweerrechten wordt gevonden in artikel 229 Gemeentewet.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
In beginsel worden de tarieven jaarlijks verhoogd met het inflatiecijfer voor lonen, diensten en
materialen.
Bepalingen t.a.v. kostentoerekening
In het kader van de begroting 2007 zal de kostentoerekening rond de brandweerrechten nader in kaart
worden gebracht.
Tarieven 2006
In de bijlage behorend bij de Verordening brandweerrechten 2006 zijn de tarieven opgenomen die in
het kader van de brandweerrechten in Utrecht worden geheven.
Voorbeeld
In een gebouw werkt de lift niet meer. De brandweer is om assistentie gevraagd. Aangezien de
diensten die door de brandweer worden verricht in hoofdzaak een individueel en geen algemeen
karakter hebben is hiervoor door degene die om de diensten heeft verzocht brandweerrecht
verschuldigd. Het tarief bedraagt € 97,00 per gebeurtenis.
Kostendekkendheid in 2006
In het kader van de begroting 2007 zal de kostendekkendheid van de brandweerrechten nader in
kaart worden gebracht.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Op dit moment zijn er geen mogelijkheden met betrekking tot de brandweerrechten die voor de
gemeente Utrecht relevant zijn.
5.5.3 Brug-, schut- en havengelden
Omschrijving
Bruggen, sluizen en havens vallen onder gemeentelijke bezittingen. Voor het gebruik hiervan kan een
recht worden geheven, zolang het gebruik ervan als een individuele tegenprestatie van de gemeente
kan worden aangemerkt.
In Utrecht wordt bruggeld geheven voor het buiten diensturen openen van bruggen die in beheer of
onderhoud zijn bij de gemeente, schutgeld voor het gebruik van sluizen die in beheer of onderhoud
zijn bij de gemeente en havengeld voor het gebruik van de haven voor onder andere het laden en
lossen en overnachten van schepen.
Wettelijke basis
De wettelijke basis wordt gevonden in artikel 229 Gemeentewet.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
De tarieven worden aangepast in overeenstemming met de kostenontwikkeling.
38

Bepalingen t.a.v. kostentoerekening
Er is geen direct verband tussen kosten en tarief bekend. In het verleden zijn tarieven vastgesteld na
afweging van toeristische, economische en politieke belangen. Sindsdien zijn de tarieven jaarlijks
aangepast op basis van de loon- en prijsontwikkeling.
De opbrengst van de heffing mag de kosten niet te boven gaan. In dat verband is het van belang om
door middel van een goede kostentoerekening de integrale kostprijs te kennen, teneinde op basis
daarvan tot een (niet meer dan) kostendekkende tariefstelling te komen.
In het geval van de brug-, schut- en havengelden vormt de verwevenheid van de publieke taak met de
private activiteiten ten behoeve van de beroepsvaart een complicerende factor. In de praktijk zijn deze
activiteiten en daarmee de daaraan verbonden directe en indirecte kosten immers niet strikt
gescheiden. Een en ander wordt bovendien bemoeilijkt door het feit dat de financiële administratie
kostenplaats-georiënteerd is en slechts in beperkte mate activiteit-georiënteerd.
Tarieven 2006
Bruggeld: (per opening, per brug, per vaartuig): € 49,30
Schutgeld:
- binnen diensturen per vaartuig € 3,00
- buiten diensturen per vaartuig € 49,30
Havengeld: de tarieven voor het havengeld zijn opgedeeld in een zeven tarieven die afhankelijk van
de tijdseenheid waarin zij zijn onder te verdelen (dag, kwartjaar, jaar) een uitsplitsing kennen.
Kostendekkendheid in 2006
In het kader van de begroting 2007 zal de kostendekkendheid van de brug-, schut-, en havengelden
nader in kaart worden gebracht.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Op dit moment zijn er geen mogelijkheden met betrekking tot de brug-, schut- en havengelden die
voor de gemeente Utrecht relevant zijn.
5.5.4 Begraafplaatsrechten
Omschrijving
Begraafrechten kunnen geheven worden voor het gebruik van begraafplaatsen en crematoria en het
gebruik van diensten die daarbij worden verleend.
Wettelijke basis
De begraafplaatsrechten vinden hun wettelijke basis in artikel 229 Gemeentewet.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
In beginsel worden de tarieven jaarlijks verhoogd met het prijsindexcijfer voor materialen en diensten.
Bepalingen t.a.v. kostentoerekening
In beginsel worden de volledige directe en indirecte kosten ter zake van het gebruik van de
begraafplaatsen en crematoria en van de daarbij verleende diensten toegerekend aan de diverse
tarieven. Daarop is één uitzondering : het onderhoud van de terreinen wordt slechts gedeeltelijk
toegerekend aan de grafrechten.
Tarieven 2006
De tarieven zijn afhankelijk van de begraafplaats en de dienst die ter zake van de lijkbezorging van de
gemeente wordt afgenomen. Voor de tarieven wordt verwezen naar de Tarieventabel behorende bij
de Verordening begraafplaatsrechten.
Kostendekkendheid in 2006
De tarieven voor het gebruik van de begraafplaatsen/crematoria en het gebruik van de daarbij
verleende diensten zijn in beginsel berekend op 100% kostendekkendheid. Deze tarieven worden
jaarlijks aangepast op basis van de loon- en prijsontwikkeling.
39

Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Op dit moment zijn er geen door de gemeente Utrecht onbenut gelaten mogelijkheden om de
begraafplaatsrechten anders in te richten die van wezenlijk belang zijn.
5.5.5 Woonwagenrechten
Omschrijving
Wanneer ter zake van het hebben van een woonwagen gebruik gemaakt wordt van een op
gemeentegrond bevindende standplaats wordt in beginsel een privaatrechtelijke huurovereenkomst
gesloten. In uitzonderingssituaties komt het echter voor dat er geen huurovereenkomst wordt
afgesloten. In dat laatste geval maken woonwagenrechten het mogelijk om het bedrag dat eigenlijk op
grond van de huurovereenkomst verschuldigd zou zijn, langs publiekrechtelijke weg te heffen. De
verordening is derhalve een soort vangnetbepaling die ervoor zorgt dat er geen verschil bestaat
tussen de woonwagenbewoners die wel een huurcontract hebben en zij die dit niet hebben.
Wettelijke basis
Artikel 229 Gemeentewet biedt aan gemeenten de mogelijkheid om een recht als de
woonwagenrechten te heffen.
Beleidslijn t.a.v. vaststelling tarief
Aangezien de woonwagenrechten ten doel hebben geen verschil te laten bestaan met de situatie
waarin een huurcontract is gesloten, worden de tarieven die ook in de huurcontracten worden
gehanteerd overgenomen in de woonwagenrechten.
Tarieven 2006
De tarieven van de woonwagenrechten zijn afhankelijk van de locatie waar de woonwagens zijn
gevestigd.
Toekomstige ontwikkelingen
In het overgrote deel van de gevallen is er reeds sprake van een huurcontract. Zoals gezegd dienen
de woonwagenrechten louter als vangnet voor de gevallen waarin dit nog niet het geval is. Het is het
streven om op korte termijn alle woonwagens onder een huurcontract te laten vallen, waardoor
daarmee op termijn het belang van de Woonwagenrechtenverordening als vangnetbepaling vervalt.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Op dit moment zijn er geen door de gemeente Utrecht onbenut gelaten mogelijkheden om de
woonwagenrechten anders in te richten die van wezenlijk belang zijn.
5.5.6 Vermakelijkhedenretributie
Omschrijving
Wanneer een natuurlijke of rechtspersoon binnen een gemeente vermakelijkheden aanbiedt, waarbij
gebruik gemaakt wordt van door of vanwege de gemeente tot stand gebracht of in stand gehouden
voorzieningen, kan ter zake hiervan een vermakelijkhedenretributie worden geheven. Ook wanneer de
gemeente bijzondere voorzieningen treft bijvoorbeeld in de vorm van extra toezicht ter zake van een
vermakelijkheid kan hiervoor een vermakelijkhedenretributie worden geheven.
Wettelijke basis
Artikel 229, eerste lid, onderdeel c maakt het voor gemeenten mogelijk om een
vermakelijkhedenretributie in te stellen.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Onder de term vermakelijkheden vallen een groot aantal activiteiten die, net als in veel andere
Nederlandse gemeenten, ook in Utrecht plaatsvinden. Te denken valt aan theatervoorstellingen en
bioscoopvertoningen.
40

