Aksox

THE DECLINE OF LAKE VICTORIA'S 

CICHLID SPECIES FLOCK 

) 

Aksox 

SUMMARY OF THE FLOCK'S CURRENT STATUS 

ACTION PROGRAMS AND INTERNATIONAL 

SUPP\ORT OF SCIENTISTS 

SURVEY OF THE PRESS PUBLICATIONS 

Zoologisch Laboratorium, University of Leiden, 1986

COVER FIGURE: A FEW SMALL NILE PERCHES AMONG 

ADULT HAPLOCHROMINES IN A TRAWL CATCH OF THE 

RV KIBOKO IN 1985 (PHOTO DRS.P.C. GOUDSWAARD,HEST)

REPORTS OF THE RESEARCH-GROUP ECOLOGICAL MORPHOLOGY OF FISHES 

(CONTINUING: REPORTS OF THE HAPLOCHROMIS ECOLOGY SURVEY TEAM) 

46: 

THE DECLINE OF LAKE VICTORIA'S CICHLID SPECIES FLOCK 

Summary of the flock's current status, 

Action programs and international support of scientists. 

Survey of the press publications. 

Research-Group Ecological Morphology, ZoOlogisch Laboratorium, 

Rijksuniversiteit Leiden, Postbus 9516, 2300 RA Leiden, The Netherlands, 

December 1986

CONTENTS 

Introduction ......................................... 3 

Cichlid species flock of L. Victoria on the verge of ex- 

tinction (reproduction 1985 pamphlet) . . ... 6 

Action plans ...9 

International support of scientists 13 

Press Publications ................................... 24 

_ 

Publications in the Dutch press . . . 25 

Publications in the Non-Dutch press . 57

INTRODUCTION 

The introduction of the Nile perch into East-African Lake Victoria has serious- 

ly affected the ecosystem of the world's second largest lake. For instance, 

within a few years a group of circa 300 closely related cichlid species, once 

the dominant element of the lake's fish fauna, was decimated by the Nile perch 

and is most likely to become nearly extinct in the near future. The 

loss of these cichlids, which played crucial roles in the ecological network of 

Lake Victoria, has radically disturbed its ecosystem. To biology the decline of 

this species flock means the irreplaceable loss of an exceptionally diverse 

example of vertebrate evolution. 

This report outlines a number of plans for saving what can be saved of the 

cichlids from Lake Victoria and summarizes the international concern with the 

effects of the Nile perch introduction into the lake. The significance of the 

Nile perch for the fisheries on Lake Victoria is not a major topic of this re- 

port but will be dealt with extensively in various forthcoming publications of 

our group. 

The history of the Nile perch introduction into Lake Victoria and of its 

subsequent distribution and effects was shortly described on a widely distribut- 

ed pamphlet (reproduced orrpp.5,6) published in december 1985. At that time the 

Nile perch was already the dominant fish in many parts of the lake, but not yet 

in the Mwanza Gulf and other shallow waters of Southern Lake Victoria. However, 

within a year in the Mwanza Gulf too Nile perch dominated the catches and 

cichlids declined strongly (P.C. Goudswaard, pers.comm.). Most likely the same 

is happening, or will happen in the near future, in other areas of the lake not 

yet occupied by the Nile perch. Although no predictions can be made what in Lake 

Victoria the eventual balance between cichlids and Nile perch will be, all data 

indicate that the original species flock of cichlids is suffering irreversible 

damage, most likely involving the extinction of most of its species. 

There is no way of removing the Nile perch selectively from the Lake or, 

with the time available, suppressing it sufficiently to save at least a major 

part of the cichlid species. On the basis of extensive consultations and many 

spontaneously provided advices four main action programs, described in the 

next section, are proposed. Further comment on these programs are most welcome. 

As the execution of these programs is far beyond the current financial and per- 

sonnel capacity of our research group, we urgently request international coopera- 

tion for the practical elaboration and implementation of these programs. 

Leid - 1986 

*Dr. C.D.N. Barel, Zoologisch Laboratorium, 

Rijksuniversiteit Leiden, Postbus 9516, 2300 RA Leiden, The Netherlands.

- 5- 

CICHLID SPECIES FLOCK OF LAKE VICTORIA ON THE VERGE OF EXTINCTION 

(Reproduction 1985 pamphlet)

-6 

CICHLID SPECIES FLOCK OF LAKE VICTORIA 

ON THE VERGE OF EXTINCTION 

r".44114 

LEGEND: 

IN THE TRAWLCATCHES THE 

WEIGHT OF HAPLOCHROMINES 

(RIGHT) DOMINATES THAT 

OF NILE PERCH (LEFT). 

NCIF NE, 01 JAN TITAIIVE DO I ERENCES OF THE CATCHCOMROSITIONS 

■ AN I HOM THT !CURES AND OUALITATIVE 

1,11 ARID NA 1111 AL WWI D ONLY WITHIN BOXES 

-A1A Afit oNi.Y WAIL ABLE I UH THE BLACKENED AREAS 

This pamphlet is to inform you about 

the current status of the hap lochromine 

cichlids and Nile perch in Lake Victoria. 

Over the past seven years hap lochromines 

and other fish-species only found in Lake 

Victoria have declined drastically due to 

the introduction of a Nile perch (Lates sp.) 

(4,12), an alien predator which grows to a 

size several orders of magnitude larger 

than the fishes from the Lake's natural 

fauna. Unless precautions are taken, one 

must assume that the species flock of haplochromine 

cichlids of Lake Victoria will 

become virtually extinct within a few years. 

The haplochromine cichlid fishes of Lake Victoria comprise approximately 300 

species (11). Most of these species have been discovered only very recently and 

with every expedition to an unexploited area, still new species are collected. 

Before the upsurge of the Nile perch, haplochromines dominated the fish fauna in 

virtually all areas of the lake. However, each species has its own restricted 

distribution related to its particular ecological specializations, e.g. it has a 

specific diet and is only found in a certain habitat such as areas with rocky 

shores, sand bottom or with papyrus fringes (8,13). 

Of the three Great African Lakes which harbor a similarly diverse and species-rich 

cichlid flock, Lake Victoria is the youngest (5). It originated less 

than a million years ago which, by evolutionary standards, is very young. All 

evidence indicates that with the Victoria haplochromines we are observing an incipient 

phase of vertebrate evolution. The evolutionary youth of the cichlid species 

flock of Lake Victoria, its ecological diversity and its numerous species, 

all make this fish group an unrivalled object for comparative biology and evolutionary 

study of vertebrates. 

In 1960 the Nile perch found its way into the Northern part of Lake Victoria. Apparently 

it originated from ponds into which it had already been stocked, awaiting 

the settlement of a dispute on the profitability of its introduction into the 

lake. Since this premature introduction the Nile perch spread over the lake but

I 

it was only at the end of the 1970's that an alarming increase of Nile perch and 

a concomitant decrease of haplochromines as well as other fishes was noted in the 

Kenyan waters of the lake (4,9,12). Here the haplochromines have virtually disappeared: 

whereas before the establishment of the Nile perch several hundredthousands 

of haplochromine fishes were caught in an hour trawling, only two specimens were 

obtained with a similar fishing effort in 1984; the catch consisted mainly of Nile 

perch (14)! In the Mwanza area, at the South-Eastern corner of the lake, a Nile 

perch was occasionally present in the trawl catches surveyed by HEST since 1977. 

However, in the beginning of 1984 a sudden exponential increase in Nile perch catch 

occurred in this area (7). A similar sudden appearance of large numbers of Nile 

perch at that time was mentioned by local people from the South-Western corner of 

the Lake (7). A trawl-survey in this part of the Lake made by HEST in the summer 

of 1985 demonstrated that in the deeper water hardly any fishes other than Nile 

perch were caught (7). 

In the shallower waters of Southern Lake Victoria Nile perch constitutes a 

substantial part of the catches. Very little is known concerning the establishment 

of Nile perch in other, especially the deeper central, areas of the Lake. However, 

with the unexpected observations of HEST that Nile perch also penetrates the deeper 

waters (6), there is little hope that the effects of this predator will be restricted 

to shallow waters only. On the basis of the available information one has to expect 

that the greater part of the haplochromine species flock of Lake Victoria will 

disappear within a few years. Keeping in mind that only in the Mwanza and Jinja area 

has this flock been investigated to any extent, the available data, summarized in 

this pamphlet,strongly suggest that without a considerable increase of the research 

on these haplochromine fishes, their destruction will occur before their real 

diversity can be documented. 

The haplochromines form, or formed, important, small-scale fisheries. In the 

Kenya area the destruction of this fishery by the Nile perch seriously affected the 

social life of the local people. Fishermen formerly subsisting on the haplochromine 

fishery, have been driven out of business, because fishing for Nile perch is in the 

hand of wealthier individuals who can afford the more expensive nets required for 

Nile perch (2). Nile perches, in contrast to haplochromines, are oily fishes which 

cannot be sundried. It requires smoking which increases the demand for fire wood 

leading to highly undesirable deforestation (2). One fears that similar negative 

social changes will occur in the other areas of the lake where the Nile perch is 

becoming established now. 

Leiden, december 1985 

C.D.N. Barel * 

(1) Arunga, J., 1981. A case study of the Lake Victoria Nile perch Lates niloticus Fishery. - Proceedings of the workshop 

of the Kenya Marine & Fisheries Research Institution on Aquatic Resources of Kenya, pp. 165-183. July 1981, Mombassa, 

Kenya. (2) Barel, C.D.N., R. Dorit, P.H. Greenwood, G. Fryer, N. Hughes, P.B.N. Jackson, H. Kawanabe, R.H. Lowe- 

McConnell, M. Nagoshi, A.J. Ribbink, E. Trewavas, F. Witte & U. Yamaoka, 1985. Destruction of fisheries in Africa's Lakes. 

- Nature 115: 19-20. (1) Committee for Inland Fisheries of Africa. Report of the first session of the sub-committee tor 

the development and management of the fisheries of Lake Victoria. Mwanza, Tanzania, 12-19 October 1981. FAO Fish. Rep. 

262, 73 pp. (4) Committee for Inland Fisheries of Africa. Report of the third session of the sub-committee for the development 

and management of the fisheries of Lake Victoria. Jinja, Uganda, 4-5 October 1984. FAO Fish. Rep. 335, 145 pp. 

(5) Fryer, G. & T.D. Iles, 1972. The cichlid fishes of the great Lakes of Africa. 641 pp. Oliver & Boyd, Edinburgh. 

(6) Goudswaard, P.CG. & F. Witte, 1984. Observations on Nile perch - Lates niloticus (L.) - in the Tanzanian waters of 

Lake Victoria. In: Report of the third .... (see: 4). (7) Goudswaard, P.C.G. & F. Witte, Personal communication. 

(8) Greenwood, P.H., 1974. The cichlid fishes of Lake Victoria, East Africa: the biology and evolution of a species flock. 

- Bull. Br. Mus. Nat. Hist. (Zool.), suppl. 6. (9) Hughes, N.F., 1983. A study of the Nile perch, an introduced predator 

in the Kavirondo Gulf Lake Victoria. - The report of the Oxford University Nile Perch Project. (10) Ogari, J., 1984. Distribution, 

food and feeding habits of Lates niloticus in the Nyanza Gulf of Lake Victoria (Kenya). In: Report of the third 

.... (see: 4). (11) Oijen, M.J.P. van, F. Witte & E.L.M. Witte-Maas, 1984. An introduction to ecological and taxonomic in- 

vestigations on the haplochromine cichlids from the Mwanza Gulf of Lake Victoria. - Neth. J. zool. 31: 149-174. 

(12) Okemwa, E.N., 1984. Potential fishery of Nile perch, Lates niloticus Linng (Pisces, Centropomidae) in the Nyanza Gulf 

of Lake Victoria East Africa. - Hydrobiologia 198 (2): 121-126. (13) Witte, F., 1984. Ecological differentiation in Lake 

Victoria haplochromines: a contribution to the comparison of cichlid species flocks. In: A.A. Echelle & J. Kornfield (Eds.): 

Evolution of fish species flocks: 155-167. Univ. of Maine at Orono. (14) Witte, F., Personal communication. 

Written on behalf of HEST by Dr. C.D.N. Barel, Coordinator of the Research-Group 

Ecological Morphology, including the Haplochromis Ecology Survey Team (HEST), 

Kaiserstraat 63, 2311 GP Leiden, The Netherlands.

ACTION PLANS

1. WILD-LIFE CONSERVATION 

- 10 - 

ACTION PLANS 

Beside the very expensive option of damming up bays or gulfs, two more real- 

istic plans for the conservation of Victoria haplochromines have been pro- 

posed: culture in ponds, preferably around the lake, and breeding in aquaria. 

Keeping haplochromines in ponds could serve various aims simultaneously: 

(1) species conservation, (2) ecological experiments with various species com- 

munities involving a selected number of trophic levels, (3) field experiments 

with biological control of bilharzia snails by various of the circa 20 mollus- 

civorous haplochromine species. 

Keeping and breeding haplochromines in aquaria could be combined with 

scientific research contributing to our understanding of the evolution of this 

exceptionally diverse and speciose group of vertebrates. Various scientists have 

offered aquaria for this purpose. Keeping taxonomically well-controlled stocks 

in scientific institutes should certainly profit from the expertise of cichlid 

hobby-aquarists with their extensive experience in breeding many, ecologically 

diverse species. In fact we received already various proposals for such a co- 

operation. 

2. RESEARCH ON THE REMAINING HAPLOCHROMINE STOCK 

However deplorable, the Nile perch introduction should also be looked upon as 

a large-scale natural experiment offering a unique opportunity to study the 

changes of a complex, originally mainly stable community due to an introduced 

predator. It is unlikely that all haplochromine species will become extinct. 

Beside the disappearance of many species, changes in the ecology and morphology 

of the surviving species have already been observed by HEST after the Nile perch 

became dominant in their research area.

3. MULTI-PURPOSE COLLECTIONS OF VARIOUSLY PRESERVED SPECIMENS 

Of only a relatively few species comprehensive field observations could be made 

and even with extensive aquarium facilities only a fraction of the circa 300 

species will remain available for laboratory studies on live specimens. For the 

vast majority of species, the only potential information on their biology will 

be the collections of preserved specimens and their collection data. It is there- 

fore strongly recommended to make extensive collections, using preservation tech- 

niques that would serve a wide array of current and future research. As such col- 

lections can be obtained as relatively mall samples from the normal fishery 

cathes, they will not constitute another factor increasing extinction. 

4. REVIEW PUBLICATION ON THE BIOLOGY OF THE ORIGINAL SPECIES FLOCK 

Since 1974, when Greenwood published his by now classic book on the Lake 

Victoria haplochromines, information on the biology of this species flock 

has increased several orders of magnitude. However, most of the basic biol- 

ogical data of this recent research has not yet been published. With the 

disappearance of the Victoria species flock and considering the widely 

acknowledged importance of cichlids for studies on evolution and other 

comparative biology, publication of a review-book on the biology and taxon- 

omy of these fishes has become a major obligation of those involved in what 

turned out to be the last attempt to survey the original scope of this fine 

example of vertebrate evolution.

- 13- 

INTERNATIONAL SUPPORT OF SCIENTISTS

The "Resolution of the Fifth Congress of European Ichthyologists 

Regarding the Conservation of Lake Victoria Fish Communities" 

(copied on the opposite page) was supported and commented upon 

by nearly 200 scientists from all over the world. The names of 

the supporters have been reproduced on the following pages. Most 

comments expressed a genuine concern with the decline of the Lake 

Victoria cichlids and there was an almost unanimous disapproval 

of the Nile perch introduction into the lake. Experts commenting 

on various sub-resolutions generally agreed that cryopreservation 

is not yet feasible. There was no general support for the plans 

to reintroduce captive bred cichlids into the lake as soon as the 

Nile perch populations would have collapsed. For various reasons 

such plans were regularly considered to be irrealistic. 

Besides supporters of the Resolutions, many scientists have 

expressed their concern and comment in private correspondence with 

Dr. C.D.N. Barel. Their names too have been reproduced in the following 

list and are marked with an asterisk.

- 15 - 

RESOLUTION OF THE FIFTH CONGRESS OF EUROPEAN ICHTHYOLOGISTS REGARDING THE 

CONSERVATION OF LAKE VICTORIA FISH COMMUNITIES 

At the fifth Congress of European Ichthyologists held at Stockholm between 

12-16 August, 1985 attention was focused on potential threats to a number 

of ichthyological communities around the world. 

Resolutions recommending steps to be taken to conserve such communities 

were made by the congress. However, concerning Lake Victoria, there is an 

urgent need to take effective steps immediately to save its native fish communities, 

which are now being exterminated at an alarming rate by the introduced 

Nile Perch (Lates spec.). This problem was addressed in great detail 

by the Cichlid Workshop group. 

Arising from the deliberations of the Cichlid Workshop was a resolution 

to attempt to resolve this problems and five sub-resolutions regarding proposed 

remedial steps. 

RESOLUTION 

Recognizing that never before, man in a single ill advised step placed so many 

vertebrate species simultaneously at serious risk of extinction and also, in 

so doing, threatened a food resource and traditional way of life of riparian 

dwellers, we, of the Cichlid Workshop, resolve to engender support through the 

Secretary to the Union of European Ichthyologists and by individual endeavour 

to conserve the fishes of Lake Victoria. 

SUB-RESOLUTIONS 

The Cichlid Workshop recommended further that: 

(1) To win time for those species which are at present facing extinction, as 

many species as possible should be placed in gene banks (using cryopreservation 

techniques and holding these species in aquaria). 

(2) To reduce drastically the populations of the introduced Nile Perch, intensive 

selective fishing should be carried out and, simultaneously through 

research a practical biological control method for the Nile Perch should be 

sought. 

(3) The species held in gene banks should be reintroduced in the Lake when the 

Nile Perch stock has been reduced to levels at which native populations 

may be maintained substantially. 

(4) Recognizing that the goal achievement outlined above is dependent on an 

ability to (a) identify exactly the species which are currently threatened. 

Therefore it is clear that a greatly increased research effort is essential. 

The meeting resolved to recommend that funding and personnel for such research 

should be found as soon as possible. 

(5) Recognizing the extreme vulnerability of species within the Lake and realizing 

that gene bnnks are not entirely safe refuges for species, the meeting 

recommended that comprehensive museum collections should be made as soon as 

possible to form permanent records of the existing diversity in Lake Victoria. 

The resolutions were proposed by Dr. A.J. Ribbink, discussed in detail in the 

Cichlid Workshop on the 15th and 16th August, then seconded by Dr. C.D.N. Barel 

and carried by the meeting. Dr. M.J.P. van Oijen communicated the resolutions of 

the Workshop group to the committee of the European Ichthyological Union. 

M.J.P. van Oijen 

Curator of Fishes 

Rijksmuseum van Natuurlijke Historie 

Leiden 

2 

A.J. Ribbink 

J.L.B. Smith Institute of Ichthyology 

Grahamstown

LIST OF SCIENTISTS WHO SUPPORTED THE RESOLUTIONS OF THE V CEI OR (*) WHO EXPRESSED THEIR CONCERN OTHERWISE 

Country 

Australia 

Austria 

Belgium 

Name 

Dr. Angela H. Arthington 

* Jerrence E. Lloyd 

Dr. Jacek Majkowski 

Dr. J.T. Puckridge 

* Dr. J.F. Skidmore 

Dr. Andres Bauer-Hilty 

Dr. Gabriele Bitterlich 

Dr. Franz Bucher 

Dr. Josef Dallavia 

Dr. Reinhard Dallinger 

Dr. Peter Flory 

Dr. Erich Gnaiger 

Dr. Alfred Goldschmid 

Dr. Manfred Grabner 

Dr. Barbara Herzig 

Dr. Silvie Hinterlertner 

Dr. Rudiger Kaufmann 

Dr. Johannes Kautzky 

Dr. Kurt Kotrschal 

Dr. Reinhard Lackner 

Prof.Dr. Robert A. Pattner 

Dr. Margot Seiwald 

Dr. Christian Sturmbauer 

Dr. Wolfgang Wieser 

Dr. Monika Zaunreiter 

Dr. Peter Aerts 

Prof. Dirk F.E. Thys van den Audenaerde 

Dr. Bruno Burylants 

* Prof. Michel Chardon 

* Dr. B. Focanti 

* Dr. D'Suze Gina 

Dr. Ann Huysseune 

Dr. Mark H.J. Nelissen 

* Prof.Dr. Frans 011evier 

* Dr. J.C. Philippart 

Dr. Jos Snoeks 

Institute 

Griffith University, Nathan 

ASFB S.A. Branch 

CSIRO Division of Fisheries Research, Hobart 

University of Adelaide 

N.S.W. Institute of Technology, Broadway 

UniversitRt Innsbruck 

II II 

II It 

It It 

It II 

It It 

It II 

It Salzburg 

It Innsbruck 

Naturhistorisches Museum, Vienna 

Universitnt Innsbruck 

H I/ 

It II 

It Salzburg 

It Innsbruck 

II Salzburg 

It It 

It Innsbruck 

It II 

II Salzburg 

State University Ghent 

Director Africa-Museum, Tervuren 

Katholieke Universiteit Leuven 

Universitaire Instelling Antwerpen 

University of Liege 

Univ. Antwerpen 

State University Ghent 

State University of Antwerpen 

University of Louvain 


Africa-Museum, Tervuren

Country Name 

* Dr. Pierre Vandewalle 

Dr. Erik Verheyen 

Prof.Dr. W. Verraes 

* Dr. J. Voss 

- 2 - 

Brazil Dr. Mario Cesar Cardoso de Pinna 

Canada Dr. Eugene K. Balon 

• Dr. D.M. Blouw 

Dr. Joseph A. Brown 

Dr. Patrick Colgan 

Dr. E.J. Crossman 

Dr. R.L. Dunbrack 

Prof. G.J. Fitzgerald 

Dr. Brian Harvey 

Dr. Ron Kreuzer 

Dr. J.D. McPhail 

Dr. Joseph S. Nelson 

Dr. Thomas G. Northcote 

Dr. Willem Pot 

Dr. Benoni H. Seghers 

Dr. Richard Winterbottom 

Cate D'Ivoire Dr. Tyson Roberts 

Czechoslovakia Dr. Milan Penez 

Denmark Dr. Ole Munk 

Dr. J6rgen Nielsen 

Dr. Vilhelm Tetens 

Federal Republic of Prof.Dr. Raimund Apfelbach 

Germany Dr. Rainer Berg 

Dr. C.R. Bridges 

Dr. Rainer BrUss 

Dr. M. Dominique Crapon de Caprona 

Dr. Peer Doering 

Dr. Reiner Eckmann 

Dr. Bernd Fritzsch 

Institute 


State University of Antwerpen 

State University of Ghent 


Universidade Federal do Rio de Janeiro 

University of Guelph, Ontario 

St. Francis Xavier University, Antigonish 

Memorial Univ., St. John's 

Queen's University at Kingston, Ontario 

Royal Ontario Museum 

Pacific Biological Stn., Nanaimo 

Universit6 Laval, Ste. Foy. 

Univ. ov Victoria 

Ontario 

Univ. of British Columbia, Vancouver 

The University of Alberta, Edmonton 

University of British Columbia, Vancouver 

University of Guelph 

University of Calgary, Seebe 

Royal Ontario Museum 

Centre Culturel Americain, Abidjam 

Institute of Vertebrate, Zoology CSAV, Brno 

The Zoological Institutes, University of Copenhagen 

Zoologisk Museum, Copenhagen 

University of Aarhus 

Universit5t Tubingen 

Landesanstalt fUr Umweltschutz, Baden-Wurttemberg, 

Insel Reichenau 

Universit5t Dusseldorf 

Geilenkirchen 

UniversitRt Bielefeld 

Freie Universitgt Berlin 

University of Constance 

Universitat Bielefeld

Country Name 

Finland 

France 

Prof.Dr. Wilhelm Harder 

Dr. Gerd Hubold 

Dr. Frank Kirschbaum 

* Dr. W. Klausewitz 

Dr. Ingo Koslowski 

Prof.Dr. B. Kramer 

Dr. E. Kulzer 

Prof.Dr. Wolfgang Pfeiffer 

Dr. RUdiger Riehl 

Dr. Roland aisch 

Dr. Karsten Schroeder 

* Dr. R. Schumacher 

Dr. Gabriele Siepen 

Dr. Detler Thies 

Dr. Volkhard Wilzke 

Dr. Frank Walter 

Dr. Isolde Zeutzius 

Dr. Gunther K.H. Zupanc 

Dr. Mikael Hildgn 

Dr. Heikki Tuurala 

Dr. Alain J. Crivelli 

Dr. Jean-Claude Hureau 

Prof. Jacques Moreau 

Dr. J.C. Quero 

* Dr. J.Y. Sire 

Dr. Guy Teugels 

Dr. Robert A. Travers 

Greece Dr. Costas Papaconstantinou 

India Dr. Ramesh C. Sharma 

Dr. P.D. Prasada Rao 

- 3- 

Institute 

Universitgt TUbingen 

Alfred-Wegener-Institut Hr . Polarforschung, Bremerhaven 

Universitgt Ktiln 

Forschungsinstitut Senckenberg 

Gelsenkirchen 

Universitgt Regensburg 

Universitgt TUbingen 

Institut fUr Zoologie, Dusseldorf 

Institut fUr Seenforschung und Fischereiwesen, 

Langenargen 

Universitgt Tubingen 

Niedersgchsischen Landesmuseums Hannover 

University of Bielefeld 

Universitgt Hannover 

Institut fUr Angewandte Zoologie, Berlin 

Redaktion TI-international, Melle 2 O 

Philipps Universitgt, Marburg 

Augsburg 

University of Helsinki 

VI H II 

Biological Station of Tour du Valar, Arles 

President of the European Ichthyological Union 

Musgum National d'Histoire Naturelle, Paris 

National Polytechnical Institute, Toulouse 

Ifremer Ichthyologie ggngrale, La Rochelle 

University of Paris 

Museum National d!Histoire Naturelle, Paris 

II VI H It VI 

National Centre for Marine Research, Athens 

University of Garhwal, Srinagar 

Nagpur University, Nagpur 

- 

p

-4- 

Country Name Institute 

Israel Prof. Adam Ben-Tuvia 

Dr. Jonathan Chervinski 

The Department of Zoology, Jerusalem 

Fish and Aquaculture Res. Station Dor.D.N. Hof 

Hacarmel 

Prof. Lev Fishelson Tel-Aviv University 

Dr. Daniel Golani The Hebrew University of Jerusalem 

* Dr. Menachem Goren Director of the Zoological Museum of Tel-Aviv University 

Italy Dr. Pier Giorgio Bianco Dipartimento di Scienze Ambientali, Universita, L'Aquila 

Japan Dr. Noritomo Komada Asahi University, Hozumi 

Dr. Seiichi Mori 

National Mie University, Tsu City 

* Dr. Makoto Nagoshi Mie University, Edobashi 

Dr. Shin Oikawa Kyushu University, Fukuoka 

* Dr. Kosaku Yamaoka Kyoto University 

Malawi * Dr. D.S.C. Lewis Monkey Bay, Malawi 

The Netherlands Prof.Dr. P. Dullemeijer Rijksuniversiteit Leiden 

New Zealand 

Norway 

Poland 

Drs. Frietson Galls 

Drs. R.J.C. Hoogerhoud 

* Dr. Marian Hulscher-Emeis 

P.W. de Jong 

Sjoerd van der Klaauw 

Drs. E. Lammens 

Prof.Dr. P.G.W.J. van Oordt 

* Prof.Dr. Jan W.M. Osse 

Dr. A. Ploeg 

Drs. Roel Slootweg 

Drs. Margreet Wesseling 

Drs. W. Wilhelm 

Dr. N.W. Pankhurst 

Dr. Svein A. Fossa 

Dr. Ole B. Stabell 

Dr. Konrad Dabrowski 

Dr. Tomasz B. Linkowski 

Prof. Tadeusz Penczak 

Dr. Andrzej Prejs 

Dr. Maciej Zalewski 

11 It 

Groningen 

Leiden 

Limnologisch Instituut, Oosterzee 

Rijksuniversiteit Utrecht 

Landbouwhogeschool, Wageningen 

Institute for Taxonomic Zoology, Amsterdam 

Rijksuniversiteit Leiden 

Oegstgeest 

Rijksuniversiteit Leiden 

Fisheries Res. Centre, Wellington 

University of Bergen 

Nordland College, Mirkved 

Academy of Agriculture and Technology, Olsztyn-Kortowo 

Sea Fisheries Institute, Gdynia 

Zaklad Ekologii i Zoologii Kregowc6w, LOdi 

University of Warsaw 

University of Lodi, L6di

Country 

Portugal 

South Africa 

Spain 

Sweden 

Switzerland 

Name 

- 5- 

* Liga para A Protecqao da Natureza 

Prof. Luiz Saldanha, president 

Prof. Luiz Saldanha 

Dr. J.T. Ferreira 

Miss E. Lizemore 

P.F.S. Mulder 

Dr. P.H. Skelton 

Prof. M.M. Smith 

N.G. van Vuuren 

Dr. A.J. Ribbink 

• Dr. Benigno Elvira 

Dr. Liva Garcia Garrido 

Dr. Ram6n Munoz-Chapuli 

Prof. Bo Fernholm 

Dr. Johan Hammmar 

Dr. Catherine Hill 

Dr. Peter Karas 

Dr. Sven 0. Kullander 

Dr. Erik Neuman 

Dr. Nils-Arvid Nilsson 

Dr. Lennart Nyman, Director 

Dr. Hakan Ols - en 

Dr. Lars Rudstam 

Dr. Olof SandstrOm 

Dr. Erkki Schwanck 

Dr. Staffan Thorman 

Dr. Toni Burgin 

Dr. Maurice Kottelat 

Dr. Rudolf Muller 

* Drs. A. Nemella 

Dr. David G. Senn 

Dr. JUrg Oliver Straub 

* Dr. Markus Wohler 

Dr. Felix Zihler 

Lisbon 

Institute 

University of Lisbon 

Rand Afrikaans University, Johannesburg 

JLB Smith Institute of Ichthyology, Grahamstown 

U It It It It II 

Rand Afrikaans University, Johannesburg 

Ichthyology Institute Grahamstown 

Unidad de Zoologia Apiicada, madrid 

University of Malaga 

Swedish Museum of Natural History, Stockholm 

Institute of Freshwater Research, Drottningholm 

The National Swedish Environment Protection Board, \ 7) ) 

Coastal Water Section, Oregrund 

Swedish Museum of Natural History, Stockholm 

The National Swedish Environment Protection Board, 


Institute of Freshwater Research, Drottningholm 

University of Uppsala 

University of Stockholm 

The National Swedish Environment Protection Board, 


University of Stockholm 

University of Uppsala 

UniversitRt Basel 

Laborato ire d'Ichthyologie, Courrendlin 

Lake Research Laboratory EAWAG, Kastanienbaum 

Universiegt Basel 

It It 

Binningen 

University of Basel 

KatzenrUti b. RUmlang

Country 

Tanzania 

Uganda 

U.K. 

U.S.A. 

Name 

Prof. P.O.J. Bwathondi 

Drs. P.C. Goudswaard 

Egid F.B. Katunzi 

- 6- 

Godfrey Mbahinzireki B.Sc.M.Sc. 

Dr. Q. Bone 

• Dr. D.H. Eccles 

Dr. G. Fryer 

• Dr. P.H. Greenwood 

Dr. P.J.B. Hart 

• Dr. Rosemary H. Lowe-McConnell 

• Prof. John Maynard Smith 

A.W. North 

Dr. H.S.J. Roe 

• Dr. J.F. Tailing 

• Dr. E. Trewavas 

Dr. Martin White 

Dr. Ian Winfield 

Institute 

Tanzania Fisheries Research Organization, Dar Es Salaam 

HEST, Mwanza 

Mwanza Fisheries Research Centre, Mwanza 

UFFRO, Jinja 

The Maine Laboratory, Plymouth 

Lowestoft 

Freshwater Biological Ass., Ambleside 

British Museum (Natural History), London 

University of Leicester 

Streatwick 

The University of Sussex 

British Antarctic Survey, Cambridge 

Institute of Oceanographic Sciences, Wormley, Godalming 

Freshwater Biological Association, Windermere 

Calcot 

British Antarctic Survey, Cambridge 

Limnology Laboratory, Drumenagh 

Dr. Gloria Arratia 

The University of Kansas 

Dr. Michael A. Bell - 

State University of New York at Stony Brook 

Dr. David A. Bengtson 

U.S. Environmental Protection Agency, Narragansett 

Dr. Stephen H. Bowen 

Michigan Technological Univ., Houghton 

Dr. Theresa Branchek 

Columbia University, New York 

Prof.Dr. Kenneth D. Carlander, 

Iowa State University, Ames 

Past President American Fisheries Soc. 

Dr. Douglas A. Carney 

Illinois Natural History Survey, Champaign 

Dr. Barry A. Costa-Pierce 

University of Hawaii, Honolulu 

Dr. Larry B. Crowder 

North Carolina State University 

Dr. Kevin S. Cummings 


• Prof.Jared M. Diamond 

University of California, Los Angeles 

Dr. Ray W. Drenner 

Texas Christian University, Texas 

Prof. William E. Fahy 

University of North Carolina, Morehead City 

Dr. James C. Felly 

McNeese State University, Lake Charles 

Dr. Mary C. Freeman 

University of Georgia, Athens 

Dr. David L. Golat 

Arizona State University, Tempe 

• Prof. Stephen Jay Gould 

Harvard University, Cambridge 

Dr. Gary D. Grossman 

University of Georgia, Athens 

Dr. Thaddeys A. Grudzien Jr. 

Wayne State University, Detroit

Country Name 

- 7 - 

Dr. Thomas R. Haglund 

Dr. Walter Heiligenberg 

Dr. Michael H. Horn 

Dr. Carolyn Kindell 

Dr. G.C. Kobetich, chairman-elect 

• Dr. Irv. Kornfield 

Dr. David G. Lindquist 

Dr. John Lyons 

• Dr. Kenneth R. McKaye 

Dr. Elizabeth Marschall 

• Prof. Ernst Mayr 

Dr. Gary K. Meffe 

• Prof. Robert R. Miller 

Dr. John M. Miuer 

Dr. W.L. Minckley, chairman 

Dr. Gary G. Mittelbach 

Prof. Peter B. Moyle 

Samuel C. Mozley 

Dr. Richard L. Noble 

Dr. Lawrence M. Page 

Dr. Theodore W. Pietsch 

Dr. Edwin P. Pister,executivesecretary 

Dr. Mary E. Power 

Dr. James A. Rice 

Dr. Robert M. Ross 

Dr. Donald J. Stewart 

• Dr. Bruce J. Turner 

Dr. Jeffrey R. Walters 

Prof. E.O. Wiley 

Dr. Jack E. Williams 

* Prof. E.O. Wilson 

Dr. Mario F. Wullimann 

Dr. Douglas A. Young, vice president 

U.S.S.R. Dr. E.Yu. Krysanov 

Dr. D.A. Pavlov 

Dr. A.N. Severtzov 

Prof. M.I. Shatunovsky 

Institute 

University of California, Los Angeles 

University of California at San Siego 

California State University, Fullerton 

North Carolina State University, Raleigh 

Desert Fishes Council, Bishop 

University of Maine at Orono 

Univ. North Carolina, Wilmington 

University of Wisconsin, Madison 

The University of Maryland 


Harvard University 

Savannah River Ecology Laboratory, Aiken 

The University of Michigan 

NESU Zoology Dept., Raleigh 


Ohio State University, Columbus 

University of California, Davis 




University of Washington, Seattle 


Univ. California, Berkeley 

North Carolina State University 

Thiel College, Greenville 

University of Wisconsin, Madison 

Virginia Polytechnic Institute and State University, 

Blacksburg 


University of Kansas, U.S.A. 

U.S. Fish and Wildlife Service 

Harvard University 

University of Michigan, Ann Arbor 

American Fisheries Society, Arcata 

USSR Academy of Sciences, Moscow 

Moscow State University 

USSR Academy of Sciences, Moscow

Country 

Yugoslavia Dr. Draga Jankovic 

Dr. Ivan Jardas 

Dr. Ivo Onofri 

Prof. Meta Povz 

Zaire * Dr. Mughanda Mutahinga 

- 8- 

Name Institute 

University of Belgrade 

Institute of Oceanography and Fisheries, Split 

Natural Sciences, Teslina, Split 

Zavod Za Ribistvo, Ljubljana 

University of Kisangani

- 25 - 

DUTCH PRESS-CUTTINGS

Visserijproject FAO 

in Victoria-meer 

ecologische ramp 

Van ooze verslaggeefster 

LEIDEN — De nijIbairs, uitgezet 

door de voedsel- en kmdbouworganisatie 

van de Verenigde Naties (FAO), 

dreigt in het Victoria-meer in Centraal- 

Afrika een ramp te veroorzaken. Onderzoekers 

van de Universiteit van Leiden 

voorspellen dat de visstand in verreweg 

het grootste gedeelte van het 

meer bilmen twee jaar geheel uitgeroe'id 

zal Ain. Dr C. Barel, 'eider van het 

onderzoelcsproject, spreekt van een 

„ecologische ramp, die zijn weerga Met 

kent". 

Vijfentwintig jaar geleden werd door 

de FAO in het Victoria-meer de Mk 

baars uitgezet. De roofvis, die een gewicht 

van 150 kilo kan bereiken, zoo 

een nieuwe bron van voedzame eiwitten 

voor de plaatselijke bevolking zijn. Maar 

de nijlbaars bleek geen aantrekkelijke 

vis voor de plaatselijke bevollcing. Men 

vond de vis veel te vet. Bovendien is aan 

brandhout voor het roken van de nijlbaars 

een groot gebrek. 

In het Victoria-meer leefden zo'n 

driehonderd vissoorten. Maar aan de 

Keniase kant van het meer (dat twee 

keer zo groat is als Nederland) is geen 

kleine vissoort meer te vinden. „Het 

ecosysteem van het meer is verwoest", 

zegt Bare!. Met het verdwijnen van de 

kleine vis, grotendeels planteneters, is 

de bron van het zo belangrijke plantaardige 

eiwit verdwenen. 

De paar honderd larven die uitgezet 

zijn door de FAO hebben zich de afgelopen 

decennia vermenigvuldigd tot enkele 

miljoenen grote vissen. - Barel 

noemt het nog onbegrijpelijk dat het 

zolang heeft geduurd. 

De nijIbaars verstoort niet alleen het 

ecosysteem maar ook het sociale systeem 

in de omliggende landen. Als de 

nillbaars in zijn wildgroei met gestuit 

wordt, zijn de rnaatschappelijke gevolgen 

voor de honderdduizenden vissers 

in Tanzania, Kenia en Oeganda Met te 

overzien. De vissers redden zich nu nog 

door steeds verder het meer op te gaan. 

0•1.14S1ArcivIL 

23 no°

- 17 7: 0U tiJ 

9.0 dec. 1 85. 

Uitzetten 

nijlsnoek 

mislukking 

GLAND (AP) - Een poging 

om enkele Afrikaans , 1 meren, 

waaronder het Victoria-meer, 

voedselrijk te 

maken door het uitzetten 

van de nijlsnoek dreigt op 

een ecologische ramp uit te 

lopen. De nijlsnoek, die 

groter kan worden dan de 

mens, werd aan het eind 

van de jaren vijftig op initiatief 

van de Voedsel- en 

landbouworganisatie van 

de Verenigde Naties (FAO) 

uitgezet. De locale bevolking 

zou over enige tijd 

over een rijke bron van elwitten 

beschikken, was de 

gedachte. Tien jaar onderzoeken 

van de universiteit 

van Leiden heeft nu aangetoond 

dat de visvangsten 

met tweederde zijn 

teruggelopen. De nijlsnoek 

heeft de steurgarnaal, 

de voedselbron voor 

veel vissoorten en andere 

dieren, voor een groot deel 

opgeslokt. Door de overdadige 

hoeveelheid van nijlsnoek 

op de markt is de 

prijs diep gekelderd, tot 

ver onder de prijs van nu 

schaarse vissoorten. De 

vissers zitten met een 

enorme strop. Daarbij 

komt dat de snook gerookt 

moot worden en dat kost 

weer bomen. Een voorbeeld 

van een project gebaseerd 

op onvoldoende 

kennis, stellen de onderzoekers, 

die waarschuwen 

tegen nieuwe plannen om 

de nijlsnoek ook in andere 

meren uit to zetten. 

- 27 - 

jar. 

eten voor afrika 

Door de nijlbaars op het menu 

to plaatsen, kan Nederland 

meehelpen aan de oplossing 

van het door een Leidse onderzoeksgroep 

ontdekte voedseldrama 

in enkele Afrikaanse 

landen. Dat zegt importeur S. 

de Heij van de Utrechtse onderneming 

Delphi, die dew 

maand een campagne begint 

om de vis in ons land to introduceren. 

Het uitzetten van de nijlbaars 

in enkele zoetwatergebieden in 

Afrika is voor de plaatselijke 

bevolking uitgedraaid op een 

nachtmerrie. De vis, die zo 

groot kan worden als de mens 

zelf, heeft de Afrikanen alleen 

maar meer voedselproblemen 

bezorgd, doordat hij zelf de overige 

vissoorten nuttigt. 

De nijlbaars is zeer goed to 

eten, naar het schijnt. Maar 

om de vis to conserveren, moot 

hij worden gerookt. En aan het 

hout dat claarvoor nodig is, 

schort het daar nu juist. Nu is 

er een firma in Kenya die de 

vis vangt, invriest en naar Nederland 

exporteert. Zo kan een 

probleem datje zelf in de hand 

hebt gewerkt, worden opgelost. 

Deze vorm van 'on twikkelingshulp' 

zou voor de visliefhebber 

bovendien zeer aantrekkelijk 

zijn: de nijlbaars mist de laffe 

grondsmaak van andere zoetwatervissen.

De Nijlbaars 

- 28 - 

Vis uit Victoriameer, 

nieuw exclusiviteitje 

Daar komt weer een trendje 

aan. Grote dikke vissen uit 

Kenia. Een kleine Utrechtse 

handelsonderneming doet 

pogingen om een vis van ver op 

de menukaarten van 

Nederlandse restaurants te 

krijgen en uiteindelijk in de 

viswinkeL Het eerste succesje is 

geboekt een Utrechts en een 

Amsterdam restaurant 

serveren sinds enige tijd 

Nijlbaars. Weer eens een ander 

ondenverp voor een goed 

gesprek, over meervallen zijn 

we al uitgepraat. 

Delphi BV houdt zich al langer 

met vishandel bezig. Na 

mislukte pogingen om een 

graantje mee te pikken van de 

malcreelexport naar Afrikaanse 

landen kwamen directeuren 

Hosselet en De Heij - 

op de 

gedachte om andersom te gaan 

handelen. Vis naar hier halen. 

Uit het Victoriameer (oostelijk 

Midden-Afrilca), het op een na 

grootste zoetwatermeer ter 

wereld, wordt ten van de 

grootste soorten 

zoetwatervissen gevangen. De 

Lates Nilotic - us of Nijlbaars. Ze 

kunnen enorme afmetingen 

krijgen, maar tot een gewicht 

van ongeveer tien kilo zijn ze 

volgens de importeurs 

smakebjk. Grotere exemplaren. 

zouden minder lekker zijn. De 

geimporteerde vis wordt hier in 

schone lappen vissevlees van 

anderhalf pond per stuk 

aangeboden, eerst aan 

restaurants, straks in de 

viswinkel, als de trend doorzet. 

Het vissevlees van de roofvis is 

relatief vetarm, stevfg van 

structuur en geschikt voor veel 

bereidingstechnieken. 

Hoewel cull's in de siiekere 

restaurants zich doorgaans geen 

enkele zorg maken over 

ethische bezw - aren die er 

zouden kunnen bestaan tegen 

het eten van hun bordje, zou 

i)oe Unfacs\s

WidglAvonL 

ta.1.1 dec. 'M. 

Onderzoeker „verbijsterd" over 

uitzetten nijlbaars in Victoriameer 

Van onze verslaggever 

AMSTERDAM — Dr C. Beard van de 

Rijksuniversiteit in Leiden is „verbUsterd" 

over de narviteit van degenen die 

25 jaar geleden de nijlbaars hebben uitgezet 

in het Victoriameer in Centraal- 

Afrilca. In dat gebied dreigt een ecologische 

ramp, doordat deze roofvis alle 

andere vissoorten uitroeit. „Het is een 

populair idee geweest van leken om een 

lekker grate vis te krijgen. Het plan 

had geen enkele wetenschappelijke 

achtergrond." 

Barel is projectleider van een groep 

onderzoekers van het zoOlogisch labora- 

‘orium van de/Leidse universiteit. De 

onderzoekers vrezen dat door toedoen 

van de „Lates Niloticus" over twee jaar 

alle andere vissoorten zijn uitgestorven 

in het Victoriameer. Dit heeft ernstige 

gevolgen voor de voedselvoorziening 

van de bevolking in de omringende Ianden 

Tanzania, Kenia en Oeganda. 

De rdofvis, die rijk is aan eiwitten, is 

juist uitgezet om de bevolking van voedsel 

te voorzien. Biologen waren 25 jaar 

geleden tel gekant tegen het uitzetten 

van de nijlbaars in het Victoriameer. 

Wie de roofvis destijds heeft uitgezet, is 

Met bekend. 

Dat de nijlbaars een °plowing vow de 

voedselproblemen in Centraal-Afrika 

zou betekenen, blijkt een nrisvatting te 

zijn g,eweest. De Afrikanen eten de via 

nauwelijks; aangezien ze die niet lekker 

vinden. In Europa wordt *burs als 

een delicatesse beschouwd. Ook in Nederland 

staat de via op het nor. 

vindt Bard. 

Griezelig 

De Afrilcaanse bevollcing heeft veal 

moeite de nlilbaars geschikt te rnaken 

voor ccmsumptie. Brandstof om deviate 

roken of te braden is schaars. Ook kan 

k de nijlbaars niet malckelijk worden gevangen, 

omdat de netten bezwi,jken on- 

'der het enorme gewicht van de volwassen 

beesten, die wet 150 kilo kumzen 

wegen. 

De Afrikaanse vissersvloot is vrij primitief. 

De meeste vissers hebben houten 

trawlers of Icano's. Er zijn maar een pear 

moderne schepen. Volgens Bard moet 

crop het Victoriameer zo snel rnogelijk 

een geavanceerde vloot komen. „We, 

=den een catastrofe voorkomen door 

te zorgen dat de nijlbaars niet meer tot 

broeden ken komen." 

„Als we niets doen, is het visbestand 

binnen twee jaar onontkeerbaar beschadigd. 

Je houdt wel via over, maar dat is 

aanzienbjk minder. Alleen de nijlbaars 

en nog een of twee soorten blijven over. 

Nu ails een aantal soorten uitgestorven. 

Het is griezelig te zien hoe bepadde 

soorten achteruitgaan." 

Door het aitsterven van kleinere vissen 

ken de waterslak rich ongestoord 

vermenigvuldigen..De nillbaars eet geen 

slakIcen. De waterslak verspreidt de 

ziekte bilharzja, na malaria de meest 

ernstige infectieziekte. Het toenemende 

aantal waterslakken levert een gevaar 

op voor de volkssezondheid. 

Drs W. van Dejhsen van de vakgroep 

visteelt van de Landbouwhogeschool in 

Wageningen noemt het niet ongebruikelijk 

dat . vissoorten worden uitgezet 

zonder nanwgezet vooronderzoek. 

„Meestal gebeurt het met soorten die 

wat lager in de voedselketen zitten. De 

effecten zijn dan minder stark. Ecologisch 

onderinek kost echter veel geld. 

Wil je praktisch bezig zijn, dan zul je wat 

risico's moeten nemen."

WERELD NATUUR FONDS GEALARMEERD 

Leidse biologen voorspellen 

visramp in Centraal-Afrika 

LEIDEN — Wie liet 25 

jaar geleden de Nijlbaars 

los in het Victoria-meer? 

De honderdduizenden 0egandezen, 

Kenianen en 

Tanzanianen die aan het 

meer in Centraal-Afrika 

wonen, zouden het wel 

eens willen weten. Sinds 

het roofdier er vrij rond 

mag zwemmen is de visstand, 

waar de Afrikanen 

in dit gebied van moeten 

leven, flink uitgedund. Zo 

moeten de vissers in het 

Victoria-meer (twee maal 

zo groot als, Nederland) 

steeds verder het water 

op, met vistuigjes the helemaal 

niet voor dat grotere 

werk geschikt zijn. Leidse 

onderzoekers brachten 

onlangs het Wereld-Natuur 

Fonds (WNF) op de 

hoogte van de ramp die in 

Centraal Afrika dreigt en 

hopen zo soortgelijke gebeurtenissen 

in de wereld 

in de toekomst te voorkomen. 

„1k denk dat we er nooit meer 

achter komen hoe die baarzen 

daar zijn gekomen. Het is in de 

school der geschiedenis verdwenen. 

Wie het ook heeft gedaan 

en of er nu wel of niet 

kwade wil achter zit, het ecosysteem 

van het meer is er 

waarschijnlijk onherstelbaar 

door verwoest. Belangrijker is 

dat men nu naar ons luistert, 

zodat zoiets nergens meer op 

de wereld hoeft voor te komen". 

De Leidse bioloog dr. C. Barel 

maakt zich zorgen. Het is nu 

ecn kwart eeuw geleden dat 

een roofzuchtige vissoort in 

het Victoria-meer de vrijheid 

kreeg. een vissoort die tientallen 

kilo's zwaarder en groter 

was dan de daar levende vissoorten. 

Er waren plannen om 

het dier als vocdsel te laten 

dienen voor de rond het immense 

meer wonende bevolking. 

maar de vis bleek te vet 

en kon. omdat er niet op werd 

gevist jarenlang in gang gaan. 

..Nu het er miljoenen zijn. is 

het kwaad geschied•'. zegt Ba- 

rel. „De autoriteiten kunnen 

de stand van de Nijlbaars 

hoogstens proberen te stabiliseren, 

maar terugbrengen, dat 

gaat niet meer". 

De bioloog leidt een vrij om- 

vangrijk onderzoeksproject 

van de universiteit dat door 

het HEST (Haplochromis Ecology 

Survey Team) wordt uitgevoerd. 

Drie onderzoekers 

van de subfaculteit biologic 

verblijven met 2,4 miljoen gulden 

subsidie van de Nederlandse 

overheid permanent in 

Tanzania om in samenwerking 

met Afrikaanse wetenschappers 

licht te werpen op de toestand 

van de vissen. Van het 

geld kan een trawler varende 

gehouden worden waarmee 

permanent de visstand wordt 

studeerd.. 

Bard en de leden van ziln 

team zijn met zeer weinigen in 

de wereld deskundig op het 

gebied van de bijzondere Haplochromis-vis, 

waarvan er 

300 soorten in het Victoriameer 

leven. „Met deze vissoorten 

observeren we in feite de 

keuken van de evolutie. lk 

ben zeer bezorgd, omdat het 

hier gaat om een uniek monument 

in de geschiedenis van 

de natuur. Hieraan kunnen we 

zien hoe de soorten zijn ontstaan, 

welke mechanismen 

daaraan te pas komen", zegt 

Bard. 

Een 

bonannIngslId 

van 

Nederlandse 

onderzoekatrawler 

van de 

Leidse 

UnlversItelt 

wept op het 

Victoria-meer 

In Centraal- 

AtrIka een 

NIIIbaara. 

Een andere reden tot treurnis 

over het verdwijnen van de 

door de Leidenaren bestudeerde 

visjes is de bestrijding van 

de na malaria belangrijkste parasitaire 

ziekte ter wereld, Bilharzia. 

De Haplochromis-soorten 

voeden zich onder meer 

met de slakken die deze ziekte 

verspreiden en zouden zo een 

rol kunnen spelen in de verspreiding 

ervan. 

„De belangrijkste vraag is hoe 

lang die visjes in het meer nog 

kunnen overleven, want het 

gaat helemaal niet goed. De 

via, die een belangrijk voedselbestanddeel 

vormt van de bevolking 

dreigt binnen enkele 

, 

jaren uitgestorven te raken. 

Dan zijn maar liefst 150.000 

vissers gedupeerd. Die vragen 

zich nu al af wear al bun vis 

gebleven is", Aldus BareL 

„De uit de hand gelopen situatie 

In het Victoria-meer is niet 

of nauwelijks meer te keren, 

vrees ik. We hopen dat het 

'seen afschrikwekkend voorbeeld 

kan zijn voor elders. 

Nooit meer mag can roofvis 

worden uitgezet, als niet voile' 

dig duidelijk is dat de visstand 

Cr niet onherstelbaar mee in 

de war wordt gebracht Gelukkig 

hebben we door publicaties 

in wetenschappelijke bladen al 

voorkomen dat in een aantal 

meren in Auatralle dezelfde 

Nijlbaarzen als in het Victoriameer 

zouden worden uitgezet. 

Ze waren bedoeld voor de 

sportvisserij, maar hadden het 

ecologisch systeem in het watergebied 

flink kunnen beschadigen". 

„Ook in het Malawi-meer in 

Afrika had men dergelijke 

plannen met haringachtigen. 

Een soort dat plankton eel en 

dat zo in korte hid ook daar 

weer het systeem op z'n kop 

gezet kan worden. We hebben 

de regering van Malawi gelukkig 

ertoe kunnen bewegen om 

eerst na te denken en pas na 

onderzoek can beslissing te nemen'. 

„Het volgende aandachtspunt 

is het Kivu-meer lumen 

Rwanda en Zaire, wear men 

ook can rootvis wil uitzetten. 

Het kan faliekant verkeerd 

uitpakken. Net alsof iemand 

een schroevedraaier in een 

computer wil zetten. En dan 

maar hopen dat het apparaat 

er beter door gaat werken", aldus 

Bard. 

Hij bestrijdt berichten dat de 

FAO, de voedsel- en landbouworganisatle 

van de Verenigde 

Naties, de via op grote 

schaal heeft uitgezet „Des een 

misverstand. Het kan zijn dat 

ze vanuit een kwekerij bij het 

meer zijn ontsnapt en dat ze 

zich toen hebben voortgeplant. 

En de bevolking is de dupe. 

Ga maar na: wie een reuzehaai 

in de Noordzee uitzet, riskeert 

daarmee dat over een paar 

jaar alle schol eruit is gevreten". 

AFtJEN VAN DER SAR

Experiment met 'waterolifant' 

zorgt voor Afrikaans drama 

LEIDEN/GENEVE, 27 dec.. 

- De visstand in verreweg het 

grootste gedeelte van het Victorianicer 

in Afrika zal mogelijk 

binnen t wee jaar geheel uitgestor- 

ven Fen enkele tientallen ja- 

ren gc:leden door de wereldvoedselorganisatic 

FAO uitgezette 

roolvis -de Nijlbaars- heeft vrijwel 

allc andere vissoorten uitgeroeid. 

Hij gebrek aan voedsel eten 

de baarzen elkaar nu op. Dit is 

vastgesteld door wetenschappelijke 

onderzockers van de Rijksuni- 

\ eNiteit in Leiden. 

Dr C. Barel van het Zoologisch 

Laboratorium van de Leidse 

uni■ersiteii, lcider van het onderzockproject, 

spreekt van een ecologisehe 

ramp van ongekende omyang. 

Het drama heeft naar zijn 

mening ernstige gevolgen voor de 

voedselvoorziening van de plaatsehjkc 

bcvolking in de omringende 

landen Tanzania, Kenia en Oeganda. 

De mensen klagen nu al Steen 

en been over hun inmiddels vrijwel 

uitgeputte voedselbron. De 

root vis zelf, waarvan cr nu miljoenen 

cxemplaren in het meer rondzwemmen, 

is praktisch niet bruikbaar. 

Waterolifant 

De internationale organisatie 

voor het behoud van de natuur 

IUCN ( International Union for 

the Conservation of Nature) in 

het Zwitserse Gland zal de regeringen 

van de landen die de Nijlbaars 

eveneens willcn uitzetten, 

aanraden hun plannen te laten varen. 

Australie heeft inmiddels laten 

weten naar aanleiding van de 

resultaten van het Leidse onderrock 

van hun voornemen af te 

Fr in! naar de mening van dr. 

Barel snel ingegrepen moeten 

worden. Het ministerie van buitenlandse 

zaken heeft de Leidse 

onderzoekgroep, die al zeven jaar 

in het betrokken gebied werkzaam 

is, een bedrag van 2,5 miljoen 

gulden toegezegd om hun 

werk voort te zetten en naar een 

oplossing te zoeken. 

De FAO had de vis, die een 

gewicht van 150 kilogram kan bereiken 

en daarom „de olifant van 

het water" wordt genoemd, 25 

jaar geleden in het Victoriameer 

uitgezet om de plaatselijke bevolking 

van een nieuwe bron van 

voedzame eiwitten te voorzien. 

Nachtmerrie 

Aanvankelijk leek dit een goed 

idee. Maar in de praktijk is deze 

stap uitgelopen op een nachtmerrie 

voor de Afrikaanse bevolking. 

De mensen eten de Nijlbaars nauwelijks, 

omdat deze veel te vet is. 

De vis moet worden gerookt om 

hem voor consumptie geschikt te 

maken. Een groot probleem is 

echter dat er een groot gebrek 

aan stookhout is. De bossen bevatten 

weliswaar nog voorraden. 

maar deze zouden binnen korte 

tijd praktisch verdwijnen als op 

grote schaal vis gerookt zou gaan 

worden. 

Een andere reden waarom de 

plaatselijke bevolking geen Nijlbaars 

vangt, is dat de visnetten 

onder het gewieht van de „waterolifant" 

bezwijken. Bovendien 

brengt deze vissoort op de markt 

weinig of niets op. 

Botworm 

In het Victoriameer, dat twee 

keer zo groot is als Nederland, 

bevonden zich voorheen ongeveer 

driehonderd vissoorten, waarvan 

enkele alleen in dit meer voorkwamen. 

De Nijlbaars heeft deze 

vissen, die voor de Afrikaanse bevolking 

een waardevolle inkomstenbron 

betekenden, praktisch 

allemaal verzwolgen. 

Er duikt nog een ander probleem 

op, dat een bedreiging voor 

de volksgezondheid betekent. Een 

van de door de Nijlbaars gegeten 

vissoorten hield tot nu toe de verspreiding 

van de voor mensen dodelijke 

ziekte Bilharzia (botworm) 

tegen, door het eten van de waterslak, 

die de gevaarlijkel virus 

draagt. 

Nu er voor de gulzige „waterolifant" 

bijna niets meer te eten 

is, begint de Nijlbaars aan het oppeuzelen 

van soortgenoten. Op 

die manier roeit deze vissoort 

zichzelf uit, aldus de projectleider. 

Vraatzucht 

De Leidse onderzoekers hebben 

geconstateerd dat in het deel 

van het Victoriameer, dat tot Kenia 

behoort, al bijna geen vis 

meer voorkomt. Het zal niet meer 

dan een paar jaar duren voordat 

ook de rest vim het meer aan de 

vraatzucht van de Nijlbaars ten 

prooi is gevallen, die dan zelf 

evenmin overlevingskansen heeft. 

De natuur wordt verder uit zijn 

evenwicht gebracht doordat allerlei 

kleinere diersoorten, zoals 

slakken, zich ongestoord kunnen 

vermenigvuldigen. Vroeger werden 

zij verorberd door de oorspronkelijke 

kleinere vissoorten. 

De Nijlbaars heeft er geen belangstelling 

voor. Op den duur 

zullen overmatig grote hoeveelheden 

van dit soort levendc organismen 

ontstaan. Wat de gevolgen 

daarvan zijn staat nog niet vast. 

(ANP) 

nRc ikarladAlaci 

dec. • 85

MCL.C.C..-C\r\Thn4'11t.C■ 

"3 ` I ti an 

Eten Afrilwanse vis kan voedseldrama helpen oplossen 

,Zet nijlbaars op menukaart" 

UTRECHT — Door de nijlbaars op het 

menu te plaatsen kan ons land meehelpen 

aan de oplossing van een door een Leidse 

onderzoekgroep ontdekte Afrikaanse 

voedseldrama. Deze vorm van Antwikkelingshulp" 

is voor de visliefhebber bovendien 

zeer aantrekkelijk, want vooral de 

jongere vis is bijzonder smakelijk en heeft 

niet de laffe en grondige smaak van andere 

zoetwatervissen. ' 

Dit zegt importeur S. de Heij van de Utrechtse 

onderneming Delphi, die deze maand een campagne 

begint om de vis in ons land en daarna ook in 

West-Duitsland, Oostenrijk en Frankrijk te introduceren. 

Het is volgens hem de enige manier om de 

bevolking rond het Victoriameer van de voor haar 

schadelijke en moeilijk bruikbare roofvis af te helpen. 

Dr. C. Barel van het zoOlogisch laboratorium 

van de Leidse universiteit, leider van het onderzoekproject, 

ziet in het wegvangen van de grootste 

baars ter wereld uit het uitgestrekte meer de enige 

mogelijkheid de plaatselijke bevolking in de omringende 

landen Tanzania, Kenia en Oeganda van 

haar nachtmerrie te verlossen. De in de jaren zestig 

uitgezette Victoriabaars heeft de Afrikanen 

door het opeten van de overige vissoorten van hun 

oorspronkelijke voedselbron beroofd. 

Te vet 

De mensen rond het Victoriameer eten de nijlbaars, 

of wel nijlkakap genoemd, zelf nauwelijks. 

De volwassen vissen zijn te vet. De kleinere vissen 

zijn weliswaar goed eetbaar, maar moeilijk te conserveren. 

Als &,,tvolg van een gebrek aan stookhout 

beschikt de plaatselijke bevolking niet over de mogelijkheid 

de vis door roken goed te houden. Bovendien 

is de stevig gebouwde „koning der Afrikaanse 

vissen", die een lengte van 1.80 meter en 

een gewicht van 120 kilogram kan bereiken. voor 

de Afrikaanse visser met zijn primitieve middelen 

moeilijk te vangen. 

Op het ogenblik is er in Kenia al een firma die de 

nijlbaars vangt, irivriest en naar Nederland exporteert. 

Drs. J. Hosselet van Delphi zegt , clat de roofvis 

tot een gewicht van tien kilo een delicatesse is. 

,De eigenaar van een Utrechts restaurant, F. Roderlburg, 

die het eerst kennis heeft kunnen maken 

met de Afrikaanse reus onder de vissen, vindt het 

vlees van een perfecte kwaliteit en noemt de baars 

een aanwinst voor de Nederlandse keuken. De 

pact 

chef-koks van twee andere bekende restaurants in 

Amsterdam en Oisterwijk zijn na keuring eveneens 

goed te spreken over de kwaliteit van de Victoriabaars. 

Visit, 

eel 

Ook het TNO-instituut voor visserijprodukten 

vindt. de vis, die een hoog eiwitgehalte heeft en 

weinig vet bevat, zeer goed eetbaar. Dit geldt echter 

niet voor meer volwassen vissen boven de lien 

kilogram, die een veel hoger vetgehalte hebben. 

Deze vissen kunnen volgens Hosselet betel- verwerkt 

worden tot vismeel. onder andere te gebruiken 

als kippevoer. Hij heeft daarom bij het ministerie 

van economische zaken een aanvraag iutediend 

voor een studie naar de haalbaarheid van 

een dergelijk project. 

De van boven donkerbruine. olijfgroene of grijze 

baars met een zilverkleurige bulk. gedijt bijzonder 

goed in het onvervuilde en zuurstof- en voedselrijke 

Victoriameer. De oorspronkelijk uit zee afkomstige 

vis stond bij de oude Egyptenaren in hoog 

aanzien. In de plaats Esneh werd hij destijds als 

een godheid aanbeden en na zijn dood .gemummificeerd. 

Zijn afbeelding is in vele Egyptische graven 

terug te vinden. Zelfs de Grieken beeldden hem later 

af op hun munten.

- 33 - 

PLynneen - 13 

Vim . "8 

PAGINA 10 

Nillbaars bier 

opeten om Afrika 

te helpen 

UTRECHT — De enige 

manier om de bevolking in 

de rond het Victoriameer 

liggende landen van dc voor 

haar schadelijke en moeilijk 

bruikbare nijlbaars at te 

helpen, is de vis weg te vangen 

en hier op te eten. 

Het Utrechtse bedrijf 

Delphi begint deze maand 

een campagne om deze roofvis 

in de keukens in ons land 

en daarna ook in West-Duitsland, 

Oostenrijk en Frankrijk 

te introduceren. 

Volgens dr. C. Barel, van 

het zoologisch laboratorium 

van de universiteit in Leiden, 

die het onderzoek naar 

de nijlbaars — de grootste 

baars ter wereld — heeft geleid, 

is wegvangen de enige 

mogelijkheid om Tanzania. 

Kenia en Oeganda van een 

nachtmerrie te verlossen. 

Te vet 

De in de jaren zestig uitgezette 

baars heeft de Afrikanen 

door het opeten van de 

overige vissoorten van hun 

oorspronkelijke voedselbron 

beroofd. De mensen rond het 

Victoriameer eten de nijlbaars 

zelf nauwelijks. De 

volwassen vissen zijn te vet. 

De kleinere vissen zijn goed 

eetbaar maar moeilijk te 

conserveren. 

Bij gebrek aan stookhout 

kan de plaatselijke bevolking 

de vis niet conserveren 

door hem te roken. Bovendien 

is de stevig gebouwde 

baars, die een lengte van 1,80 

meter en een gewicht van 

120 kilo kan bereiken, voor 

de Afrikaanse visser met 

zijn primitieve middelen 

moeilijk te vangen. 

In Kenia is er inmiddels 

een bedrijf dat de nijlbaars 

vangt, invriest en naar Nederland 

exporteert. Importeur 

S. de Heij noemt het 

eten van de nijlbaars een 

aantrekkelijke vorm van 

ontwikkelingshulp: „Vooral 

de jongere vis is bijzonder 

smakelijk en heeft niet de 

laffe of gronderige smaak 

van andere zoetwatervissen." 

Drs. J. Hosselet van Del-, 

phi: „De roofvis is tot een gewicht 

van tien kilo een delicatesse." 

Ook het TNO-instituut 

voor visserijprodukten' 

vindt de vis, die een hoog. 

eiwitgehalte heeft en weinig 

vet bevat, zeer goed eetbaar.■ 

Dat geldt niet voor de( 

zwaardere vissen, die een' 

veel hoger vetgehalte heb-, 

ben. 

Kippevoer 

Hosselet: „Die vissen kunnen 

beter worden verwerkt. 

tot vismeel, onder meer te 

gebruiken als kippevoer." 

Bij het ministerie van economische 

zaken is een aanvraag 

ingediend voor een 

studie naar de haalbaarheid 

van een dergelijk project. 

De van boven donkerbruine, 

olijfgroene of grijze 

baars met een zilverkleurige 

buik gedijt goed in het on-• 

vervuilde en zuurstof- en 

voedselrijke Victoriameer. 

De oorspronkelijk uit zee afkomstige 

vis stond bij de 

oude Egyptenaren in hoOg' 

aanzien en werd destijds als 

een godheid aanbeden.

zaterdag 4 januari 1986 

Fatale prosf: driehonderd unieke 

vissoorten met 

uitsterven bed reigd 

Tot voor kort scheen het zich alleen maar te kunnen 

afspelen in een lugubere horrorfilm, maar in midden- 

Afrika is het de afgelopen jaren allemaal echt gebeurd. 

In het bekende Victoriameer, sinds mensenheugenis 

verblijfplaats van talloze fraaie en nuttige 

visjes, regeert sinds enkele jaren de Nijlbaars: een 

vraatzuchtige rover van 150 kilogram en bijna twee 

meter lengte. 

Verbijsterde biologen van 

de universiteit in Leiden, 

die het proces van dichtbij 

hebben gadegeslagen, 

spreken van een ramp 

van ongekende omvang. 

Voor tienduizenden vissers 

langs het meer is de 

invasie van de Nijlbaars 

een catastrofe. 

Vanuit Leiden wordt — 

met steun van Ontwikke- 

lingssamenwerking — 

een tegenaanval beraamd... 

DE TELEGRAAF 

• DE NIJLBAARS. Al. son wort rouzoatohmalgsw roast 

NJ door hat VIctorlamoor, waarbll h11 anal 

Wiles vorzwolgt die BB op zlin 

wog topookomt. 

• ILLUSTRATIE: 

KEES VAN DE NES 

NIJLBAARS ZAAIT DOOD EN 

VERDERF IN VICTORIAMEER

e4.gfie' 

ty/ 

V 

LEIDEN, zaterdag 

OOR DRS. FRANS WITTEN, bioloog aan 

de universiteit van Leiden, moet het echt 

schrikken zijn geweest! Twee jaar geleden deed hij 

met enkele plaatselijke vissers een proefvangst op 

het Victoriameer in midden-Afrika, met een oppervlakte 

van tweemaal Nederland, bijna het grootste 

ter wereld. 

door MARTIN MENSING 

De vangt ijd zoo voldoende 

i.ijn geweest voor een opbrengst 

van honderdduizenden 

kleine visjes, maar op 

een bovenkamer in de WOfling 

van collega-bioloog Kees 

Barel vraagt hij verbijsterd: 

„Weet je hoeveel stuks we 

die middag hebben gevangen? 

Two •...!" 

Studs enkele jaren speelt 

rich in het Victoriameer, dat 

wordt begrensd door Tanzania, 

Kenia en Oeganda, een 

drama at dat door de biologen 

wordt aangeduid ids 6en van 

de ergste in z'n snort uit de 

geschiecienis. 

Stofzuiger 

Frans Witten, met een 

pineg Nederlandse hiologen in 

het kader van ontwikkelingshulp 

sedert enkele jaren regelmatig 

voor onderroek in 

Afrika: In 1951 kwamen de 

MENU 

van de dag 

door MIA SNELDER 

PATE MET WARME TOAST 

••• 

MILANESE 

KALFSROLLETJES 

SCHORSENEREN 

KNOFLOOKSPAGHETTI 

••• 

VRUCHTENSLA 

MET ZURE ROOM 

Wines° kallsrollettes 4 dun 

(ntgaslagen 5:Ms:whoa:01s • 75 9 

note, of matganne • 2 koppelever• 

- 40 g bacon - 4 toosttes 2 

entlepols Parmezdanse kdas 2 

volt:vas genakte pendsche - co 

:out pepet nootmuskadt - 4 

saltchldadies of kk theeletkel ge- 

(*anode Sdite - 4 stnally plaktes 

ontinitspck • 2 ectlopels motsala of 

shorty 2 entlepels ware kinjn. 

Wolf de schnit,els in met peper 

en zool Smelt I lopel hotnr so teak 

fie dnotnwIrlen fjesneden 

■Iaar 

eerste alarmerende berichten. 

Ongeruste vissers in Kenia 

klopten hij ons aan met de 

hoodschap: jullie moeten loch 

eons komen kijken, bij ons 

geheurt jets heel bijzonders. 

En.., of dal hijzonder was! 

Van de fraaie en volstrekt 

unlace visstand ter plaatse 

was vrijwel niets meer over. 

Het meet word daar volledig 

beheerst door de vraatzuchtige 

nijlbaars die met opengesperde 

bek als een wort reuzenstofzuiger 

door het water 

mast en alle visjes verzwelgt 

die op zijn weg komen. De 

bases gaat zo gulzig tekeer 

dat hij niet zelden in zijn 

prooi stikt. 

Nog maar korte tijd later 

werd de rover ook elders in 

het immense moor ontdekt en 

in eon tijdsbestek van nog 

maar enkele jaren is het aantal 

explosief gegroeid en volgens 

heel voorziehtige schattingen 

wordt het meer nu 

overwoekerd door vele miljoenen 

nijlbaarzen die een 

ware slachting aanrichten." 

Behalve your de vissers die 

met tienduizenden afhankc 

lijk zijn van de vangst van de 

kleine vissen uit het meer is 

de ontwikkeling ook voor de 

wetenschap rampzalig. 

Kees Bard, hoofddocent in 

Leiden en met Frans Witten 

visdeskundige hij uitstek: 

„Over het Victoriameer en 

en hewoners was feitelijk 

rimer heel weinig hekend. Bij 

een ondermek dal we ruim 

lien jaar geleden (Cr plaatse 

zijn begonnen vielen we van 

de one verbazing in de andere. 

(let meer block niet mm. 

der dan 300 vissoorten to bevalten, 

een absoluut unicorn 

in de wereld. Voor de hevolking 

rond het meer leveren de 

vissen — waarvan de meeste 

de lien centimeter niet to ho. 

von gaan — een good produkt 

op dat gemakkelijk is to vangen 

en zich aan de wal met 

weinig middelen m at Connerveren." 

Voor de deskundigen is het 

onduidelijk hoe de nijlbaars 

in het Victoriameer is terecht 

gekomen. Kees Bard: „Er 

zijn diverse theorieen ontwikkeld, 

maar het blijft gissen. 

Ooit is er in de omgeving 

van het meer in Oeganda een 

proefstation met nijlbaarzen 

ingericht. Er is Men geexperimenteerd 

omdat goedwillende 

amateurs — tegen 

klemmende adviezen in — 

meenden dat de vissers een 

zwaardere en vleziger vis wet 

op prijs zotiden stellen. Het is 

mogelijk dat onbekenden de 

baars toch uiteindelijk hebben 

uitgeret of dat hij tijdens 

overstromingen via de moerassen 

op eigen kracht een 

weg naar het meer heeft gevonden. 

Be vraag is op dit 

moment trouwens niet zo 

reer hoe hij or is gekomen, als 

wet hoe zijn verwoestende 

opmars tot staan moot worden 

gebracht. 

Nu al zijn grote delen van 

• Kees Bevel on Frans Witten 

(inks) .... proberen om argent' 

In de levenacyclus van de nijibeers 

banner+ to dringen teneinde 

son zwakke sehekel to 

ontdekken om de voortolan. 

tie% to onderbreken"... 

het rimer leeggevreten en dat 

hetekent voor de vissers die 

gewend zijn met kano's uit te 

varen een regelrechte ramp. 

Tegen de formidahele kracht 

van de nijlbaars zijn ze niet 

opgewassen omdat hij de simpele 

netten vernielt en wanneer 

hij loch op grote schaal 

zou worden gevangen, is het 

voor de plaalselijke hevolking 

nog vrijwel onmogelijk om de 

kolossale vis to conserveren. 

Vanuit Nederland worden 

plannen ontwikkeld om 

zwaarder materieel tegen de 

nijlbaars in te zetten en de 

bevolking in het vangen on 

verwerken to trainen." 

In de lien jaar van zijn 

leven zet de nijlbaars miljoenen 

eitjes at die gemakkelijk 

aarden en rich zonder verdere 

hulp ontwikkelen. Daarmee 

is de explosieve greet 

van het bestand in de afgelopen 

jaren verklaard. Misschien 

vormt de eigenlijke 

populatie van het meer dan 

maar enkele jaren een rijke 

voedselbron voor de rover. 

Zwakke schakel 

Kees Bare!' „Wanneer 

straks she leven is verdwenen 

zullen de vissen zich tegen 

elkaar keren en die situatie 

dient zich nu al aan. Behalve 

een intensieve jacht op 

de vis — die als een culinaire 

lekkernij under de troetelnaam 

„victoriabaars" vanuit 

Nederland wordt gedistri- 

bueerd — moeten we proberen 

om ergens in de levenscyclus 

van de nijlbaars binnen 

te dringen om daar een zwakke 

schakel te ontdekken. 

waar de kringloop van de 

voortplanting kan worden onderbroken. 

In alle haast is 

een Leidse bioloog rich aan 

het opwerken tot nijIbaarsdeskundige, 

want echte specialisten 

op dat gebied zijn er 

eigenlijk nog niet." 

De reeente publication van 

de Leidse biologen hebben 

overal in de wereld voor groot 

alarm gezorgd on de betrokkenen 

worden overladen met 

vragen en adviezen. Daarhij 

was ook een hedankje nit Australii, 

waar op het allerlaat- 

Leidse 

biologen 

zoeken naar' 

mantier om 

uitbreticling 

ramp tegen 

te gaan 

ste ogenblik kon worden 

voorkomen dat de nijlbaars 

terwille van de sportvisserij 

in een druk bezocht meer zou 

worden uitgezet. 

Kees Barel: „De vissen 

stonden al voor verzending 

klaar. Hoe fataal een dergelijk 

experiment kan uitpakken 

zou men trouwens juist 

in Australie moeten weten. 

Daar is begin deze eeuw omwille 

van een groepje sportieve 

Britten die zo nodig wilden 

jagen een aantal konijnen uitgezet. 

In een tijdsbestek van 

enkele jaren dreigde het continent 

door de dieren onder 

de voet te worden gelopen. 

Aan die dreiging is een einde 

gemaakt met de verspreiding 

van een dodelijke ziekte onder 

de konijnen." 

Noodlijdend 

Wat ons betreft is de bisamrat 

een ongewenste en 

maar moeilijk te bestrijden 

indringer waarvan worth 

aangenomen dat hij ooit uit 

een kwekerij is ontsnapt. In 

het Victoriameer beginnen 

intus.sen ook de oevers de 

sporen van de hegemonie van 

de nijlbaars te vertonen. 

Slakken, algen en plankton 

dat als voedsel voor de kleinere 

vissen client, blijft onaangeroerd 

en woekert onbelemmerd 

voort. Be noodlijdende 

vissers zijn hun voedsel en 

bun broodwinning kwijt. 

Eon hevig verontruste Kees 

Barel: „Terecht maken we 

ons grote zorgen over het verdwijnen 

van de neushoorn, de 

panda en de Indische olifant, 

maar in midden-Afriks wordt 

een stintsl van niet minder 

dan 300 vissoorten, die nergens 

anders ter wereld voorkomen, 

nu met uitroeiing be- 

dreigd..."

BINNENLAND kozideeeottutat DONDERDAG 301ANUARI 1986 PAG1NA 16 : 

NA 1NITIATIEF LEIDSE BIOLOGEN: 

Nederland voorop bij reddingvisstand inVictoriamcer 

LEIDEN — Nederlandse 

ontwik kelingswerkers, 

visserij-deskundigen en 

biologen gaan een belang- 

rijke rol spelen in een 

reddingsplan voor de vis- 

stand in het Victoriameer 

in Oost-Afrika. De actie 

begint nog dit jaar en be- 

heist het vangen van zo- 

veel mogelijk Nijlbaarzen, 

roorvissen die alle andece 

vissoorten dreigen uit te 

roeien. Het plan, een initi- 

atief van Leidse biologen, 

is gisteren uitgewerkt tij- 

dens een vergadering op 

de universiteit in die 

plaats door vertegenwoor- 

digers van het ministerie 

van ontwikkelingssamen- 

werking, de Europese Ge- 

meenschap, de wereld- 

voedselorganisatie FAO 

en het Tanzaniaanse mi- 

nisterie van visserij. 

Minister Schoo van ontwikkelingssamenwerking 

zal naar 

verwachting enige miljoenen 

guldens beschikbaar stellen 

voor het projekt, dat vooral de 

intrcaluctie van honderdduizenden 

speciale visnetten voor 

de Oegandese. Keniaanse en 

Tanzaniaanse vissers behelst. 

Die . dure netten, elders in de 

wereld gebruikt voor het vangen 

van haaien, moeten de 

A f rikaanse vissers in staat 

stellen de vale tientallen kilos 

wegende Nijlbaarzen binnen 

te halen. De netten worden gemaakt 

van een seer sterke 

kunststof. Het is vrijwel zeker 

dat een Nederlandse firma de 

grote miljoenenorder voor de 

levering van dit materiaal gaat 

binnenslepen. 

Roof v issen 

„Met de huidige uitrusting 

lukt het de vissers nooit orde 

op zaken te stellen. Er zwemmen 

nu at miljoenen van die 

roofvissen rond en als het reddingsplan 

dit jaar niet meer 

van de grond komt, vrees ik 

dat we te laat komen", aldus 

de Leidse bioloog dr. C. Barel, 

die jarenlang onderzoek heeft 

gedaan naar de situatie in het 

Victoriameer. 

Wie de Nijlbaars daar al dan 

niet per ongeluk heeft losgelaten 

weet niemand met zekerheld, 

maar dat de gevolgen 

daarvan desastreus dreigen te 

worden is sinds kort wet bekend. 

„Als niemand ingrijpt, 

eat er een ramp gebeuren", zo 

waarschuwde dr. Barel on- 

langs in een interview met 

deze krant. 

Met de reddingsactie wit men 

voorkomen dat de roofvissen 

de kans krijgen zoveel te eten 

dat de voedselvoorziening van 

de honderdduizenden Afrika- 

nen rond het meer (tweemaal 

so groot als Nederland) in ge- 

De Nljlbaars 

vormt een grote 

bedreigIng 

voor de vlsstand 

In het 

Victoria-meet 

In °oat-Alas, 

rneldden Laidse 

biologen In 

decomber. 

Met Neder- 

landse ontvdkkelingsgelden 

wordt dear 

Heist nog dlt 

jeer lets aan 

gedaan. 

vaar komt. „Dan komt de ei- 

witstroom in gevaar", vreest 

dr. Bare!. „De baars eet de vis- 

sen op die zich voeden met de 

eiwitbronnen in het niter, soale 

slakken en algen. Ala die 

vissen verdwijnen, worden the 

eiwitten ook niet meer omgeset 

in een voor de bevoiking 

eetbare vorm. Dot betekent 

een verschraling van het 

voedselpakket van de bevolking. 

Dan is er trouwens ook 

voor de Nijibaars geen via 

meer en gain die zich voeden 

met z'n eigen jongen en met 

de garnalen in het meer, net 

zolang totdat ook die verdwenen 

zijn", aldus Barel. 

Jagen 

Wti bet plan darn, den most 

de bevoliting in staat gesteld 

worden om met succes op de 

vissen te jagen. „De kleinere 

exemplaren worden al door de 

mensen rond het meer gy , geten. 

De grote worden in Leepjes 

gesneden, gedroogd en 

doorverkocht. De houdbaarheld 

van de via is nog vrii beperkt, 

maar daar wordt aan 

gewerkt. De verandering In de 

eetgewoonten van de bevolking 

komt op gang", constateert 

Barel. 

Als het plan wordt uitgevoerd. 

gaan visserijdeskundigen van 

de EG naar Afrika om daar de 

opleiding te verzorgen van de 

visserijbeheerders van later. 

„De Afrikanen kunnen dan 

self de weak blijven control& 

ren als wij er weg zijn. ik heb 

het Ides dat de Linden aan het 

meer Inmiddels doordrongen 

zijn van de ernst van de situa4 

tie. Ze hebben all. medewert 

king toegezegd", aldus Bare. , 

Redding 

De netten die nodig zijn VOOf 

de redding van dm vacanthet 

Victoriameer zUlen soveel 

mogelijk in Tanzania worden 

gemaakt. De twee lokaie net. 

tenfabrIeken moeten voor het 

karwei flink worden flange. 

past. een karwei waarbij gebruik 

wordt gemaakt van Nederlandse 

expertise. Deskundigen 

uit de visserij gaan so snel 

mogelijk met ontwikkelingswerkers 

near Tanzania om 

deze modernisering te begeleiden. 

Tot deze ombouw van de 

fabrieken achter de rug is zullen 

Nederlandse bedrijven orders 

krijgen om de estate duizenden 

netten te leveren. 