5.5.7 Reinigingsrechten
Omschrijving
Reinigingsrechten kunnen geheven worden ter zake van zowel het inzamelen van huishoudelijke
afvalstoffen als bedrijfsafval. In tegenstelling tot huishoudelijke afvalstoffen bestaat er voor de
gemeente geen verplichting om bedrijfsafval in te zamelen. Het staat aanbieders van bedrijfsafval vrij
te kiezen aan wie zij hun bedrijfsafval aanbieden.
Wettelijke basis
De wettelijke basis voor de reinigingsrechten wordt gevonden in artikel 229 Gemeentewet, waarin
door de wetgever de mogelijkheid wordt gegeven om reinigingsrechten te heffen ter zake van het
inzamelen van huishoudelijke afvalstoffen en bedrijfsafval.
Mogelijkheden voor de gemeente Utrecht
Voor het inzamelen van huishoudelijke afvalstoffen worden de kosten verhaald middels de
afvalstoffenheffing en is het niet toegestaan hiervoor tevens reinigingsrecht in rekening te brengen.
Bovendien mag ingeval van een reinigingsrecht indien geen huishoudelijke afvalstoffen worden
aangeboden niets in rekening worden gebracht. Er is immers geen sprake van een door gemeente
verrichte individueel aanwijsbare tegenprestatie. Hierdoor kan een deel van de gemaakte kosten niet
verhaald worden. Ter zake van het inzamelen van bedrijfsafval wordt, indien een bedrijf van deze
gemeentelijke dienst gebruik wil maken, een privaatrechtelijke vergoeding gevraagd. Hiervoor wordt
een overeenkomst met de gemeente aangegaan. Het staat de gemeente alsdan niet vrij tevens de
kosten publiekrechtelijk te verhalen middels een reinigingsrecht.
41

6 PRIJZEN
Ten aanzien van prijzen gelden geen algemene uitgangspunten ten aanzien van de hoogte van het
tarief, maar wordt gestuurd op het handhaven van de kostendekkendheid van de betreffende activiteit.
Een voorstel tot tariefsaanpassing volgt doorgaans van de betrokken dienst. Voorbeelden van prijzen
zijn de toegangskaartjes voor de Stadsschouwburg, het Centraal Museum en Muziekcentrum
Vredenburg, maar ook de prijzen van sportaccommodaties en de abonnementen en leentarieven van
de bibliotheek.
Uitgangspunt voor de hoogte van prijzen is het inflatiepercentage dat wordt gehanteerd bij de
opstelling van de begroting van het komende jaar.
In bijlage 4 is een overzicht opgenomen van de in de gemeente Utrecht gehanteerde prijzen en de
inkomsten die op basis hiervan gerealiseerd worden.
43

7 LOKALE LASTENDRUK EN KWIJTSCHELDINGSBELEID
7.1 Lokale lastendruk
Het belastingoverzicht grote gemeenten van de COELO vermeldt de rangorde van 35 grote
gemeenten in Nederland wat betreft de lokale lastendruk. In het overzicht dat over 2005 is
gepubliceerd, komt Utrecht met een bedrag van 705 euro aan woonlasten op de 22e plaats. Nummer
1 op de lijst is de duurste gemeente (Ede met 843 euro), nummer 35 is de goedkoopste (Alkmaar met
607 euro).
Tabel: Vergelijking woonlasten 2006 met 2005 17
Categorie
Woning
Waarde
Heffing 2005
Belasting / lasten Woonlasten
2005
Woonlaste
n 2006
Daling
Huurder 100.000 OZB 88,00 0,00
Afvalstoffen 183,48 225,36
Totaal 271,48 225,36 16,99%
Eigenaar /
Gebruiker
7.2 Kwijtscheldingsbeleid
150.000 OZB 132,00 0,00
Afvalstoffen 183,48 225,36
Totaal 315,48 225,36 28,57%
300.000 OZB 264,00 0,00
Afvalstoffen 183,48 225,36
Totaal 447,48 225,36 49,64%
100.000 OZB 197,56 111,20
Afvalstoffen 183,48 225,36
Rioolrecht 157,67 169,91
Totaal 538,71 506,47 5,98%
150.000 OZB 296,34 166,80
Afvalstoffen 183,48 225,36
Rioolrecht 157,67 169,91
Totaal 637,49 562,07 11,83%
300.000 OZB 592,68 333,60
Afvalstoffen 183,48 225,36
Rioolrecht 157,67 169,91
Totaal 933,83 728,87 21,95%
500.000 OZB 987,80 556,00
Afvalstoffen 183,48 225,36
Rioolrecht 157,67 169,91
Totaal 1.328,95 951,27 28,42%
Kwijtscheldingen vormen naast de vrijstellingen een methode om bepaalde burgers op grond van hun
betalingscapaciteit van het betalen van belasting uit te sluiten. Vrijstelling worden opgenomen in de
belastingverordening en verminderen hetgeen waarover men belasting moet betalen, de
heffingsgrondslag. Vrijstellingen gelden voor alle burgers die daarvoor in aanmerking komen. Voor het
17 In Utrecht geldt geen onderscheid tussen de tarieven voor éénpersoons- en meerpersoonshuishoudens.
45