Wanneer de jacht op de NW- 

bears eenmaal is geopend, 

worden de effecten van de 

ingreep nauwiettend gevolgd 

door de Leidse biologen. De 

wereldvoedseiorganisatie FAO 

zorgt dat regeringen van de 

landen rond het meer regelmatig 

bifeen komen om de 

voortgang te bespreken. ' 

ARJEN AN DER SAR

De nijibaars, een uitgezette 

roolvis, staat op het punt een 

ecologische ramp te veroorzaken 

in het Victoriameer. 

De baars vrect alle lokale.vis 

weg, waardoor de visconsumptie 

in Oeganda, Kenia 

en Tanzania in gevaar komt. 

Afgehapen dinsdag vond in 

Leiden een conferentie 

plaats met vertegenwoordigers 

van de wereldgezondheidsorganisatie, 

de Europese 

gemeenschap, Tanzania, 

Kenia en cnige biologen van 

de Rijksuniversiteit Leiden. 

Besloten werd op korte termijn 

dc nijlbaars selectief 

weg te vangen met kieuwnetten. 

Dezc kieuwnetten 

moeten door de plaatselijke 

bevolking zelf gebruikt worden. 

Een steunprogramma 

hiervoor is in voorbereiding. 

Margreet Wesseling 

Drs. Ft. Weserling is verbonden oan her eat... 

etch laboratoriton van de Ittiktuniversiieit Leiden. 

In Nederland kunnen wij sinds kort 

bij een pear vooruitstrevende restaurants 

Victoriabaars eten. De vis beet 

officieel Nijlbaars (Lams niloticus). 

Zijn commercieel fris aandoende 

naam 'Victoriabaars is nogal mislcidend. 

Het is wcliswaar een bears maar 

juist in het Victoriameer hoort hij van 

nature niet thuis. Het is de grootste 

zoetwatervis van Afrika en hij komt 

onder andere voor in de Nij[delta, de 

Niger en de Kongo, en in enige Afrikaanse 

meren. 

De Nijlbaars is een echte roofvis, zijn 

bek is voorzien van vole rijen kleine 

scherpe tandjes waarmee hij naast garnaal 

uitsluitend vis vangt. Hi) legt miljoenen 

eitjes per jaar en de jonge nijlbaarsjes 

die van plankton !even 

groeien in het Victoriameer op in een 

waar voedselparadijs. Zij kunnen zo 

tang worden als eon mens en wegen 

dan ongeveer 120 kg. 

De Nijlbaars mag dan op het punt 

staan opnieuw een culinair succes to 

wordcn, in het Victoriameer, waar hij 

door de mens is ingevoerd, is hij er de 

oorzaak van dal een unieke verzameling 

van vissoorten op het punt sleet 

uit to sterven. 

Wij mocten on., het Victoriameer 

voorstellen als ten grote algensoep onder 

dc tropcnzon. Algen zijn de primaine 

eiwitproducenten in het water, 

order invloed van het zonlicht rotten 

zil de voedingsstoffen in het water om 

Een nljlbaars temidden mu de elehlkles. Door bet vareeldl Ii grootte Inui hij met 

behulp van selectleve netten wanks weggennpa. 

NIJLBAAR 

Afrika's grootste binnenzee 

leeggegeten door uitgezette 

roofvis 

in eiwit. Algen vormen eon voedselbron 

voor zoeplankton (dierlijk plankton), 

voor insectelarven, garnalen en 

slakken. 

Zelfs dode algen worden benut, want 

or komen in het Victoriameer visjes 

voor die uitsluitend leven van dode algen 

op de bodem van het meer. Dat is 

slechts een soort uit de grote groep 

haplochrominen, kleine baarsachtip 

visjes die met een enorme variatie in 

soorten het Victoriameer bevolken. Er 

zijn op dit moment 300 soorten bekend 

die alle tot 66n familie behoren: 

de Cichliden. Misschien zijn het wel 

500 soorten want het Victoriameer, 

dat twee keer no groot is an Nederland, 

is nog lang niet volledig geinventariseerd. 

In die andere moron komen 

vent minder soorten voor. 

Er heeft zich in het Victoriameer, dat 

pas driekwart miljoen jaar oud is (geologisch 

gezien is dat heel jong), een 

Leer evenwicht ontwikkeld. Alto dankbare 

en ondenkbare voedselbronnen 

worden benut on uneindelijk omgezet 

in visse-eiwit. 

In Afrika, waar vlees schaars is on 

voor grote groepen van de bevolking 

veel to dour, hecrsen enorme ciwittekorten. 

Het is dun van het grootste 

belang optimaal gebruik to maken van 

de voorraadschuur met makkelijk verkrijgbare 

eiwitten die het Victoriamoor 

rijk is. En dat doct men ook. 

De plaatselijke bevolking vist voornamelijk 

met kleine kano-achtige bootjes. 

Hiermee worden cenvoudige 

'staande netten' uitgezet die twaalf 

uur later worden opgehaald. Jarenlang 

word vooral op tilapia gevist, een Met 

to kleine vis (ongeveer 1 kg), ook uit 

de Cichlidenfanulie, die overal in de 

tropen bekend is on algemeen beschouwd 

wordt als de lekkerste zoetwatervis. 

Eet- en duo ook vanptgewoonten worden 

stork bepaald door de tradition 

van de venclullende stammen. De Sukumastam 

in bet Mwanza-gebied bijvoorbeeld 

is ervan overtuigd dat je onvruchtbaar 

wordt van het eten van . 

lorigvissen. Doze pow eiwitrijke vis 

blijft hier dun ongebruikt, terwij1 diezelfde 

longvis bij de Luo-stam in Kenia 

juist geweldig populair is. Beter 

daar ungeroeui door de Nijlbaars. 

moor to bieden haft. Toots de tilepiavangsten 

terugliepen en de gevanmeer 

to bieden heeft. Teen de iltilapiavangsten 

terugliepen en de gevangen 

vis steeds kleiner word, maakte 

men vanzelfsprekend de mazen van de 

netten Weiner. Nu werden naast de tilapia 

ineens tevens de kleinere haplochrominen 

gevangen on wet in grote 

hoeveelheden. Aanvankelijk kwam 

niemand op de gedachte no to eten en 

vond men ze net good genoeg voor 

kippevoer. De hoeveelheden waren 

echter enorm en aan het eind van de 

jaren '60 werden zelfs enkele trawlers 

ingezet. De vlsjes gingen nut de viameelfabriek 

of werden op ijs our afplegen 

dorpen in het binnenland gebracht. 

Ze bleken best to eten, makkelijk 

to verwerken on werden zeer p0pubic. 

In Kenia had men al corder in de goten 

dat de haplochrominen goed voor 

consumptie geschikt zijn. De handel 

was daar voor non groot deel in !linden 

van de vrouwen, die een eigen. 

bran van inkomsten good kunnen gebruiken: 

Do vrouwen narnen de visjes 

van de vissers in ontvangst, droogden 

no snot gedurende 66n dag in de non 

on brachten no later in rnanden near 

de dichtstbijzifinde markt. 

In het begin van de jaren '80 zakte de 

economic snel in. Met bet zeldzaam 

worden van de wat grotere vissen stegen 

de prijzen. Het gevolg is dat de 

aanvankelijk onaantrekkelijke kleine 

haplochrominen no niet moor gemist 

kunnen worden. Met vecl kleinschalige 

visserij rondom het moor zou het 

visbestand in het Victoriameer heel 

good oogstbaar kunnen blijven. De 

vangsten worden door natuurlijke nonwas 

voldoende aangevuld. 

Ongeveer 25 jaar geleden vatte men 

(wie precies volt niet meer to achterhalen) 

het oude idee op, de bevolking 

to helpen aan con mooie grote eiwitrijke 

vis: de Nijlbaars. 

Tegen het, zonder voorafgaand onderzoek, 

uitzetten van vreemde vissoorten 

is ook destijds al gewaarschuwd, onder 

moor door de autoriteit op het gebied 

van de Cichliden in de Afrikaanse meren: 

de Brit Dr. Geoffrey Fryer. 

In het noord-oostelijk deel van het 

Victoriameer heeft de Nijlbaars reeds 

z6 toegeslagen dat alle haplochrominen 

zijn uitgeroeid. In de Mwanzagolf 

in het uiterste zuiden, wear drie jaar 

gcleden nog nauwelijks eon Nij!bears 

gcvangen word, is hij nu in schrikbarondo 

hoeveelheden aanwezig. Ook nu 

past de bevolking zich eats. Aanvankelijk 

vond men vooral de grotcre Nijlbaarzen 

(boven 60 cm) vanwege bet 

veto vet Inn to eten, mast in een land 

waar bait- en braadvet schism is, vindt 

men door wet iota op. Men snijdt het 

vet uit de vis, de vis wordt gedroogd 

in de zon, daarna in moten gesneden 

on in zijn eigen vet gebakken. Overal 

longs de weg on bij stations worden no 

gefrituurde mootjes Nijlbaars to koop 

relatief goedkope vissen worden per 

bus en per train tot 400 km bet binnenland 

in gebracht on tor plekke in 

stukken van een pond gebakken on 

verkocht. 

Meer hoe tang kan dit duren? Wit nil 

or gebeuren als de Nijlbaars over Den 

of twee jaar het bole moor heat leeggegeten?, 

De enige natuurlijke vijand van de 

Nijlbaars is de mens on zelfs die is 

niet good toegerust om hem to vangen. 

Voor het op grote schaal vangen van 

de Nijlbaars zou eon vloot moderne 

trawlers die dure brandstof gebruikt, 

nodig zijn. 

Biologen van de Leidse universiteit 

(verenigd in het Haplochromis Ecology 

Survey Team), die samen met de 

FAO aan visserijprojecten in het Victoriameer 

werken, hebben eon .beter 

idee. 

Men is een subtiel plan am n het ontwikkelen 

om de viutand in het moor 

op peil te houden door middel van 

kleinschalige visserij die beter past bij 

het karakter van het land. Het moot 

mogelijk zijn met groottnazige netten 

en wat grotere zeilboten de NijIbauzen 

voor eon groot deel to vangen nodes 

een zeker evenwicht met de haplochrominen 

wordt bereikt. 

Zogenaamde kieuwnetten met een 

maaswijdte van 15 tot 25 centimeter 

zijn zeer geschikt om de grote nijlbears 

selectief weg to vangen, terwij1 

de cichliden or gemakkelijk doorheen 

kunnen. Doze kieuwnetten zouden 

met enige oefening door de plaatselijke 

bevolking gemaakt kunnen worden. 

Thans is het no dat de visnetten op 

een primitieve wijze in elkaar worden 

geknoopt van uiteengerafeld touw. 

Wanneer de kieuwnetten to kostbaar 

zijn voor de bevolking, zouden op een 

of andere manier doze netten beachikbaar 

moeten worden gesteld. 

De wereldvoedselorganisatie en de 

Europese .gemeenschap willen ook dat 

de visserninstituten in de drie landen 

die het Victoriameer omringen, 

Oeganda, Tanzania en Kenia, snot verbeterd 

worden. Visserijbiologen moeten 

het reusachtige moor onderzoeken 

op de schadc die is aangericht. Wat 

tot dusverre bekend is, word weinig 

systematische verzameld. Niettemin 

duiden de schaarse gegeeena op eon 

ecologische ramp. 

Het is niet onwaarschijnlijk dat Nederland 

als eerste een helpende hand 

zal bieden. Tanzania wordt at geruime 

tijd gesteund door het ministerie van 

ontwikkelingssamenwerking, on het is 

juist Tanzania dat zeer grate visserijbelangen 

heeft. Gisteron had de Tanzaniaanse 

directeur generaal voor visserijzaken 

P. 0. J. Bwantondi een onderhoud 

met de Nederlandse overheld. 

In ieder geval moeten de Haplochrominen, 

ten uniekc groep vissen, voor 

de wetenschap behouden blijven, dear 

zijn geleerden uit alit delen van de 

wereld het over eons.

- 38 - 

Vraatzuchtige nijlbaars 

Victoriameer 

bedreigt voedselket 

De nijlbaars zorgt voor grote problemen in het Victoriameer. 

Deze grootste Afrikaanse zoetwatervis bedreigt door z'n vraatzucht de visvangst van 

de omwonende bevolking. Onderzoekers studeren op een oplossing. 

Zoals het een koning betaamt, is er een 

stad naar hem vernoemd. Hij boezemt 

zowel respect als schrik in en er doen 

allerlei verhalen over hem de ronde. Momenteel 

is hij op oorlogspad en waar hij 

verschijnt veroorzaakt hij problemen. 

Slechts op het bord van fijnproevers 

ontlokt hij een goedkeurend gemompel: 

de koning der Afrikaanse vissen, de Lates 

Niloticus. 

"Niet te vergelijken met andere vissen, 

een eigen fijne smaak; goed stevig visviees," 

luidt de mening van een gerenommeerde 

chefkok. "Een rover van de eerste 

orde, een ramp voor zijn omgeving," 

zegt daarentegen een bioloog, terwiji een 

visserijprodukt-deskundige het heeft 

over een mooie, niet vette vis met veel 

eiwit, waar veel mee te doen is. 

De vis waar het allemaal om draait, is de 

nijlbaars, de grootste Afrikaanse zoetwate,rvis. 

Bij de oude Egyptenaren stond hij 

in hoog aanzien; hij is dan ook vaak 

afgebeeld op grafschilderingen en munten, 

ook door de Grieken. In Esneh, een 

stad in het noorden van Egypte, werd hij 

zelfs als god aanbeden, de reden waarom 

Godelief Nieuwendijk 

de Grieken deze stad naar hem noemden: 

Latopolis. 

De nijlbaars of nijIkakap krijgt de laatste 

tijd een slechte pers. Dat komt omdat hij 

alles opvreet wat hem voor de bek komt, 

daarbij uitstekend gedijt en met de dag in 

aantal toeneemt. Daar kan geen visbestand 

tegenop, zelfs niet in het Victoriameer, 

dat toch drie keer zo groot is als 

Nederland. 

Visvangsten kleiner 

Een paar jaar geleden al waarschuwden 

Leidse biologen, die sinds 1977 permanent 

een onderzoeksstation aan het 

Victoriameer bemannen, dat de visvangsten 

kleiner werden. Ze gaven de schuld 

aan de roofvis nijlbaars enerzijds en aan 

de bevissing met trawlers anderzijds. 

De traditionele visvangst vond en vindt 

van oudsher plaats met kleine kano's vlak 

langs de kust. Eind jaren zestig werd er in 

Mwanza, aan de zuidkust van het Victoriameer, 

een project op touw gezet om een 

40 TOEGEPASTE WETENSCHAP - FEBRUARI 1966 

beter gebruik van de visserij te maken 

samenwerking met het Instituut voor Vi. 

serijprodukten (IVP-TNO) te Umuiden. 

J. Bon: "De mensen visten toen nc 

voornamelijk op tilapia, een goed eetbar 

wat grotere vis. Maar dat bestand raak - 

uitgeput en er resste de mensen ma 

een armzalig bestaan." TNO adviseerc 

de kleine visjes, haplochromissen vi 

ongeveer vijftien centimeter lang, die o 

geveer tachtig procent van het bestar 

uitmaakten, te gaan exploiteren. Men VE 

onderstelde toen nog, dat er een gro« 

van nauwverwante soorten bestond. 

gedachten gingen aanvankelijk in de ric 

ting van een vismeelfabriek, omdat do 

snel mee te beginnen is en er grc 

hoeveelheden vis, zo'n 12.000 ton p 

jaar, verwerkt kunnen worden. 

TNO'ers hadden van biologen van 

toenmalige EAFFRO (East Afric 

Freshwater Fisheries Research Orga . 

sation, gevestigd te Jinja, Uganda) 

horen gekregen, dat er in het gehele me 

Foto boven: Het Victoriameer heeft pr 

blemen met z'n visstand (foto ABC Pres

I Kieuwnetten 

naar Afrika 

Eind januari beslo ten afgevaardigden 

van de Europese Gemeenschap, 

FAO en cie directeuren-generaal 

voor visserij van enkele 

Afrikaanse landen op een bijeenkomst 

in Leiden dat er op korte 

term/in maatregelen zullen worden 

genomen tegen de rampzalige aanwas 

van de jagende nijlbaars. 

De maatregelen zullen bestaan uit 

het gebruik van zogenaamde 

kieuwnetten, met een maaswijdte 

van 15 tot 25 centimeter. Hiermee 

kan selectief worden gevist. De 

plaatselijke vissers kan geleerd 

worden hoe deze netten te maken. 

Nederland zal steun verlenen aan 

dit project. 

200.000 ton per jaar gevangen kon worden 

zonder gevaar voor overbevissing. 

Om genoeg aanvoer te garanderen, werd 

de visvangst met trawlers gestimuleerd. 

Deze zouden niet alleen in de baai van 

Mwanza moeten vissen, maar wat verderop, 

om de plaatselijk-. vissers niet dwars 

te zitten. In de praktijk bleek dat ze toch 

vaak vlak onder de kust trawlden, waar de 

meeste vis zat. De heer Bon herinnert zich 

dat er in die tijd ('66-'76) amper nijIbaarzen 

in de netten kwamen. 

Nu is de situatie volkomen anders, tot 

grote ontsteltenis van de biologen, die 

toch al van mening waren dat de trawlervisserij 

het natuurlijk visbestand te veel 

belastte. Door de grootte van de netmazen 

werden bepaalde soorten haplochromis 

overbevist. Inmiddels was namelijk 

komen vast te staan dat er honderden 

soorten haplochromis bestaan. Op dit 

moment zijn er ongeveer driehonderd 

bekend, waarvan er honderd al beschreven 

zijn en de rest in potten staat te 

wachten. 

Bovendien hadden de Leidse biologen 

onder leiding van dr. Barel en drs. Witte 

ontdekt dat er zeer efficiente voedselketens 

bestaan. Zo zijn er visjes die algen 

omzetten in viseiwit en hebben andere 

zich gespecialiseerd in slakken. Valt er 

eon zo'n schakel weg, dan heeft dat 

gevolgen voor de totale visproduktie in 

het meer. 

Explosief 

Sinds 1982 zaten er steeds meer nijIbaarzen 

in de netten en in de afgelopen twee 

jaar nam het aantal zo drastisch toe, dat 

alleen een term als 'explosief' de situatie 

voldoende beschrijft. 

De nijlbaars is een geduchte concurrent 

voor de plaatselijke bewoners, die nu juist 

enthousiast waren geworden over de 

kleine visjes. Ook het binnenland profiteerde 

ervan, nadat door TNO een project 

op touw was gezet om ze per vrachtwagen 

op ijs naar afgelegen dorpjes te 

- 39 - 

transporteren. Later liep dit project weliswear 

stuk op de slechte wegen, maar toen 

restte nog het drogen als conserveermethode. 

Zelfs als een roofvis zoals de 

nijlbaars een voedselketen niet helemaal 

verbreekt, betekent toch de extra stap 

aan het eind van de keten een verlies van 

tachtig procent aan eiwitproduktie. In het 

Keniase gedeelte van het Victoriameer, in 

het noordwesten, is het al zo ver dat bijna 

alle andere soorten vis verdwenen zijn. 

Over de manier waarop de nijlbaars in het 

Victoriameer terecht is gekomen, bestaan 

verschillende theorieen. Volgens 

het ene verhaal was er op een visserijstation 

in Oeganda in de jaren zestig, toen 

nog een Engelse kolonie, een eigenwijs 

iemand die de afloop van de verhitte 

discussies over wel of niet uitzetten, niet 

afwachtte, maar gewoon een paar baarzen 

in het Victoriameer losliet. Het zou 

ook kunnen dat een plaatselijke visser zin 

had in grote vis en ze uitgezet heeft, of dat 

de baars in tijden van hoog water via 

moerassen op eigen houtje in het meer 

terecht is gekomen. Hoe het ook zij, het 

hooggelegen meer (1034 m boven de 

zeespiegel) dat zeer zuurstof- en voedselrijk 

is, blijkt hem goed te bevallen. De 

baars, die een egaal of gemarmerde don- 

Een vissersmeisje in Ken/a, wier broodwinning 

bedreigd wordt door de nijlbaars 

(foto ABC Press) 

TOEGEPASTE WETENSCHAP gC:10 - FEBRUARI 1986 

kerbruine, olijfgroene of grijze rug en een 

zilveren buik heeft, kan formidabele afmetingen 

aannemen. Er schijnen knapen van 

1.80 meter lang en ruim 200 kilo zwaar 

gevangen te zijn. In ieder geval leveren ze 

voor de kleine vissers grote problemen 

op omdat hun bootjes te klein en de 

netten meestal te zwak zijn. Bovendien 

raakt de handel, die voor een groot deel in 

handen van vrouwen is, in de war. Tot nu 

toe was het gebruikelijk, dat vrouwen op 

het strand de dagelijkse vangst ophaalden 

en daarna zorgden voor 't bakken, 

drogen, verkoop- en vervoer naar markt 

of binnenland. 

Per fiets 

De grote nijlbaarzen, die toch gemiddeld 

al gauw 25 kilo (vrouwtje) of 15 kilo 

(mannetje) wegen, moeten per fiets vervoerd 

worden en vrouwen hebben geen 

fietsen. De meeste klanten hebben niet 

genoeg geld om in hun eentje zo'n grote 

vis te kopen en moeten een paar medeliefhebbers 

organiseren. De mensen 

schijnen ook nog erg te moeten wennen 

aan de smaak van hun nieuwe etenswaar. 

In Nairobi staat een fabriek waar de vissen 

worden gefileerd en ingevroren en die ze 

exporteert. Het grootste deel van de 

aanvoer is echter ten gevolge van bederf 

ongeschikt om te worden gefileerd en 

ingevroren. 

Om nu te zeggen dat de laatste dagen van 

de nijlbaars, die -als de andere vis op iszijn 

eigen jongen oppeuzelt, geteld zijn, is 

wat overdreven. Maar dat hij ongestoord 

zijn gang kan gaan, is beslist niet langer 

waar. Zeker niet als het aan dr. Barel ligt, 

die meent dat de situatie in het zuidelijk 

deel van het Victoriameer nog ten goede 

te keren is. "We hebben bier te maken 

met een uniek monument voor gewervelde 

dieren. Van zoden is er geen tweede: 

driehonderd vissoorten laten uitsterven? 

In heel Europa zijn er maar 190 in dertig 

families en hier vind je er zoveel bij elkaar 

in een familie. We weten niet eens precies 

of we met steeds nieuwe soorten te 

maken hebben of met een volgend ontwikkelingsstadium 

van de oude soort. Het 

is een soort keuken van de evolutie." 

Even belangrijk vindt Bare!, die alleen met 

de grootste bewondering kan spreken 

over het efficiente en intrigerende systeem 

van modder, plankton, plantjes, 

slakken, garnalen, en kleine visjes etende 

haplochromissen, het eiwitverlies voor de 

bevolking dat de nijlbaars veroorzaakt. 

Nleuw project 

Dit voorjaar worden er concrete afspraken 

gemaakt over een nieuwe 

onderzoeksproject, waarin o.a. de FAO 

en de EEG deelnemen. De biologen zullen 

al het mogelijke doen om het natuurlijke 

visbestand en daarmee de eiwitstroom in 

stand te houden. Ze bestuderen met 

name hoe de populatie nipbaarzen in 

elkaar zit en houden als zijweggetje in het 

achterhoofd dat er misschien een zwakke 

plek zit in zijn levenscyclus. 

Zodra de Keniase regering instemt met 

• 

41

een door de FAO geformuleerd projectvoorstel, 

zullen enkele medewerkers 

van TNO zich vanuit een basis in Kenia 

buigen over de beste methode van verwerking 

van de nijlbaars die nu in grote 

hoeveelheden op het strand ligt te rotten. 

Tot de lokale mogelijkheden behoort, 

volgens Bon, het in de zon drogen, nadat 

de vis op een speciale manier in repen is 

gesneden. Vroegere ervaringen in Tanzania 

hebben hem geleerd dat er dan een 

duchtige strijd met insecten -kevertjesvolgt 

die meestal door hen wordt gewonnen. 

Een antwoord daarop zou misschien 

een insecticide kunnen zijn dat uit een ter 

plaatse in grote plantages groeiend plantje 

(pyrethrum) gewonnen wordt. Dit insecticide 

kan echter helaas niet tegen de 

zon, zodat er nog meer puzzels op te 

lossen zijn. 

Om het bederf van vis te voorkomen 

voordat die aan land komt, wil Bon geisoleerde 

tassen en gekoelde containers 

uitproberen zoals die .bij sportvissers in 

gebruik zijn. 

Voor de verwerking van de vis zijn er 

verschillende mogelijkheden, verwacht 

hij. Behalve drogen van uitgesneden vis is 

verwerking tot vismeel mogelijk, wat de 

mensen gemakkelijk zelf kunnen doen. Bij 

een hygienische bereidingswijze waarin 

de vis wordt gekookt, geperst en gedroogd, 

is het mogelijk een vispoeder te 

bereiden waar met maismeel een uitstekend 

eiwitrijk papje van te maken is, dat in 

ziekenhuizen zeer gewild is. Het vet dat in 

de buikholte van de nijlbaars voorkomt, is 

te gebruiken als bakvet. Ook kan er 

oliemargarine uit worden gewonnen. Het 

karkas en de zwemblaas zijn te verwerken 

tot bijvoorbeeld dierenvoer en lijm. Een 

leerdeskundige van TNO in Waalwijk zal 

De in 1971 op het Victoriameer door TNO 

voor de mechanische visvangst ingezette 

trawler Mdiria, voorheen een gamalenkotter 

(foto J. Bon) 

onderzoeken of er met de vissehuid iets 

te doen is. 

Roken 

Vis roken heeft het nadeel dat er veel 

brandstof voor nodig is, waar rond het 

Victoriameer juist gebrek aan is. Bovendien 

blijft het produkt dan nog erg vatbaar 

voor bederf door bacterien. Bon vindt 

daarom het idee om de vis ter plaatse te 

fileren en in te vriezen en vervolgens te 

exporteren, zo gek nog niet. Een Nederlandse 

firma is daar enige maanden geleden 

mee begonnen. Na Duitsland en 

Oostenrijk begint nu ook ons land interesse 

te tonen voor de Victoriabaars, zoals 

hij in culinaire kringen is omgedoopt. Tot 

nu toe ging het alleen om jonge vissen tot 

tien kilo, omdat die zich goed lenen voor 

de fijne keuken, maar Bon meent dat ook 

de oudere, vettere vissen lekker klaar te 

maken moeten zijn. Tenslotte is zalm ook 

een vette vis. Zouten en roken, zoals dat 

met zalm gebeurt lijkt hem daarom een 

uitstekende alternatieve bereidingswijze 

voor de nijlbaars, die binnenkort wekelijks 

vers naar ons land zal worden gevlogen. 

Of de mensen rond het Victoriameer er 

met deze vorm van 'ontwikkelingshulp' 

werkelijk op vooruit gaan, is nog maar de 

vraag. Het is een van de heel essentiele 

vragen waarop Barel via een stamafhankelijk 

sociaal-economisch onderzoek de 

komende herfst een antwoord wil heb- 

ben. 0 

42 TOEGEPASTE WETENSCHAP - FEBRUARi 1986 

Factor VIII 

(vervolg van pagina 39) 

den is het nieuws over deze vondst 

gepubliceerd en in een van de kranten 

kreeg het bericht als kop: "Minder bloed 

nodig voor factor VIII produktie". Een 

onjuiste benadering, die voor de nodige 

beroering zorgde bij de bloedtransfusiedienst. 

Professor van Aken: "Als je uitsluitend 

kijkt naar de verbeterde opbrengst 

die met deze methode kan worden bereikt, 

dan zou de eerste indruk zijn dat we 

minder bloed nodig hebben. Maar er 

worden uit bloed ontzettend veel produkten 

gewonnen en die hebben allemaal een 

verschillende toepassing. Als je de 

schaarste aan factor VIII op deze wijze 

hebt opgelost, komt het volgende vraagstuk 

: wat is het produkt dat na factor VIII 

het meeste nodig is en het antwoord is 

albumine. Dit wordt onder meer voor 

shockbestrijding en verbrandingen gebruikt. 

Wat dat albumine betreft is het 

beslist niet zo dat we minder donaties 

nodig hebben, want de vraag naar dit 

produkt is zodanig dat we het met het 

huidige aantal donaties net kunnen redden. 

Publikaties in de zin van "er is minder 

bloed nodig" zijn schadelijk, want er zijn al 

mensen geweest die het op grond van 

deze berichten hebben laten afweten." 

Bewerkelijke methode 

Al met al blijft die produktie uit donorbloed 

een moeizame en bewerkelijke methode, 

waarbij de afhankelijkheid van 

bloeddonors steeds als een soort zwaard 

van Damocles boven het hoofd zweeft. 

Alfa interferon werd aanvankelijk ook 

eerst uit bloed gewonnen, maar tegenwoordig 

is er een veel effectievere en 

goedkopere produktie door bacterien en 

mogelijk ook uit gistcellen via Recombinant 

DNA technieken, het aanbrengen 

van genetische veranderingen in deze 

micro-organismen. Het biotechnologisch 

bedrijf Genentech in Californie is bezig 

om ook factor VIII langs deze weg te 

bereiden. Professor Van Aken is positief 

over de perspectieven: "Op een aantal 

plaatsen in de wereld wordt gezocht naar 

alternatieve methoden om dit soort stollingseiwitten 

die in hele kleine hoeveelheden 

in het plasma voorkomen, langs biotechnologische 

weg te maken. Genentech 

is er mee bezig, maar wij in Amsterdam 

zijn ook zeer actief op dit gebied. We 

hebben ook een bacteriele kloon die 

factor VIII produceert. We zijn nu bezig 

om dit proces op te schalen, waarbij onze 

partner Gist Brocades is. lk ben er zeker 

van dat dit op den duur gaat lukken. lk ben 

nog wel onzeker over het tijdstip waarop 

dat zal gebeuren, wat ook afhangt van de 

problemen die we nog tegen komen. 

Maar waarschijnlijk zal binnen de vijf tot 

tien jaar de biotechnologische methode 

de klassieke bereidingsmethode uit bloed 

gaan vervangen." 0

OollAxrahl tsoi on. tab. 

Nederland betaalt 

netten voor nijlbaars 

in Victoriameer 

Van onze verslaggever 

AMSTERDAM — Nederland overweegt 

vissers aan het Victoriameer in 

oostelijk Afraca geld ter beschikking te 

stelkn voor de aanschaf van netten 

waarmee ze albaars kunnen vangen. 

Deskundigen verwachten dat zo het 

verstoorde natuurlijk evenwicht in het 

meer enigszins wordt hersteld. 

Dit is gebleken na een vergadering 

dinsdag waarin deskundigen uit Tanzania, 

Nederland, de EG en van de FAO 

(de voedsel- en landbouworganisatie 

van de Verenigde Naties) zich bogey 

over de problemen met de nijlbaars. 

Vrijdag wordt op het ministerie van 

OntwildcelingssamenwerIcing overleg 

gevoerd over het benodigde geld (naar 

schatting enige mi)joenen). Volgens onderzoeker 

C. Barel van de Rijksuniversiteit 

Leiden kan dit binnen enkele we- 

ken ter beschikking komen. Tanzania, 

een trap de Widen aan het Victoriameer, 

iS ef•ri V.;- , e de aanden waaraan Nederland 

on. :ikk.flingsgeld geeft. 

De niAbaars is een roofvis die 25 jaar 

geleden in het Victoriameer is uitgezet 

om omwonende vissers in Tanzania, Oeganda 

en Kenya van eiwitrijk voedsel to 

voorzien. Die grote vis heeft echter de 

oorspronkelijk aanwezige vissoorten 

voor een belangrijk deel opgegeten. Bovendien 

konden de vissers de nijIbaarzen 

niet vangen omdat hun netten daar 

niet geschikt voor waren. 

In het overleg met Tanzania is afgesproken 

dat vissers sterkere netten met 

grate gaten gun gebruiken om nijlbaarzen 

to vangen. Het voordeel van die 

netten is dat de kleine, oorspronkelijk 

in het meer levende vissen door de mazen 

kunnen zwenunen en meer icans 

hebben te overleven. Hierdoor kan de 

vLcstand zich enigszins herstellen. 

IIRC 23junLs6. 

Hulp bij 

bestrij ding 

nijlbaars in 

Victoriameer 

Door een onzer redacteuren 

LEIDEN, 29 jan. — Tegen de 

alarmerende groei van de nijlbaars 

in het Victoriameer zullen 

op korte termijn maatregelen 

worden genomen. Dit besloten 

afgevaardigden van de Europese 

gemeenschap, de Wereldgezondheidsorganisatie 

FAO en de directeuren-generaal 

voor visserij 

van de Afrikaanse landen Kenia 

en Tanzania gisteren op een bij- 

eenkomst in Leiden. 

De vis wordt sinds kort Onder 

de naam Victoriabaars als een 

nieuwe delicatesse in een aantal 

Nederlandse restaurants geser- 

veerd. 

De nijlbaars is een roofvis die 

enkele jaren geleden in het Vic- 

toriameer werd uitgezet maar er 

van nature niet in thuishoort. 

Door de snelle toeneming van de 

nijlbaars komt de visstand in het 

meer in ernstige moeilijkheden. 

De visserij in het Victoriameer, 

dat twee mael zo groot is ais Ne- 

derland, is van enorm belang 

voor de voedselvoorziening van 

Tanzania, Kenia en Oeganda. 

Wegens de onzekere politieke si- 

tuatie in Oeganda was dit land 

niet op de bijeenkomst in Leiden 

vertegenwoordigd. 

Op voorstel van visserijdes- 

kundigen van de Leidse universi- 

teit, die al geruime tijd onder- 

zoek verrichten naar vissoorten 

in het Victoriameer, werd beslo- 

ten om zo spoedig mogelijk zo- 

genaamde kieuwnetten te ont- 

wikkelen met een maaswijdte 

van 15 tot 25 centimeter. De 

nijlbaars wordt hiermee selectief 

weg gevangen, terwijI de andere 

vissen, in hoofdzaak de biologisch 

zeer interessante Haplochrominen, 

gespaard blijven. 

Volgens dr. C. Bard l van het 

Zotilogisch laboratorium van de 

Rijksuniversiteit Leiden is het 

van belang dat de nijlbaars snel 

onder controle komt. De roofvis 

heeft geen natuurlijke vijanden 

en decimeert de plaatselijk vissoorten. 

Men zou de plaatselijke 

bevolking moeten leren de spectate 

kieuwnetten voor de nijlbaars 

te vervaardigen of deze 

netten anders op een of andere 

manier ter beschikking te stellen. 

Voorwaarde bij dit programma 

is wetenschappelijke begeleiding. 

De EG en de FAO zijn 

van oordeel dat de visserij-instituten 

in Oeganda. Kenia en Tanzania 

snel verbeterd moeten worden.

Verdrijven nijlbaars eist snel actie 

Om de voedseiraldp Ilf te wended die, zotds wij eind 

vorig jaar meidden, dreigt rond het Afrikaanse Victoriameer, 

zijn snei maatregelen nodig. Onderzoekers 

van de Hijksuniversiteit Leiden zijn bezig een hulpprogramme 

op te stellen waardoor de nijibaars, die alle 

andere vissen in het Meer opeet, kart worden weggevangen, 

maar het is de vraag of alle bureaucratische 

en praktische problemen tijdig zijn opgellost. 

De niffbaars (Late, nikaticus) 

is een vleeeetende via die meer 

din anderhalve meter tang en 

honderd kilo swear warden. De 

via hoort thuis in de N1,11 en in 

enkele grate rivieren in Nest 

Afrika soils de Zaire en de Niger. 

In de jaren altig ward de 

vis uitgezet in kleinere vijvers 

rand het Victoriarneer teneinde 

de pleateelijke bewaring eon 

extra voedselbron te verwhaffen. 

Volgens onderzezelows van 

de FAO, de organisatie van de 

Verenigde Naties die zich bezighoudt 

met voedsel- en landbouwvraagstukken, 

din er in 

1959 jonge visjes in het grate 

Victoriameer terechtgekomen. 

Later werd de via er opzettelijk 

uitgezet. In de jaren zeventig 

nam hun until toe, en thins 

vormen ze een ware plaag. De 

drelgende catastroh kwam sin 

het licht door onderzoek van de 

Leidse biologen ter plastse. 

Voor de introductie van de 

Hcforie 

Th 

12 rA acrk. 

186. 

album voorrag de lokale bevolkireg 

in hair eiwitbehoefte 

now an vsuagst van kleiner Asha 

als deaden — vises, de waders 

belangriffte eiwitbron. Is 

wheats an veld te dutu. De vie- 

.* vormden oak een belangrijk 

handelsobject Ze warden een 

dig gedroogd in de son en door 

de vrouwen In grate manden 

near de markten gebracht, 

soma tot in Nairobi toe. De richliden 

self voedden rich met ii- 

gin en plankton. Het Victoriapaper, 

twee keer zo groat eh Nederland, 

la geologisch gezten 

seer jong, drie kwart mlljoen 

liar, en het ecologisch evenwtcht 

Is daardoor nog tier en 

eenvouclig te verstoren. 

Het ultzetten van de nillbaare 

in het VIctoriameer sonder gedegen 

wetenschappelljk onderzoek 

leidde clan oak tot een 

voorspelbare en voorapelde catastrofe. 

De FAO had hierean 

overigena geen schuld; hear Mein 

onderzoekers waarschuwden 

&WOWa al tegen de plannen. 

filet alleen op ecologische 

gronden: een roavis die vis eat 

kin immers nooit de totsle eiwItopbrengert 

verhogen. Nu is 

niet mew na te gain wie de 

bears in het meer heeft gabracht, 

maar vermoed wordt 

oak dat western sportvissers 

de boosdoeners skin. De :abeam 

is pood sport. 

Anderzftds waren de cichllden 

voor de albears een mak- 

Itelillte proof:. Zozeer, dat ze in 

het noordoosten van het meer 

al geheel ultgestorven zijn. Het 

enige wit de grate nijIbaars 

dear nu nog te eten heeft, is 

kleine niffbaars. In het ufterste 

:olden van het weer was de Mil- 

Het Victorianism hem Oapanda, 

Tanzania se Kentia.• • 

bears drie jaw geleden nog onbekend, 

ma dreigt hij ook dear 

toe te alien. Van de wasrichijn. 

lijk viffhonderd marten deaden 

moeten -• " "'VP al -.- 

heel an verdvrenen, fa in de 

tuasentftd, toen de ramp doh al 

begon at te tame:at word de 

niffbaars oak nog in het dichtbftzlinde 

Nalvashameer ageset. 

Dear ligt de vtaserft ma se - 

heel stll. 

De FAO what dat de totals 

produktivitait van het Victoriameer 

nu met tar-Mid procent ps. 

Maid is. De plaateaUjke bevel. 

king heeft rich vow won duel 

aan de situatie aangepast De 

vette vis droogt slecht in de ion, 

maar men anijdt nu sent het 

vet end, en bald de vis yawlgens 

in an eigen vet. Nadeel is 

dat alit veel brandhout kost 

Maar de vie is moellijk op hattlonele 

wijse te venom Voorbeen 

viste men met kieizae kano's, 

waannee eenvoudige netten 

werden uitgezet dernaakt 

van uiteengeraftad touw. Hierin 

raakten di kleine eichlida verstrikt 

Di methods is echter 

niet geschikt voor de reusachttge 

Milbaars: dear xtin stevige 

netten voor nodig die vane VWlets 

worden neergelaten. Het 

&Mee bedrllf Sea Containers 

heeft onlangs een contract met 

de Kenlase overheid getekend 

Whim 

om de niffbaare te vangen en te 

exporteren naar Europa. In 

'amaze restaurants staat de 

vis al als Victortabaars op bet 

menu. Het le de vraag of op daze 

lase voldoonde albaars 

kin worden weggevangen, en 

de lokale bevolking is er weinig 

mee geholpen. Ook de poginden 

van de TAO meer cichilden 

tilt to soften sal weinid baten, no 

vreest men. 

Biologen van de RijksunIversiteit 

Leiden hebben inmiddets 

*en biter plan. Zij willen de bevolking 

van grootmazige steindi 

netten voorsien. Dtt an netten 

die niet waiter botan warden 

aangesteept meat die wor- 

den uttgezet De netten hebben 

grate =hen, wear de kleine 

ctchlidwa eenvoudig doorheen 

kunnen mammon en die awn 

de niffbaars tegenhouden. Het 

maken van de netten sou bunnun 

worden overgelaten aan de 

plaaUellike bevolkIng; desnoods 

'louden se echter via een 

hulpprogramma besebikbaar 

moeten worden destald. 

Kind wrists maand Is sr over. 

leg dewiest tun= de Tansaniaims 

en de Naderlandse 

overheid. Tanzania slit vial in 

de 'Md.. plamiin, en het 

wachten is nu op een officiate 

van Tanzania veer Nederlandse 

hulp. Het is nog land 

nut am of dill worth Inge. 

dhoti, laat stain of di* did* 

- worth ingsdiend. „Dsarnasal." 

aldus de projectkider in Tanzania 

dra. S. Witte, ..din or nog 

veil prektische wagon op he 

loosen. Hat is nog steeds di 

vraag of hat werkt Volga:ids 

maand plums wear mar Tanzania 

MS Xtip ,bepsien hoe 

groat 4. 300102, via di nett= 

moil= eldn, want oak dat Is 

... nog Wit Wumd." ran ander 

problem Ii dat de Wiliame vrli 

ver ult de UM bligt, odd de 

bavolldng ult vla.en most pan 

mat milboten In pleats van mat 

kano's. Clelukkld Una= as eel 

sabot= (di alibied* dhows) 

traumas se meld= over Mt 

maw Irma:hem. „De pled= 

dike =veal= is Mat so rigid* 

als wij bier eel *ens dinhan. 

hat is goad model* dat as sonde: 

problem= ovum= op de 

De (*leaden dom hung)** 

maar bunkklels =Ninon er oak 

al Pannell om In bet Malawi. 

mad sen bonged= ' , amine. 

vreszade vis nit t* radon, de 

Lbnnotbrissa. De Internationals 

Link voor Natuurbehoud 

IUCN =Wieser& daze wormsmens 

in december =rig year, 

mad Malawi ontkent se. 

De gang van taken in bat 

toriamear =eft inmIddals oak 

de bezorddhald gewakt van 

Mobilise= autoriteiten, wear 

de rabaars sls sportvis sou 

worden ititgazat. Alweer vol- 

*mu de IUCN din Mae plannen 

nu van de bean. 

Het uitzetten van vntemda viz 

Is maddens Wet aldid slecht. 

Zebu due kwart van de rims= 

opals werekt berust op het vangin 

van Mideast*. via: in Europa 

worth di Noordamerikaanse 

aim in fond gekwsekt. Zr din 

oak vial gentiles bellasad van 

raw Smodsadds oturratiss. Lintnothrhaea 

ward Amiga did doleden 

ingebracht in het Moms 

miser adder de Kariba-dam in 

Zimbabwe en In het Ktvumeer 

tumen Rwanda en Zaire. Daar 

bobbin as dean enkala =hide 

aangsricht.

yroavvibi.ula f000rk.z .i.,,ecycLiev, 51 ON btx) 1 1 44e 1 -613 SSCIMERIWERKIEFFERA. I3E 6. 

_ 3 - 

ONDERZOEK NAAR OPLOSSINGEN VOOR NIJLBAARSPROBLEEM 

Consumptie van roofvis kan 

probleem in Victoriameer oplossen 

De Afrikaanse nijlbaars stelt de wetenschap voor problemen. De roofvis in het 

Victoriameer roeit alle andere vissen uit. Door de vis in Nederland te importeren hoopt 

een Utrechtse onderneming ons menu met een smakelijke delicatesse to verrijken en 

de Afrikanen van een probleem te verlossen. Volgens velen zouden de oeverbewoners 

in Kenya, Tanzania en Oeganda geen nijlbaars lusten. De Leidse onderzoeker Frans 

Witte, die in Mwanza (Tanzania) veldteamleider is, is voorzichtig met uitspraken over 

de smaak van de Tanzanianen. "Eon paar jaar geleden ward de nijlbaars niet gegeten, 

maar nu zie je dat de vis gebakken in z'n eigen vet, langs de weg te koop is." Ook de 

Luo's in Kenya aten tot voor een aantal jaar de roofvis nauwelijks, maar zijn nu 

aarzelend op de consumptie van deze bijzonder eiwitrijke vis overgegaan. 

De nijlbaars komt oorspronkelijk 

niet voor in het Oostafrikaanse 

Victoriameer. In het begin van 

de jaren zestig is de vis uitgezet. 

In die tijd was een grote groep 

biologen bijzonder enthousiast over 

de roofvis vanwege zijn hoge eitwitgehalte. 

"Daarbij werd over het hoofd 

gezien dat de nijlbaars helemaal niet 

in het systeem van het Victoriameer 

zou passen", vertelt Frans Witte. De 

eerste gevolgen waren aan het eind 

van de jaren zeventig in Kenya te merken. 

De samenstelling van de visvangst 

in de Kavirondogolf veranderde 

drastisch. De nijlbaars had de bij 

de lokale vissers en bevolking zeer geliefde 

kleinere baarsachtige vissen 

(o.a. de tilapia) verdrongen. Een zelfde 

soort explosie van nijlbaarzen deed 

zich in 1984 voor in de zuidelijke golf 

van Mwanza, waar de universiteit van 

Leiden een door Ontwikkelingssa - 

menwerking (DGIS) gesteund onderzoeksproject 

uitvoert, in het kader van 

het Onderzoek en Onderwijsprogramma. 

Tot 1988 is hier 2,4 miljoen 

gulden voor beschikbaar gesteld. 

Uniek 

Het waterleven in het Victoriameer, 

dat ongeveer tweeeneenhalf keer zo 

40 APRIL 1986 

groot als Nederland is, is volgens biologen 

uniek. "Elk visje heeft een 

functie", legt Frans Witte uit. "Er zijn 

slakkeneters, visjes die modder, algen 

en insecten eten. Bijna al het materiaal 

dat aanwezig is, wordt omgezet in 

vis. Wat voor de bevolking heel 

belangrijk is, omdat ze door het eten 

van de vissen eiwitten binnen krijgen." 

De nijlbaarzen verstoren dit biologische 

proces echter, want die 

eten alleen maar vissen en garnalen. 

Doordat de roofvis oorspronkelijk niet 

in het meer voorkwam, hebben de andere 

vissen geen afweermechanisme 

tegen de nijlbaars ontwikkeld en zijn 

ze een makkelijke prooi voor hem. 

De nijlbaars is overigens niet alleen 

verantwoordelijk voor zijn overheersing 

in het meer. Door overbevissing 

kregen de kleine baarsachtige soorten 

eveneens een gevoelige knauw. 

FOTO MARL/ES WIJSMAN) 

"Het grootste probleem in Tanzania 

was dat er geen verschillende soorten 

werden onderscheiden. De baarzen 

werden als een soort beschouwd. Wij 

ontdekten tijdens het onderzoek binnen 

een jaar wel 150 verschillende 

soorten. Elke soort was gebonden aan 

een bepaald gebied. Verder werd er 

van uitgegaan dat de vissen het hele 

jaar door kuit schoten. Dat bleek bij 

onderzoek ook niet waar te zijn. De 

meeste vissen schieten gedurende de 

regentijd kuit en broeden de eieren uit 

in hun bek. Wanneer je juist dan met 

grote trawlers gaat vissen, vernietig je 

de populatie en loopt de visstand snel 

achteruit." 

Mensenarm 

In de golf van Kavirondo is een aantal 

van de kleine baarsachtige vissoorten 

inmiddels weer teruggekomen. Volgens 

sommige biologen komt dat 

doordat de golf stroom uit het Victoriameer 

niet meer in de golf komt, sinds 

er een damweg naar een van de eilandjes 

in het meer is aangelegd. Ondertussen 

zijn de Luo's, die aan de 

zuidkant van het meer wonen de nijlbaars 

wel gaan eten. George, een Luo 

die in Home Bay woont, vertelt over 

de aanvankelijke weerzin van de 

Luo's. "Het verhaal ging dat een visser 

in de ingewanden van de nijlbaars 

een deel van een mensenarm had gevonden. 

We eten geen vissen die 

mensen eten." Volgens biologen is 

het echter onmogelijk dat de nijlbaars 

mensen eet. "Verder vinden we de vis 

niet echt lekker, maar toch wordt hij 

al steeds meer verkocht. lk denk dat 

we moeten leren nijlbaars te eten,

omdat er nooit meer zoveel tilapia vissen 

zullen komen als vroeger." 

In Homa Bay wordt, evenals in andere 

plaatsen aan het meer in Kenya, de vis 

op een aparte vismarkt verkocht. 

Naast de typische vislucht vallen de 

grote hoeveelheden vliegen op. De 

nijlbaars wordt zelden in z'n geheel 

verkocht. Je wijst op de markt gewoon 

een deel van de vis aan. De verkoper 

snijdt vervolgens dat deel voor 

je af. Hetzelfde principe gaat in Kenya 

op voor de verkoop van vlees. Ook 

daar mag je het onderdeel van de koe 

aanwijzen dat je die avond op je bord 

wilt hebben. 

Aanpassingen 

Hoewel de situatie in Kenya iets gunstiger 

is dan enkele jaren geleden, 

blijft de nijlbaars overheersen. In het 

ongunstigste geval zullen de naar 

schatting 50.000 vissers van de drie 

landen die aan het Victoriameer grenzen 

moeten uitzien naar een andere 

vorm van bestaan. Of ze moeten overschakelen 

op de nijlbaarsvangst. Daar 

zijn echter grote aanpassingen voor 

nodig. Over deze problematiek vergaderden 

eind januari vertegenwoordigers 

van de FAO, de EEG, Tanzania, 

Nederlandse ontwikkelingsdeskundigen 

en de onderzoekers uit Leiden in 

de gelijknamige stad. De Kenyaanse 

vertegenwoordiger was verhinderd. 

"De omschakeling op nijIbaarsvangst 

moet er toch komen. Dan kan 

je beter nu grootschalig op die nijlbaars 

gaan vissen, zodat er nog wat 

van het oude systeem gered kan worden", 

aldus Frans Witte. De netten die 

de vissers in Tanzania thans gebruiken 

zijn niet geschikt voor het vangen 

van de -nijIbaars. Ook de visnettenfabriek 

kan wegens gebrek aan grondstoffen, 

die moeten worden geimporteerd, 

geen netten produceren. "We 

moeten niet zomaar netten brengen 

en zeggen: jongens ga maar vissen. 

Dat is alleen een oplossing voor de 

korte termijn. De visnettenfabriek 

moet voor de lange termijn zodanig 

worden aangepast dat men in de toekomst 

de netten zelf kan produceren. 

Verder moeten we inspelen op de oplossingen 

die de bevolking zelf al bedenkt. 

AIle plannen over een grote fileerfabriek, 

vismeelfabriek of grootschalige 

export moeten in de ijskast. 

We moeten voorzichtig zijn, want ook 

het idee dat de vis volkomen onbruikbaar 

zou zijn, is binnen twee jaar al 

weer achterhaald." 

Bert van Slooten

I NOORDHOLLANDS DAGBLAD 

i .., _ _ _ "7.3 -, , 

i D AAR Q ..92.... 

r-s, / - 7,2, — c:1 _ 

1S / 11—MOB 

Een modate OBELUS ken twee METER FANG MAIM EN 200 ODIN MAR. 

WOENSDAG 23 APRIL 

'BIOLOGISCHE OBSCENITEIT' 

VEROORZAAKT ENORME RAMP 

Een les visor de toekomst: V issen die eenmaal met succes in een 

andere omgeving zijn uitgezet, krijg je er nooit meer uit. Van 

de ongeveer honderd experimenten in de afgelopen eeuw zijn de 

meeste verkeerd afgelopen. Maar zo ernstig fout als het in het 

Afrikaanse Victoriameer gaat, is nog nooit vertoond. Niet al. 

ken de unieke oorspronkelijke visstand staat op uitsterven, ook 

de mensen rond het sneer dreigen ten onder te gaan in wat een 

nieuw Sahelgebied zou kunnen worden. ,,Je kunt niet straffeloos 

dieren in een ander milieu overzetten in de hoop daar iets 

aan te hebben. Je stopt toch ook niet zomaar een chip in een 

computer in de hoop dat-ie dan meer kan?" vraagt professor 

C. Bard van de universiteit te Leiden rich aL 

De Leidse bioloog heeft als 

coordinator van het wetenschappelijk 

onderzoek rond de unieke 

visstand van het Victoriameer 

aan de alarrnbel getrokken. H. 

deed het Zr) hard dat in de hele 

wereld wetenschappers opschrokken 

en verontwaardigd 

reageren op de ramp die zich 

voltrekt. Een van de wetenschappers 

sprak zelfs over een 

'biologische obsceniteit'. 

„Nog nooit dreigden in een klap 

zoveel soorten gewervelde dieren 

in worden uitgeroeid als 

bier. Bijna driehonderd vissoorten 

die uitsluitend in het Victoriameer 

voorkomen en allemaal 

behoren tot ten farnilie, de haplochromines. 

Deze vissoort is 

uniek in de hele wereld. Hij is 

slechts driekwart miljoen jaar 

oud en de soorten verkeren in 

alle stadia van ontwikkeling. 

Het Victoriameer biedt dus een 

prachtig kijkje in de keuken van 

de evolutie. Dat gaat 111J naar de 

bLiksem", aldus Bard. 

De 'biologische obsceniteit' van 

het Victoriameer is de nelbaars. 

Een roofvis die er niet thuis 

hoort, maar rich er prima thuis 

voelt. De niebaars kan ruim 

twee meter lang en meer dan 

tweehonderd kilo zwaar worden. 

Boven de vijftig centimeter 

heeft bij geen vijanden. Zo'n 

reusachtige rover moet veel eten 

om in 'even te kunnen blijven. 

Hij verzwelgt grote scholen kleine 

haplochromines door er met 

open bek doorheen Sc zwemmen. 

Soma stikt-ie er zelfs in. 

Het vreten gaat sneller dan de 

haplochromines kunnen paren. 

des blijven er steeds min&r visjes 

over. Daaraa zal de grote 

rover aan zijit jongen rmeten 

beginnen an to zijn eigen soon 

uitroeien. 

SLAKKENETERS 

„Kannibalisme is de incest improduktieve 

vonn van eiwitproduktie. 

En dat terwill de haplochrominas 

van oorsprong 

zo'n evenwichtig systeem vormen. 

le bebt de visjes die modder 

of algen in eten, je hebt er 

slakkeneters onder en ook roofvissen, 

maar *Iles prima met elkaax 

in evenwicht, zodat de volkeren 

condom het meet eigenlijk 

een onuitputtelijkibion van 

cherlijk eiwit tot bun beschikking 

hadden. De nelbaars heeft 

dat evenwicht doorbroken en 

wel zodanig dat -als et niet binnen 

een jaar maatregelen worden 

genomen- het systeem van 

eiwitproduktie onomkeerbaar 

omlaag is gegaan." 

Hoe dc milbaarsramp begon, is 

niet zeker. In ieder geval Mu de 

vissen niet uit,gezet door de we- 

reldvoedsel tie FAO, te- 

als het Were dnatuurfonds ooit 

beweerck. Bard volgt lever de 

meest gangbare en geloofwaardige 

theork. Men hield in Uganda 

nillbaarzen in vijvers en tijdens 

een overstronung in de jaren 

zestig zouden er een until 

van die rovers in het Victoriamete 

terecht rim gekocnen, 

wailma men de rest, ongeveer 

• • 

500 stuks, ook maar loshet. 

„Hoe die beesten elkaar, in een 

gebied twee maal zo groot aLs 

Nederland, tyrug he•bcr. gevonden 

is een raadsel. 

We doen at sinds 1975 onderwek 

in het zuiden van Tanzaniaanse 

deel van het meer en 

dachten al dat die nulbaars geen 

kans had genes te overleven. 

Tot ons een paar jaar geleden 

alarmerende benchten bereikten 

dat in de Kavirondo Golf, 

het Keniase deel van het Victoriameer, 

de oorspronkelijke visstand 

schrikbarend terugliep. 

Een van , ze mensen is er gaan 

kijken et. "et was inderdaad heel 

erg. De haplochromines zijn 

heel sterk uitgedund, en nu 

dreigt de nillbaars zelf ook te 

ver&fijnen". 

Dat heeft emstige gevolgen voor 

de bevolking. Eeuwenlang bebben 

de mensen zich gevoed met 

de kleine visjes. Plotseling zijn 

at gedwongen over in schakelen 

op de grote nillbaan en steaks is 

er helemaal geen vis ewer. De 

kleine visjes waren ook handelswaar. 

7,e konden makkelijk in 

de son worden gedroogd, of hoyen 

wat brandend gras, waama 

ze werden verkode op tie binnenlandse 

markt. 

FIETSEN 

De plaatselijke bevolking beeft 

meestal geen geld om een grote 

vis als de nijlbaars te kunnen betalen, 

bovendien vindt men hem 

boven de den kilo veel Sc vet. 

De vis Mod dun verkocht worden. 

Maar erzijn geen Scans- 

- futon, 

voor bet vervoer van die gnome 

beesten. Bovendien zijn Cr geen 

koelcellen, dus kunnen re de 

nips= alleen goed bouden 

door die te drogen. Dam is echter 

weer veel brandhout voor 

nodig. De gevolgen zijn in Kenia 

reeds merkbaar. Langs de Kavirondo 

Gott is al gebrek aan bout 

en dreigt een Sabel-achtig gebied 

it ontstaan. 

• 

Faunavervalsing -een dice in een 

antler milieu ovethrengen- met 

zulke rammelige gevolgen tent, 

volgens de btobgen, run weerga 

Met. .,voor Kerns is de ramp al 

Met meer te keren", zegt professor 

Bard. „Over de muscle in 

het Ugandese deel is niets bekend, 

daar clit laud ontoegankelijk 

is voor westerlingen. Voor 

Tanzania zal er binnen een jaar 

wat moeten gebeuren tinders is 

het oa daar in last". Toch wil 

professor Bard niet pkiten voor 

visfabrieken en Neder- 

trawlers die and af knnrien 

rekenen met de nillIstuus. 

Het moet op kleine Schaal gebeer= 

en wet zodanig dat de 

plainsehjke bevolking cc ook 

wat aan beefs. Een soort ontwilttellagshulp. 

rand ervaringen als bioloog 

bebben hem cen eigen kijk op 

ontwikkelingshulp gegeven. 

„Wij denim nab do 

nen improduktief zijn, maar onderzoeken 

hebben magetoond 

dat ze gezien de 

den, juist verrassend 

o 7= 

zijn. Ze kunnen veel bete: inspelen 

op de plaatseleke omstandigheden. 

Zo is Cr no ern 

bloeiende nijIbaars-industrie 

aan het ontstaan. Men heeft alteen 

sterke garens en tennis nodig. 

Er is wet een nettenindusme 

maar voor nillbaars beb je 

baaiennetten nochg en die kan 

men daar niet makes." 

REEPJES 

„Het brandhoutprobleem modt 

ook op te sssen zijn. an van 

ooze memeM heeft elders genen 

dat men vis in heel due= binge 

reepjes in de non Sc cirogen 

hangt. Dat zou met de nidbaars 

misschien ook kmnen. Ala de 

mensen de garens hebben en de 

kends, r den re bet daar veel 

beter zonder ooze grootschalige 

projecten", aldus Bard. 

„Goed", geeft hij toe. „Ik ben 

bioloog en geen econoom, maar 

de historic beefs al vaak bewezen 

dat econocnen het ook niet 

altijd bij bet rechte mind hebben". 

Wat dat betreft zit tie onderzoeksploes 

van de Leidse 

Univeniteit in bet solders van 

Tanzania goed. Dam staat CCI1 

rote viaverwerkingsfabriek die 

met Nederlands geld is torso. 

„Dat is ben plginfliebe Begrebe.: 

nelioenen kost. Men wade ses- 

tig ion visjes per dig verwerken, 

maar men had geen flavor bend 

van de visstand dear. Ifset diem 

de visodhodes deeps Met, ook 

bet ? klopt met. Tim kilo 

vis voor een kilo mess. 

Maar t vistaed client ats hippee 

en varkensner. 

Nu seeft men dus tien kilo vis sat 

voor een kilo woken en als dat 

gegeten zoo woolen, betekent 

diezelfdc lien kilo vis no man 

6en one mans. lb xci *Ws', want 

de eieren pan our de toeristenhotels 

ea bet mezendeel van de 

bevolking is Main. Bet dun 

geen varkensvIees. Over pro- 

Milthevenies gesproken!", 

scharnpert Barel. 

Ala het Aileen ant garens pat, 

zou bet problem van de milbases 

and °prima lumen no. 

Denken wij. blear an eenvoudig 

ligt dat volgem de Leicise Oolong 

toch niet. Er is een internetionale 

conferentie 

snoop de due betrok- , tandem 

de ernst van de 'Snack is 

uitgelegd. „Terugdrattien tunnen 

ze de ramp al niet med. 

Hooguit de situatie stabiliseren. 

Het avoid is DU SID de politics 

van die !linden. Die zones bun 

nicseten 

cm wdac eiden 

willen b= un de aanadsalt 

van baaiennettra en aan prow 

om die ninon it oaken. Ala at 

dal niet willen, dm Omen WE 

kmi Victorianseer binnen twee 

jeer abduijoss". 

• 

Prodmor Band hoed de hoop 

dat de ramp met de Ojibwa in 

bat Vimoriameer ma gook lea 

sal ziO. AfrUraleeft SO; twee 

rote mom mot unkke notesden. 

Belden worden bedreigd. 

DRAGO'S 

Het Tanpnyikameer lokt 

boarders en in het Malawinieer 

sul men Den nieuwe vissoort uitzetten. 

Bard boopt (gat men 

daar vend tat nee. Net as AU. 

stralid. Dat bad met konijnen en 

dingo's toch leergeld betaald, 

man bad al voor bonderchtizenden 

guldens geinvesteerd in nill- 

Women. Door de Widnes nit 

-MIKA ie a sog Skit dp Sid 

wakkes geworden. 

Nederland tent ook Denbo 

van faunavervaising, soa1 de uit 

Clam afkomstige graskarper die 

afgenabermde wateren edam 

„Een Ideinigheid is ad- 

orn die beesten it been 

on . Gettikkig Mantes 

ne l = P i li Europa Ott non, 

MAU ZO neon kilo's 

Vision die dear normaal = 

ten in leggen. moose door de 

met Whiten= be- 

MIPeTaldus 

de Labe bin. 

bog. Ben antler helots' Meierlards 

gent van 

is de smakmrat. ga El na s= 

VOCIf zijn boo, Naar os obi& 

gestone mulct Impinge WELL 

D""DER 

1 111 

rootet_beer41461, 

‘1' 

wal78.1/01101.4!

09 v 1_31 Gio91 e nr i 1 

_. 

Een koningin herken je meteen. Is 

het niet aan haar schrijden, 

clan is het wel aan zo'n mal hoedje of 

omdat iedereen in haar onmiddellijke 

omgeving zich plotseling heel zenuwachtig 

gaat gedragen. Er 

worden ook altijd allerlei dingen 

naar koninginnen vernoemd. Juliana 

gaf haar naam aan een bosje 

tulpen en een middelgroot kanaal, de 

Engelse koningin leende die van 

haar aan niets kleiners dan de victoria 

regia en aan het op een na 

grootste meer ter wereld, in Afrika. 

En al is ze nu bijna een eeuw dood, 

het gaat maar door. Sinds kort prijkt 

er een victoriabaars op de menukaart 

van dure restaurants. Biologen 

noemen het beestje `nijlbaars' en 

als ze het over hem hebben, kijken 

ze heel zorgelijk. Dat zit zo: 

Vis in luilekkerland 

De victoriabaars leeft in het Victoriameer. 

In de tijd van Victoria zelf 

was dat nog een meer vol vis, zij het 

zonder victoriabaars. Nu dreigt het 

omgekeerde. 

Onlangs haalde de nijlbaars de voorpagina 

van alle kranten. Dat is heel 

wat voor een vis. Onder koppen als 

`NijIbaars zaait dood en verderf viel 

te lezen hoe lastig deze vis wordt. In 

het Victoriameer leven vanouds bijzonder 

veel visssoorten: zo'n driehonderd, 

wat voor een meer heel veel is. 

Vijfentwintig jaar geleden werd de 

nijlbaars er bij wijze van voedselhulp 

aan de bevolking uitgezet. De roofvis 

trof er een waar luilekkerland aan. 

Hij begon te eten en is blijven eten, 

zodat er van al die soorten maar 

weinig over dreigen te blijven. De 

mensen rondom het meer zien hun 

visvangst sterk teruglopen. Hun vismethoden 

zijn niet toereikend genoeg 

voor het vangen van de 

nijlbaars zelf. Die komt vooral in de 

netten terecht van enkele grote bedrijven. 

Inmiddels lijkt de roofvis bij 

gebrek aan prooi te zijn begonnen 

aan het opvreten van eigen broed. 

Stomme vis 

Behalve honger zaait de nijlbaars 

ziekte. In het Victoriameer leven 

namelijk slakken die geinfecteerd 

zijn met een gevaarlijke zuigworm. 

Bij het zwemmen of het drinken van 

besmet water komen de larven via 

het water het lichaam van de mens 

binnen. Die krijgt er bilharzia van: 

de nieren worden door de wormen 

beschadigd en hij gaat dood. 

Tot nog toe werden de slakken (en 

dus ook de bilharzia) in toom gehouden 

door vissen die slakken eten. De 

nijlbaars laat de slakken echter met 

rust. Hij bevoordeelt ze zelfs doordat 

hij hun vijandep opeet. De bilharzia 

neemt dan ook sterk toe. Nog even 

en de doden stapelen zich op. En dat 

Conny Sykora 

Nijlbaars 

zaait 

dood 

en 

verderf 

- 

smart of ■pril 

ogLirf. !rum , 

rictarlid■si-A SWE'PECOIST 

.4.. : 

Cogtatiourd fruit 

f 65.00 

allemaal door zo'n stomme vis. Die 

door misschien goedbedoelende maar 

stomme mensen van de wereldvoedselorganisatie 

FAO is uitgezet. 

Schattige konijntjes 

Het verhaal van de nijlbaars laat 

zien hoe riskant het is om zomaar 

allerlei diersoorten her en der over 

de aardbol te verslepen. Dieren en 

ook planten hebben hun eigen woongebied. 

Daarom vind je buideldieren 

in Australie, cactussen in Amerika, 

nijlpaarden in Afrika en panda's in 

Azie. Daar horen ze thuis. Laat je ze 

ergens anders los dan weet je nooit 

waar je aan begint. 

Toch hebben mensen altijd met planten 

en dieren rondgezeuld. Soms zijn 

ze opzettelijk losgelaten, omdat de 

mensen bijvoorbeeld verzekerd wilden 

zijn van lekkere kippeeieren, 

malse biefstukjes, warme schapewol 

of grote waakhonden. Soms ging het 

ook puur per ongeluk, wat het geval 

was bij muizen en ratten. Ook voor 

de jacht, als hengelvoer, ter bestrijding 

van `ongedierte' of als leverancier 

van bont is een groot aantal 

diersoorten terechtgekomen op 

plaatsen waar ze op eigen kracht 

nooit hadden kunnen komen. 

Voor de diersoorten die er al woonden 

is de komst van zo'n nieuweling 

niet altijd even leuk. Voor de mensen 

ook niet trouwens. Soms moet er 

veel geld uitgegeven worden om de 

schade nog een beetje binnen de 

perken te houden. 

De Australiers hebben het geweten, 

toen ze in 1859 vierentwintig schattige 

konijntjes uit Europa lieten 

overkomen. In anderhalve eeuw wipte 

er een leger van 500 miljoen 

knagers rond. Het is voornamelijk 

aan de konijneziekte myxomatose to 

danken dat Australie niet helemaal 

is kaalgevreten. 

Tegen de klippen op 

In Nederland zijn ze heus niet slimmer 

dan in Afrika of Australie. Wij 

geven hier jaarlijks grote sommen 

geld uit aan de bestri,jding van de 

muskusrat. Die is afkomstig uit 

Amerika. Eenmaal als pelsdier in 

Europa ingevoerd, ontsnapte hij al 

snel uit de fokkerijen. De muskusrat 

doet niets liever dan graven in 

oevers en dijken van rivieren en 

kanalen. En daar houden Hollanders 

niet van. Doordat bovendien zijn 

natuurlijke concurrent de otter hier 

vrijwel is uitgeroeid, kan de muskusrat 

ongestoord zijn gang gaan. Er 

zijn wel speciale muskusrattenvangers, 

maar het lijkt wel of er steeds 

meer muskusratten komen naarmate 

er daarvan meer worden aangesteld. 

UBRIEI 

de 

aetten da 

r 

ig eV- 

. abet 

con adasee. 

wan gin 

DI ast. 

de 

1 

beta* 

*An& 

Nederiend 

Vkteelemeer * : 

„L e rag jadnir 

in ", "diem 

evegnekk a rn 

bereteig 

een Per aftl erini 

era ' 

Ian * PAO 

bogen 

MAIN% 

adzIgterie van 

°weeks 

*id (eau 

y oke= on. 

Rasteneerii. 

eakek 

v j 

Nedeo — Z 

d 

" Ivor 

is u1tge 

Tiolooma. re 

.1 voodoo' os 

achtee DI 

issoeme 

Bo.

Dag allemaal! 

Rauw. gebakken, gezouten, gekookt, gerookt, in het 

zuur... je kunt vis op allerlei manieren eten. En overal 

Guinee, 

van India 

van Groenland tot 

wordt vis 

gegeten, 

tot Mexico. En ook rond het Victoriameer 

in Afrika, daar 

onmisbaar 

Zwart 

op Wit. Een 

over lezen in deze 

kun je 

die0 

Dag groetjes 

Reuzenroofvis 

In het Victoriameer in Afrika 

zwemmen vissen die net zo groot 

kunnen worden als een man en 

wel 200 kilo zwaar. Het zijn de 

grootste zoetwatervissen van 

Afrika en volgens kenners zijn ze 

heerlijk. Ze worden dan ook in 

dure restaurants gegeten. 

Deze Nijlbaars zwemt nog niet zo 

lang in het Victoriameer. Hij is er 

in 1960 naartoe gebracht om de 

mensen te helpen die rond het 

meer wonen. 'Vlees is duur, 

iedereen heeft eiwitten nodig', 

zeiden de helpers, 'dus geven we 

de mensen goede, grote vissen.' 

Maar wat gebeurde? De vissers van 

het Victoriameer hebben kleine, 

kano-achtige bootjes. ze kunnen 

zulke grote vissen helemaal niet in 

hun boot krijgen. En als ze zo'n 

knaap gevangen hebben. dan 

moeten de vrouwen hem van het 

strand ophalen daarna zorgen voor 

het bakken en het drogen, hem naar 

de markt brengen en verkopen. 

Maar hoe krijgen ze zo'n groat beest 

op de markt? En welke klant heeft 

genoeg geld om zo'n vis te kopen? 

Bovendien vinden de meeste 

mensen de Nijlbaars niet eens zo 

lekker. 

In Nairobi, de hoofdstad van Kenia 

staat een visfabriek, waar de 

baarzen worden schoongemaakt, 

ingevroren en naar het buitenland 

uitgevoerd. Maar het grootste deel is 

al bedorven door de warmte voordat 

het in de fabriek aankomt! 

Maar wat nog veel erger is: de visjes 

die de vissers vroeger altijd vingen, 

worden in een recordtempo door de 

Nijlbaars opgegeten! Op sommige 

plekken zijn ze al helemaal weg! En 

wat veel te laat ontdekt werd: het 

Victoriameer is volgens biologen een 

uniek meet. Er leven naar schatting 

500 zoetwatervissoorten, terwijI er in 

U 

-_ 7- , 

Lim icel YJieuLs 

3uvii, 158b. 

heel Europa maar 192 bekend zijn! 

Er zijn sissende longvissen bij, die 

dwars door een schoen een paar 

tenen kunnen afbijten, verder 

slakkeneters, plankton-, garnalen-, 

insekten-, vissenlarven- en 

parasieteneters en zelfs visjes die 

van de staartschubben van een 

andere vis leven! 

Allemaal hebben ze met elkaar te 

maken, ze hebben hun eigen plekje 

in het meet, hun eigen 

broedgebieden, diep of ondiep. Het 

is een verschrikkelijke ramp dat al 

die vissen verdwijnen, vinden de 

biologen, want aan die visjes kun je 

zien hoe het leven op aarde zich 

ontwikkeld heeft, je kunt de evolutie 

bestuderen en dat is nog lang niet 

genoeg gedaan. Alle geleerden op 

Afbeelding t 3000 jaar ouch van 

Egyptische vissers die een nijIbaars hebben 

gevangen. Tegenwoordig dragen 

Afrikaanse vissers de :ware nijlbaars nog 

net zo aan een roeispaan! 

aarde zijn het erover eens dat er snel 

iets moet gebeuren! 

Kieuwnetten 

De Nijlbaarzen hebben geen 

natuurlijke vijanden, ze kunnen zich 

naar hartelust voortplanten in een 

soort luilekkerland! Aileen de mens 

kan ze vangen. 

De Wereldvoedselorganisatie en de 

EG (Europese Gemeenschap) willen 

de visserij verbeteren in de landen 

rond het meet: Kenia, Oeganda en 

Tanzania. 

Er is een plan bedacht om de 

Nijlbaarzen te vangen met 

kieuwnetten, dat zijn netten met 

grote mazen, waar de kleine visjes 

rustig doorheen kunnen zwemmen. 

Met grotere zeilboten moet het wel 

lukken om ze te vangen. De netten 

zouden door de bevolking zelf 

gemaakt moeten worden. 

Van de vis zou je margarine kunnen 

maken, vismeel, bakvet, dierenvoer, 

lijm eu misschien oak leer, dat wordt 

nog door deskundigen bekeken. In 

ieder geval wordt er binnenkort elke 

week een lading 'Victoriabaarzen' 

zoals ze tegenwoordig oak worden 

genoemd, naar Nederland gevlogen. 

Het is te hopen dat de mensen die 

rond het Victoriameer wonen er op 

vooruit gaan. 

11

Nijlbaars in de porseleinkast 

In juli 1986 vertrekt een gezamenlijke expeditie van biologen van het 

Britse Museum voor Natuurlijke Historie en de Leidse Universiteit 

naar het Victoriameer in Afrika om te redden water nog te redden 

valt. Men hoopt unieke vissoorten (haplochrominen) teverzamelen 

voordat deze, vermoedelijk over een jaar al, zullen zijn uitgestorven. 

door Margreet Wesseling 

at is er met het Victoriameer ge- 

W beurd? Een goed bedoeld visserijproject 

uit de jaren zestig is volledig uit de 

hand gelopen. Vijfentwintig jaar geleden 

werd de Nijlbaars (Lates niloticus) in het 

meet uitgezet om de bevolking te helpen 

aan een grote consumptievis. Deze grote 

roofvis kan twee meter lang worden en 

weegt dan honderdvijftig kilo. Als hij volwassen 

is eet hij alleen maar vis en garnalen. 

Dat betekent in het Victoriameer dat 

hij voornamelijk haplochromine vissen 

eet en op die manier raakt een omvangrijk 

ecosysteem volledig verstoord. 

n rn B6/7-8/4 

Het beroemde Victoriameer in Afrika, op de 

grens van Oeganda, Kenia en Tanzania, 

wordt ernstig bedreigd door een uit de hand 

gelopen visserijproject. Doordateen roofvis, 

de Nijlbaars, is uitgezet raakt het uitgebalanceerde 

ecosysteem van het meer volledig 

verstoord. Een groot aantal zeer bijzondere 

vissoorten, die alleen in het Victoriameer 

voorkomen, staat op uitsterven. 

Biologen van de Rijksuniversiteit te Leiden 

werken mee aan internationaal onderzoek 

naar de mogelijkheden om de oorspronkelijke 

vissoorten te behouden en de Nijlbaars te 

bestrijden. De biologe en publiciste drs. M. 

M. Wesseling is free-lance betrokken bij het 

werk van de Leidse biologen. 

Red. 

1 augusb.is tgab. 

De Nijlbaars is een vervaarlijke roofvis, 

die als 'introduce' het ecosysteem van 

het Victoriameer volledig verstoort 

Unieke groep vissen in Afrikaans 

meer 

Het schotelvormige Victoriameer (gemiddelde 

diepte 40 m) is ongeveer driekwart 

miljoen jaar geleden volgelopen toen van 

twee grote rivieren de waterloop veranderde 

als gevolg van de verheffing van een 

plateau ten westen van het Albertmeer en 

het Edwardmeer. Geologisch gezien is het 

dus nog een jong meer. Het is twee keer zo 

groot als Nederland en het ligt op de evenaar. 

De algengroei in dit meer is zeer groot. Algen 

zijn de primaire eiwitproducenten; 

onder invloed van het zonlicht zetten deze 

minuscule zwevende waterplantjes de in 

het water aanwezige voec' flgsstoffen om 

in eiwitten. Insektelarven, garnalen, slakken 

en zooplankton (kleine zwevende 

diertje) leven van algen. Zij worden op 

bun beurt gegeten door vele soorten vissen, 

waarvan het grootste deel behoort tot 

dezelfde groep: de haplochrominen. Pas 

als het oorspronkelijke alge-eiwit is omgezet 

in visse-eiwit het van nut voor de 

mens want de slakjes en de garnalen zijn 

zo klein dat zij niet voor consumptie geschikt 

zijn. 

Tot nu toe zijn er ongeveer driehonderd 

soorten haplochrominen bekend, waarvan 

de meeste (200) pas in de laatste tien 

jaar zijn ontdekt. Al deze soorten behoren 

tot eenzelfde familie: de cichliden. Ter 

vergelijking: in alle zoete wateren van 

Europa bij elkaar komen slechts 192 soorten 

vis voor die in dertig verschillende families 

worden ondergebracht. Binnen de 

ene cichlidenfamilie in het Victoriameer 

heeft zich een enorme verscheidenheid in 

nauwverwante soorten ontwikkeld, met 

elk een eigen aanpassing aan zijn milieu. 

Deze verscheidenheid is uniek binnen de 

groep van de gewervelde dieren. Bovendien 

is de soortenvorming in voile gang. 

Als wij bedenken dat Darwin zijn evolutietheorieen 

is begonnen met de bestudering 

van veertien soorten vinken op de 

Galapagos-eilanden, dan mogen wij het 

Victoriameer wel een schatkamer van de 

evolutie noemen. 

Biologen in Leiden houden zich al vijftien 

jaar bezig met de haplochrominen. Ecologisch 

onderzoek van het veldteam in Afrika 

heeft aangetoond dat iedere soort zijn 

eigen stek (niche) in het meer heeft. Dit 

kan bijvoorbeeld zijn: diep of ondiep water, 

een zanderige, inodderige of rotsachtige 

bodem, een zuurstofarme of een 

zuurstofrijkc omgeving. ledcre soon 

heeft zijn cigen voedselbron, van algen tot 

garnalen. Je kunt het zo gek niet bedcnken 

of het wordt gegeten door cen gcspeci-

oco,, 

3COSIOCMC 

algeneter — 49 — 

zoOplankton 

/P-S1 planktoneter 

insektelarven 

slakken 

garnalen 

insekteneter/ 

slakkeneter/ 

garnaleneter 

aliseerde haplochromine. 

Haplochrominen zijn muilbroeders. Dat 

betekent dat de vrouwtjes de eieren gedu- 

rende twee tot due weken in de bek uit- 

broeden. De eitjes kunnen zich veilig ont- 

wikkelen in de ademhalingsstroom van 

het zwangere vrouwtje. Heel jonge visjes 

vluchten bij gevaar nog terug in de moe- 

dermond. Deze broedzorg brengt een in- 

gewikkeld bevruchtingsritueel met zich. 

De mannetjes van de muilbroeders heb- 

ben opvallende ronde vlekken, de zoge- 

naamde eivlekken op de anale vin. Tij- 

dens het 'paren' zwemmen mannetje en 

vrouwtje rondjes in een kop-staart- 

formatie. Het vrouwtje legt tijdens zo'n 

rondje eitjes en raapt ze bij het volgende 

rondje met de bek weer op. Als er geen ei- 

tjes meet zijn hapt zij naar de namaak- 

eitjes op de anale yin van het mannetje, 

wat voor hem een stimulans is om zijn 

zaad los te laten. Het zaad komt op deze 

manier in de bek van het vrouwtje en zo 

worden de eitjes bevrucht. 

Albertmeer 

Georgemeer 

Edwardmeer 

Kivu meer 

( 

, 

M.VVesseling 

300 km 

Kiogameer 

dam 

KEN IA 

0° 

Victoriameer 

Mwanzagebied 

TANZANIA 

tn 

4 1, < 

Nijlbaars 

De NijIbaars vangt 

de kleine vissen 

(haplochrominen) 

weg, die alle een 

gespecialiseerde 

rol vervullen in het 

ecosysteem van 

het Victoriameer 

Nu bestaat er een haplt)chromine die tij- 

dens dit hele ritueel een stukje boven de 

paaiende vissen stil staat te loeren, dan ra- 

zendsnel naar beneden schiet, de pasge- 

legde eitjes wegsteelt en opeet voordat het 

vrouwtje ze heeft kunnen oppakken. In 

het geval dat het vrouwtje ongestoord haar 

eieren heeft kunnen opnemen, zijn er 

weer andere kapers op de kust. Er zijn ook 

haplochrominen die zich crop toeleggen 

broedende vrouwtjes met zo'n bek vol ei- 

tjes of zich onrwikkelende larfjes hard te- 

(Boven) Broedend vrouwtje van mullbroeder, 

en pedofaag in actie 

(Onder) De ligging van het Victoriameer 

Rudolf meer 

Dorpjeaan de oever van het Victoriameer 

gen de kop te stoten, zodat zij het broedsel 

moeten uitspugen. Een nog aqgressievere 

manier is de bek van het vrouwtje omstul- 

pen en dan leegzuigen. Al deze vissen be- 

horen tot de groep pedofagen ( = kinder- 

eters). 

Een andere groep haplochrominen met 

diverse manieren om dezelfde voedsel- 

bron te benutten is die van slakkeneters 

waar twintig soorten van bekend zijn. 

Sommigesoorten zijn uitgerust met speci- 

aal gereedschap, een paar extra verzwaar- 

de kaken achter in de keel, om de slakke- 

schelp als een noot te kraken. De kapotte 

schelp wordt uitgespuugd en de slak naar 

binnen gewerkt. Een andere soort ver- 

schalkt een kruipende slak door hem bij 

zijn voet te grijpen en dan zo'n krachtige 

beweging met zijn kop te maken dat de 

slak uit zij9 huisje wordt geslingerd. 

Deze slakkeneters vormen een interessan- 

te groep omdat sommige slakkesoorten 

fungeren als tussengastheer in de levens- 

cyclus van de parasitaire worm Schistoso- 

ma, die de beruchte tropische ziekte bil- 

harzia veroorzaakt. Na malaria is dit de 

meest voorkomende parasitaire infectie- 

ziekte ter wereld. Urinewegen en darmen 

worden aangetast en iedereen die in de 

tropen een blote voet in besmet water 

steekt loopt kans op infectie. De ziekte 

zou wellicht op biologische wijze kunnen 

worden bestreden door slakkenetende ha- 

plochrominen uit te zetten in visvijvers en 

irrigatiekanalen. Dit zijn plaatsen waar de 

bilharziaslakken zich altijd vestigen en 

men werkt daar nu eenmaal op blote voe- 

ten. 