deel van de heffingsgrondslag waarvoor geen vrijstelling is opgenomen blijft de verschuldigdheid
bestaan.
Kwijtschelding kan worden toegepast, indien het verschuldigde bedrag aan belasting vast staat.
Kwijtschelding maakt het mogelijk om bepaalde daarvoor in aanmerking komende burgers te
ontheffen van hun verplichting om de belastingschuld te betalen.
In beginsel kan op twee manieren worden omgegaan met de kwijtscheldingen op begrotingsniveau.
Indien de kwijtschelding wordt verleend zonder de tarieven aan te passen zal het misgelopen bedrag
aan belastinginkomsten ten laste komen van de algemene middelen. Daarnaast is het tevens mogelijk
dat reeds bij de bepaling van de tarieven voor zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de
kwijtschelding. In dat geval worden de totale begrote opbrengsten uit een belasting bepaald met
inachtneming van het door kwijtschelding vermoedelijk misgelopen bedrag, waardoor de tarieven over
de gehele linie iets stijgen. De burgers die niet voor kwijtschelding in aanmerking komen betalen op
deze manier tevens voor de burgers aan wie de kwijtschelding zal worden verleend. In Utrecht is nu
voor de eerste systematiek gekozen.
Hoewel het de gemeenten niet is toegestaan om door middel van de gemeentelijke belastingen een
actieve inkomenspolitiek te voeren, maakt artikel 255 Gemeentewet in combinatie met de
Uitvoeringsregeling Invorderingswet 1990 het voor gemeenten mogelijk om aan bepaalde
belastingplichtigen die - niet in staat zijn anders dan met buitengewoon bezwaar de aan hun
opgelegde aanslagen gemeentelijke belastingen kunnen voldoen als gevolg van onvoldoende
inkomen, gehele of gedeeltelijke kwijtschelding te verlenen van de belastingschuld.
Kwijtschelding is alleen mogelijk voor natuurlijke personen die geen bedrijf hebben of een zelfstandig
beroep uitoefenen. Degene die van de gemeentelijke kwijtscheldingsregeling gebruik wil maken dient
hiertoe een schriftelijk, met een opgave van de actuele financiële situatie onderbouwde, aanvraag te
doen. De gemeenteambtenaar die belast is met de invordering van de gemeentebelastingen doet een
schriftelijke uitspraak op het verzoek tot kwijtschelding tegen welke uitspraak beroep mogelijk is bij het
college van burgemeester en wethouders.
Kwijtschelding is in de gemeente Utrecht mogelijk voor 18 :
- de onroerende -zaakbelastingen
- de afvalstoffenheffing
- het rioolrecht 19
- de hondenbelasting
Voor de toeristenbelasting en de parkeerbelastingen is kwijtschelding niet mogelijk.
Gemeenten mogen ten opzichte van de rijksregeling ten aanzien van kwijtschelding wel een strenger
beleid voeren; een soepeler beleid is niet toegestaan. De gemeente Utrecht past een zo ruim
mogelijke kwijtschelding voor de genoemde belastingen toe. De in artikel 16 van de
Uitvoeringsregeling Invorderingswet 1990 genoemde bedoelde normuitkering wordt gesteld op 100%.
Dit houdt voor de praktijk in dat nagenoeg alle burgers die moeten rondkomen van alleen een
bijstanduitkering of een AOW-uitkering en geen vermogen hebben, op basis van deze norm voor
kwijtschelding in aanmerking komen.
18 De regels voor kwijtschelding zijn opgenomen in de jaarlijks vast te stellen Kwijtscheldingsregeling gemeentelijke
belastingen en heffingen.
19 De kwijtscheldingsmogelijkheid bij rioolrechten zal echter in de praktijk een gering belang hebben, omdat deze bij bedrijven
niet geldt en vrijwel alle eigenaren als gevolg van de overwaarde van hun eigen woning eveneens geen gebruik kunnen maken
van de kwijtscheldingsmogelijkheid.
46