De algeneters zijn een gevarieerde en een 

belangrijke groep. De vissen die algen van 

rotsen moeten schrapen hebben een soort 

staalborstels in hun bek. Soorten die algen 

van planten afhalen en daarbij de blaadjes 

intact laten, beschikken over een fijnzin- 

nig poetsapparaat. Microscopisch kleine 

n+m 86/7-8/5

vrij zwevende algenkolonies worden stuk 

voor stuk uit het water opgezogen. En 

zelfs dode algen, die zich ophopen op de 

bodem van het meet, worden gegeten 

door . daarin gespecialiseerde haplochrominen 

, de vuilnismannen van het Victoriameer. 

Er zijn ook nog zeventig soorten 

viseters bekend en veertig soorten insekteneters 

. 

Al het eiwit wordt op de een of andere manier 

benut en omgezet tot visse-eiwit. 

Men kan zich voorstellen wat er zou gebeuren 

als deze nuttige visjes door een 

ramp zouden worden getroffen en zouden 

uitsterven. Algen worden nog wel gegeten 

, bijvoorbeeld door garnalen, slakken 

en insektelarven. Maar wie eet de slakken 

en de insektelarven? 

Ramp bijna een feit 

Ongeveer vijfentwintig jaar geleden, toen 

Oeganda nog een protectoraat van het 

Verenigd Koninkrijk was, vatte men een 

oud idee van een Britse visserijbioloog opnieuw 

op. Het Victoriameer zat weliswaar 

stikvol vis, maar die was klein en misschien 

niet zo smakelijk. Als men nu een reeds 

lang bekende roofvis, de Nijlbaars, in het 

meer zou uitzetten, dan zou deze vis de 

kleine haplochrominen opeten en de 

mensen zouden dan de overheerlijke Nijlbaars 

kunnen eten. Bovendien zou het 

toerisme worden bevorderd doordat massa 

'S sportvissers op de als 'sportieve vis bekend 

staande Nijlbaars zouden komen 

vissen. 

De biologen die het Ministerie voor Visserij 

moesten adviseren waren erg tegen het 

plan. Men kan immers absoluut niet overzien 

wat er zal gebeuren wanneer men een 

grote roofvis loslaat op een uitgebalanceerd 

ecosysteem. Evenwel, in 1955 is men 

begonnen met het systematisch uitzetten 

van Nijlbaars in vele andere meren en 

meertjes vlakbij het Victoriameer. Het Kiogameer 

bijvoorbeeld zou als proefmeer 

dienst doen voor het Victoriameer. Dit 

meet is niet echt hermetisch afgesloten 

van het Victoriameer. Voor onderzoek betreffende 

visstandverbetering ging men in 

1958 Nijlbaars kweken in visvijvers die een 

paar kilometer van het Victoriameer h ggen. 

En in 1960 heerste er opperste verbazing 

toen de eerste Nijlbaarzen voor de 

kust van Oeganda werden gevangen. 

Natuurlijk is het niet uitgesloten dat heel 

kleine visjes via moerassen en watervallen 

of tijdelijke stroompjes (regentijd) per ongeluk 

in het Victoriameer zijn terechtgekomen. 

En ook hengelaars kunnen te kleine 

Nijlbaarzen wat slordig, aan de verkeerde 

kant van een dam, hebben terug- 

n m 86/7-8/6 

- 50 - 

Het Victoriameer, met een gemiddelde diepte van 40 meter, 

is twee keer zo groot als Nederland en ligt op de evenaar 

gegooid . Een dergelijk 'ongeluk ' was natuurlijk 

te verwachten. Met ook nog het 

argument 'bij zit er nu toch al in' werden 

in 1962 de eerste vijfendertig Nijlbaarzen 

officieel uitgezet in het Oegandese deel 

van het Victoriameer. In totaal zijn in twee 

jaar tijd ongeveer vierhonderd Nijlbaarzen 

uitgezet. 

Het gevolg is dat sinds 1979 bij Kenia niet 

een haplochromine vis meet wordt gevangen. 

De Nijlbaars wordt daar al gedwongen 

zijn eigen jongen op te eten, kannibalisme 

dus. En in het uiterste zuiden van 

het meet, bij de monding van Mwanzagolf, 

waar een paar jaar geleden nog geen 

Nijlbaars te zien was, is nu, wij schrijven 

1986, ook al geen haplochromine meet te 

vinden. 

De bewoners van de kustdorpen langs het Victoriameer vissen met eenvoudige 

netten . . . 

. . . . die vaak vanuit kleine kano-achtige bootjesworden uitgezet 

• . wr/fpr

Was 

dat nodig? 

Wat at de bevolking rond het meer? Sommige 

consumptiepatronen zijn sterk afhankelijk 

van overtuigingen die in een bepaalde 

scam heersen. In Mwanza bijvoorbeeld 

wordt door de Sukumastam absoluut 

geen longvis, vis die op het droge kan 

ademhalen door middel van een zwemblaas, 

gegeten omdat men denkt dat je 

daar onvruchtbaar van wordt. In Kenia 

werd deze grote eiwitrijke vis, voordat hij 

door de Nijlbaars tot een derde van het 

oorspronkelijke bestand werd teruggedrongen, 

juist veel gegeten. Rondom het 

meet- was vijfentwintig jaar geleden tilapia 

de populairste vis. Hij behoort ook tot de 

cichliden-familie, wordt gemiddeld een 

kilo zwaar en staat overal in de tropen bekend 

als de lekkerste zoetwatervis. In het 

algemeen vist men met kleine kanoachtige 

bootjes, waarmee eenvouclige 

staande netten worden uitgezet, die 

twaalfuur later worden binnengehaald. 

In de jaren zestig begonnen de tilapiavangsten 

terug te lopen. Men ving jongere 

vissen, paste de maaswijdte van de netten 

aan en zo werden ook de kleinere haplochrominen 

gevangen. Op veel plaatsen 

rondom het meet werden de vijf tot zes 

centimeter kleine visjes gegeten in de dage' 

ijkse bananenpap: 'mtoki' . De 

vangsten waren zo geweldig dat een nieuwe 

trawl-visserij werd opgezet om de visjes 

te verwerken tot kippevoer in een daarvoor 

gebouwde vismeelfabriek. 

In Kenia was de verwerking van de haplochromine 

vangsten geheel in handen van 

de vrouwen. Zij droogden de visjes gedurende 

een dag in de zon en brachten ze in 

manden naar de dichtstbijzijnde markten. 

Nil in Kenia alleen nog maar de zeer 

grote ijlbaarzen worden gevangen (onder 

andere om ze over te vliegen naar Ne- 

- 51 - 

derland en West-Duitsland) zijn deze 

vrouwen, die een eigen bron van inkomsten 

goed kunnen gebruiken, bun 

handel kwijt. 

De kleinschalige visserij, die was ingesteld 

op het vangen en verwerken van vissen die 

tussen de vijf en vijftien centimeter blijven, 

wordt nu geconfronteerd met 

vangsten van uitsluitend Nijlbaars die gemiddeld 

twee tot acht kilo weegt, maar 

waarvoor twintig kilo ook heel gewoon is. 

De kleine bootjes zijn niet geschikt voor 

deze vangsten, de netten gaan kapot en 

kunnen niet moeiteloos wcirden vervangen 

door grotere en zwaardere kwaliteiten. 

De Nijlbaarsvisserij is in handen van 

enkele grote maatschappijen en de kleine 

vissers rondom het meer vangen alleen 

nog maar slakken. 

Biologisch onderzoek 

Sind!, 1971 houden biologen in Leiden 

zich bezig met de bestudering van haplochromine 

vissen. Aanvankelijk was het 

onderzoek zuiver wetenschappelijk gericht 

, maar in 1977 werd HEST opgericht. 

HEST (Haplochromis Ecology Survey 

Team) bestudeert de visecologie en de visserij 

in het Victoriameer. Nu duidelijk is 

dat de bevolking een makkelijk te verkrijgen 

en goedkope eiwitbron kwijtraakt, nu 

het ecologisch evenwicht in het Victoria. 

meet ernstig is verstoord en nu een groep 

interessante vissen bijna is uitgestorven, 

proberen de biologen te redden water nog 

te redden valt. 

Een van de plannen van HEST is om met 

reeds aanwezige zeilboten en nieuwe 

kiewnetten met een maaswijdte van vijftien 

tot vijfentwintig centimeter zoveel 

mogelijk Nijlbaars weg te vangen in de 

hoop dat een zeker evenwicht met de haplochromine 

vissen wordt bereikt. Maar 

LU 

zo'n project kost vele miljoenen guldens 

en waar moeten die vandaan komen? De 

bevolking zou bij het slagen van dit project 

niet zijn aangewezen op een paar grote 

visserijmaatschappijen , maar zou de exploitatie 

van visse-eiwit kleinschalig kunnen 

houden. Men kan de kleine haplochromine 

visjes blijven eten en tevens gebruik 

maken van de veel grotere Nijlbaars 

die, nu hij er eenmaal is, op allerlei plaatsen 

wordt benut. Men koopt bijvoorbeeld 

een grote vis en brengt die op de fiets of 

met de trein het binnenland in. Daar 

snijdt men eerst het vele vet uit de vis om 

vervolgens mootjes Nijlbaars in zijn eigen 

vet te bakken. Deze stukjes vis worden 

overal langs de weg voor een lage prijs te 

koop aangeboden. 

Behalve voor de voedselvoorziening van 

de plaatseltjlce bevolking moeten de haplochrominen 

, een unieke groep vissen, 

ook voor de wetenschap behouden blijven. 

Dat betekent dat er een museumcollectie 

moet worden opgebouwd. Men kan 

dan later de verwantschappen bestuderen 

en zoeen beter inzicht krijgen in de evolutie 

. Ook is het nuttig om vissen diepgevroren 

te bewaren, bijvoorbeeld in vloeibare 

stikstof. Op ieder gewenst moment kan 

dan scheikundig onderzoek aan de vissen 

worden gedaan. Door middel van de 

bestudering van de eiwitten van de DNAmoleculen 

kan men erachter komen hoe 

vet verschillende soorten uit elkaar liggen . 

Tenslotte is het wenselijk de soorten levend 

te houden in aquaria, want veel van 

het gedrag van deze interessante visjes is 

nog onbekend. 

Geleerden uit alle delen van de wereld zetten 

zich in voor het behoud van de haplochrominen. 

De gezamenlijke expeditie 

van Londen en Leiden is een begin. Bovendien 

is een Leidse bioloog speciaal belast 

met de bestudering van de biologic 

van de Nijlbaars. Over levenswijze en 

voortplantingsgedrag van deze vis is nog 

weinig bekend. In het Albenmeer en Ru - 

dolfmeer, waar de Nijlbaars van nature 

voorkomt, zijn geen problemen. Daaf 

heerst een zeker evenwicht tussen beide 

groepen, zij zijn er samen geevolueerd. 

Een feit is wel dat in deze meren veel mmder 

en ook andere soorten voorkomen. Pas 

als er meer over de biologic van de Niji- 

baars bekend is zal hij in het Victoriameer 

met meer effect kunnen worden bestre- 

den. Of de haplochrominen een kans hebben 

om tot die tijd te overleven is zeer de 

vraag. 

n+m 86/7A/7

— 52 — 

?ci norarra t38 (). 9. 

AFRIKAANSE VIS 

Vis mag zich in een toenemende 

culinaire belangstelling 

verheugen_ 

Om de menukaart niet 

te eentonig te maken, 

zoeken restaurateurs 

dan ook naarstig naar 

onbekende soorten. 

Een net nieuw geimpor- 

teerde vis is de Afrilcaanse 

Victoriabaars, 

die qua uiterlijk en 

smaak wel wat op de 

zeebaars lijkt. Vooral 

gerookt is hij heel lekker, 

hoewel niet goedkoop: 

zo'n 30 gulden 

per kilo.

„Interessant experiniAntje” veroorzaakt niet 

alleen honger, maar ook dodelijke ziekten 

De 

veelvraat 

van het 

Victoria- 

meer 

MWANZA (Tanzania), zaterdag 

In een vissersdorpje, vlak bij Boekoembi, aan de Tanzaniaanse oever van het 

Victoriameer, houdt het dorpshoofd een kolossale vis omhoog. Een nijlbaars. 

Hij kan het monster nauwelijks tillen. „Big fish", grote vis, zeg - t hij ten over 

vloede. Zijn dorpsgenoten zijn inmiddels 

bezig de karige vangst van die dag 

te roken, te bakken of te „barbecuen" 

op minuscule vuurtjes. 

Honderdduizenden mensen in Kenia, 0eganda 

en Tanzania, de landen die het Victoriameer 

begrenzen, zijn afhankelijk van de visvangst 

in dit kolossale „eitwit-bassin", dat 

tweemaal zo groot is als Nederland. Met die 

vangst is het, als er niet op korte termijn jets 

wordt gedaan, binnenkort helemaal afgelopen. 

Want de nijlbaars zuigt, met miljoenen soortgenoten, 

als een enorme stofzuiger het hele 

meer leeg. Daar in het hart van Oost-Afrika 

dreigt een ecologische ramp als nooit tevoren. 

De oorzaak? Een ,.interessant experimentje" 

van de grootste en meest eigenwijze miskleuner 

op deze planeet. de mens. 

KORTE TIJD geleden werd de 

wereld opgeschrikt door alarmerende 

berichten over de visstand in het 

Victoriameer in Afrika. Daar waren 

zo'n kwart eeuw geleden nijibaarzen 

uitgezet. Die vraten echter alle 

andere vissen op en verstoorden 

daarmee het biologisch evenwicht. 

Onze verslaggever die ter plekke 

poolshoogte ging nemen, ontdekte 

dat daarmee niet alleen de 

voedselvoorziening voor de volkeren 

rond het meer wordt bedreigd, maar 

dat een nog veel grotere ramp dreigt. 

Door toedoen van de nijlbaars heeft 

de bilharziaworm, een voor mensen 

dodelijke parasiet, nu vrij spel!

1k had er al veel over gelezen. 

In veel kranten stond 

een half jaartje geleden zelfs 

een opgeruimd berichtje over 

.,de nijlbaars en het Neder- 

landse restaurantwezen": 

„Door de nijlbaars op het 

menu te plaatsen, kan ons 

land meehelpen aan de oplossing 

van een Afrikaans voedseldrama." 

Visserijbioloog 

Kees Goudswaard uit Dordrecht, 

in Tanzania belast 

met biologisch onderzoek in 

het Victoriameer, is verbijsterd. 

„Tegen de tijd dat ook 

de nijlbaars hier is weggevist, 

zit er helemaal geen vis meer 

in het meer en dan sterft de 

bevolking gegarandeerd van 

armoede, honger en ziekte, 

want dat alles wordt veroorzaakt 

door de enorme vis die 

wetenschappelijk aangeduid 

wordt met „Lates Niloticus" 

en die nu al enkele jaren 

lang, met zijn vreselijke terreur 

en vraatzucht, bouwt 

aan een catastrofe waarvan 

wij nauwelijks de omvang 

kunnen bevatten. 

Het begon allemaal een 

jaar of vijfentwintig geleden, 

toen enkele „deskundologen" 

van de wereldvoedselorganisatie 

FAO de idee opperden 

om de nijlbaars eens uit 

te zetten in het Victoriameer. 

Die grote eiwitrijke vis zou 

uitstekend gedijen in het 

schone, zuurstofrijke water 

van het kolossale meer, de 

arme bevolking zou dientengevolge 

voedsel genoeg hebben, 

de vissers zouden een 

lucratief bestaan hebben, 

kortom... geen vuiltje aan de 

lucht, of liever gezegd, in het 

water. Boze tongen beweren 

thans dat er een kwart eeuw 

geleden ook terdege gewaarschuwd 

is tegen dit experiment. 

Dat het echter doorgedreven 

is, omdat zakelijk in- 

– 5)4 

gestelde onbenullen er een 

geweldige kans in zagen de 

„sportvisserij" in dit deel van 

Afrika op te krikken. Daardoor 

zouden kapitaalkrachtige 

sportvissers worden aangetrokken 

en zou het toerisme 

enorm in de lift komen. 

„De nilbaars 

vreet•elke 

twee jeer 

drieduizend 

kilo viin 

Wat ook de beweegreden 

geweest mag zijn, vaststaat 

dat vijfentwintig jaar geleden 

begonnen werd met een levensgevaarlijk 

experiment, 

waardoor het ganse biologisch 

evenwicht in een van de 

grootste en mooiste meren 

van de wereld vrijwel zeker 

onherstelbaar werd verstoord. 

En de mens dreigt 

weer eens het slachtoffer te 

worden van zichzelf. In allerlaatste 

instantie tenminste, 

want als de nijlbaars het hele 

meer, dit gigantische voedselbassin, 

heeft leeggeroofd, begint 

hij aan zichzelf, zodat er 

op den duur geen enkele vis, 

zelfs geen nijlbaars dus, meer 

in het Victoriameer te vinden 

is. Dan zal de wereld voor de 

• Hoe lang zal het nog duren 

voordat de bevolking rond 

het meer tegen loge pannen 

aan most kijken? 

zoveelste maal eens kunnen 

praten over: „Operatie gelukt, 

alle patienten overleden". 

Een heel team van Nederlandse 

biologen, verbonden 

aan de universiteit van Leiden, 

doet sinds enkele jaren 

onderzoek in de grootste zoetwaterplas 

van Afrika. En de 

uitkomsten daarvan zijn verre 

van bemoedigend. Vroeger 

zaten er ten minste driehonderd 

soorten vis in het Victoriameer. 

Tientallen soorten 

zijn nu volledig uitgestorven. 

Opgepeuzeld door de grootste 

schrokop, de nijlbaars. De 

kleinere baarsachtige vissen, 

die de voedselbron vormden 

voor de bevolkingsgroepen 

langs het meer, in Oeganda, 

Kenia en Tanzina, de haplochrominen, 

hadden tot voor 

enkele tientallen jaren een 

prima bestaan. Goed, er werd 

natuurlijk driftig op gevist, 

maar het evenwicht bleef uitstekend, 

want de vissers trokken 

erop uit met kleine, wankele 

bootjes en van overbevissing 

kon dus geen sprake 

zijn. 

Die visjes boorden alle be- 

schikbare voedelbronnen 

aan. Er waren viseters, slak- 

keneters, planktoneters. 

Toen kwam de nijlbaars. In 

het Victoriameer had deze rover 

geen enkele natuurlijke 

vij and en hij kon dus ongestoord 

het noordelijk deel 

• De muil van 

het monster. 

Tegen de 

moordzucht 

van deze gigantische 

zwemmende 

„vreetmachine" 

moeten 

alle vissen het 

afleggen. 

van het meer leeg roven. Met 

een vraatzucht die nauwelijks 

te bevatten is. De nijlbaars 

kan bijna twee m2ter 

lang worden en er zijn exemplaren 

gevangen met een lichaamsgewicht 

van honderdvijftig 

kilogram. De roofvis 

eet twintig procent van zijn 

eigen lichaamsgewicht per 

dag en hij groeit tot veertig 

centimeter per jaar. „Hij 

vreet drieduizend kilo vis in 

twee jaar, die hij zelf omzet 

in veertig kilo lichaamsgewicht," 

zegt bioloog Kees 

Goudswaard. 

Thans is de nijlbaars ook 

razend actief in het zuidelijk 

deel van het Victoriameer en 

doordat hij zich razendsnel 

vermenigvuldigt, zal dus binnenkort 

het moment kunnen 

komen dat er geen enkele vis, 

behalve de nijlbaars, in het 

meer zit en de grootste en 

sterkste exemplaren dan hun 

eigen soortgenoten beginnen 

te verorberen waarop — in 

theorie — op het laatst een 

enkele nijlbaars over zal zijn, 

die dan in alle eenzaamheid 

van ouderdom zal overlijden. 

Met de hongerende bevolking 

van de drie Oostafrikaanse 

landen. 

Maar de ramp is nog veel 

groter. Wat gebeurt er namelijk 

nog meer door de vraatzucht 

van deze „Lates Niloticus", 

die afkomstig is van de 

veel noordelijker stromende 

rivier de Nijl, en die daar al 

vele eeuwen lang, zonder 

overbevolkingsproblematiek, 

kon gedijen. Ook de twintig 

soorten „slakken etende vis-

sen" in het Victoriameer zijn 

of warden namelijk door de 

roofvis verorberd. Daardoor 

kunnen de slakken zich razendsnel 

vermenigvuldigen 

(een tweede verstoring van 

het evenwicht) en die slakken 

fungeren weer als gastheer 

voor de gevreesde Bilharziawormen, 

die een vreselijke, 

op den duur voor de mens 

dodelijke tropische ziekte, 

overbrengen. 

De Bilharzia (botworm) 

vreet zich namelijk door de 

voetzolen van de mensen naar 

binnen, nestelt zich in het 

menselijk darmstelsel, veroorzaakt 

chronische diarree 

en in een later stadium aantasting 

van de urinewegen, de 

blaas, de lever, kanker en... 

de dood. Oorzaak: de nijlbaars, 

want die vreet de slakkenetende 

vissen op, zodat de 

mensen in de toekomst, als de 

rover alles en ook zichzelf 

heeft uitgeroeid, de keuze 

hebben tussen sterven en 

honger en armoede, of de gevreesde 

wormenziekte. 

In het begin was het bovendien 

zo dat de autochtone 

bevolking die nijlbaars helemaal 

niet wilde eten, zodat er 

in eerste instantie ook daardoor 

een overbevissing van 

de toch al bedreigde kleinere 

vissoorten ontstond. Bovendien 

verschenen er ook nog 

eens goedwillende ontwikkelingswerkers 

met trawlers om 

het Victoriameer „even efficient" 

te bevissen ten behoeve 

van een prestigieus ontwikkelingsproject, 

een vismeelfabriek. 

Kortom, de deskundigen 

hebben in enkele 

tientallen jaren heel wat on- 

Door bun vet 

zijn de grote 

exemplaren 

extra aan 

bederf 

onderbevig 

heil aangericht. Van de nijlbaarsramp 

kent niemand de 

daders meer: „Tja, hoe zat 

het nu ook alweer met dat 

uitzetten van die nijlbaars?" 

Maar de befaamde Britse bioloog 

dr. Geoffrey Fryer, een 

expert op het gebied van de 

cichliden (de kleinere vissen 

in het Victoriameer), waarschuwde 

destijds met klem 

tegen het uitzetten van 

vreemde vissoorten. 

De mensheid leert echter 

zelden van eigen fouten, dus 

gebeurt het Oa. In Australie 

zouden ze toch moeten weten 

wat het betekent als het natuurlijk 

evenwicht op een 

continent wordt verstoord. 

Daar werden immers door 

een stelletje jachtlustige Britten 

aan het begin van de 

eeuw een paar konijnen uitgezet. 

Dat lieve diertje had er 

ook geen enkele natuurlijke 

vij and en dientengevolge 

ging heel Australie vele jaren 

gebukt onder een enorme konijnenplaag 

en moest het dier 

op het laatst zelfs bestreden 

worden met myxomatose, 

een door een virus veroorzaakte 

dodelijke konijnen- - 

ziekte. Wat geleerd, daar in 

Australie? Helemaal niet, 

want nog niet zo lang geleden 

bestonden daar zelfs ook 

plannen om in visrijke meren 

de nijlbaars uit te zetten ten 

behoeve van de sportvisserij. 

Het is aan de Nederlandse 

visserijbiologen te danken 

dat die Australische plannen 

werden getorpedeerd. Want 

de mens blijft ingrij pen in 

zijn eigen milieu, omdat hij 

er, na alle rampspoed, kennelijk 

nog van overtuigd is dat 

hij alles beter kan dan zijn 

eigen schepper. 

Waar ligt nu de oplossing 

voor de honderdduizenden 

van de visserij afhankelijke 

bewoners van de Victoriameer-oevers? 

Gelukkig hebben 

die mensen inmiddels 

wel geleerd ook de nijlbaars 

te eten. Hoewel de, vooral 

wat oudere, vissen er niet als 

een echte lekkernij worden 

gezien. De grote exemplaren 

hebben namelijk een forse 

hoeveelheid vet, waardoor ze 

in de warmte snel aan bederf 

onderhevig zijn. Goed, ze 

worden nu gegeten, maar 

voor hoe lang? 

Bovendien wordt de opbrengst 

van de vangsten op 

de kleinere vissen steeds kleiner. 

Is er geen oplossing voor 

dit gigantische probleem? 

Niet het massaal bevissen van 

de nijlbaars voor de Europese 

restaurants, want dan heeft 

de bevolking daar helemaal 

- 55 - 

door BERRY ZAND SCHOLTEN 

niets meer te eten. Het is een 

aardig verhaal, maar hongerige 

Afrikanen schieten er weinig 

mee op. 

De Nederlandse visdeskundigen 

neigen inderdaad naar 

de oplossing van het verhogen 

van de visdruk op de grotere 

nijlbaarzen. Met zogenoemde 

kieuwnetten die een maas- 

Geneesmiddelen 

tegen 

bilharzia zijn 

er niet 

of nauwelijks 

wijdte van vijftien tot vijfentwintig 

centimeter hebben, 

waardoor de kleinere vissen 

kunnen ontsnappen en de 

grote rovers uit het meer worden 

gevist. Maar de fabriek in 

Tanzania, die in staat is driehonderd 

ton netwerk per jaar 

te fabriceren, staat stil door 

gebrek aan grondstoffen en 

brandstof. En de vissers 

(10.000 man sterk in Kenia, 

20.000 in Tanzania en ruim 

20.000 in Oeganda) knopen 

zelfs netten van uitgerafelde 

sleeptrossen, die van schepen 

in de havens worden gestolen. 

De nijlbaars dient zeer zeker 

uitsluitend door autotochtone 

vissers te worden 

gevangen, anders dreigt er 

een economische ramp voor 

de vissers en een voedselramp 

voor diverse bevolkingsgroepen, 

omdat bij 

grootschalige aanpak (het opnieuw 

inzetten van vistrawlers 

op de grote nijlbaarzen 

bijvoorbeeld) zich onmiddellijk 

een enorm transportprobleem 

voor de snel aan bederf 

onderhevige vissen aandient. 

Kortom: we hebben er 

met al onze know-how in een 

van de mooiste gebieden van 

Afrika weer eens een fraai 

„zooitje" van gemaakt. En als 

er niet op korte termijn 

wordt ingegrepen door mensen 

die niet alleen oog hebben 

voor een partiele oplossing, 

maar die in staat zijn om 

ook de grote lijnen te zien, 

kan Afrika zich opmaken 

voor de zoveelste ramp. 

Bij Boekoembi, op een kilometer 

of veertig afstand van 

de stad Mwanza, bezoeken 

wij op de door een Nederlandse 

charitatieve actie gefourneerde 

motorfietsen, enkele 

vissersdorpen. Onze gids 

is Renatus George, een van 

de zwarte assistenten van de 

missiepost van de witte paters 

in Boekoembi. Hij brengt 

ons naar de vissers, de handelaren, 

en de vrouwen die de 

vissen schoonmaken en de 

maaltijd bereiden. Bij de 

dorpshoofden kunnen we 

geen kwaad meer doen als wij 

in (fonetisch overgenomen) 

Swahili vragen: „Djambo 

(goedendag), naweze kopiga 

pitja?" (mogen wij een foto 

maken?) „Ndio sawa" (jazeker), 

zeggen ze en ze houden 

een of twee kolossale nijlbaarzen 

omhoog. De Nederlandse 

biologen zullen later 

echter vertellen, dat dit 

slechts bescheiden „middenslagexemplaren" 

waren. 

De bevolking daar in Tanzania 

weet nog nauwelijks 

welke ramp zich binnen afzienbare 

tijd zal afspelen. 

Want de nijlbaars, met zijn 

kolossale muil, moordt verder. 

Ms een onstuitbare stofzuiger 

raust hij het hele Victoriameer 

door. Het drama 

dat hij veroorzaakt, dient zich 

nu al in alle ombarmhartigheid 

aan. Want het aantal 

bilharzia-slachtoffers is inmiddels 

niet meer te tellen en 

de geneesmiddelen zijn er 

niet of nauwelijks. 

Rene Strobel, de chef-arts 

van het Boekoembi-hospitaal, 

spreekt nu ook over de tweede 

menselijke catastrofe, ditmaal 

indirect veroorzaakt 

door de Nijlbaars. „Duizenden 

patienten," verklaart hij, 

„we kunnen er weinig aan 

doen, want er zijn geen medicamenten. 

En bovendien, de 

beste bestrijding is natuurlijk 

de preventie, maar de mensen 

moeten met de voeten in het 

water staan voor de visvangst 

en dan zijn ze onherroepelijk 

besmet. En we kunnen ze 

toch moeilijk aanraden dan 

maar geen voedsel te bemachtigen. 

Het is de bekende vicieuze 

cirkel, hopeloos..." 

„Big fish," zegt het dorpshoofd 

trots. 

Inderdaad, hij beseft echter 

nauwelijks hoe „big"...

- 57 - 

VON-DUTCH PRESS-CUTTINGS

INTERNATIONAL UNION FOR CONSERVATION OF NATURE AND NATURAL RESOURCES 

E 

BIG FISH THREATEN AFRICA'S GREAT LAKES 

By Robert Lamb and Drake McHugh 

You are invited to use these stories as they stand or as the 

basis for your own version (provided the source is acknowledged 

as "IUCN PRESS SERVICE - 1. we hope you will send 

us copies of any material in print that arises from the service. 

In many cases, we can supply artwork and photographs to 

accompany the stories. Please address any enquiry to Robert 

Lamb at the address shown below Please let us know at 

once if the stories are incorrectly addressed, or if your 

address changes. 

Fisheries experts are warning of impending ecological disaster in East 

Africa's biggest lake -- Lake Victoria -- as a result of a development 

experiment that went wrong 15 years ago. 

The introduction of the Nile Perch (zoological name Lates niloticus) 

into the lake in 1960 has led to a drastic drop in numbers and kinds of 

other fish that live there, according to a report by a team of 

Netherlands scientists from Leiden University. The results of their 

ten-year study show that losses include many important fish species of 

high market value as staple and speciality foods, dozens of rare species 

much prized as ornamental aquarium fish and at least one kind that helps 

control the human killer disease schistosomiasis (bilharzia) by preying 

on the water snail that carries it. 

Called "elephant of the water" in some parts of Africa, the Nile 

Perch can grow to a weight of 100kg or more. The idea that this enormous 

predator could co-exist with other species native to the lake has proved 

tragically faulty. The carp are now cannibalizing their own kind, having 

reduced populations of most of the lake's 300-plus other species to a 

fraction of their pre-1970 size. There is no reason to suppose this trend 

will ease before most of Lake Victoria's native fish species (many of 

which are unique to this one water) have been wiped out, says the report. 

The economy of hundreds of small and not-so-small fishing communities in 

Kenya, Tanzania and Uganda (the three countries which border Lake 

Victoria) is disintegrating because catches are being monopolised and 

markets flooded by a fast-growing surplus of the introduced fish. 

DoUBTS 

Introducing this monster into East Africa's many large inland waters 

offered promise of a new, high-yielding protein source for the region. A 

pilot project backed by -- among others -- the UN Food and Agriculture 

Organisation (FAO), was set up and stocks of the fish were held ready for 

introduction in ponds near the northern (Ugandan) end of Lake Victoria in 

the late 1950s. 

At the last moment, scientists and local observers voiced serious 

doubts about the wisdom of the project. They feared that introducing the 

Nile Perch might upset the capacity of the lake to support a varied range 

species and that the economic impact could turn out to be 

counter-productive. 

WORLD CONSERVATION CENTRE 

Avenue du Mont-Blanc 

CH-1195 Gland 

Switzerland 

Telephone 022/64 71 81 

Telegrams IUCNATURE GLAND 

Telex 22618 IUCN 

But even while the debate continued, some of the fish somehow escaped -or 

were prematurely released -- into the lake. For nearly ten years, 

their impact seemed hardly worth worrying about. But by the early 1970s, 

more and more astonished fishermen found themselves face to face with 

Nile Perch grown bigger than man-size, in the few moments before their 

nets broke under the unaccustomed strain. 

As the fish spread to other parts of the lake, thoughts of a food 

bonanza faded with the realisation that large-scale fish are not 

necessarily good news for small-scale economies. In time it became clear 

that the entire introduction exercise was based on incomplete knowledge 

and faulty planning. 

The Leiden report places the blame for the problem squarely on the 

original introduction experiment. It maintains that the Nile Perch is 

gradually robbing the East African economy of a major dollar-earner in 

the ornamental fish trade and is generally restricting market diversity 

-- a must for the survival of small-scale economies. 

The market glut of the new fish (which many local people will not 

eat) means that a kilogram of Nile Perch is now selling for as little as 

one Kenya shilling (0.3 of US$1). When other species are available, they 

fetch 30 shillings a kilo. 

As the fish spread they are wiping out the lake's prawn population -an 

essential link in the food chain for many other creatures besides 

fish. And their impact is not restricted to the aquatic environment. They 

cannot be processed by sun-drying -- the traditional method -- because 

they are too oily. They must be smoked and fishermen are cutting valuable 

trees to excess to fuel this process. The larger fish require heavier, 

stronger and more expensive nets, resulting in poorer fishermen being 

driven out of business by wealthier individuals. Fishermen's catches are 

actually down by two-thirds. 

Other lakes in danger 

Nevertheless (and incredibly), plans are afoot to repeat the experiment 

very soon in Lake Malawi and other large lakes in the region. 

The Switzerland-based International Union for Conservation of Nature 

and Natural Resources (IUCN) is writing to the governments and 

intergovernmental agencies involved in the proposed new introduction 

schemes, to warn them that more introductions will almost certainly mean 

more regrets than benefits. 

IUCN is also endorsing a plan to transfer specimens of other fish 

species threatened by the presence of Nile Perch in Lake Victoria into 

large aquaria to preserve their genomes. 

The Leiden report calls on the UN Food and Agriculture Organizationt 

"to concentrate on rational exploitation of the indigenous fish stocks, 

efficient distribution of catches and the reduction of unnecessary losses 

during preservation and storage". IUCN agrees that these courses of 

action are far more likely to have fair, productive and sustainable 

results than further dangerous introductions of East Africa's watery 

white elephant. 

Pictures to accompany this story and further details are obtainable from 

the IUCN Communications Unit.

ENVIRONMENT 

J-2, XPERIMENT Im 

New giant perch are 

eating wrong species 

T 

By Burton Boling 

GENEVA 

WENTY-FIVE YEARS ago, Africa ' s biggest 

' lake was stocked with a new fish that was 

supposed to increase the food supply to sur- 

rounding communities. However, scivraista are call- 

ing that action a blunder of immeasurable propor- 

tions. Because of it, they say Lake ' Victoria is 

turning into a major ecological disaster. 

The fish with which the lake was stocked was the 

Nile perch, a carnivorous giant that can attain 

weight exceeding 200 pounds. It was to eat " trash 

fish " that humans don ' t eat, thereby transforming 

them into usable protein in the form of the tasty 

giant perch. • - - . - •. - 

The idea sounded like a good one for the surrtaa 

• aliag ‘,,tioi.:1...5o:Ugalida,Tailzanis ..uid Nuns:, 

But recently scientists from Leiden University in 

Holland discovered what has really been happening 

in Victoria during the past two decades: Not only 

have the perch eaten the " trash fish, " they have gob- 

bled up most of the original 300-plus speciei found 

in the lake. Most of those, having evolved in the 

lake. are found NOWHERE else in the world.' • ' ...... 

Hundreds of fishing communities, which lived off 

the sale of prized ornamental species and other spe - 

deity fish, are reportedly being ruined as those fish., 

disappear. Surprised fishermen have increasingly. 

been eyebulling the giant perch in the moments be- 

fore their nets break wider the fish ' s weight. . 

This is not the first time human meddling has 

caused irreversible damage to the ecosystem. ' In: 

Hawaii and several Caribbean, 

islands (notab:,, Hispaniola and ' 

Jamaica), mongooses imported 

il - om South Asia to coutrol the 

rat populatiou have nearly '- 

wiped out many native birds. 

Pigs and dogs brought to New 

Zealand, first by the Maoris 

and then by the Europeans, 

caused the extinction of some of 

the giant flightless birds found 

nowhere else. 

The lesson is simple. Ani- 

mals evolve adapted to native 

predators and competitors. In - 

troduce new ones, and local spe- 

cies may find themselves' ' • 

without defenses. 

But the . mistake in Lake ,, , , j 

Victoria is unique in its impli- ..-k ...f 

t 

.' ?- ' 

cations. " (. 1 

From a biological - 1/11. RIJNbl 1 . 7 " F 

standpoint, there is no other ex 

uraele of B.) wetly apocies being 

at. risk of extinction, " says an outraged Kees . 

Bare!, a biologist at Leiden University. It was 

Bat - el and other experts in fish ecology at Leiden 

whose study of Lake Victoria proved that native 

species are indeed disappearing fast, as the perch 

population increases. 

At 26,828 square miles, Lake Victoria is nearly ' 

as big as Lake Superior, the largest of.the North 

American Great Lakes. At first the brewing disaster 

went unnoticed in its vast depths. But then local 

fishermen, who had already been overfishing some 

of the native species, began seeing a sharp drop in 

their takes. - 

Because the, perch break ' the ' traditional nets 

they get tangled in, many poorer fishing people 

are being driven out of business. According to Lei, 

den scientists, this leaves the take to the richer in- 

dividuals who can afford stronger, imported ' plastic 

nets. 

The blunder is irreversible. " That ' s the generally 

tragic aspect of species introductions. Once you get 

them into a large system, you never get them out, " 

explains Beret. 

The decision to introduce the Nile perch was made 

in the mid-1950s, while the region was still under 

British colonial rule. Even then, the scheme was con- 

troversial, with some scientists predicting the cur- 

rent outcome. After all, they pointed out, the size of a 

59 - 

" T 

ERNS LLAIE VICTORIA 

- , 

,71 We 

. pent, tetrads:6d to Laki Mork la the rald-'50s, can reach weights of more than 21:11 pounds 

predator population must necessarily be much smaller 

than the size of the population it feeds oft , 

, But at that time , fish stocking was viewed aria 

panacea -- a quick fix from Western science. The 

' warnings Nvecktunheederl. "At that time, .environ-:, 

mental studies laadn ' t even been invented yet, " says 

United Nation ' s, Food and Agricultural Organiza- 

tion fisheries expert, Robin Welcome. . 

The Nile perch' is Certainly a useful food. It has 

been - a godsend to Uganda during its years of civil 

war and anareliy:New export markets have opened 

to Israel and Holland. Eut,as the perch becomes 

more and more abundant, its price has plummeted. 

The FAO is scrambling to find new markets. • 

Moreover, having an oily flesh, the perchcannot 

be sun-dried and . must be - smoked: Cutting down . 

trees for this purpose is worsening the problem of 

- deforestation in the region. 

A recent FAO study predicts two possible scenarios 

for Lake Victoria ' s future. In the more favorable 

one, a new equilibrium will be established after the 

native fish population falls to a point where it prevents 

the .carnivorous perch population from ex - 

panding. In this scenario, the total fishing take will 

nonetheless be considerably lower than before the 

stocking of the lake. 

Alternatively, the perch, which had already be- 

•• gun cannibalizing their young, will deplete all the 

native fish and then devour one another. If that hap- 

pens, the fishing take could plummet. 

'Leiden ' s Barel WARNS that in any event, an irreversible 

process of eutrophication, or "lake death" 

may have started. The species that specialized in 

eating insect larvae, water snails, algae, and virtu- 

ally all the lake's organic materials are disappearing 

fast, and the lake may become hopelessly 

clogged with this stuff, leading to a premature death 

. 

by suffocation. 

At the end of January, an emergency meeting 

on .the problem was held in Leiden. There, environmental 

scientists and Tanzania't director gen- 

eral of fisheries urged representatives of the 

European Common Market and the Dutch govern - 

ment to purchase and ship strong plastic gill nets 

for each of the mote than 50,000 people who fish 

on the lake's shores. 

It is hoped that this multimillion-dollar undertaking 

will help local fishing people keep the Nile 

perch population under control. But scientists refuse 

to speculate on the chance of success. In the mean- 

time, some of them are calling for a moratorium on 

fish introductions in other big lakes. au 

. • •

DOCUMENTA MARITIMA - 6o - 11 

Cichlid Species Flock of Lake Victoria 

on the Verge of Extinction 

Dr. C. D. N. Barel 

University of Leiden, Holland 

This pamphlet is to inform you about the current status of the 

haplochromine cichlids and Nile perch in Lake Victoria. Over the 

past seven years haplochromines and other fish-species only 

found in Lake Victoria have declined drastically due to the introduction 

of a Nile perch (Lates sp.), an alien predator which 

grows to a size several orders of magnitude larger than the 

fishes from the lake's natural fauna. Unless precautions are 

taken, one must assume that the species flock of haplochromine 

cichlids of Lake Victoria will become virtually extinct within a few 

years. 

The haplochromine cichlid fishes 

of Lake Victoria comprise approximately 

300 species. Most of these 

species have been discovered 

only very recently and with every 

expedition loan unexploited area, 

still new species are collected. Before 

the upsurge of the Nile perch, 

haplochromines dominated the 

fish fauna in virtually all areas of 

the lake. However, each species 

has its own restricted distribution 

related to its particular ecological 

specializations, e.g. it has a specific 

diet and is only found in a certain 

habitat such as areas with rocky 

shores, sand bottom or with papyrus 

fringes. 

Of the three Great African Lakes 

which harbor a similarly diverse 

and species-rich cichlid flock, 

Lake Victoria is the youngest. It 

originated less than a million 

years ago which, by evolutionary 

standards, is very young. All evidence 

indicates that with the 

Victoria haplochromines we are 

observing an incipient phase of 

vertebrate evolution. The evolutionary 

youth of the cichlid species 

flock of Lake Victoria, its ecological 

diversity and its numerous 

species, all make this fish group 

an unrivalled object for comparative 

biology and evolutionary 

study of vertebrates. 

In 1960 the Nile perch found its 

way into the Northern part of Lake 

Victoria. Apparently it originated 

form ponds into which it had already 

been stocked, availing the 

settlement of a dispute on the profitability 

of its introduction into the 

lake. Since this premature introduction 

the Nile perch spread over 

the lake but it was only at the end of 

the 1970's that an alarming increase 

of Nile perch and a concomitant 

decrease of haplochromines 

as well as other fishes was noted 

in the Kenyan waters of the lake. 

Here the haplochromines have 

virtually disappeared: whereas 

before the establishment of the 

Nile perch several hundredthousands 

of haplochromine fishes 

were caught in an hour trawling, 

only two specimens were obtained 

with a similar fishing effort in 

1984; the catch consisted mainly 

of Nile perch! In the Mwanza area, 

at the South-Eastern corner of the 

lake, a Nile perch was occasionally 

present in the trawl catches surveyed 

by HEST since 1977. However, 

in the beginning of 1984 a 

sudden exponential increase in 

Nile perch catch occurred in this 

area. A similar sudden appearance 

of large numbres of Nile 

perch at that time was mentioned 

by local people from the South- 

Western corner of perch at that 

time was mentioned by local 

people from the South-Western 

corner of the lake. A trawl-survey 

in this part of the Lake made by 

HEST in the summer of 1985 demonstrated 

that in the deeper 

water hardly any fishes other than 

Nile perch were caught. 

In the shallower waters of Southern 

Lake Vicotria Nile perch constitutes 

a substantial part of the 

catches. Very little is known concerning 

the establishment of 

Nile perch in other, especially the 

deeper central, areas of the Lake. 

However, with the unexpected observations 

of HEST that Nile perch 

also penetrates the deeper waters, 

there is little hope that the effects of 

this predator will be restricted to 

shallow waters only. On the basis 

of the available information one 

has to expect that the greater part 

of the haplochromine species 

flock of Lake Victoria will disappear 

within a few years. Keeping in 

mind that only in the Mwanza and 

Jinja area has this flock been investigated 

to any extent, the available 

data, summarized in this 

pamphlet, strongly suggest that 

without a considerable increasing 

of the research on these haplochromine 

fishes, their destruction 

will occur before their real diversity 

LEGEND: 

IN THE TRAWLCATCHES THE 

WEIGHT OF HAROCHROMINES 

(RIGHT) DOMINATES THAT 

OF NILE PERCH (LEFT). 

NOTE NO QUANTITATIVE DIFFERENCES OF THE CATCHCOMPOSITIONS 

CAN BE DERIVED FROM THE FIGURES AND QUALITATIVE 

COMPARISONS ARE ALLOWED ONLY WITHIN BOXES 

DATA ARE ONLY AVAILABLE FOR THE BLACKENED AREAS 

can be documented. The haplochromines 

form, or formed, important, 

small-scale fisheries. In 

the Kenya area the destruction of 

this fishery by the Nile perch seriously 

affected the social life of the 

local people. Fishermen formerly 

subsisting on the haplochromine 

fishery, have been driven out of 

business, because fishing for Nile 

perch is in the hand of walthier individuals 

who can afford the more 

expensive nets required for Nile 

perch. Nile perches, in contrast 

the haplochromines, are oily 

fishes which cannot be sundried. 

It requires smoking which increases 

the demand for fire wood 

leading to highly undesirable deforestation. 

One fears that similar 

negative social changes will occur 

in the other areas of the lake 

where the Nile perch is becoming 

estabilished now.

- 61 - 

An Urgent Message........... 

To all our customers, including Diplomats and Executives in 

the City .................................................................................................................. 

You do not have to go far to purchase your fish requirements. 

Adequate supplies are now available at The Mwananchi Cater- 

ing Co., (Agent for Fish Products Supplies Ltd.) situated the 

Clock tower round about/Uhuru Street. 

We Have Available. 

Frozen Nile Perch ............. 

(Sangara) 

Shs. 70/- per kg. 

Frozen Bargus (Mboju/Mbofu)... 


Proto (Kamon go) fillets ............ 


Wholesale purchase of 

more than 500 kgs, 

for Frozen Nile Perch at... 


We operate Daily from 8.00 am-5.00 pm. Sunday, 

8.00 am-1.00 pm. 

Parking Space Ava_ ble in the Area.

SCIENCE 

What is killing the 

tilapia in Lake V oria? 

The introduction of Nile perch 

(mbuta) into Lake Victoria . about 

two-and-half decades ago is 

causi • 

ng much controversy among 

environmental scientists. 

Recently the Nile perch 

problem became even more 

complex when local news media 

carried information saying that 

the big fish was not responsible 

tor the depletion of tilapia 

lneeee) and it was pesticides 

and fertilisers hich/and caused 

th large Se death of the Lake 

V .toria .ish. This information is 

'inaccurate according to some 

researchers. 

Lack 'of objective scientific 

findings of the effects of mbuta on 

other fish in Lake Victoria and its 

current domination of the lake 

can result in misguided and 

detrimental repetition of the 

event in other areas. Tanzanis 

and Malawi are said to have had 

plans to introduce the big fish 

into their lakes. 

Reports that the fish in Lake 

Victoria were dying in large 

numbers prompted research into 

the causes of these deaths and 

the researchers recently released 

a preliminary report of their 

findings. 

"The media gave the wrong 

picture of the current report of 

our findings and efforts to correct 

some of the inexact reports have 

not been very fruitful," Professor 

. S. Gombe, who is the secretary of 

the African Academy of 

Sciences, told the Nation. 

Professor Gombe, who was 

Is the Nile perch responsible for the 

diminishing numbers of tilapia? Various 

scientists have differeing views. OTULA 

OWUOR talked to two of them. 

accompanied by a marine biology 

researcher from Zimbabwc, 

Professor C. H. D. Magadza, said 

that there were several basic 

findings in the tentative report 

on fish death in Lake Victoria. 

The scientist said that it was 

important to correct the report 

that pesticides, industrial pollution 

and fertilisers were causing 

fish deaths. 

"We found that the levels of 

heavy metal pollutants like lead 

and mercury were neglible or 

absent and we did not detect high 

levels of pesticide residue as 

reported in the papers," Gomber 

said. 

A shortage of oxygen in some 

parts of the lake was linked to the 

deaths of various types of fish, 

including rnbuta and tilapia. 

The shortage of oxygen was 

linked to various factors which 

include muddy river waters 

entering the lake and violent 

cyclones, stirring and causing 

turbulence of the lake water. 

"If you put some fishes in 

muddy waters they will perish 

because of relatively less 

oxygen", Gombe said. 

Apart from the depletion of 

oxygen the second factor linked to 

the death of fish in Lake Victoria 

was the algal bloom or the growth 

of the blue green algae. "Every 10 

to 11 years the lake seems to have 

an ala.al bloom that occurs after a 

dry period followed by a rainy 

season and at the time Of the 

initial research there was an algal 

bloom from Uganda toward 

Kisumu," Gombe said. The 

presence of algae does not destroy 

the fish, but some may be 

.poisonous to fish. 

The researchers said that the 

.fish deaths are linked to a bacteria 

called pseudomonas 

aeriginosa which has been 

isolated in dead fish in East 

Africa and Zimbabwe. 

The fish that died in Lake Victoria 

all had swollen bellies, an 

indication of gaseous emission 

from bacteria, the two scientists 

said. The presence of gas in the 

fish belly makes them float and 

unable to submerge or swim. 

"Floating fish faeces with air 

bubbles indicated possible bacteria 

infection and we came to the 

same conclusion' as the Kenyan 

researchers during our research of 

fish deaths in Lake Kariba and 

Bengwelu," Dr Magadza said. 

The most controversial part of 

the research was linked to the 

news that Nile perch was not 

responsible for deaths of tilapia 

(ngege) a fish loved by many 

Keliyans living around 'the lake 

and other parts. 

"Both tilapia and Nile perch 

were dying in the lake but we did 

not confirm that . depletion of 

tilapia was due to the introduction 

of Nile perch," Professor 

Gombe said. 

"Nile perch is found in Lake 

Turkana, Lake Tana in Ethiopia 

and lakes in Uganda and in all 

these places the big fish lives with 

tilapia. We have not heard of 

tilapia depletion in these lakes," 

Gombe said. 

The scientists findings indicate 

that bacteria pseudomonas 

aeriginosa and the reduction of 

Fishing in Lake Victoria: "Wrong picture in the media." 

1 

oxygen could be major causes of 

fish deaths in Lake Victoria. 

However, many questions 

remain unanswered by these tentative 

findings. For example, the 

Nile perch may not eat large or 

adult tilapia, but perhaps eats 

young fish. Tilapia eggs . are not 

exetnpt from consumption 

The ecological relationship 

among the various fish species in 

the lake has definitely been disturbed 

by the introduction of the 

Nile perch which does not seem to 

. have a major predator except 

crocodiles in rare cases. 

More data and very close 

studies are needed. Close observers 

get the impression that the 

research was geired to determine, 

the cause of fish deaths and not 

specifically designed to determine 

the tilapia/Nile perch 

relationship. 

Spending money on research to 

determine future Nile perch 

problems is not popular and 

many are urging the governments 

of Kenya, Uganda and Tanzania 

to hold the original groups that 

introduced the fish into the lake 

responsible for finding what may 

become expensive reseaich 

projects. 

Instead of introducing new 

varieties of fish into African 

lakes, many suggest that fish 

farming be encouraged and the 

lakes be left alone.

Lake Victoria tragedy 

a differing view 

By Cornelia Nauss 

Fisheries officer. EEC. Browse's 

AS the fisheries officer in the EEC 

Brussels headquarters, responsible for 

East African freshwater fisheries projects 

funded' bythe EEC, I read with great interest 

Scott Simmie's 'Story of the 

tragedy in Lake Victoria' . carried in 

Weekly Topic June 4th. 

Two Inacc-aracies 

Let me first of all correct two inaccuracies; 

The recently held meeting in 

Holland was not convened by the FAO 

but by the Dutch Haplochromis Ecology 

Survey Team (HEST) with HQ in Leiden 

and a research team working out of 

Mwanza, Tanzania. 

The FAO symposium in 1984 referred 

to in the article was held in Jinja (Uganda) 

as part of the Third Session of the CIFA 

Sub-Committee for the develpment and 

Management of the Fisheries of Lake Victoria 

It was attended by 35 scientists and 

administrators from Kenya, Tanzania and 

Uganda. A statutory body of the FOA, 

the committe for Inland Fisheries in 

Africa (CIFA) and its sub-committees offer 

fisheries work from the African countries 

a platform for information exchange 

and consultation on research and management 

issues; it is therefore perhnps more 

accurate to attribute the citation to the 

above-mentioned scientists and administrators 

from the region. What is, 

however, more disturbing is the reference 

to just one sentence (not even fully 

reproduced) stating that 'the introduction 

of Nile Perch to utilise Haplochromine 

cichlids of the Lake might be regarded as 

successfull in terms of its original objectives 

- . 

Citing this out of the context of 7 pages 

of expression of concern about the 

dramatic ecological changes that have 

happened over the last years and of pro- 

- 63 - 

posals for research into these phenomena 

to me seems hardly compatible with proper 

journalism.. 

Desirability of Nilepercb 

I leave the judgement of whether or not 

Nile perch is a desirable species. under the 

present conditions to the fishermen who 

catch it with great ability all around the 

lake. Though they may sometimes be 

hampered by lack of inputs, they certain- 

ly deserve credit for having rapidly adjusted 

to the changes in species composition 

by a thriving. Ic-ngline fishery for Nile 

perch in Kenya, and by using larger meshed 

gill nets for that species in Uganda. 

Available statistics Auggest that total 

fish catches from the Lake Mot necessarily 

fish biomass) ore slightly higher now 

than they were te year ago. 

Nobody denies, however, that the introduction 

of Nileperch and other exotic 

species has indeed provoked very important 

changes in the ecosystem of Lake 

Victoria and hence the results of previous 

surveys can not be extrapolated to explain 

the present situation. 

In brief, nobody knows what the situation 

is really like, what the biomes of 

haplochromines and other species 

amounts to at present, whether certain 

stocks may be overfished or not and what 

role environmental variation and other 

factors may have played in getting us 

there. 

WA Symposium 

The 1984 CIFA symposium strongly 

recommended therefore a new regional applied 

fishery resources research programme 

to carefully monitor changes in 

the composition and size of the resources, 

with a view to increase our understanding 

of these changes and to produce management 

advice to Fisheries Departments. 

To page 10 

Lake Victoria 

tragedy 

The EEC has recently revived the 

dialogue with the three riparian( on the 

banks of a lake — Ed) countries on these 

issues indicating its willingness to fund 

such a regional research project along the 

lines laid out by the CIFA meeting. We 

are looking forward to see this project 

materialise in order to gain some answers 

CO the questions there are on Lake Victoria's 

resources. Thereby researchers 

should generate further insight in the 

ecological and fisheries changes and come 

up with sound proposals on how the 

riparian countries may manage their 

resources to their best advantage.

- 64 - 

Lake Victoria Cichlids 

face extinction 

Time is running out for the cichlids of Lake Victoria. John Dawes reports on the 

distressing effects caused by the introduction of a non-native species on the Lake's delicately 

balanced cichlid community 

Lake Victoria cichlids are facing 

extinction. Some species may, in 

fact, already be extinct. This 

alarming piece of news is made all 

the more significant by the fact that 

there are (or were!) between 200 and 300 

species of cichlids known to be endemic 

to the Lake, i.e. not found anywhere else 

in the world. 

George Turner of the University College 

of North Wales at Bangor reports that 

most of the remaining species will probably 

become extinct within the next two 

to three years. A desperate last-minute 

rescue operation is, therefore, essential if 

something is to be salvaged from this 

monumental disaster. 

The cause of the catastrophe is the 

Nile Perch (Lates nzloticus) which was 

introduced into the Lake against wellinformed 

advice from leading ichthyologists 

who know only too well the 

potential effects of disrupting an existing 

delicate natural balance. 

Background details 

The story goes back to the 1950s when 

a suggestion was made that the Nile Perch 

should be introduced as a food fish into 

the Lake. Despite objections from scientists, 

the idea was pursued by supporters 

of the project and, in 1960, some Nile 

Perch finally managed to find their way 

into Lake Victoria, apparently from surrounding 

culture ponds. Some time after 

this, further stocks of the Perch were 

intentionally introduced. Since then, 

Lates has spread to such an extent that it 

has virtually eliminated the native fish. 

A measure of the devastation can be 

gauged by the fact that hauls numbering 

several hundred thousand cichlids were 

collected by research teams from the 

University of Leiden in the -1960s while 

their present-day catches number only a 

few individual specimens at the most. 

The unbalanced equation 

We don't have to look very far to find 

a reason for the above figures. The vast 

majority of the Lake Victoria cichlids are 

Haplochromis species averaging between 

4-6 inches (c. 10-15 cm.) in total length. 

A mature Nile Perch can weigh in at over 

200 Kg and measure 2 metres in length! 

You don't need to be a mathematician 

to work out this particular equation. 

Suffice it to say that, during its growing 

period of several years, one single Nile 

Perch will munch its way through 

thousands of haplochromines. 

22 AOUARIST AND PONDKEEPER 

Nile Perch (Lates niloticus) 

Lates, of course, is totally blameless. 

It is just doing what comes naturally to 

a large, beautifully designed, magnificent 

predatory fish. 

We cannot, therefore, hate the fish for 

shat it is doing. Yet everyone agrees 

that the situation is deplorable and that 

something has to be done about it. 

As George Turner says, "Unless something 

is done soon, most of the species 

will be extinct before they have even been 

discovered." 

The finality of extinction 

The pressure that the endemic cichlids 

are being subjected to is immense, and 

they are surely losing ground in a battle 

that they just cannot afford to lose. There 

is no coming back from extinction—the 

ticket is strictly one-way. 

Latest reports demonstrate that the 

pressure has recently become even more 

intense than it was just a year ago when an 

international and influential team of some 

of the world's leading ichthyologists 

(including such well-respected people as 

Geoffrey Fryer, Humphry Greenwo )d, 

Ethelwyn Trewavas, A. J. Ribbink, R. H. 

Lowe-McConnell and C. D. N. Barel) 

published a highly disturbing paper 

describing the problem in Nature 

(Destruction of fisheries in Africa's lakes— 

Nature, Vol. 315, No. 6014, 2nd May 

1985). 

The final irony 

One of the most ironic aspects of the 

whole affair is that the introduction of the 

Nile Perch has proved a failure from the 

fisheries' point of view. To quote George 

Turner again: "Most local fishermen do 

not have the equipment necessary to 

catch the Nile Perch. The local people 

prefer to eat the native species and so the 

market price for Nile Perch is low. In 

addition, the oily flesh means that it 

cannot be sun dried and has to be smoked, 

which wastes valuable firewood". 

This waste is, in fact, leading to the 

deforestation of some of the islands 

found in Lake Victoria. The problem 

(as is so often the case) is thus spreading 

its influence into other areas and into the 

ecological downward spiral leading to 

possible irreversible, unforeseen tragedies 

elsewhere. 

Conservation measures 

The question facing all those concerned 

about the survival of Lake Victoria species 

is what to do. Reducing the numbers of 

Nile Perch is a major task which would 

take many years to have any appreciable 

effect. Complete eradication is considered 

to be totally impossible. 

George Turner believes that a captive 

breeding programme has much to commend 

it—and this idea may well gain 

support over the coming months. "Lake 

Victoria species have the same maintenance 

requirements as Lake Malawi species, 

and all (as far as is known) are maternal 

mouthbrooders. This (captive breeding) 

is where aquarists and aquarium product 

manufacturers could play a vital role. 

With a moderate sized single-species 

breeding tank and a few fry-rearing tanks, 

an individual aquarist could breed enough 

y- - -ing to ensure the survival of a whole 

species". George would be glad to hear 

from any experienced conscientious 

aquarists and from manufacturers 

interested in sponsoring this project or in 

contributing ideas for such a campaign. 

The whole Nile Perch issue is gradually 

getting some publicity at last, having been 

featured by the British Cichlid Association 

in their Newsletter (No. 102—May 1986) 

and by the BBC in an uncharacteristically 

unclear item in the series 'Nature' on 

26th May. Further airings for the topic 

will take place during the Fish Behaviour 

Conference at Bangor between 14th-17th 

July and during a lecture given by 

Geoffrey Fryer at the Freshwater Biological 

Association AGM on 9th July. 

Dr. Chris Andrews of the London Zoo , 

Aquarium would also like to mount z. 1 

display to highlight the problems faced 

by the Lake Victoria cichlids should 

specimens becomes available for such an 

exhibition to take place. 

We hope that this feature will contribute 

to the Lake Victoria rescue operation by 

bringing the issues involved to the notice 

of our readers, inviting them to contact 

George Turner if they can offer him any 

assistance. The address to write to is 

School of Animal Biology, University 

College of North Wales, Bangor, 

Gwynedd, LL57 2UW.

Big Fish Threaten Africa's 

Great Lakes 

Fisheries experts are warning of impending 

ecological disaster in East Af- 

rica's biggest lake—Lake Victoria—as 

a result of a development experiment 

that went wrung 15 years ago. 

The introduction of the Nile Perch 

(zoological name Lates niloticus) into 

the lake in 1960 has led to a drastic 

drop in numbers and kinds of other fish 

that live there, according to a report by 

a team of Netherlands scientists from 

Leiden University. The results of their 

ten:year - study - Show - that losses include 

many important fish species of high 

market value as staple and speciality 

foods, dozens of rare species much 

prized as ornamental aquarium fish and 

at least one kind that helps control the 

human killer disease schistosomiasis 

(bilharzia) by preying on the water 

snail that carries it. 

Called "elephant of the water" in 

some parts of Africa, the Nile Perch 

can grow to a weight of 100 kg or more. 

The idea that this enormous predator 

could co-exist with other species native 

to the lake has proved tragically faulty. 

The carp are now cannibalizing their 

own kind, having reduced populations 

of most of the lake's more than 300 

species to a fract:on of their pre-1970 

size. There is no reason to suppose this 

trend will ease before most of Lake 

Victoria's native fish species (many of 

which are unique to this one water) 

have been wiped out, says the report. 

The economy of hundreds of small and 

not-so-small fishing communities in 

Kenya, Tanzani,i and Uganda (the 

_ 65 _ 

Two fishermen it Lake Victoria carrying Nile Perch (also called "elephant of the water"). Photo: IUCN. 

- 

three countries which border Lake Victoria) 

is disintegrating because catches 

are being monopolized and markets 

flooded by a fast-growing surplus of the 

introduced fish 

Doubts 

Introducing this monster into East Africa's 

many large inland waters offered 

promise of a new, high-yielding protein 

source for the region. A pilot project 

backed by—among others—the UN 

Food and Agriculture Organization 

(FAO), was set up and stocks of the 

fish were held ready for introduction in 

ponds near the northern (Ugandan) 

end of Lake Victoria in the late 1950's. 

At the last moment, scientists and 

local observers voiced serious doubts 

about the wisdom of the project. They 

feared that introducing the Nile Perch 

might upset the capacity of the lake to 

support a varied range of species and 

that the economic impact could turn 

out to be counter-productive. 

Escape 

But even while the debate continued, 

some of the fish somehow escaped—or 

were prematurely released—into the 

lake. For nearly ten years, their impact 

seemed hardly worth worrying about. 

But by the early 1970's. more and more 

astonished fishermen found themselves 

face to face with Nile Perch grown bigger 

than man-size, in the few moments 

before their nets broke under the unaccustomed 

strain. 

119 

rIts-r. 

• 

/le lake, thoughts of a food bonanza 

faded with the realization that largescale 

fish are not necessarily good news 

for small-scale economies. In time it 

became clear that the entire introduction 

was based on incomplete knowledge 

and faulty planning. 

The Leiden report places the blame 

for the problem squarely on the original 

introduction experiment. It maintains 

that the Nile Perch is gradually 

robbing the East African economy of a 

major dollar-earner in the ornamental 

fish trade and is generally restricting 

market diversity--a must for the survival 

of small-scale economies. 

The market glut of the new fish 

(which many local people will not eat) 

means that a kilogram of Nile Perch is 

now selling for as little as one Kenya 

shilling (0.3 of USD). When other 

species are available, they fetch 30 shillings 

a kilo. 

As the fish spread they are wiping 

out the lake's prawn population—an 

essential link in the food chain for 

many other creatures besides fish. And 

their impact is not restricted to the 

aquatic environment. They cannot be 

processed by sun-drying—the traditional 

method—because they are too oily. 

They must be smoked and fishermen 

are cutting valuable trees to excess to 

fuel this process. The larger fish require 

heavier, stronger and more expensive 

nets, resulting in poorer fishermen being 

driven out of business by wealthier 

individuals. Fishermen's catches are actually 

down by two-thirds. 

, I 

120 

Other Lakes in Danger 

Nevertheless (and incredibly), plans 

are afoot to repeat the experiment very 

soon in Lake Malawi and other large 

lakes in the region. 

The Switzerland-based International 

Union for Conservation of Nature and 

Natural Resources (IUCN) is writing to 

the governments and intergovernmental 

agencies involved in the proposed 

new introduction schemes, to warn 

them that more introductions will almost 

certainly mean more regrets than 

benefits. 

IUCN is also endorsing a plan to 

transfer specimens of other fish species 

threatened by the presence of Nile 

Perch in Lake Victoria into large 

aquaria to Jaw-se . ir genomes. 

ereiden report ca . n the UN 

ro 3 o ;h d and AfriettIttrrirs Organization 

"to concentrate on rational exploitation 

of the indigenous fish stocks, effi• 

cient distribution of catches and the re• 

duction of unnecessary losses durinl. 

preservation and storage". LUC\ 

agrees that these courses of action are 

far more likely to have fair, productive 

and sustainable results than further 

dangerous introductions of East 

Africa's watery white elephant. 

. Robert Lamb and Drake McHugh 

IUC.V News Correspondents 

Gland. Swiezeriam 

I

- 66 - 

Gland. Switzerland. Friday. 

THE Nile Perch. which can grow 

to the size of a man, has killed off 

most of the other fish in Lake 

Victoria. bringing hardship to 

local fishing communities, an 

envitonmentalist group said 

today. 

Since 1960 when the Nile 

l'erch. dubbed "the elephant of 

Lake Victoria. fishermen's 

,...itches had fallen hv two-thirds. 

the. International - Union for ConseR 

a tion of Nature ( I UCN ) said 

in a report. 

Losses from East Africa's 

biggest lake included many 

important species of high market 

value and dozens of rare species 

much prized as ornamental 

aquarium dish. the IUCN said. 

'Me report said the 'elephant' 

was now cannibalising their own 

kind, having reduced populations 

of nu& Of the iike.'s 34K)plus 

otherspeeies to ‘a fraction of 

their size.' -• 

They had little'impact Until the 

early 1970s, • when .,"more and 

more 'fishermen found themselves 

face to face with Nile 

Perch grown bigger than mansize, 

in the few moments before 

their ne-, broke under the unaccustomed 

strain.7 

"Introducing this monster into 

East Africa's many inland waters 

offered promise of high-yielding 

protein source for the region 

Nile perch 

on the table 

hut the project was based on 

faulty planning, the group said. 

It said the economies of hundreds 

of fishing communities in 

the three countries bordering 

Lake Victoria — Kenya, Tanzania 

and Uganda — were disintegrating 

because markets were 

flooded by a surplus of the introduced 

fish.

- 67 - 

The Daily Telegraph, Friday, December 20, 198.5 13 

Lake life destroyed 

by cannibal fish 

in food blunder 

ASPECIES of man-sized cannibal fish in 

Lake Victoria has turned a dream of 

, food into an ecological disaster for surrounding 

East African 

countries, scientists 

reported yesterday. 

The Nile perch, known 

to lake fishermen as the 

"elephant of the water," 

weighs up to 2201b. 

The carp-like fish was 

introduced into Africa's biggest 

lake in 1960 to provide a 

new source of high•yield 

protein. 

But since then the Nile perch 

has virtually cleared the lake of 

300 species of fish and vital 

caustaceans on which those feed. 

Scientists warned too late 

about possible danger to other 

species. Now, 25 years later, the 

nightmare has come true, the 

International Union for the 

Conservation of Nature reported. 

Mr. Drake McHugh a spokesman 

for the agency which shares 

its headquarters in Gland. 

Switzerland. with the World 

Wildlife Fund, said. "There is no 

reason to believe this trend will "Nevertheless, and incredibly 

ease before most of Lake plans are afoot to repeat the 

Victoria's native fish species, experiment very soon in Lake 

many of which are unique to this Malawi and other large lakes in 

_ 

The fish were introduced in 

the late 1950s under a pilot project 

backed among others by the 

United Nations Food and 

Agricultural Organisation. 

Most local Africans will not 

eat the fish because it is so oily 

that it requires heavy smoking, 

which in turn means the filling of 

trees for fuel. 

Sun-drying is inadequate as a 

flat-reducing process and the 

cannibal carp fetches only one 

Kenya shilling (less than 5p) a 

kilo on local markets. 

Fishing nets are also broken by 

the sheer weight of the fish 

which can grow to the size of a 

man. Dozens of the species 

devoured by the nil perch were 

ornamental fish which were a 

valuable source of income to 

local fishermen. 

Killer disease 

At least one species helped 

control the human killer disease 

bilharzia by preying on the water 

snail that carries the virus. 

one water, have been wiped the region," the agency said. 

out." 

Nets broken 

"Now t! - The organisation is writing to 

Governments and agencies 

involved in such schemes to 

e carp are warn them that introduction of 

own kind the Nile perch "will certainly 

th e is nothing left to mean more regrets than 

if 

benefits."-- i P I. 

One that won't go away 

GLAND, 

Switzerland : 

An experiment which once 

stirred hopes of a food bonanza 

in African lakes is out 

of control and threatens instead 

to turn into an ecological 

disaster. according to a 

report published yesterday 

by the International Union 

for Conservation of Nature 

and Natural Resources 

(IUCN). 

The report said introduction 

of the predatory Nile 

Perch in Lake Victoria has 

reduced other fish popula- 

t, 

' (AV 

tions .3 a "fraction " and 

could be fatal to the economy 

of hundreds of fishing 

communities in Kenya, Tanzania 

and Uganda. 

The fish, which can grow 

to bigger than man-size, was 

brought to the region in the 

late 1950s under a pilot 

project backed by among 

others, the United Nations 

Food and Agricultural 

Organisation. 

Despite this, there are still 

plans to introduce the fish to 

Lake Malawi and other large 

lakes in the area. — AP. 

- 2

ight 

n — A y 

i to famin 

I remains a 

Lid organi- 

I. 

al and Su- 

;inning to 

/crowde*i 

g the huge 

var might 

ependence 

magmcmaye 

saved' 

n or from 

r illnesses 

at of the 

r General 

little incli- 

Aims of fi- 

1 a voluntry 

village 

c ha t 

;c•r tlie - 

Basta, 

n's Fund 

said he 

,nluntary 

Inure to 

l. 

nd cry . at . 

fin 

- 68 - 

International Herald Tribune, 20 December 1985 

iludan Relief Progi- s 

i . ;in Hinders 

est 

African Experiment With Giant Fish 

Goes Awry, Poses Ecological Disaste 

The Associated PAM • 

GLAND, Switzerland —An experiment that once stirred hopes of 

a food bonanza in African lakes iš tut of control and threatens to turn 

into an ecological disaster, accor• • : • aseport published Thursday. 

-The report(by„the Internationa • • forConserration of Nature 

and Natural Resources, said introduction oi the predatory Nile path 

in Lake Victoria has vastly recluoed other fish populations and could 

be fatal to the economy of hundreds of fishing communities in Kenya, 

Tanzania and Uganda, the three countries bordering the lake. -,•• • • 

The fish, which can groat to six feet in length, was introduced lobe 

region in the late 1950s • era pilot project backed, among others, by 

the United Nations F • • and Agricultural Organization. To supporters, 

the project held te promise of . a new, high-yielding protein 

source. 

Citing a study by '1 tch scientists, the International Union said 

that since its introd • fishermen's catches were down by twothirds. 

In addition, . said, the program was wiping out the lake's 

Prawn Population, 

dermine the in tive to plant 

more in the future. 

, 

Another UN tifficial, who left 

Khartoum this nionth, said West- 

_ ...............:-.n.:-...... ................: ,, ......_,_ 

essential hnIcin the food chain for many other 

creatures beside r - 

The report said had become "clear that the entire introduction 

exercise was on incomplete knowledge and faulty planning." 

Despite the -••• -ice, it said, plans were under way to repeat the 

experiment soon , 1 other large lakesof the region. \ 

outands, proved Liu estimates of 

food needs for next year probably 

were exaggerated as.well. 

"You can't even find 2.8 million 

[A U 

that tir 

Gorbac 

ously u 

to Mr. 

also ur, 

II res.= 

ions 

tests, tl 

Pravt 

an editt 

a camp 

Mr. Re 

go alon 

urn on 

Aug. 6. 

1. 

In thy 

that tw 

the So • 

United' 

and Lii 

dose t 

Put , 

Union 

an off( 

monitt 

tories 

test bai 

The 

Tanzan 

Union 

agree oi 

They ha 

nuclear 

their Ian 

against ( 

The 

go even t 

It stand 

the Unit 

now a 

plosions,

— 69 — 

E U. ES, I 3AN . 

Science report 

- - Nile - perch cause. ecological disaster 

An eiperi::: 

By Thomson Prentice, Science Correspondent 

. ent7.1 rrele.:.; that rentl to control the human killer disease, 

tragically wrong has brought an 

ecological disaster to the shores of 

Lake Victoria in East Africa, 

according to fisheries experts. 

The introddetion of the Nile 

perch . : (Late,t- niloticus) into the 

lake, the biggest in East Africa, in 

1960, has led to a drastic drop In 

numbers and species of other fish 

that live there;and has produced a 

series of other problems. 

The Nile perch is called 

"elephant of the water" in some 

parts of Africa, and can grow to be 

bigger and heaVier than man. This 

monstrous predator, weighing up 

to 100kg - schistoson:iasis ■Jy 

preying on , the wale. siiail that 

carries it, have sits 

or more, has been wiping 

out most of the lake's 300 other 

species during the past 25 years, 

reducing them to fractions of their 

original population. 

A team of scientisti from Leiden 

University In The- Netherlands 

says in a report based on a 10-year 

study that losses include many 

important fish species of high 

market value as staple and 

speciality foods. 

Dozens of rare" species, much 

prized as ornameniii 

fish, and at least one kind that helps 

,- 

victim 

to the predator. 

The economy of hundreds of 

. small fishing communities in 

Kenya.; Tanzania and Uganda, 

; which - 'border Lake' Victoria, is 

disintegrating because catches' are 

' ..being • monopolized and. markets 

. flooded by an increasing surplus of 

the Nile perch. , , 

The problems have come ashore 

in other forms. The huge fish 

cannot be processed by sun-drying, 

because they are too 'oily. They 

must be smoked Instead, and 

' fishermen are cutting down 

valuable trees to provide fuel. 

•-• The fish require heavier,. 

' stronger and more expensive nets, 

which means poorer fishermen are 

' forced out of business by wealthier 

rivals. ' 

The Nile perch was introduced 

>into the lake as a potential new 

high-yielding source of protein for 

the region. Some scientists voiced 

serious doubts about the wisdom of 

..h:r1. was. ctinworted 

' by, among others, the. United 

Nations Food and Agriculture 

In spite of the cooscquences, 

there are plans to repeat the 

experiment soon in Lake Malawi 

and other large lakes in the region. 

The International Union for 

Conservation of Nature and 

Natural Resources (IUCN) based 

in Switzerland, is writing to the 

government, and agencies involved 

warning them that they are likely 

to harvest more problems than 

benefits. - 

The IUCN is also supporting a 

pled to transfer specimens of some 

of the fish threatened by the Nile 

perch in Lake Victoria to large 

aquaria. 

The report from Leiden 

University calls on the FAO to 

"concentrate on rational exploitation 

of the indigenous fish stocks; 

efficient distribution of catches 

and the reduction of unnecessary 

losses during preservation and 

storiip . " :epee.: 

mistake of monstrous dimensions. 

Source: IUCN Press Service, 

•

On Buying Second-Hand Fish. What's Under the Hood ? 

Ripples of concern are spreading inter- 

nationally over the introduction of Nile 

perch. a giant fish-eating finfish. into 

Lake Victoria (a body of water much 

larger than Switzerland) in eastern Africa. 

A commentary last May in Nature' . 

leading scientific journal, called the 

results "disastrous". It said that "Fisheries 

have been not merely damaged but 

destro)ed." Amongst other things. the 

Nile perch has decimated native tilapia 

stocks and even shrimp in the lake. 

The International Herald Tribune on 

20 December 1985 said "African experi- 

ment with giant fish goes awry, pose's 

ecological disaster." Similar items ap- 

peared in. for example, the Zimbabwe 

Herald. the New African. the London 

Times and Daily Telegraph. 

The Nile perch problem touched off 

debate in Australia, where Queensland 

government officials had been blowing 

hot and cold over introducing the fish for 

the past 15 years. About 20 fish species 

have already been introduced into Austra- 

lia either officially. such as trout for 

which government hatcheries are main- 

tained, or unofficially', such as common 

carp. The Victorian ( Australia) government 

spent a small fortune in unsuccess- 

ful attempts to eradicate the carp but the 

latter now support a commercial fishery. 

unlike the trout. 

At the South Pacific Commission's 

(SIT) Regional Technical Meeting on 

Fisheries last August. the focus was on 

giant clams. There is widespread interest 

in developing clam culture and in restock- 

ing depleted reefs, largely as a result of 

ICLARM's current International Giant 

Clam Mariculture Project. On the recommendation 

of a group of scientists in- 

volved in the project. the SPC meeting 

agreed that the clams should not be 

introduced outside their known recent 

distribution range and that quarantine 

procedures be set up for transfer within 

their natural ranges. 

In a recent book on the subject 2 . it is 

noted that of an estimated 160+ species 

of freshwater finfish introduced in about 

120 countries, 65 have become established. 

Of those, only 16 species have 

been found "generally satisfactory" and 

"no noticeable side effects have yet 

been detected from these species." 

The book ends with the warning 

"Even the most persistent chemical 

pollutants do not reproduce. grow, and 

disperse". Nevertheless, the editors main- 

tain that benefits can he derived from 

the introduction of exotic fishes. 

The recent focusing of aquaculture on 

a few species (such as tilapia—the 'aquatic 

chicken') and the growing call for in- 

creased availability of genetically improved 

breeds means that transfers of fish 

will continue and probably increase. The 

benefits will be great. but the dangers 

must not be ignored. 

For all our science, we cannot predict 

the outcome of dropping a new fish in 

a lake or reservoir. At best we can suggest 

probabilities. Armed with such advice, a 

fisheries manager given a proposal for 

introduction of an exotic species may 

feel like he is being asked to buy a 

second-hand car with its faults hidden 

from view under a shiny hood. 

Caveat emptor! 

A Message to Our Readers 

Bare!, C.D.N. et al. 1985. Destruction of 

fisheries in Africa's lakes. Nature 315, 2 May 

1 985:19-20. 

2 

Courtenay, Jr., W.R.. and J.R. Stauffer. 

Jr., editors. 1984. Distribution, biology and 

management of exotic fishes. The John Hop 

kins University Press, Baltimore and London. 

Naga, the ICLARM Quarterly, is the new name for the ICLARM Newidetter. We at ICLARM 

have long felt that the old name was inappropriate to a publication that featured articles from 

around the world. News items about ICLARM itself have decreased over the years too. 

Why Naga? The Naps are a group of underwater creatures from Asian mythology. Superior 

to mankind, they are said to inhabit subaquatic paradises, living at the bottoms of rivers, lakes 

and seas in resplendent palaces studded with gems and pearls. They are keepers of the Ilkenergy 

that is stored in the waters of springs, wells and ponds. They are also the guardiani of 

the riches of the seas—corals, shells and pearls. Naps represent the very focus of this ICLARM 

quarterly, the wealth and prod.rctivity of tropical waters. 

The volume numbering is continuous with the ICLARM Newsletter but the ISSN has changed. 

Naga, The ICLARM Quarterly 

. .

- - 

Tcle. 'Times , Jan. 3a6. 

Preilatory perch in Nile 

FrorniSir chilsiopher Lever 

Sir, The; report 6y your - Science 

Correspondent (January 4) on the 

consequences of the release in 1960 

of Nile• perch-into . Lake Victoria 

draws - attention' once again to, the 

warning of the problems that might. 

arise from the ill-considered intro- 

duction of yet another predatory 

species. 

In 'view of the havoc wrought by 

Nile perch in Lake Victoria, it is to 

be hoped that the warnings given by 

potential hazards of 'introducing. 

alien - animals - outside their natural - 

range. 

There are many exaruples from 

befor;:. 1960 of,predatory exotic. fish, 

that have beeOme ecological pests; 

they include- introductions to Aus,. 

tralia (incltiding Tasmania), England, 

Mexico (Lake Patzcuaro), New , 

scientists of Leiden University and. 

the International Union for Conscr- 

"Vation of Nati 

Guinea, New Zealand, Peru/Bolivia' 

(Lake' Titicaca), Turkey (Lake 

Egridir), the United States,, and the 

USSR (lakes Ballchash and Alakoa 

These should , have given ample 

, re and Natural 

.:Icsuurces will be heeded, and that 

;the 'proposed introduction of these 

„fish to Lake Malawi and other East 

!African waters will now be abandoned. 

Yours faithfully, 

,CHRISTOPHER LEVER. 

Newell House, 

Winkfield, 

Windsor, 

Berkshire. 

• 1 

- 1Ve *tme s , 9 Jcn. t . 

Balance of nature 

Freon ,41 r N..1.1. French 

Sir.. Neither your Science 

Correspondent (January 4) nor 

Sir Christopher Lever (January 

II) appears aware of the earlier 

"ecological disaster" caused to 

the Lake Victoria fisheries a 

'decade or so before the introduc- 

tion of the Nile perch. 

The havoc wrought around 

1948-50 by the near elimination 

of the crocodile from at least the 

southern . . half of the lake was 

judged to .bc a probably ir- 

redeemable catastrophe. The 

crocodile was a key factor in the 

complex ecological equation 

since it preyed upon and thus 

controlled the predatory fish 

which. in turn, lived upon the 

aluablc stocks of edible fish. 

A k`nice balance had been 

achieved before man intervened 

through virtually uncontrolled 

hunting and killing of the 

crocodile. whese skins _ -com- 

manded high prices on the world 

markets for fashion goods. The 

dramatic upsurge in the predator 

fish population which followed 

the remo.al of the crocodile led 

to a drastic decline in the catches 

of the "food - 

fish. and notably 

the splendid tilapia. During this 

period when I served as a district 

commissioner in the area. touring 

regularly by launch. I witnessed 

the abrupt transition from a state 

of plenty (tilapia were marketed 

at five for an (old) shilling) to 

one close to extinction. The 

calamity was aggravated by what 

proved to be ill-advised legislation 

governing fishnet mesh sizes 

by the East African High 

Commission. ' 

When subsequent measures 

encouraged the regeneration of 

the crocodile and of -the stocks of 

tilapia ci a/. _again "scienti 

interference, no doubt well intentioned. 

brought about the 

second disaster. 