Voor 2006 worden de volgende bedragen begroot in verband met verleende kwijtschelding:
Kwijtschelding 2006
OZB - eigendom 5
OZB - gebruiker nihil
Rioolrechten aansluitrecht
6
(eigendom)
Afvalstoffenheffing 2.704
Hondenbelasting 45
Totaal (bedragen x € 1.000,-) 2.760
Naast de mogelijkheid van kwijtschelding bestaat voor de gemeente tevens de mogelijkheid om aan
de betalingscapaciteit van de burger tegemoet te komen door betalingsregeling te treffen. Voor de
onroerende zaakbelasting, de afvalstoffenheffing en de rioolheffing is het standaard mogelijk om de
aanslag in vier termijnen te betalen. Voor andere gevallen waarin bij de burger behoefte bestaat om
de totale belastingschuld in plaats van ineens over een periode van een aantal maanden te betalen,
zal een betalingsregeling alleen kunnen plaats vinden na een daartoe, met actuele financiële
gegevens onderbouwde, schriftelijke aanvraag door de burger. Afhankelijk van de overgelegde
gegevens zal dan worden besloten of de betreffende burger voor een betalingsregeling in aanmerking
komt en zo ja, binnen welke termijn het totale bedrag dient te zijn voldaan. De gemeente Utrecht
hanteert een maximum van zes termijnen. Ook voor de aanvraag tot het treffen van een
betalingsregeling geldt dat de gemeenteambtenaar die belast is met de invordering van de
gemeentelijke belastingen een besluit neemt op deze aanvraag, tegen welk besluit beroep openstaat
bij het college van burgemeester en wethouders.
47

BIJLAGE 1: FINANCIËLE VERORDENING
Artikel 15 van de Financiële verordening van de gemeente Utrecht gaat over de lokale heffingen en
luidt als volgt:
1. Het college biedt tenminste eenmaal in de vier jaar een (bijgestelde) nota lokale heffingen aan.
Deze nota behandelt in ieder geval:
de samenstelling van het pakket aan gemeentelijke belastingen en heffingen;
de verdeling van de druk van de belastingen over de diverse bevolkingsgroepen en
belanghebbenden;
de kostendekkendheid van de heffingen;
de druk van de lokale belastingen en heffingen;
het kwijtscheldingsbeleid en het tarievenbeleid.
2. De nota bevat voorts een overzicht van de verordeningen met de bijbehorende vaststellingsdata
waarin tarieven, heffingen en prijzen zijn vastgelegd. Het college draagt er zorg voor dat er een
actueel overzicht is van de tarieven, heffingen, prijzen en kosten per verstrekte dienst. De raad
stelt de nota vast binnen 2 maanden nadat de nota is aangeboden.
3. Voor het vaststellen van de hoogte van gemeentelijke tarieven, heffingen en prijzen door de
raad verstrekt het college aan de raad per verordening de actueel geraamde hoeveelheden per
door de gemeente verstrekte dienst, waarover de tarieven, heffingen en prijzen in rekening
worden gebracht en per verordening het totaal van de geraamde kosten van de erin genoemde
door de gemeente verstrekte diensten.
4. Bij de begroting en jaarstukken doet het college in de paragraaf lokale heffingen verslag van: de
opbrengsten per lokale heffing; het volume en bedrag aan kwijtscheldingen; de
kostendekkendheid van de rioolrechten en de afvalstoffenheffing; de (ontwikkeling van de)
lokale lastendruk voor eenpersoonshuishoudingen, meerpersoonshuishoudingen en bedrijven.
49

BIJLAGE 2: OVERZICHT BELASTINGEN
bedragen x € 1.000,-, tarieven x € 1,-
Omschrijving tarief opbrengst
2005 2006 2005 2006
onroerendezaakbelasting (per € 2.500 waarde): 70.467 57.473
- gebruik woningen € 2,20 n.v.t.
- eigendom woningen € 2,74 € 2,78
- gebuik niet-woningen € 3,92 € 3,98
- eigendom niet-woningen € 4,88 € 4,95
hondenbelasting: 437 437
- per hond € 55,00 € 56,40
- per kennel € 165,50 € 169,80
toeristenbelasting 5% overnachtingsprijs 1.085 1.085
precario: 291 299
- tarief voor voorwerpen onder, op of boven
gemeentegrond per m2 € 34,00 € 34,92
- tarief voor pomp meerdere soorten brandstof € 860,20 € 881,88
parkeerbelastingen: 15.436 20.177
- diverse tarieven
Totaal belastingen 87.716 79.471
51