The lessons are surely obvious 

_ and simple. . 

.:Yours faithfully. 

NEVILLE FRENCH. 

Whitestop House. 

South Perrott. 

Nr Beaminster. 

Dorset. 

January 12. '

NETWORK 

— 72 — 

Big fish eat out Lake Victoria 

A REPORT in the scientific journal Nature and a press statement issued late last year by 

IUCN speak of recent disastrous effects of the introduction of Nile Perch (Lates niloticus) 

into Africa's largest lake, Lake Victoria. The giant predator has caused populations of 

many of Lake Victoria's native fish species (including cichlid species of high export value 

as aquarium fish) to collapse towards almost certain extinction. Rather than boost the 

lake's fishery potential, the Nile Perch could reduce the lake's overall productivity by 60 to 

80 percent, according to UN Food and Agriculture Organization estimates. 

FAO not involved 

Successive stocking experiments have involved 

a number of African and outside 

organisations but it is unclear how the 

original introduction was allowed to happen. 

FAO says reports which implied that 

the agency had given tacit backing to the 

Nile Perch introduction into Lake Victoria 

have no basis in fact and FAO has a 

rigorous policy governing all its own projects 

which involve introductions of fish for 

aquaculture into new waters. 

FAO has worked out (through the European 

Inland Fisheries Advisory Commission 

and in partnership with the International 

Council for the Exploration of the 

Sea) a detailed code of practice for impact 

assessment and step-by-step testing to 

guard against ecological damage from introduction 

schemes. Other procedures are 

being considered for application in Africa, 

Latin America and Asia. 

FAO certainly doesn't condemn introductions 

outright. "You can't do 

without them", points out Dr Robin 

‘,Velcomme, a senior officer in FAO's 

Fisheries Department. "Most of the 

world's aquaculture is based on introduced 

species and there are far more success 

stories than there are tragedies like Lake 

Victoria. Even there, after a big drop in the 

level of food production, there may be a 

degree of recovery founded on another in- 

troduced cichlid species, Tilapia nilotica". 

FAO is monitoring the situation in the 

lake through its intergovernmental subcommittee 

for Lake Victoria and is working 

with a number of official and private 

organisations to help mitigate the problem, 

through selecti■e fishing for the Nile Perch. 

Sensitive subject 

Recent plans to introduce Nile Perch into 

several waters in Queensland, Australia 

were safeguarded by a thorough assessment 

and screening procedure. Nevertheless, 

public outcry sparked off by the Lake Victoria 

problems has led to the plans being 

quashed. 

"It's obviously a sensitive subject", says 

IUCN Director General Dr Kenton Miller. 

"The Australian scheme was planned to 

The threatened cichlid harvest... 

... and the culprit 

1) 

provide a sport fishing resource in manmade 

reservoirs. In countries which have 

species-rich natural waters but where food 

is scarce and income are low, it's easy to see 

how restricted the choices become." 0 

IUCN BULLETIN VOL 17 N° 1-3 Ian /enrcL 8 b

— 73 — 

!pritVIRONMENT tt 3, /ii.te 

Mislaid plans in Africa 

ishermen working the waters of 

Africa's Lake Victoria often find 

their fragile plastic nets breaking 

apart under the weight of Nile perch— 

an unusually large species of fish that 

car grew to six feet long and weigh up 

to 30 4 ) lb. But instead of deriving prosperity 

from such catches, the residents 

of Kenyan, Ugandan and Tanzanian villages 

around the lake are suffering from 

the economic consequences of a plan 

sa"17.1 47.,.. 

A r tAir 00 4- 1 7 

Canadian) per pound—about 15 per 

cent of the price they received for such 

threatened valuable species as tilapias, 

a freshwater fish. 

The growing crisis recalls other 

failed experiments, including the introduction 

of mongooses to the Caribbean 

and Hawaiian Islands in the 

1800s to control rats and snakes. 

There, the ferret-sized mammal imported 

from Asia and Africa became .a 

WA, s. . , ja4-44 '' 

Nalive fishermen: stagnation, fragile plastic nets and falling prices for fish 

that was meant to provide a reliable 

source of protein. Indeed, many experts 

say that the introduction of Nile perch 

into East Africa by British colonial authoritic:: 

23 years ago was a gig - antic 

ecological blunder that will result in the 

loss of almost all of the lake's native 

fish. Said biologist Dr. Kees Bare! of 

Leiden University in Holland: "From a 

biological standpoint, there is no other 

eNv.mpie of so many species being at 

risk of extinction." 

Bare! and a team of scientists who 

hate studied the native species in Lake 

Victoria during the past decade reported 

to the United Nations' Food 

and Agriculture Organization in 1984 

that the perch's voracious feeding habits 

have either eliminated or greatly 

reduced at least 300 fish species 

unique to the third-largest freshwater 

lake in the world. As a result, other 

nations—including Australia—have 

dropped plans to introduce the perch 

in their lakes. In Lake Victoria itself, 

perch catches are so abundant that 

:1.-dlerrnen arc vetting only 20 Tanzanian 

shiliituzs (equivalent to about $1.50 

pest and killed many other native 

small animals and birds. Still, Barel 

believes that the Lake Victoria stocking—from 

Lake Albert and Lake Rudolph, 

b t.... .. ... t.; i 5C0 k mto the 

north—could be an even greater ecological 

disaster. The reason: the perch 

have largely eliminated native fish 

which eat insect larvae, water snails 

and algae—organisms which take 

large anaounts of oxygen from the water. 

And according to Bare!, an irreversible 

process of stagnation may 

have already begun in the lake. 

To avert this looming disaster, some 

Tanzanian government officials are 

considering asking members of the European 

Community to send stronger 

plastic nets to Lake Victoria's 50,000 

fishermen—an estimated $10-million 

contribution that would help them 

control the perch population. But those 

nets will not rid the lake of the thrivnewcomers, 

and Lake Victoria is 

likel y to remain the victim of an experiment 

that worked too well. 

—111 I:TON BOLLAG in Geneva

A 

new ScLenkis lo mordel x3EAD . 

SPECIES of fish that was 

introduced into Africa's 

biggest lake in 1960 has caused 

an ecological catastrophe, 

according to scientists reporting 

to the UN's Food and Agriculture 

Organisation (FAO). 

While indigenous species in 

Lake V ictona become extinct 

and local people lose an 

important source of protein, 

fishing companies plan to 

export the tish—the Nile perch 

—to European markets. 

The Nile perch is a carnivore 

which can grow to over 100 

kilograms. It is not native to 

Lake Victoria, the huge riftvalley 

lake that straddles 

Uganda, Kenya and Tanzania. 

During the 1950s, Nile perch 

were introduced to ponds near 

the lake by projects aimed at 

supplementing the relatively poor diet of 

the local people. 

According to scientists who surveyed the 

Lake Victoria fishery for the FAO, a small 

number of fingerlings found their way into 

the lake in 1959. The species was then 

deliberately introduced. During the 1970s, 

perch spread in the lake. They cannot now 

be removed. 

Before the introduction of the perch, 

locals took indigenous fish, such as cichlids, 

to supply markets as far away as Nairobi. 

Now, many unique species may be extinct. 

The cichlids fed on plankton or on detritus 

and fell victim to the giant, voracious 

perch. 

Cichlids were easy prey, so much so that 

the perch have depleted the stock to such 

low levels that small perch are eating the 

shrimp which form the base of the food 

chain in the lake. The large perch. meanwhile, 

have nothing to eat but small perch. 

The ecology of Lake Victoria is no longer 

stable. The FAO hopes to improve the situation 

by adding more cichlids. It is not sure 

if this will work. 

Nile perch eats all and sundry in its new home 

lite ones that didn't get away 

It is not clear how the introduction of the 

perch was allowed to happen in the first 

place. The FAO denies being involved, and 

its scientists warned against it at the time. 

More protein can be produced by primary 

consumers, like the cichlids, than predators 

in any case, so the perch could never have 

improved the lake's total yield. 

The FAO estimates that overall productivity 

in the lake was down by 80 per cent 

in 1984 "due to energy losses by the 

predator". Meanwhile, however, perch 

were introduced to nearby Lake Naivasha 

in 1972. The fishery there has now been 

abandoned. 

The perch has produced other problems 

for the I. -al fishermen. The fish's oily flesh 

will not dry properly in the sun, once the 

local method for preserving fish, but must 

be smoked, which burns valuable firewood. 

All this is leading to the collapse of local 

fisheries in favour of trawlers. Sea Containers, 

a conglomerate based in Britain, has 

Just signed a contract with Kenya's fisheries 

department to catch and freeze perch for 

Europe. Fisheries authorities hope this will 

– 

ease the pressure of the giant 

fish on the lake. 

Scientists at Leiden University 

in Holland, who have studied 

Lake Victoria drew attention 

to the disaster last year. 

They warned that other potentially 

disastrous introduction 

programmes were under way, 

notably in Lake Malawi. Like 

Lake Victoria, Lake Malawi is 

an ancient lake in which 

species have evolved that exist 

nowhere else. The scientists 

feared that introduction of the 

zooplankton-eater Limnothrissa 

would cause extinctions 

like those in Lake Victoria. 

The International Union for 

the Conservation of Nature 

(IUCN) publicised these fears 

last December. However, 

Digby Lewis, senior fisheries 

research officer with Malawi's Fisheries 

Department, denies that his department 

plans such introductions. Tanzanian 

authorities, on the other hand, have 

claimed that Malawi plans to introduce 

alien species of fish. 

The reports from Lake Victoria have also 

worried people in Australia, where Nile 

perch were to be introduced as a sport 

fish. Robert Lamb of the IUCN says that 

those plans, which had been approved i ii 

the course of a detailed environmental 

impact assessment, have now been 

dropped. 

According to the FAO's Robin 

Wellcomme, 60-80 per cent of,t he worl..t's 

fishing business is based on introduced 

species, such as the North American 

salmon and trout, which supply most European 

fish farms. 

There have been successful introductions 

of alien species of fish into other lakes 

in Africa. Limnothrissa that were put into 

the new lake behind the Kariba dam 

in Zimbabwe and into Lake Kivu between 

Rwanda and Zaire have done no harm. 0

- 75 - 

- cr : LCO nc) 3. Morc■e■ 

Wrong experiment 

YOUR story, 'The Monster of Lake Vic- s : 

% • •• 

toria' (Africa No 173) itlustratai in ytly. , 

clear terms once again that we Africans 

are no very serious in protecting our enek 

routuent.friAll AXINFirlicW ich•!lefen4 

wronelfifteen years ,ago is now threatening 

the marine life Of an etire laki on 

whose fish millions of people.deperid, As 

is often usual With these •kperiitientSlhi • 

go wrOng, this one . was also by 'experts'. , 

Why invite these • 'experts in the firia , 

place? Who can be more kpert or; the 

African situation than Africans them- 

Rolando Amaral 

Maputo, Mozambigga.

— 76 — 

2 L4 r 

Plan to study 

Nile perches 

From Our Coirespondent in 

Arusha 

THE governments of Tanzania. 

Kenya and Uganda have 

finafised plans to carry out a fish 

resource survey on Lake Victoria 

to determine the ravages of 

the predatory Nile Perch on 

other fish species in the lake. 

The Director of fisheries in the 

Ministry of Natural Resources 

and Tourism Ndligu G.K. 

Libaba told journalists attending 

a media workshop on environment 

and development that, the 

three East African states have 

finalised all necessary plans to 

undertake the survey; 

He said. the Nile Perch, an 

exoticfish family, was introduced 

into Lake Victoria by colonial 

governments of Uganda 

and Kenya with a belief that, it 

would eat the finger like fish 

(haplochromis) which then comprised 

about 80 per cent of all 

fish species found in the lake. 

The introduction of the perch 

from Lake Rudolf was done on 

the Ugandan side of Lake Victoria 

in 1958 and on the Kenyan 

side in 1960. 

The Nile Perch, which in Lake 

Rudolf has an average weight of 

10 kilogrammes has now 

flourished so well in Lake Victdria 

that it weighs 20 firms 

heavier than those tound in Lake 

Rudolf. So far, the heaviest Nile 

Perch caught on the Tanzanian 

side weighed 250 kilogrammes. 

It was caught in Musoma. 

"But since the planting of the 

Nile Perch, the fish has changed 

its eating habits to the extent 

that, besides feeding on the taplochromis 

(tutu) it devout all 

fish species found in the lake. 

Todate. all the 30 species 

found in the lake arc under 

threat of annihilation from the 

voracious Nile Perch. - he said. 

The 'European Economic 

Community has expressed 

interest to sponsor the survey. 

Ndugu Libaba said, adding that, 

the personnel to carry out the 

study projected to last for five 

years would be workers of 

institutions dealing with fresh 

water fish research. 

Meanwhile, plans are underway 

to establish national marine 

parks and reserves to preserve 

and conserve breeding grounds 

for fishes. 

Ndugu • Libaba said, the 

marine parks would assist the 

Government preserve natural 

breeding areas — the mangrove 

forests and coral reefs which 

were now being seriously disturbed 

through indiscriminate 

felling and dynamite fishing. 

He also said, as a future 

strategy. the Government would 

establish a unit of patrol boat 

guards and eventually set up a 

coast guards unit to take care of 

the marine resources. He also 

said, the other solution was to 

flood the market with requisite 

fishing gear to discourage dynamite 

fishing. 

The workshop intended to 

awaken journalists on the need 

to conserve the environment is 

jointly sponsored by the Tanzania 

• School of Journalism and 

the London-based Environment 

Information Agency Earthscan. 

It is scheduled to close tomorrow.

- 77 - 

NEW AFRICAN MARKEI - 

FISH EAT FISH IN LAKE VICTORIA 

In 1960, a fish called the Nile Perch was introduced into Lake Victoria to offer a 

new rich source of protein for the region. But this move has proved a disaster. 

As Robert Lamb and Drake McHugh of the International Union of 

Conservation of Nature and Natural Resources report, the new fish has gobbled 

up other important fish species in the lake, spoiling the local economy. 

impending ecological disaster in East 

:Africa ' s biggest lake -- Like Victoria -- as a 

result of a deVelopment experiment that 

went wrong 15 years ago. 

The introduction of the Nile Perch 

(zoological name Lates :AKA'S) into the 

lake in 1960 has led ti) a drastic drop in 

numbers and kinds of other fish living 

there, according to a report by a team of 

Dutch scientist; from Leiden University. 

The results of thrie 10-year study show 

that losses include many important fish 

species of high market value as staple and 

speciality foods. dozen e of rare species much 

prized as ornamental aquarium fish and at 

least ONE kind that helps control the human 

killer disease sehistceorniasis (bilharzia) by 

preying on the water snail that carries it. 

Called " elephant of the water ' 

in some 

parts of Africa. the Nile Perch mil grow to a 

weight of 100kg or more. The idea that this 

enormous predator could live happily with 

other species native to the lake has proved 

tragically mistaken. The E carp is now 

cannibalising its own kind; haeing reduced 

- populations of most of the lake ' s 300-plus 

other species to a fraction of their pre-1970 

'size. There is no reason to suppose this trend 

will ease befell , most 'of Lake Victoria's 

.native fish species unadv. of. which are 

unique to the lake . FISHERIES experts . are warning of speciee and that the economic impact could 

) have been wiped out, 

says the report. 

Omnivorous perch 

The economy of hundreds of small and 

not-so-small fishing communities in Kenya, 

Tanzania and Uganda (the countries 

bordering Lake Victoria) is disintegrating 

because catches are being monopolised and 

markets flooded by a fast-growing surplus of 

the Nile Perch 

Introducing this monster into East 

Africa ' s many lakes promised to Offer a new, 

high-yielding protein source for the region. 

A pilot project backed by - among others 

the UN Food and Agriculture Organisation 

was set up and stocks of the fish held ready 

for introduction in ponds near the northern 

(Uganden) end of Lake Victoria in the late 

1950s. 

At the last moment. scientists and local 

observers voiced serious doubts about the 

wisdom of the project. They feared that 

.. .introducing the Nile Perch might upset the 

10.1ces ability to sumo& a Neiried range of 

111111111111•116. 

46 New African March 1 98F; 

turn out to be negative. 


some of the fish seniehow escaped - or were 

prematurely released into the inke. For 

nearly 10 years, their impact hardly seemed 

worth worrying about. But by the early 

1970s, astonished fishermen fOund themselves 

face to take with Nile Perch grOW11 

bigger than man-sire - in the few non tents 

before their net broke .undi•i the 

unaccustomed strain. 

As t ' ee fish spread to other parts of the 

lake, thoughts of a food bonanza faded with 

the realisation that large-et:ale fish ale not 

necessarily good '10W:3 for si mill • eca le 

economies. In time it became clear thet the 

exercise of introducing the fish was hieed or. 

incomplete knowledge and taulty planning 

The leiden report places the fleet. for 

the problem equarely on the original 

introduction experiment. It !AitYS the Nile 

Perch is gradually robbieg the Fast Anican 

economy of a reelor dollar-earner in the 

ornamental fish trade :led is generally 

restricting market diversity -• a TIPISt for the 

survival of smalleeale (eon , ineee. • 

The market glut ef tee now fish 'which 

many locals will not eat' means that a 

kilogram of Nile Perch now sells for as little 

as one Kenya shilling 1 0.3 of US$1) When 

other species ate available, they tied.. 3() 

shillings a kilo. 

As the fish spread they uee wiping out the 

lake ' s prawn population - an essential link 

tere food chain for many other creantree 

besides fish. And their impact is not 

restricted to the aquatic environment. They 

cannot be processed by eun-drying - the 

traditional method - because thte are ell) 

oily. They must be smoked, and fishermen 

are cutting too many valuable trees to Mel 

- this process. The larger fish require heavier, 

stronger and costlier nets, resulting in 

poorer fishermen lleing driven oet OF 

bueieess by wealthier incleiduoie ( 'ateece 

are actually deven by teeeteinie 

Lake Malawi 

Nevertheless 'end incredibly), plan; ere 

allot to repeat the experimee soon in leike 

Malawi and other large lakes in the regime 

'The Switeerland-based lntuinttoiOD 

1:nion for Conservation of Nature end 

Natural Resources ill!CN 1 is writing to the 

governments ane intergovenimental apencies 

involved m the picexecti new 

introduction schemes, to warn them '..net 

iiitroduct ems NO 1 tLiflO5t CAE•rt; it: 

mean more regevt tean benefit- 

The II TeN i.: also enciorsire plee to 

transfer sixeimees Ot OTHTL 

threiltened he the eetesenee ol Niie Penh I N 

1950 Victoria into L. - age aquaria to pneeeee 

1 heir species: 

The Leiden report calls on the I N Ewa' 

and Agriculture Organisation " to ourevie 

tree , on rational exploitation of the 

indigenous fish stocks, efficient dim ribetinn 

of catchee end the aelnetion af itrueeeeserr 

loeee during preservation and eterage". 

It.rN agrees that these COttnes of e . ..tioa 

are fur more likely to haee fair.. pieduetne 

and sustainable results then fartlier 

dangerous introductions of Feet Afileee 

v. at white elephant. 

Everything is fine up on deck, but below the waves of Lake Victoria disaster lurks. The 

Nile Perch is decimating the other fish.

104 

Big fish threaten Africa's great lakes 

- 78 - 

In 4R/A 

pie . 

NEWS FROM VVORLD WILDLIFE FUND ANDTHE 

INTERNATIONAL UNION FOR CONSERVATION OF NATURE N 

Fisheries experts are warning of impending 

ecological disaster in &lit Africa's biggest 

lake—Lake Victoria—as a result of a development 

experiment that went wrong 15 years 

ago. 

The introduction of the Nile perch 

(zoological name Lams niloticus) into the 

lake in 1960 has led to a drastic drop in 

numbers and kinds of other fish that live 

there, according to a report by a team of 

Netherlands scientists from Leiden University. 

t he results of their ten-year study show that 

losses include many important fish species of 

high market value as staple and speciality 

I oods, dozens of rare species much prized as 

ornamental aquarium fish and at least one 

kind that helps control the human killer 

disease schistosomiasis (bilharzia) by 

preying on the water snail that carries it. 

Called 'elephant of the water' in some 

parts of Africa, the Nile perch can grow to a 

weight of 100kg or more. The idea that this 

enormous predator could coexist with other 

species native to the lake has proved tragically 

faulty. The carp are now cannibalising 

their own kind, having reduced populations 

of most of the lake's 300-plus other species to 

a fraction of their pre-I970 size. There is no 

reason to suppose this trend will ease before 

most of Lake Victoria's native fish species 

i many of which are unique to this one water) 

have been wiped out, says the report. The 

economy of hundreds, of small and not-sosmall 

fishing communities in Kenya. Tanzania 

.ind Uganda (the three countries which 

border Lake Victoria) is disintegrating 

hecaus:: catches are being monopolised and 

markets flooded by a fast-growing surplus.of 

the introduced fish. 

Introducing this monster into East 

Africa's many large inland waters offered 

promise of a new, high-yielding protein 

source for the region. A pilot project backed 

by -among others—the UN Food and 

Agriculture Organisation (FAO), was set up 

and stocks of the fish were held ready for 

introduction in ponds near the northern 

( Ugandan) end of Lake Victoria in the late 

1950s. 

A! the IRst moment, scientiFts and local 

observers voiced serious doubts about the 

w isdom n of the project. They feared that 

introducing the Nile perch might upset the 

:apacity of the lake to support a varied range 

ol species and that the economic impact 

could turn out to be counter-productive. 


some of the fish somehow escaped —or were 

prematurely released—into the lake. For 

nearly ten years, their impact seemed hardly 

worth worrying about. But by the early 

1970s, more and more astonished fishermen 

found themselves face to face with Nile 

perch grown bigger than man-size, in the few 

moments before their nets broke under the 

22 

unaccustomed strain. 

As the fish spread to other parts of the 

lake, thoughts of a food bonanza faded with 

the realisation that large-scale fish are not 

necessarily good news for small-scale economies. 

In time it became clear that the /entire 

introduction exercise was based on incomplete 

knowledge and faulty planning. 

The Leiden report places the blame for 

the problem squarely on the original introduction 

experiment. It maintains that the 

Nile perch is gradually robbing the East 

African economy of ; major dollar-earner in 

the ornamental fish trade and is generally 

restricting market diversity - a must for 

the survival of small-scale economies. 

The market glut of the new fish (which 

many local people will not eat) means that a 

kilogram of Nile perch is now sellipg for as 

little as one Kenya shilling (0.3 (A USSI). 

When other species are available, they fetch 

30 shillings a kilo. - 

As the fish spread they are wiping out the 

lake's prawn population — an essential link 

in the food chain for many other creatures 

besides fish. And their impact is not restricted 

to the aquatic environment. They 

cannot be processed by sun-drying -the 

traditional method —because they are too 

EwS 

oily. They must be smoked and fishernwn 

are cutting valuable trees to excess to fuel 

this process. The larger fish require heavier. 

stronger and more expensive nets, resulting 

in poorer fishermen being driven out of 

business by wealthier individuals. Fishermen's 

catches arc actually down by 1%%othirds. 

Nevertheless (and incredibly), plans arc 

afoot to repeat the experiment very soon in 

Lake Malawi and other large lakes in the 

region. 

Irhe Switzerland-based International 

Union for Conservation of Nature and 

Natural Resources (I UCN) is writing to the 

'governments and intergovernmental agencies 

,kovolved in the proposed new introduction 

seheines to warn them that inure introductions 

will almost certainly mean more 

regrets than benefits. 

I UCN is also endorsing a plan to transfer 

specimens of other fish species threatened by 

the presence of Nile perch in 1.ake Victoria 

into large aquaria to preserve their genomcs. 

The Leiden report calls on the UN Food 

and Agriculture Organisation 'to concentrate 

on rational exploitation of the 

indigenous fish stocks, efficient distribution 

Of catches and the reduction of unnecessary

,

Commercial i 0 rawlers 

cause 

of tilapia depletion? 

SOME sc ientiste have attributed the decline of 

the indigenous fish species in Lake Victoria 

to the predatory feeding habits of the Nile 

Perch. In this article, Correspondent FRAN-. 

CIS M. CHALE of the Department of Zoology 

and Marine Biology of the University of Dar 

es Salaam argues that this was a misguided 

notion. 

HS BING has been an important 

txtcupation of the people living 

around Lake Victoria from time 

immemorial. Rewords show that 

itefore the introduction of synt 

hetic fibre gillnets in the early 

I!)50s fishing gears med included: 

li nen gillnetx, beach 

mines, baskets and spears. 

The fish species caught during 

that period were mostly the 

cirhlids (Tilapia eseulenta, T. 

Hap1ochromiR smj.), 

Inv lu ngfisb (Pratopteru 

flethiapieus), the catfishes 

q'tarias MOS.Sa Iii bjcus, &VMS 

doemae, Synadantis spp., Sehilbe 

/?/\ q//a) and the ryprinids (Laheo 

'IrianUS and Aarhus app.). 

Before 1920, the average daiv 

ectch rate for a normal gillnet of 

!Ia. ) yards and 5 inches stretched 

inesh size was more than 30 

lilapi as. By the early 1950 ' s the 

'ante size of gillnet caught on 

average less than two tilapias. 

Owing to the decline in the 

fisheries, exotic cich lids, Titania 

Mkt ica, T. leucostkta, T. 

melanualeury , and T. zillii were 

introduced into the lake in 1953. 

To further increase the catch,. 

the governments of Uganda and 

t ti an ganvik a low ered the 

legal gillnet mesh size from 6 - to 

3 1 /2in 1957. Kenya followed suit. 

in 1961. 

LAKE Victoria fishermen 

landing a catch which also 

includes Tilapia. Does 

commercial trawling have 

negative effects on the 

indigenous fish population in 

the lake? 

iv Nile perch Mates 

ilifolictis) which is believed to 

ha s' Iren introduced in the 

Lake in the late I950's wm first 

t . aoght in 'he Uganda waters of 

the lake to the early 1960s, It 

was recorded for the first time in 

commercial landings in Mara 

Region in 1976 and Mwanza 

Region in 1978. Twenty eight, 

and fifteen tonnes were recorded. 

in Mara and Mwanza regions in' 

1976 and 1978, respectively. 

.1 nu !obey of politicians and 

some misguided scientists have, 

•Aithou t any supporting scien tifie 

evidetwe, at the decline 

Ill indigenous fish species in the 

lake especially - Triapia app. to 

the predatory feeding habiLs iif 

the Nile 'sorb. 

Let us examine the situation 

in Lake Victoria using available' 

data of fish catches of the past 

20 years. Taking 1 963 as the 

base year, i.e. the catch data for 

1%3 if set 9,4 100 per cent, it 1 , 

olx:crved that the fishes whose 

catches had declined by 1981 

were: Bagms (34%) Tilapia 

(51%), Barbus•.(46%) and Mormyrus 

(41%). 

The production of Cgartas was 

relatively constant at 99 't' of that 

of 1963. The fishes whose 

production actually increased inlioded 

Hradoehro . mis 

l'ailvterus 1142 /„S • dtilbe 

I P12 's 1 and Synadantis (2213%1. 

Tlxtse peiventages show that 

ill!ltrary to the thinking of many 

people, the Nile perch may have 

had no obvious effect on 

populations of the other fish 

species in the lake. 

They are hosed on records 

available from the office of the 

1 lirector of Fishenes if the 

M itlistry tif Lands, Natural 

Resources and Tourism. 

Of course the Nile perch is 

carnivorous, hut no systematic 

studies have been carried out in 

the lake on the hiology and 

ecology of the fish to implicate it 

in one way or the other. 

We know from information 

available from lakes Albert and 

Turkana that the fish feeds on a 

broad spectrum of prey, depending 

on the age of the fish. 

These range from zooplankton 

to fish. In Lake Kyoga where 

Nile Kith had also been in- • 

troduced in the 1950s, Dr. Gee 

#

arid itkpc;. observed that 

LX , R.VEEN the in- 

troduced N ILK ;5! I T ■: pecies, 

/A/NTH/IS, and those of 

Tiltipia (ITS, TINT appeal to be 

Mugu Antony Ny,aica in his 

wiich appeared in the 

/)ity .Vies of 21 June, 1985, 

fl. ; 00(1 IS 

I NG ha AL rival of 

the Nile perch almost all the in- 

diL4cnons fishes.... have 

declined — . 

The dal a presented above 

show that the statement is not 

true. Ndugu Ngaiza should know 

that some scientific arguments 

- 81 - 

THE great Nile Perch. Is it true that its predatory feeding habits has led to the depletion of the Tilapia? 

are based on purely theoretical 

assumptions but may rot 

necessarily be correct 

For F` V...AIPLE, it can be argued 

that since the Nile perch is car- 

nivorous and its fecundity is 

very high, then after a given time 

the wptilation of the fish will be 

si) high as to wine out the other 

fishes. 

Such could be some of the 

t ries that Walk Ithe Dr.: 

(;wenwood would advance, now 1 

if one does not understand the 

rules of the game, he may end 

up with wrong conclusions. 

If Ngaiza WAS to mad Dr.' 

Fr , er's, Lake Victoria fisheries' 

facts and fallacies, and Mr. 

Jackson's "The African great 

lakes fisheries: past, present and 

Mare", he would perhaps be 

more confused as using the samedata, 

the two eminent scientietg 

draw opposing conclusions. 

In. short, Fryer says that the 

fisheries of the lake have been 

inismanaged and thus are on the 

decrease: while Jackson argues 

that on , the while the fisheries of 

the lake are on the increase. 

If Ngaixa took a little time to 

survey the Mwanza town market 

or any other market-in the lake 

zome, he would find - that the 

average price of Tilapia is not 

mote than 40;- per kg and that 

of Nile perch about 20/. 

lie a ould also find that the 

price of Haplochromis ("furu") 

averages the same as that of Nile 

perch even on the islands of 

Ulcerewe and Matra. 

Where did he find "the 

cichlids fetching 30 times the 

price of the perch"? The truth is 

that the Nile Parch iv very 

popular. 

In Mwanza it is known at 

"ni kombozi" (saviour) and at 

places like Dar es Salaam, the 

current supply cannot meet the 

demand. 

litgarciing the introduction of 

exotics, I would not like to argue 

about it as the writer does not 

know that he IS talking about I 

would like to ask Ngaiza if he 

knows of any disastrous effects 

that the introduction of the Lake, 

Tanganyika drigaa, - -146kea 

Kariba and Kivu, or the introduction 

uf the exotic Tilapia 

SPA. in Lake VictOria have', 

brought about. 

Before . the introduction of 

turn mercial trawlers in Lake, 

Victoria, the following fac,tors 

may have been reanonsible . tar 

the decline of the tilapia fishery 

in the lake. 

LITNICH seines destroy the 

breeding sites: lowering of the 

mesh size from 5" , to / 

resulted in the cropping tig 

mostly immature fish: while the 

use of fishing were and beget* 

interferes with the upstrearO 

migrating fish to breed.

HERE IS THE REAL STORY OF 

THE TRAGEDY IN ONE OF THE 

WORLD'S GREATEST LAKES 

IT took 750,000 years to create the 

unique underwater culture of Lake Victoria, 

and fewer than 30 to destroy it. 

- The dainage was done by the Nile • 

perch, introduced misguidedly in the 

' 

- 82 - THE STANDARD. Frtday, May 23, 19146 II 

• attesettinfrai 

1950s. But the real tragedy of the story 

has been overlooked in a flurry of 

confused and confusing reports which 

• lamented the loss of a common food 

fish while overlooking biological devastation 

of far greater magnitude. 

lunder 

was ma 

ACOMEDY of misunderstandings, misinformation 

and misguided motives has 

crippled hopes of heading off a disaster In 

one of the world's biggest lakes. 

More than 250 species of fish, a local economy and an 

ecological system that took hundreds of thousands of 

years to evolve are threatened. - 

The Catne - Of the threat is an awmag■•■•■■■•■ 

experiment that went wqmg, 

and which many had wubed 

against. Inaccurate reports ab- 

By SCOTT SIMMIE 

out the tragic changes In lake 'oa l fivi 

lie ood, scientist at 

Victoria may hinder any effort . *-■ 

undo the damage. the British Museum of 

• Public interest first focuted.on _4.Natural ..tilatory who _.bas 

lht East African lake last year, studied tho lake for 35 

when reports suggeted the huge, years, says the resulting 

carnivorous Nile perch had contusion- has ; distracted 

emptied its waters of tilapia 

(locally called rime), a fish 

identified as central tc the locsl 

diet. Must aecoun:s traced the 

prookie to tt:e iv5tsi, Wattl us. 

perch was introduceu in a mi., 

guided effort to improve the 

catches of fishermen in Tama- 

,nia. Kenya and Uganda: 

Since then, locals * said, the 

perch — wbidi can weigh up 

to 200 kilogram — had eradicated 

Wiwle and other species. 

Then it began eating Its owl. 

kind. 

Worse, the reports warned, 

the 'intake was about to be 

repeated. Autboritict were said 

to be preparing to stock ecologically-important 

lake Malawi 

with the killer perch 

THE only problem with the 

stories was that most were 

misleading. Dr Humphrey 

attention from a biological 

devastation which is the 

true tragedy of Ova !AM. „ 

tliat the 

decline of the tilvia is not as 

impoaant tc local people as 

amotter species, the ha 

mine eichlids (omens, 310Qchl. caliY 

7.. 

These small, protein-rich fish 

have tv.en reduced to a fraction 

of thc.r former stock by the 

perch. • • — 

In scientific terms, the loss of 

the food fish does not approach 

in magnitude the destruction of 

Lake Victoria's unique underwater 

culture, a culture that cannot 

be reproduced or replaced. 

Specialised 

As for any similar ' 

meats in Malawi, the Malawi 

government insists it "has no 

current plans, nor has it had any 

plain in the past" to introduce 

any species of fish to the lake. 

Lake Victorte's nags has Its 

Me origins 750,0110 years ago, 

with a single spedes of perch 

wandering its depths. A heedyen, 

Its diet (nodded of 

pleaktoo sad other plants life 

Ikea ill CCIIPICIIM 

Over the years, several 

offshoot species evolved. Eventually, 

more than 250 species 

flourished, 111 originating from 

that first ancestor. 

Each fills a Isighly-specialised 

ecological role. Some species 

even survive by eating the scales 

„ off oho fish, a symbiotic 

'lloriship which takes milleanis Sr.". 

evolve. 

Complex inter-relationships 

developed,. Plait he, parasites 

and other organisms elf became 

interwoven in an ecological web 

unique rsn this pliv,et. S. 

Grecnwuodt "It makes the 

look like a 

k &its in com- 

parison." 

At least it did. That distinction 

I now endangered. 

In the late 19501 the then 

British protectorate of Uganda 

got what Greenwood refers to as 

the "bright idea" to introduce 

Nile perch to the Lake. Large 

and easy to ands the Nile perch 

seemed to the Ugandan fisheries 

a logical choice. 

de=lib t jeedeas Ikea several 

scientists — including 

Gemmed — the Nile para 

hand its way isle the waters of 

Victoria. The bade biological 

principle lid the yields of • 

predator can sever squat Ihe 

Adds of Its prey appears le 

kayo boss ignored. 

• Officials likewise failed adequately 

to explore the needs of 

local fishermen and families. La- 

. meats Greenwood: "They were 

basing their views on what would 

• be a good eating fish for expatriates." 

The voracious perch found a 

steady diet, with over 250 types 

of rare and exotic fish to choose 

from. But not without cent. 

One of its favourite dishes 

• became the hiplochromines, the 

sardine-like omens fish popular 

Ilecause of their small 

sin:, they were easy for inhabitrow 

fishermen to sue-dry and 

transport, and were an important 

supplement to the basic diet 

-of banana and sigair. 

Millions 

• The Nile perds thrived at tbe 

haplochromir.es expense. 

• Greenwood says a small trawling 

operation used to be able to 

catch "millions, literally" of the 

haplodiroenines in about 30 minutes. 

Now, be says, it would be 

lucky td catch about "10 or 20" 

in the same time.

- – 

The making 

of a disaster 

from Pop 11. 

methods of at least reducing the 

Nile path population. It is 

Viderie's Wok lie= hopoi that by evendiateramen zpoet 

et trees kr 

markets and helping 

=y, memo lead people pt appropriate gear, more 

• isn't care hr the taste ef mch will be fished out of the 

sineksd fib 'anyway. 

However, as the number of 

Not only have the NIk Isaiah Nile perch 

depleted stocks of both fish and 

declines, the hawill 

forests, but the overall biomass 

profiferate. 

es 

— the total weight all fish in =elid°, 

the Nile perch will 

again thrive. It is a vicious circle. 

•the lake — has Green- "'The dowels of erode:01ft 

wood and other dentists esti- 

the Nis perch are 

mate It is now only 78 per cent of 

to din se as 

, ant to be wall the effort," 

what it was before the NOe perch 

says Greenwood. it It 

was introduced. 

worthwhile 

is 

• With this in mind, the conclu- 

kneel& fihksg, be 

replier, but 

sions of a UN Food and Agricul- 

an to be "se 

looliddy 

ture Orpnhation (FAO) gymertkeinie 

as to think 

yen eon albekets =111 in 1984 seem a bit odd. 

the darn 

things." 

the FAO aknowieged that 

Lake Victoria's production will Although it appears little can 

stabilise at a level "assumed to be stone to restore the lake to its 

be 1101Z10 80 per coat lees than the former state, Greenwood and 

productivity achieved by the pee- others feel it is important to 

i perehoommunity ,. it also learn about the changes which 

claimed the introduction of the have occurred. "We should nev- 

perch "may be regarded as sucer let an opportunity to learn 

cessful in terns of its original and understand natural proces- 

objectives." 

ses pass," says Greenwood, who 

has four priorities with respect to 

IN an wilds published In Lake Victoria: . 

'Nature magazine in 11465 • To doounent what is in the 

icog:zdof t 

13 scientists Lake before more species are 

lost 

• To get samples from areas of 

the lake where Nile perch have 

wiped out zoo:kink species to see 

wi.at leis 

• To study the biology of the 

Nile perch to ace if it can be 

wiied out by hitting it at • weak 

the FAO= 

made "curious" 

"With such criteria for success," 

*bey commented, 

"ski tillage :a* possible." 

The FAO report blamed overfishing 

for much of the tilapia 

decline: While Greenwood 

admits that may been a 

factor with the , be asserts 

It is "quite to accept" 

the FAO overall version. Besides 

he stresses the real probkm 

for local subsistence fishermen 

has been the decimatioo of 

the haplochrominea, not the 

thapia. 

, Irriversible 

The Lake Victoria tragedy is 

probably irreversible. Nonetheless, 

a meeting was held in Holland 

recently by the FAO and 

interested parties to discuss 

THE STANDARD, Friday, May 23, 1986. II 

STANDARD FEATURES 

point, such as breeding 

• To learn bow to soften the 

effects of any future introduce 

dons, should they take place in 

other lakes. 

For Greenwood, the "major 

tragedy" of Lake Victoria baa 

been a personal one as well. 

After studying the lake for 35 

years, "it's a bit of a bust to see 

your life's work being eaten up." 

"There's no.doubt that - 99 

per cent of the species that I 

knew are no longer there." 

— GEMINI

Scourge of Lake Victoria 

Nile Perch 

How fish stocks have 

changed 

1960 

- 84 — 

STANDARD FEATURES 

Today 

Haplochromines Nile Perch 

The perch fetch only s feW' • tured play havoc with gill nets, 

pennies per kilogram at local)' , hurting business for fishermen 

markets, while hapiochromines who cannot afford heavier gear. 

The huge, oily perch cannot be 

, easily sun-dried. Instead, 

. 

go for 30 times the price. Their 

weight and spikey b0120 struc- 

TIIE STANDARD, Friday, May 23. 1986. 11 

Haplochromines 

._ 

I. L I 

' Weighing two or three kilos each (as compared to the Nile 

perch's rra much as 200 kg), tilapia was once plentiful and 

popular with consumers, locals say it is now "a rare 

delicacy", 

Tilapines 

Others 

II 11 

fishermen have resorted to 

smoking them That, in turn, 

has created another potentially 

serious problem: some O( Lake 

Santilluzilaue 15

NATIONAL NEWS 

Sunday noti.ovx. Kenycl, 

Isti 

ILBUTA' not to blame 

for fish depletion 

A verdict of "not guilty" has 

been entered in a case in 

which the Nile perch 

(mbuta), had been accused 

of reducing the number of 

the popular tilapia fish 

species in Lake Victoria. 

The Nile perch has been 

acquitted by the Kenya National 

Academy of Sciences researchers 

who were carrying out investigations 

into the factors responsible 

for periodic fish deaths in the 

lake. 

A paper presented to the 

Nyanza Provincial Cornmksioner, 

Mr Simon Mungala, 

by the chairman of Lake Victoria 

Project of the Kenya National 

Academy of Sciences, Professor 

Samson Gorn.be, says that 

although mbuta has changed the 

lake ecology it has not reduced 

other species in the lake. 

The paper dismisses as false 

the allegation that the numbers 

of the tilapia nilotica (ngege), has 

diminished in the lake because 

the Nile perch is feeding on it. 

Statistically, the number of 

ngege has not gone down as 

alleged, considering the fact that 

the number of fishermen has 

risen by about tenfold, the paper 

says, adding that the number 

has, however, remained static 

'during the 1974/1984 period. 

• In any case, nibuta is steadily 

becoming a big economic asset 

not only to the fishermen but 

also to the whole country. 

Tfie scientists who spent 10 

days on the lake carrying out the 

research, also exonerated the 

Mbita causeway of having caused 

the deaths of fish in the lake in 

1984. 

The report notes that the 

causeway may have changed the 

movement of the fah, but that it 

was not responsible for their 

deaths. 

Heavy metals deposited in the 

lake have also been cleared of 

the same charge. 

The scientists agree that the 

high fish mortality rate during 

the period occurred only in 

species which depend totally on 

oxygen which was in short supply 

due to pollution of the water. 

The pollution, they say, was 

caused largely by pbsticides and 

fertilisers drained into the lake by 

rivers. 

The research has been sponsored 

by the Norad through the 

Kenya National Academy of 

Sciences. 

• The PC advised the researchers 

not to discard oral information 

given by the local people in whose 

community they are doing their 

research. He thanked the Norad 

and KNAS for conducting the 

research whose findings, he 

noted, would improve food 

production. 

— KNA

I 11 Moro* II. haI 19116 Nr. 132 

Victoriasee wird leergefressen 

Afrikaner nennen sic sElefanten des Was- 

acres, sic wiegen hundert Kilogramm und fres- 

sen den Victoriasee leer: Nil-Barsche (Lates nib- 

ticus). Sic tun das erst seit 1960. DamsIs sind 

den Entwicklungshelfern, die an der Nordseite 

des Sees eine Zuchtstation betrieben, um die 

Fische als Eiweissquelle far die Bevalkerung in 

den See zu entlassen, einige Exemplare ent- 

schhipft. Zur grossen Aussetzaktion kam es 

nicht, well schon damals einige Wissenschafter 

voraussahen, dass diese Ftiesenfische das Leben 

im See durcheinanderbringen kannten. Trotz 

diesen War .ngen sind offenbar einige Nil- 

Barsche in den See gelangt, haben sich dort un- 

bemerkt zehn Jahre lang vermehrt, sind gewach- 

sen und erschrecken nun seit Anfang der siebzi- 

ger Jahre als mannsgrosse KoFosse die Fischer. 

Der Schreck dauert oft nur einen Augenblick, 

da unverzaglich die Netze reissen und der sEle- 

font* unter der Wasseroberflache verschwin- 

det. 

Aber auch wenn einmal ein solcher Nil- 

Barsch an Land gezogen wird, halt sich die 

Freude in Grenzen: das Fleisch ist bei der Be- 

valkerung unbeliebt, die Preise dafOr sind zehn- 

mal tiefer als far andere Fische. Auch lassen 

sich die Nil-Barsche nicht in der Sonne trock- 

nen, da sic its gross sind und ihr Fleisch zu Wig 

ist. Man muss sic rauchern, und dazu braucht es 

Holz, und Holz ist wertvoll wie aberall in Afri- 

ka. 

Die Schaden durch das Abholzen sind aber 

nicht so gross wie die Schaden, die der Nil- 

Barsch selber durch das Wegfressen ganzer Tier- 

arten im See anrichtet Hollandische Wissen- 

schafter der Universitat Leiden haben in einer 

zehnjahrigen Studie nachgewiesen, dass die Nil- 

Barsche sowohl andere Speisefische vertilgen 

- 86 - 

FORSCHUNG UND TECHNIK lEHe 3 iirdicr *hung 

als auch die devisenbringenden Aquarium- 

fische verspeisen. Zusatzlich auf ihrem Speise- 

zettel figuriert offenbar auch ein Wasserschnek- 

ken fressender Fisch, der hochgeschatzt wird, 

weil er mit den Wasserschnecken gleich such 

die in den Schnecken lebenden Bilharziose-Er- 

reger vertilgt. sEs gibt keinen Grund zur An- 

nahme, dass dieser Trend sich abschwacht, bis 

ein Grossteil der urspranglich im Victoriasee le- 

benden Fische ausgerottet scm wirdo, meinen 

die Wissenschafter («Ambios, 2, 1986, 

S. 119-120). Da der Victoriasee einer der Ike- 

sten Seen der Welt ist und deshalb fast zvieihun- 

den Fischarten beherbergt, die ausschliesslich 

don und sonst nirgends vorkommen, wirkt der 

Nil-Barsch tatsichlich wie eta Elefant im Por- 

zellantaden. 

Angesichts dieser Tatsachen encheinen die 

Plane, nach denen im 28 000 Quadratkilometer 

grossen Malawi-See ebenfalls Nil-Barsche aus- 

gesetzt werden sollen, geradezu pervers. Aber 

bereits in den sechziger Jahren Mite die Idee 

zur Aussetzung von Nil-Barschen gar nicht ent- 

stehen darfen, da bereits zu dicier Zeit genii- 

gend schlechte Erfahrungen mit dem Einsetzen 

fremder Arten in Biotope bestanden haben. Er- 

innert sei hies nur an die verheerenden Auswir- 

kungen, die das Verschleppen von Kartoffelkl- 

fern nach Mitteleuropa, die Einfahrung des Ka- 

ninchens in Australien und das Vordnngen der 

afrikanischen Achatschnecke in die Reiskultu- 

ren Sadostasiens gehabt haben. R em Locher

— 87 — 

naur 3une , 

TRAGODIE 

IM SEE 

Der Nilbarsch, vol 26 Jahren im 

Victoriasee erstmals ausgesetzt, 

hat den gra6ten See Afrikas zur 

Notstandszone verwandelt: Viele 

Fischarten, die hier friiher lebten, 

sind inzwischen ausgerottet — 

selbst die beim Nilbarsch besonders 

beliebten Garnelen. Sie ate 

wurden Opfer des bis zu zwei 

Zentnern groBen Raubfischs. Die 

Folge 1st, da6 die ehemals ertragreiche 

Fischerei bedroht ist, 

weil die Fischer keine Beute 

mehr fangen kOnnen und mit 

dem Nilbarsch ihre liebe Not haben. 

Denn dieser kann nicht 

nach der traditionellen Methode 

son nengetrocknet werden, well 

er viel zu dig ist, sondern mu6 in 

die Raucherkammer. Dabei geht 

aber wertvolles Holz verloren. 

Den Barschen selbst geht es 

nicht besser; wegen Nahrungsmangel 

fressen sie ihre eigenen 

kleinen Artgenossen. Jetzt soli 

die verheerende Situation industriemaBig 

gerettet werden: Das 

britische Unterneh men Sea Containers 

schickt demnachst eine 

Trawlerflotte auf den See, die 

den Nilbarsch fangen und auf 

europaischen Markten den Feinschmeckern 

anbieten soli.

LATiJ 

- 88 - 

\ciUon 

3tine %(), P alo 

Nile perch is ' a success 

story in Lake Victoria ' 

From CHARLES RUMISHA. 

MWANZA, Thursday 

The planting of the exotic Nile 

perch in Lake Victoria is a scien- 

, tific success and there was no 

A causeliiiTifirm that the fish was 

a — Turkana had helped to increase3 

-- --- 

the fish supply to the pec71 

) e of 

East Africa. 

Dr C. Mapunda, director of the 

institute, said there was nt:04 

TErrYtortatiteaster. , 

reason to believe that the petc 

Fish scientists at the Nyegezi 

Fresh Water Fisheries Institute 

here said the introduction of the 

perch into Lake Victoria in 1961 

and 1962 from Lakes Albert and 

– Fcti 

V71111 — 'a monster whose wet 

appetite was threatening to,‘ 

Sannihilate the 30 fish species I 

found in the lake= 

"When the perch was planted 

in Lake Victiyia in the early 

1960s, it was done so after 

researches at the Jinja East 

African Fisheries Research 

Organisation ponds showed that 

the perch would feed on 

haplochromis and fresh water 

shrimps, which then comprised 

about 90 per cent of all fishes 

found on Lake Victoria," he said. 

To-date the perch is feeding on 

haplochromis (daftact) and fresh 

water shrimps, whose population 

has slightly declined. We do not 

.have — airy other scientific proof 

that the perch has changed its 

feeding habits to eat whatever 

comes on sight " he added.

– 89 – 

DAILY 

NAT ION 

Nairobi, Friday, June 27, 1986 

Nothing fishy about 

the Nile perch plan 

In recent years there has been much loose talk 

thoughout East Africa about the motives of those 

'who in the sixties introduced the Nile perch 

i.species os fish into Lake Victoria. Apparently, 

ethe fish has causqd much havoc in the great lake, 

i.devouring members of the smaller species, 

t including its cousin, the tilapia, known more 

f commonly as regege. 

:1 So much so that in some areas of the lake 

; region, where fish has always been the main 

source of protein, there has been despair and 

panic. Fishing — once the Principal economic 

activity around this expanse of water — has 

dwindled with alarming speed. 

If local livestock farming does not improve 

drastically, the area may soon be faced with 

protein starvation. The people of Nyanza and 

Western Province and — we daresy — their 

counterparts in Uganda and Tanzania do not 

;relish any kind of sea fish. 

As for the crustaceans — the shrimps, the 

prawns, the crabs and the lobsters — these are 

simply anathema. Most lake people will not eat 

them until we know not what cultural changes 

have taken place in the minds of these people. 

Their attitude, in the face of the adversity 

caused by the Nile perch, is that malice was what 

motivated those who introduced that species 

from Kenya's Lake Turkana into Lake Victoria. 

Though the bitterness can be understood, the 

Motive the people impute to the "sponsors" of 

the fish is most unfortunate. 

It is clear to those who do not allow themselves 

to be carried away by emotion that the 

"'sponsors" meant extremely well, The Nile 

perch is a highly nutritive fish and the idea 

behind its introduction into the lreat lake was to 

widen its area of feeding and breeding so as to 

increase our fish protein supply. 

It was only experimental, to be sure, but 

that does not detract from its hypothetical value 

at that time. Human progress is always a contradiction. 

It can take place only through fits and 

'starts. Not infrequently, are serious reverses part 

and parcel of development. 

, Only when we can learn from our mistakes 

can we strengthen our ideas and hypotheses and 

xiake better plans for rapid development. That is 

iwhy it is so gratifying that the three East African 

:governments have now committed themselves to 

* study of the hazards being caused by the Nile 

perch. 

Tanzania's Minister for Natural Resources 

itnd Tourism, Mrs , Gertrude Mongella, told 

parliament this week that the three countries — 

an a manifestation of the intensifying regional cooperation 

between them — will investigate the 

problem to ascertain-its exact nature. 

In this way, .horVly, the experta.can find 

Out exactly ho vi the "operates", its exact 

effects on particular iveCies on Lake Victoria and 

its feeding and breeding habits in general. This 

itind of informatiou should enable the experts to 

work out a set pf measures to prevent the 

'destructive activities of the alien denizen of the 

pike. 

• It i this decision was not 

'taken jaitt 1,uh!ide ta peken 

place, 

JI. era imalevolentle pe rretwolbf out-' 

s tte 1. would 

nave been avoided: 

- But &Fswe1. wlj. The 

IKAS been taker( tin 

ten. Let the decision bet/iodated in 

immediately in order to allay the f 

Piople and, more impartant than that, tis 

millions production .of freat tei tetai .... " 

fr5fii iiiivronwarai

•T F If 04/ 

- 90 - 

VICTORIA DOWN THE DRAIN? QUESTION OF 

THE MONTH 

The cichlids of Africa's Lake Victoria are endangered by 

a new predator. Photo of Haplochromis brownae by H. J. 

Richter. 

Mime is running out, 

and apparently fast, 

for the many and varied 

cichlids of Africa's Lake 

Victoria. According to a 

disturbing article by 

John Dawes in Britain's 

Aquarist and Pondkee per, 

many, if not all of the 

Lake's 200 to 300 cichlid 

species (many yet 

undescribed) are facing 

extinction within the 

next two or three years 

because of the 

deliberate introduction 

of an exotic species, the 

voracious Nile perch, 

Lutes niloticus. This 

species was introduced 

into the lake as a food 

fish in the early 1960's, 

following considerable 

debate over the wisdom 

of such a move. Dawes 

notes that in that 

decade, researchers 

regularly collected 

thousands of cichlids, 

whereas today, only a 

few individual 

specimens are taken in 

collecting operations. 

Hardest hit are the 

many Haplochromis 

species, which, at an 

average adult length of 

4-6 inches, are easy prey 

for the Nile perch, 

which can attain a 

weight of 200 kg (440 lbs) 

October, 1986 

and a length of three 

meters. As a note of 

irony, Dawes notes that 

the local people for 

whom the perch was 

introduced in the first 

place prefer to eat the 

endemic cichlids, 

considering the perch 

too oily "so that it 

cannot be sun dried and 

has to be smoked, which 

wastes firewood." 

Eradicating the Nile 

perch from the huge 

lake is a physical 

impossibility at this 

point, so ichthyologist 

George Turner of the 

University College of 

North Wales suggests 

that the only practical 

solution to the dilemma 

is the removal and 

captive breeding of as 

many of the remaining 

species as possible if 

they are to survive as 

viable species at all. 

Aquarists working with 

African cichlids 

worldwide who would 

be interested in 

obtaining information 

on the rescue effort are 

asked to contact Turner 

at the School of Animal 

Biology, University 

College of North Wales, 

Bangor, Gwynedd, LL57 

2UW. 

Which species of 

marine fish has 

been recorded both 

from New York's 

Hudson River and the 

Congo (Zaire) River in 

Africa? Give up? Well, 

according to an item in 

a recent Sports 

Illustrated, it's the gray 

snapper, Lutjanus 

York State, a juvenile 

gray snapper was 

collected in the river 

near Tarrytown, New 

York in 1969, and two 

others were caught at 

other separate locations 

along the river. The 

species is not 

uncommon along the 

Middle Atlantic 

Lutjanus grtseus. Photo by Dr. Herbert R. Axelrod. • 

griseus. The sports 

magazine asked that 

question in an article on 

the wide variety of 

marine life to be found 

in New York City's 

aquatic environs, Aand 

although the fish was 

incorrectly called a 

mangrove snapper, the 

information was correct. 

According to data in the 

recently published The 

Inland Fishes of New 

seaboard in summer as 

Gulf Stream currents 

carry the young of both 

the snapper and many 

other tropical species 

northward as far as 

Massachusetts. The 

species was also 

collected at the mouth 

of the Congo River 

during the American 

Museum of Natural 

History's Congo 

Expedition of 1909-1915. 

65

— 9 1 — 

OtYPSOLOG, t10.44 

La perche du Nil : tamer is& . 

une transplantation hasardeuse 

Les pecheurs du plus grand lac d'Afrique — le lac Victoria — ne savent pas comment arreter un 

desastre ecologique provoque par une initiative vieille de vingt-cinq ans, et due a certains 

organismes internationaux. 

L'introduction. en 1960 de la perche du 

Nil Lutes niloticus) dans le lac. a conduit 

a une chute dramatique. en quantite et en 

tariete, des populations de poissons locaux. 

Cest cc que revele une etude men& 

par des scientifiques hollandais de l'universite 

de Leyde. Les pertes comportent 

des especes de grande valeur commerciale 

(qui font partie de la diete habituelle des 

populations riveraines du lac). une douzaine 

d'especes rares prisees par les aquariophiles. 

et une, allide de l'homme. En 

effet, cette derniere se nourrit des petits 

escargots aquatiques porteurs des vers qui 

provoquent la bilharziose — maladie parasitaire 

souvent fatale. 

Appel& elephant des eaux par les habitants 

du fleuve, la ptrche du Nil peut &- 

passer 100 kilogrammes. Imaginer que cet 

enorme predateur puisse coexister avec 

les especes indigenes a ete une faute tragique. 

Le nouvel habitant en est a devorer 

aujourd'hui ses propres juveniles. L'eco- 

,nomie de centaines de communautes de 

pecheurs au Kenya. en Tanzanie et en Ouganda 

periclite. Comme les marches regorgent 

de 1 .rches, les cours de cc poisson 

s'effondrent. 

Au moment de l'introduction des premiers 

specimens dans le lac Victoria, quelques 

rares observateurs avaient ernis des 

reserves sur les impacts economique et 

ecologique du projet. 

Mais au fur et a mesure que la perche se 

repandait dans le lac. l'idee que cc pouvait 

etre une aubaine alimentaire s'amenuisait 

avec la decouverte qu'un empoissonnemcnt 

a grande echelle n'etait pas necessairement 

une bonne chose pour des economies 

villageoises. 

Les populations de crevettes, nourriture 

essentielle pour de nombreux animaux 

qui frequentent le lac, disparaissent. 

L'equilibre biologique est rompu. 

L'impact ecologique negatif &passe le 

seul milieu aquatique. Les hommes ne 

peuvent plus utiliser la methode traditionnelle 

de sechage du poisson au soled : la 

perche est trop grasse. Ils doivent la fumer, 

et pour cela couper les arbres de va- 

4ppelee aussi elephant des eaux. la perche du Nil peut depasser 100 kilogrammes. Imaginer 

que ce predateur puisse coexister avec les especes indigenes du lac Victoria a ete une 

faute tragique. Pourtant. de nouvelles operations d'introduction sont envisagees. 

leur qui constituent un revenu supplementaire 

Ce gros poisson exige en outre. pour 

etre capture, des filets plus grands, plus 

forts et donc plus chers. Les pecheurs les 

plus pauvres sont evinces. Les prises de 

poissons ont baisse des deux tiers en 10 

ans. 

Un elephant carnivore 

Malgre toute ces consequences &- 

tastes, des plans sont en preparation pour 

repeter prochainement l'operation dans le 

lac Malawi et d'autres grands lacs de la region. 

L' Union Internationale pour la 

Conservation de la Nature et des Ressources 

Naturelles (U.I.C.N.), association basee 

en Suisse, a ecrit aux gouvernements 

et aux agences internationales engages 

dans ces pro jets, pour leur proposer d'autres 

solutions et les avertir que de nou- 

velles introductions apporteront plus de 

deconvenues que de benefices. 

Dans un esprit de conservation, des 

specimens de poissons locaux, menaces 

par l'introduction de la perche du Nil, seront 

transferes dans des etangs artificiels. 

Le rapport des chercheurs de l'Universite 

de Leyde propose de "concentrer les 

efforts sur une exploitation rationnelle 

des stocks de poissons indigenes, une 

amelioration de la commercialisation des 

prises et des actions pour recluire les 

pertes au moment du stockages." 

Ces orientations semblent beaucoup 

plus equitables et prometteuses pour 

l'amelioration de l'alimentation des populations 

et requilibre ecologique, que d'autres 

introductions de "l'elephant blanc 

aquatique" dans les eaux calmes des lacs 

d'Afriqiue de l'Est. P. A .L. 

(Information claim& par l'U.I.C.N.)

Endemische Cichliden des Viktoriasees vor dem Aussterben! 

Dr. C. D. N. Barel 

Wahrend der letzten sieben Jahre gingen die Hap/ochromis-Artigen und andere im 

Viktoriasee endemische Fische drastisch zuriick. Die Ursache: Nilbarsche, Lates 

spec., wurden in den See eingefUhrt. Lates sind Raubfische, deren EndgroBe urn 

em n Vielfaches hiiher liegt als die der im Viktoriasee heimischen Arten. Trifft man 

keine VorsichtsmaBnahmen, dann ist zu erwarten, daB die haplochromisartigen 

Buntbarsche des Viktoriasees in einigen Jahren aussterben werden. 

Ungefahr 300 Arten umfaBt diese Fischgruppe. Die meisten davon wurden erst 

vor kurzem entdeckt, und bei jeder Expedition in em n unerforschtes Gebiet stoat 

man auf weitere Arten, die der Wissenschaft noch gar nicht bekannt sind. Bevor 

die Nilbarsche sich so stark ausbreiteten, dominierten die Haplochromis-Artigen 

in der Fischfauna dieses Gewassers. Dabei hat jede Art ihr eng umgrenztes Verbreitungsgebiet 

entsprechend ihrer jeweiligen okologischen Spezialisierung. So 

gibt es zum Beispiel Arten, die sich nur von ganz bestimmten Futterstoffen ernahren 

oder ausschlieBlich an Felsenkusten, Ober Sandboden oder an Papyrusbestanden 

vorkommen. 

Von den drei groBen afrikanischen Seen, die alle eine ahnlich vielfaltige und 

artenreiche Cichlidenfauna beherbergen, hat der Viktoriasee das niedrigste 

Alter. Er entstand vor weniger als einer Million Jahren, ist also aus evolutionsbiologischer 

Sicht sehr Jung. Alles spricht dathr, daB wir bei den Haplochromis-Artigen 

dieses Gewassers die phantastische Gelegenheit haben, die Anfangsphase 

der Evolution von Wirbeltieren zu beobachten. Die evolutionare „Jugend" dieser 

Buntbarsche, ihre okologische Vielfalt und die zahlreichen Arten machen diese 

Fische zu einem einmaligen Forschungsobjekt fur die vergleichende Biologie und 

die Evolutionslehre. 

Im Jahre 1960 drang der Nilbarsch in den nordlichen Teil des Viktoriasees em. 

Offensichtlich stammte er aus Teichen, in denen man ihn bereits zuchtete. Hier 

wartete er darauf, daB man endlich den Streit dal - Ober beilegte, obdas Aussetzen 

dieser Art in den See fur die Menschen von Vorteil sei. 

Inzwischen hat sich der Nilbarsch Ober den gesamten See ausgebreitet. Aber 

erst gegen Ende der siebziger Jahre bemerkte man im kenianischen Teil des 

Viktoriasees, daB die Cates sich in bedrohlichen AusmaBen vermehren und 

die endemischen Haplochrom is-A rtigen genauso schnell zurUckgehen. Mittlerweile 

sind sie hier praktisch vollkommen verschwunden: Wahrend man vor 

dem Aussetzen des Nilbarsches in einer Stunde Fischfang mehrere 

Hunderttausend von diesen kleinen Fischen erbeutete, gelang es im Jahre 1984 

mit demselben Aufwand, ganze zwei Exemplare zu fangen; der Fang bestand 

(34 DCG-Info 17(3) 1986: 42-45 

42 

fast ausschlieBlich aus Lates! In der Mwanzaregion, an der sticlostlichen Ecke des 

Sees, befand sich zwischen den mit Zugnetzen gefangenen Fischen bis zum Jahre 

1977 gelegentlich einmal em n einzclner Nilbarsch. Anfang 1984 aber stieg der 

Anteil von Lates an der Fischausbeute explosionsartig an. Eine ahnlich rapide 

Zunahme von Nilbarschen etwa zu derselben Zeit wurde von Anwohnern des 

sUdwestlichen Zipfels des Sees gemeldet. Die Erforschung dieses Teiles des 

Viktoriasees mit Hilfe eines Schleppnetzes durch HEST brachte zu Tage, daB im 

tieferen Wasser kaum noch andere Fische als Lates zu fangen sind (Sommer 

1985). 

In den flacheren Bereichen des siidlichen Viktoriasees machen Nilbarsche einen 

wesentlichen Anteil des Fischfanges aus. Nur wenig weiB man dagegen Libor das 

Vorkommen von Lates in anderen, tieferen, zentralen Zonen des Sees. Die 

liberraschende Beobachtung von HEST, daB Nilbarsche auch in tiefere 

Wasserzonen vordringen, laBt allerdings wenig Hoffnung darauf, daB diese Rau- 

I m Mwanzagolf gefangen: em n kleiner Nilbarsch und erwachsene Haplochromis 

DCG-Info 17(3) 1986: 42-45

er sich nur in flachen Seebereichen so stark ausbreiten. Auf der Grundlage der 

jetzt verfUgbaren lnformationen ist zu erwarten, daB der GroBteil der Haplochromis-Artigen 

des Viktoriasees innerhalb weniger Jahre verschwinden wird. Man 

halte sich vor Augen: Lediglich in der Mwanza- und der Jinjaregion hat man die 

endemischen Hap/ochromis-Cichliden bis zu einem gewissen Grade erforscht. 

Die hier zusammengefaBten Daten lessen befUrchten, daB - falls ihre Erforschung 

nicht mit aller Macht vorangetrieben wird - diese Buntbarsche ausgerottet 

sein werden, bevor ihre Vielfalt Uberhaupt dokumentiert werden kann. 

Die Hap/ochromis-Artigen bilden - oder besser: bildeten - die Grundlage einer 

wichtigen Fischereiwirtschaft. Im kenianischen KUstenbereich hat die Vernichtung 

der Lebensgrundlagen eines Berufsstandes ernste soziale Folgen fur die 

ansassige Bevolkerung. Fischer, die friTher nur bestehen konnten, weil sie 

Haplochromis-Artige fingen, sind aus ihrem Beruf gedrangt worden, weil der professionelle 

Fang von Nilbarschen ausschlieBlich in den Handen von begUterten 

Menschen liegt: Nur sie k6nnen es sich leisten, die fOr den Lates-Fang erforderlichen, 

viel teureren Netze anzuschaffen. Nilbarsche sind in Gegensatz zu den 

Haplochromis-Artigen sehr fette, tranige Fische, die man nicht in der Sonne trocknen 

kann. Sie mussen gerauchert werden, was zur Folge hat, daB der Bedarf an 

Feuerholz steigt und, damit verbunden, die keineswegs wunschenswerte Abholzung 

der Walder in steigendem MaBe fortschreitet! Man befUrchtet, daB ahnliche 

negative soziale Veranderungen in weiteren Kiistenbereichen des Viktoriasees 

eintreten - Uberall dort, wo sich die Nilbarsche ansiedeln. 

Literatur: 

Arunga. J. (1981). A case study of the Lake Victoria Nile perch Lates niloticus Fishery. Proceedings of the 

workshop of the Kenya Marine & Fisheries Research Institution on Aquatic Resources of Kenya: 165 - 

183 Mombasa, Kenya. Bare!. C. D. N. Dora, R.. Greenwood. P. H., Fryer. G., Hughes, N.. Jackson, P. B. 

N., 

Kawanabe, H., Lowe-McConnell. R. H.. Nagoshi, M.. Ribbink, A. J., Trewavas. E., Witte. und U. Yamaoka 

(1985): Destruction of fisheries in Africa's Lakes. Nature 315: 19 - 20. Committee for Inland Fisheries of 

Africa. Report of the first session of the sub-committee for the development and management of the 

fisheries of Lake Victoria. Mwanza, Tanzania. 12- 19 October 1981. FAO Fish. Rep. 262. Committee for 

Inland Fisheries of Africa, Report of the third session of the sub-committee for the development 

and management of the fisheries of Lake Victoria. Jinja, Uganda. 4- 50ctober 1984. FAO Fish. Rep. 335. 

Fryer, G., und T. 0.11es (1972): The cichlid fishes of the great Lakesof Africa. Edinburgh. Goudswaard, P. 

C. G.. und F. Witte (1984): Obervations on Nile perch -Lates niloticus (L.) - in the Tanzanian waters of Lake 

Victoria. Report of the third ... Goudswaard, P. C. G.. und F. Witte. Personal communication. Greenwood. 

P. H.(1974): The cichlid fishes of Lake Victoria. East Africa: the biology and evolution of a species 

flock. Bull. Br. 'Atm. Nat. Mist. (Zool.), supp1.6.1-lughes. N. F. (1983): A study of the Nile perch, an introduced 

predator in the Kavirondo Gulf of Lake Victoria. The report of the Oxford University Nile Perch Project. 

OW. J. (1984): Distribution, food and feeding habits of Lates niloticus in the Nyanza Gulf of Lake 

Victoria (Kenya). Report of the third ... Oijen, M. J. P. van. Witte. F., und E. L. M. Witte-Maas (1984): An introduction 

to ecological and taxonomic investigations on the haplochromine cichlids from the Mwanza 

Gulf of Lake Victoria. Meth. J. tool. 31: 1 49- 174. Okemwa, E. N. (1984): Potential fishery of Nile perch, 

Lates niloticus Linne (Pisces, Centropomidae) in the Nyanza Gulf of Lake Victoria, East Africa Hydroblo- 

'ogle 198 (2): 121 - 126. Witte, F. (1984): Ecological differentiation in Lake Victoria haplochromines: a 

contribution to the comparison of cichlid species flocks. Echelle, A. A., 8, J. Komfleld (Eds.): Evolution of 

fish species flocks: 1 55- 167. Univ. of Maine. Witte. F.. Personal communication. 

DCG-Info 17(3) 1986: 42-45 44 

Die Graphik zeigt das Verhaltnis von Lates zu Haplochromis in den von HEST untersuchten 

KUstenbereichen des Viktoriasees; mancherorts sind Uberhaupt keine 

Haplochromis mehr zu finden 

DCG-Info 17(3) 1986: 42-45 

45

— 91i — 

NATURSCHUTZ / ARTENSCHUTZ 

Endemische Cichlidenarten des 

Viktoriasees vor dem Aussterben? 

Von Dr. C. D. N. Barel 

Ergebnis eines Schleppnetzzuges: em Weiner Nilbarsch zwischen ausgewachsenen Haplochrornis 

Wahrend der letzten sieben Jahre 

gingen die Haplochromisartigen 

und andere im Viktoriasee endemische 

Fische drastisch zuriick. 

Die Ursache: Nilbarsche, Lates 

spec., wurden in den See eingefart. 

Lates sind Raubfische, deten 

Endgrae urn em n Vielfaches 

heher liegt als die der im Viktoriasee 

heimischen Arten. Trifft man 

keine VorsichtsmaBnahmen, dann 

ist zu erwarten, dal3 die haplochromisartigen 

Buntbarsche des 

Viktoriasees in einigen Jahren 

aussterben werden. 

Ungefahr 300 Arten umfaBt diese 

Fischgruppe im Viktoriasee. Die 

meisten davon wurden erst vor 

kurzem entdeckt, und bei jeder 

Expedition in em n unerforschtes 

Gebiet stOBt man auf weitere Arten, 

die der Wissenschaft noch gar 

nicht bekannt sind. Bevor die Nil- 

barsche sich in diesem See so stark 

ausbreiteten, dominierten die 

Haplochromisartigen in der Fischfauna 

dieses Gewassers. Dabei hat 

jede Art ihr eng umgrenztes Verbreitungsgebiet 

entsprechend ihrer 

jeweiligen okologischen Spezialisierung. 

So gibt es zum Beispiel 

Arten, die sich nut von ganz 

bestimmten Futterstoffen ernahren 

und ausschlialich an FelsenkUsten, 

Ober Sandboden oder an 

Papyrusbestanden vorkommen. 

Von den drei groBen afrikanischen 

Seen, die alle eine ahnliche 

vielfaltige und artenreiche Cichlidenfauna 

beherbergen, 1st der 

Viktoriasee der jiingste. Er entstand 

vor weniger als einer Million 

Jahren, 1st also aus evolutionsbiologischer 

Sicht sehr jung. Alles 

spricht dafür, daB wit bei den 

Haplochromisartigen dieses Ge- 

wassers die einmalige Gelegenheit 

haben, die Anfangsphase der Evolution 

von Wirbeltieren zu beobachten. 

Die evolutionare „Jugend" 

dieser Buntbarsche, ihre 

okologische Vielfalt und die zahlreichen 

Arten machen diese Fische 

zu einem einmaligen Forschungsobjekt 

fUr die vergleichende 

Biologie und Evolutionslehre 

an Wirbeltieren. 

Im Jahre 1960 drang der Nilbarsch 

in den nOrdlichen Teil des Viktoriasees 

em. Offensichtlich stammte 

er aus Teichen, in denen man 

ihn bereits zfichtete. Hier wartete 

er darauf, daB man endlich den 

Streit beilegte, ob das Aussetzen 

dieser Art in den See fiir die Menschen 

von Vorteil sei. 

Inzwischen hat sich der Nilbarsch 

Uber den gesamten See ausgebreitet. 

Aber erst gegen Ende der 

141

• 

- 95 - 

NATURSCHUTZ / ARTENSCHUTZ 

50k m 

• ft. 

41t• 

41* 

40° 

Die Karte zeigt das Verhiiltnis der endemischen Haplochromisartigen zu den 

eingefiihrten Lates an verschiedenen untersuchten Kiistenabschnitten; mancherorts 

gibt es Uberhaupt keine Haplochromis mehr: 

siebziger Jahre bemerkte man im 

kenianischen Teil des Viktoriasees, 

daB die Lates sich in bedrohlichen 

AusmaBen vermehren und 

die endemischen Haplochromisartigen 

genauso schnell zuriickgehen. 

Mittlerweile sind sie hier 

praktisch vollkommen verschwunden: 

Wahrend man vor dem Aussetzen 

des Nilbarsches im Laufe 

einer Stunde Fischfang mehrere 

Hunderttausend von diesen kleinen 

Fischen erbeutete, gelang es 

im Jahre 1984, mit demselben 

Aufwand ganze zwei Exemplare 

zu fangen; der Fang bestand fast 

ausschlialich aus Lates! 

142 

In der Mwanzaregion, an der siid- 

Ostlichen Ecke des Sees, befand 

sich zwischen den mit Zugnetzen 

gefangenen Fischen bis zum Jahre 

1977 gelegentlich einmal em n einzelner 

Nilbarsch. Anfang 1984 

aber stieg der Anteil von Lates an 

der Fischausbeute explosionsartig 

an. Eine ahnlich rapide Zunahme 

von Nilbarschen in der Fangausbeute 

etwa zu derselben Zeit 

wurde von Anwohnern des siidwestlichen 

Zipfels des Sees gemeldet. 

Die Erforschung dieses Teiles 

des Viktoriasees mit Hilfe eines 

Schleppnetzes durch HEST* 

brachte zu Tage, daB im tieferen 

Wasser kaum noch andere Fische 

als Lates zu fangen sind (Sommer 

1985). 

In den flacheren Bereichen des 

sildlichen Viktoriasees machen 

Nilbarsche einen wesentlichen 

Anteil des Fischfanges aus. Nur 

wenig weiB man dagegen fiber das 

Vorkommen von Lates in anderen, 

besonders den tieferen, zentralen 

Zonen des Sees. Die fiberraschende 

Beobachtung von 

HEST, daB Nilbarsche auch in 

tiefere Wasserzonen eindringen, 

lassen allerdings wenig Hoffnung 

darauf, daB diese Rauber sich nur 

in flachen Seebereichen so stark 

ausbreiten. Auf der Grundlage 

der jetzt verfiigbaren Informationen 

ist zu erwarten, daB der GroBteil 

der Haplochromisartigen des 

Viktoriasees innerhalb weniger 

Jahre verschwinden wird. Man 

halte sich vor Augen: Lediglich in 

der Mwanza- und der Jinjaregion 

hat man die endemischen Haplochromis-Cichliden 

bis zu einem 

gewissen Grade erforscht. Die in 

-diesem Aufsatz zusammengefaBten 

Daten lassen befiirchten, daB 

— falls ihre Erforschung nicht mit 

aller Macht vorangetrieben wird — 

diese Buntbarsche ausgerottet 

sein werden, bevor ihre tatsachliche 

Vielfalt ilberhaupt dokumentiert 

werden kann. 

Die Haplochromisartigen bilden — 

oder besser: bildeten — die Grundlage 

einer wichtigen Fischereiwirtschaft. 

Im kenianischen Kiistenbereich 

hat die Vernichtung der Lebensgrundlagen 

eines Berufsstandes 

ernste Folgen für das soziale 

Leben der ansassigen Bevolkerung. 

Fischer, die friiher nur bestehen 

konnten, well sie Haplochromisartige 

fingen, sind aus ihrem 

Beruf gedrangt worden, weil 

der professionelle Fang von Nilbarschen 

ausschlialich in den 

Handen von begiiterten Menschen 

liegt: Nur sie }airmen es sich leisten, 

die fur den Latesfang erforderlichen, 

viel teureren Netze anzuschaffen. 

Nilbarsche sind im Gegensatz zu 

den Haplochromisartigen sehr fette, 

tranige Fische, die man nicht in 

der Sonne trocknen kann. Sic

_ 96 -NATURSCHUTZ ARTENSCHUTZ 

mfissen gerauchert werden, was 

zur Folge hat, daB der Bedarf an 

Feuerholz steigt und, damit verbunden, 

die keineswegs wiinschenswerte 

Abholzung der Walder 

in steigendem MaBe fortschreitet! 

Man befiirchtet, daB 

ahnliche negative soziale Veranderungen 

in weiteren Kiistenbereichen 

des Viktoriasees eintreten 

— iiberall dort, wo sich die Nilbarsche 

ansiedeln. 

HEST = Haplochromis Ecology 

Survey Team der Research-Group 

Ecological Morphology an der 

Rijksuniversiteit Leiden. 

Literatur 

Arunga, J. (1981): A case study of 

the Lake Victoria Nile perch Lates 

niloticus Fishery. — Proceedings of 

the workshop of the Kenya Marine 

& Fisheries Research Institution on 

Aquatic Resources of Kenya: 

165-183. Mombasa, Kenya. 

Bare!, C. D. N., Dorit, R., Greenwood, 

P. H., Fryer, G., Hughes, 

N., Jackson, P. B. N., Kawanabe, 

H., Lowe-McConnell, R. H., Nagoshi, 

M., Ribbink, A. J., Trewavas, 

E., Witte, F., und U. Yamaoka 

(1985): Destruction of fi- 

sheries in Africa's Lakes. — Nature 

315: 19-20. 

Committee for Inland Fisheries of 

Africa. Report of the first session 

of the sub-committee for the development 

and management of the 

fisheries of Lake Victoria. Mwanza, 

Tanzania, 12-19 October 1981. 

— FAO Fish. Rep. 262. 

— Report of the third session of the 

sub-committee for the development 

and management of the fisheries of 

Lake Victoria. Jinja, Uganda, 4-5 

October 1984. — FAO Fish. Rep. 

335. 

Fryer, G., und T. D. Iles (1972): 

The cichlid fishes of the great lakes 

of Africa. Oliver & Boyd, Edinburgh. 

Goudswaard, P. C. G., und F. 

Witte (1984): Observations on Nile 

perch — Lates niloticus (L.) — in the 

Tanzanian waters of Lake Victoria. 

— Report of the third. . . 

- und F. Witte: Mandliche Mitteilung. 

Greenwood, P. H. (1974): The 

cichlid fishes of Lake Victoria, 

East Africa: the biology and evolution 

of a species flock. — Bull. Br. 

Mus. nat. Hist. (Zoo!.), suppl. 6 

( 9 )- 

Hughes, N. F. (1983): A study of 

the Nile perch, an introduced predator 

in the Kavirondo Gulf of 

Lake Victoria. — The report of the 

Oxfort University Nile Perch Project. 

Ogari, J. (1984): Distribution, 

food and feeding habits of Gates 

niloticus in the Nyanza Gulf of 

Lake Victoria (Kenya). — Report 

of the third. . . 

Oijen, M. J. P. van, Witte, F., und 

E. L. M. Witte-Maas (1984): An 

introduction to ecological and taxonomic 

investigations on the haplochromine 

cichlids from the 

Mwanza Gulf of Lake Victoria. — 

Neth. J. Zoo!. 31: 149-174. 

Okemwa, E. N. (1984): Potential 

fishery of Nile perch, Lates niloticus 

Linne (Pisces, Centropomidae) 

in the Nyanza Gulf of Lake 

Victoria, East Africa. — Hydrobiologia 

198 (2): 121-126. 

Witte, F. (1984): Ecological differentiation 

in Lake Victoria haplochromines: 

a contribution to the 

comparison of cichlid species 

flocks. — A. A. Echelle & J. Kornfield 

(Eds.): Evolution of fish species 

flocks: 155-167. Univ. of 

Maine. 

5. Europaischer Ichthyologenkongrell 

Vom 12. bis zum 16. August 1985 

fand in der Hauptstadt Schwedens 

der 5. Europaische IchthyologenkongreB 

statt. Auf keiner anderen 

Veranstaltung haben Fischwissenschaftler 

die Gelegenheit, sich 

fiber eine derartige Ffille verschiedener 

Aspekte ihres Fachbereiches 

zu informieren und personfiche 

Kontakte mit ihren Kollegen 

herzustellen. 

So waren dann auch mehr als 250 

Ichthyologen nicht nur aus Europa, 

sondern aus alien Teilen der 

Welt der Einladung nach Stockholm 

gefolgt. Dem Organisationskomitee 

aus der Vertebratenabteilung 

des Naturhistorischen Museums 

gelang es, die Veranstaltung 

fur jeden Teilnehmer zu einem 

Erlebnis werden zu lassen. In 

fiber 200 Fachvortragen und auf 

etwa 60 Postern konnte man sich 

fiber Forschungsergebnisse aus alien 

Teilbereichen der Ichthyologie 

informieren. 

Aus aquaristischer Sicht waren besonders 

der Cichliden-Workshop, 

der Workshop Ober asiatische 

SOBwasserfische und das Symposium 

zur Systematik und Evolutionsokologie 

der Fische der Neuen 

Welt von besonderem Interesse. 

Aber auch in anderen Bereichen 

wurden interessante Vortrage 

zur Biologic verschiedener 

Aquarienfische gehalten. 

Die Probleme, die beim Fang von 

Korallenfischen unter Zuhilfenahme 

von Cyanid entstehen, kamen 

ebenso zur Sprache wie die Bedrohung 

der auf 300 bis 500 Arten ge- 

schatzten haplochromisartigen 

Cichliden des Viktoriasees. Durch 

den Einsatz des Nilbarsches Lates 

niloticus zu Beginn der sechziger 

Jahre sind bereits heute viele der 

Haplochromisartigen in ihrem Bestand 

bedroht. Bemerkenswert erscheint 

der zur Diskussion gestellte 

Vorschlag, engagierte Buntbarschfreunde 

aus aller Welt an 

einem Rettungsprogramm fiir bedrohte 

Arten zu beteiligen. Die 

Verwirklichung dieses Vorhabens, 

das sicher viele interessierte 

Aquarianer begeistern wird, diirfte 

jedoch auf eine Vielzahl organisatorischer 

Probleme stoBen. 

Ungarn ist der nachste Ausrichter 

dieser wissenschaftlichen Grof3- 

veranstaltung. Wiinschen wir den 

Organisatoren in Budapest, daB 

sie ebenso viele Ichthyologen aktivieren 

und em n genauso interessantes 

Programm zusammenstellen, 

wie es im vergangenen Jahr in 

Stockholm gelang. 

Ingo Koslowski 

143

Aksox

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?