BIJLAGE 3: OVERZICHT RETRIBUTIES
bedragen x € 1.000,-, tarieven x € 1,-
omschrijving tarief kosten opbrengst kostendekkendheid
2005 2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006
afvalstoffenheffing:
- tarief per huishouden € 183,48 € 225,36
totaal afvalstoffenheffing 25952 27183 20.275 25.420 78% 94%
rioolrechten:
- eigenaar € 157,67 € 169,91
- grootverbuik:
251 t/m 50.000 m3 € 1,10 € 1,22
50.001 t/m 100.000 m3 € 1,05 € 1,17
100.001 t/m 150.000 m3 € 0,97 € 1,08
meer dan 150.000 m3 € 0,89 € 0,99
totaal rioolrechten 22621 25066 22.621 25.066 100% 100%
leges:
leges openbare orde en veiligheid diverse diverse 470 790 470 790
leges burgerzaken (diverse) diverse diverse 4.451 4.535 4.240** 4.294**
monumentenvergunningen: % aanneemsom % aanneemsom 200 210 210 250
bouw- en sloopvergunningen: % bouwsom % bouwsom 9.268 11.413 10.354 11.375
gebruikswijziging gebouwen diverse Diverse 522 499 402 429
verklaring IOG 51,90 + bedrag / m2 58,00 + bedrag / m2 106 106 21 29
reclamevergunning gerelateerd aan m2 gerelateerd aan m2 160 137 96 99
leges openbare ruimte diverse diverse 928 1.038 927 1.038
leges wijk- en warenmarkten diverse diverse 563 550 503 525
totaal leges 16.668 19.278 17.223 18.829
overige heffingen:
brug-, schut- en havengeld diverse diverse * 357 357 *
woonwagenrechten diverse diverse 0 0 0 0 n.v.t. n.v.t.
marktgelden diverse diverse 563 550 503 525 89% 96%
brandweerrechten diverse diverse * 228 269 *
begraafrechten diverse diverse * 1050 1053 *
totaal overige heffingen 2380 2302,5 2138 2204
totaal retributies / leges 65.804 72.077 62.257 71.519
* Zal in het kader van de begroting 2007 nader in kaart worden gebracht ** wordt begrenst door wettelijk vastgestelde tarieven

BIJLAGE 4: OVERZICHT PRIVAATRECHTELIJKE TARIEVEN
(tarieven per €, opbrengstbedragen x € 1.000,-)
dienst omschrijving
vaststelling
door
begroting 2005 begroting 2006
tarief per
eenheid opbrengst
tarief per
eenheid opbrengst
Cultuur 8.174 7.800
Stadsschouwburg:
SSB Recette Douwe Egbertszaal directeur 7,00 / 58,00 2.632 7,00 / 58,00 2.697
SSB Recette Blauwe Zaal directeur 5,00 / 15,00 227 5,00 / 15,00 233
SSB Recette overige locaties/projecten directeur 4,00/25,00 400 4,00/25,00 410
SSB Plaatsbespreken en garderobe directeur 0,25 / 1,35 70 0,25 / 1,35 72
SSB Buffetten directeur 1,50 / 6,00 328 1,50 / 6,00 336
SSB Paskaarten directeur 20 70 20 72
SSB Zindering directeur 1,25 /34,00 615 1,25 /34,00 629
SSB Diversen directeur 1,15/455,00 30 1,15/455,00 31
Totaal Stadsschouwburg: 4.372 4.480
Centraal museum:
DGM toegang museum B & W 8 65 8 90
DGM toegang museum B & W 4 137 5 190
Totaal centraal museum: 202 280
Muziekcentrum vredenburg:
Recette Muziekcentrum
Vredenburg 8,75/50 3600 9/50 3040
Totaal Muziekcentrum
Vredenburg: 3.600 3.040
Onderwijs, educatie en
bibliotheek 1.823 1.825
GBU
Bibliotheekwerk:
inschrijfgeld raad 2,5 2,5
GBU abonnement t/m 15 jaar
leengeldabonnement vanaf 21
raad gratis gratis
GBU jaar raad 12 12
GBU abonnement vanaf 21 jaar raad 26 26
GBU abonnement BEZIG raad 26 26
GBU leengeld boeken, dia's, cassettes raad 0,25 0,25
GBU leengeld bladmuziek raad 0,25 0,25
GBU leengeld lp's raad 0,5 0,5
GBU leengeld cd's raad 1 1
GBU leengeld cd-rom / dvd raad 2,5 2,5
GBU leengeld video film/DVD raad 2,5 2,5
GBU leengeld video documentaire raad 1,25 1,25
GBU leengeld cursus met AVM raad 1,75 1,75
GBU overige tarieven raad
Totaal bibliotheekwerk: 1.601 1.589
Uitleen beeldende Kunst:
GBU particulieren huur raad 54 54
GBU particuilieren huur met raad 105 105

56
kooptegoed
GBU extra abonnement particulieren raad 27 27
GBU jeugdabonnemnet tot 12 jaar
bedrijven basis (+ 12 % v/d
raad 15 15
GBU waarde)
non profit instelling (+ 3,6 % v/d
raad 105 105
GBU waarde) raad 36 36
GBU inschrijfgeld raad 5 5
GBU boete particulieren per maand raad 5 5
1,5%
1,5%
GBU boete bedrijven per maand raad
waarde
waarde
Tegoed -
Tegoed -
GBU restitutie spaartegoed raad
12%
12%
Totaal kunstuitleen 222 236
Sport en Recreatie 3.999 4.652
DMO
Zwembaden Den Hommel en
De Kwakel:
Recreatief zwemmen
volwassenen B&W 3,5 3,65
DMO Recreatief zwemmen jeugd B&W 2,55 2,65
DMO Wedstrijdbad volwassenen B&W 2,25 2,35
DMO Wedstrijdbad jeugd
Recreatiebad particulieren Den
B&W 1,95 2,05
DMO Hommel*
Recreatiebad verenigingen Den
B&W 116,1 119
DMO Hommel*
Recreatiebad particulieren de
B&W 71,4 73,2
DMO Kwakel*
Recreatiebad verenigingen de
B&W 58,05 59,5
DMO Kwakel* B&W 35,7 36,6
DMO Wedstrijdbad particulieren* B&W 83,2 85,3
DMO Wedstrijdbad verenigingen* B&W 50,65 51,9
DMO Doelgroepenbad particulieren* B&W 44 45,1
DMO Doelgroepenbad verenigingen* B&W 27,05 27,75
Totaal Den Hommel/De Kwakel 1.395 1.408
DMO
DMO
Fitness en Sauna Den Hommel:
Toegangsbewijzen Fitness Den
Hommel
Toegangsbewijzen Sauna Den
B&W 198 206
Hommel
Totaal fitness en sauna Den
B&W 170 177
Hommel: 368 383
DMO
Zwembad Krommerijn:
Recreatief zwemmen
volwassenen B&W 3,5 3,65
DMO Recreatief zwemmen jeugd B&W 2,55 2,65
DMO Wedstrijdbad verenigingen B&W 280,75 292,10
Totaal Krommerijn 188 196
Zwembad Fletiomare
DMO Recreatief tarief B&W 2,00 2,10
DMO Verhuur/verenigingen B&W
DMO
DMO
Verhuur kleine bad per uur (excl.
Watervlo en Samen Verder)*
Verhuur grote bad per uur (excl.
B&W 41,45 42,50
Watervlo en Samen Verder)* B&W 97,95 100,40

Totaal Fletiomare 274 285
Profit Units
DMO Zonnebanken 7,70 8,00
DMO Turkse tuinen 1,50 1,50
DMO Whirlpool 1,50 1,50
Totaal Profits Units 0 289
Sportvelden en tennisbanen:
DMO Tarief sportvelden** B&W 4.441,00 4619,00
DMO Tarief tennisbanen** B&W 8.245,00 8575,00
Totaal sportvelden en
tennisbanen 628 659
DMO
Huur Sporthallen
Huur sporthallen (overdag)**
Huur sporthallen (avond en
B&W 40,00 41,60
DMO weekend)** B&W 46,30 48,15
DMO
DMO
Huur 1 sporthal in Sportcentrum
Galgenwaard (overdag)** B&W 46,15 48,00
Huur 1 sporthal in Sportc.
Galgenwaard (avond/weekend)** B&W 51,25 53,30
Totaal huur sporthallen 911 1087
Huur gymzalen
DMO Huur gymzalen** B&W 16,05 16,70
Totaal huur gymzalen 235 345
Volksgezondheid 1267 1343
Tuberculosebestrijding:
GGD Screening Asielzoekers 18,20 18,20
GGD Leverfuncties 8,94 8,94
GGD Screening P.I 5,62 5,62
GGD Afgifte verklaring 8,00 8,00
GGD Mantouxtest. inclusief controle 20,00 20,00
GGD Röntgenfoto, keuring 35,00 35,00
GGD Röntgenfoto, emigratie 43,00 43,00
GGD BCG-vaccinatie 22,00 22,00
GGD Half consult 10,50 10,50
Totaal tuberculosebestrijding 68 91
GGD
Vaccinaties reizigers
buitenland:
Typhim VI 31,00 31,00
GGD DTP 24,00 24,00
GGD Polio 20,00 20,00
GGD Tetanus 16,00 16,00
GGD Gele koorts 30,00 30,00
GGD Gamma globuline 1cc 18,00 18,00
GGD idem 2cc 24,00 23,00
GGD Hepatitis A (havrix) 39,00 39,00
GGD Hepatitis A (1440)
Twinrix (hepatitis A 720/Hepatitis
51,50 51,50
GGD B) 57,00 57,00
GGD Hepatitis B vaccinatie 32,00 31,50

GGD Rabies 73,00 73,00
GGD Mencevac ACWY 37,00 37,00
GGD B.M.R. 33,00 33,00
GGD Anti Hepatitis B immunoglobuline 146,00 146,00
GGD Serologie HAV 26,00 26,00
GGD Anti HBc 26,00 26,00
GGD Anti HBs 26,00 26,00
GGD ORS sachets 10,00 10,00
GGD Spuitensetje 9,00 9,00
GGD Boekje "Volwassenen" 8,00 8,00
GGD Boekje "Kinderen" 8,00 8,00
GGD Vaccinatieboekje 3,00 3,00
GGD Boekje "Hoogte" 12,00 8,00
GGD Boekje "Te gast in …..." 7,00 7,00
GGD Klamboe 45,00 45,00
GGD Medische verklaring
Consult (tarief v half
12,40 12,40
GGD huisartsconsult) 12,40 12,40
GGD FSME 81,00 55,00
GGD Beetbalsem 5,00 5,00
GGD Muggenmelk (Deet0 10,00 10,00
GGD Medisch paspoort
Totaal vaccinaties reizigers
3,00 3,00
buitenland 1.199 1.252
GGD
GGD
GGD
GGD
GGD
58
Lijkschouw (via GGD-M NL)
euthanasie procedure (binnen
kantoortijd) justitie
euthanasie procedure (buiten
113,45 113,45
kantoortijd) justitie
letselbeschrijvingen (binnen
170,17 170,17
kantoortijd) politie
letselbeschrijvingen (buiten
100,00 100,00
kantoortijd) politie
Overige verrichtingen (uitstel)
280,00 280,00
opdrachtgever 38,50 38,50
Totaal lijkschouw p.m. p.m.
Diverse brochures e.d.
Brochure "Scholen en
7,50
GGD Infectieziekten" 7,50
Brochure "Infectieziekten en
7,50
GGD hygiëne in het kindercentrum" 7,50
Brochure "Kinderopvang
7,50
GGD gemeente Utrecht" 7,50
Lespakket "Multiculturele
15,00
GGD seksuele voorlichting en vorming" 15,00
GGD Cursus "Kom op voor jezelf" 500,00 500,00
GGD
GGD
Workshop relationele sexuele
vorming basisonderwijs 200,00 200,00
Workshop relationele sexuele
vorming voortgezet onderwijs 175,00 175,00
Totaal brochures e.d. 0 0
Totaal opbrengsten gemeente 15.263 15.620
* Deze tarieven worden per 1 januari 2006 verhoogd met 2,5% en vervolgens per 21 augustus 2006 met
1,5%
** Deze tarieven gaan in per 1 augustus 2006

BIJLAGE 5: OVERZICHT VERORDENINGEN
In onderstaand overzicht zijn de op dit moment geldende belastingverordeningen in de
gemeente Utrecht opgenomen.
Verordening Door de raad
vastgesteld op:
− Verordening op het heffing en invordering
van onroerende- zaakbelastingen 2006
− Verordening op de heffing en invordering
van precariobelasting 2006, inclusief de
daarbij behorende tarieventabel 2006
− Verordening op de heffing en invordering
van hondenbelasting 2006
− Verordening op de heffing en invordering
van toeristenbelasting
− Verordening op de heffing en invordering
van parkeerbelastingen en
precariobelasting 2006 alsmede de
bijbehorende tarieventabel
parkeerbelastingen en precariobelasting
2006
− Verordening op de heffing en invordering
van afvalstoffenheffing 2006
− Verordening op de heffing en invordering
van rioolrechten 2006
− Verordening op de heffing en invordering
van leges 2006, alsmede de daarbij
behorende tarieventabel
− Verordening op de heffing en invordering
van marktgelden 2006
− Verordening op de heffing en invordering
van brandweerrechten 2006, alsmede de
daarbij behorende tarieventabel
− Verordening op de heffing en invordering
van brug-, schut, en havengelden 2006
− Verordening op de heffing en invordering
van rechten begraafplaatsen 2006,
alsmede de daarbij behorende
tarieventabel
− Verordening op de heffing en invordering
van woonwagenrechten 2006 en de daarbij
behorende tarieventabel
In werking
getreden per:
10 november 2005 1 januari 2006
10 november 2005 1 januari 2006
10 november 2005 1 januari 2006
13 november 2003 1 januari 2004
10 november 2005 1 januari 2006
10 november 2005 1 januari 2006
10 november 2005 1 januari 2006
10 november 2005 1 januari 2006
10 november 2005 1 januari 2006
10 november 2005 1 januari 2006
10 november 2005 1 januari 2006
10 november 2005 1 januari 2006
10 november 2005 1 januari 2006