Kwantitatief onderzoek risicobeleving terrorisme 2010 - Nationaal ...

Terrorismemonitor 2010 

Kwantitatief onderzoek naar de 

risicobeleving van terrorisme 

onder burgers 

In opdracht van de Dienst Publiek en 

Communicatie, op aanvraag van de Nationaal 

Coördinator Terrorismebestrijding 

Uitgevoerd door: Intomart GfK bv 

Uw contact: Ewout Witte / Carlijn Ritzen 

Tel.: +31 (0)35-6258411 / Fax: +31 (0)35-6246532 

E-mail: ewout.witte@gfk.com / carlijn.ritzen@gfk.com 

Projectnummer: 25024 

Datum: 27-10-2010 

27-10-2010/25024 rapportage Terrorismemonitor 2010-03.doc 1/14

© Auteursrecht voorbehouden 

Niets uit dit document mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitale 

verwerking of anderszins, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hiervoor genoemde instanties. 


terrorisme onder burgers 

INHOUD 

Terrorismemonitor 2010 Kwantitatief onderzoek naar de risicobeleving van 

Pagina 

Hoofdstuk 1. Inleiding en achtergrond 4 

Hoofdstuk 2. Algemene bezorgdheid en veiligheid 5 

Hoofdstuk 3. Informatiebehoefte 8 

Hoofdstuk 4. Rol van de overheid 10 

Hoofdstuk 5. Rol bedrijven 11 

Hoofdstuk 6. Eigen verantwoordelijkheid 13 

Hoofdstuk 7. Radicalisering 14 




1. Inleiding en achtergrond 

Sinds september 2004 coördineert DPC in opdracht van de Nationaal Coördinator 

Terrorismebestrijding (vanaf hier: NCTb) het jaarlijkse onderzoek naar beleving van terrorisme 

onder de Nederlandse bevolking. Sinds 2009 wordt het onderzoek uitgevoerd door Intomart 

GfK. Doel van het onderzoek is om de risicobeleving en vrees voor terrorisme van burgers en 

het vertrouwen in de overheid rond terrorisme in kaart te brengen. Ook worden trends en 

ontwikkelingen ten opzichte van voorgaande jaren in kaart gebracht. 

Het onderzoek is in 2010 uitgevoerd onder leden uit het online panel van Intomart GfK. In 

totaal zijn er 1200 respondenten uitgenodigd, waarvan er uiteindelijk 801 de vragenlijst volledig 

hebben ingevuld. Er is gebruik gemaakt van een representatieve steekproef naar de variabelen 

leeftijd, geslacht, etniciteit en regio. Het veldwerk liep van 10 tot 23 augustus 2010. Het 

responspercentage (aantal geopende vragenlijsten / aantal uitgestuurde vragenlijsten) was 

77%. 

In deze rapportage staan de resultaten beschreven van het onderzoek dat is uitgevoerd in 

augustus 2010. De significante verschillen ten opzichte van 2009 zijn daarbij beschreven. 




2. Algemene bezorgdheid en veiligheid 

Op dit moment is de grootste zorg van de Nederlanders het regeringsbeleid en de politiek. De 

moeizame kabinetsformatie is hier waarschijnlijk de oorzaak van. Het tweede zorgpunt is de 

(gezondheids)zorg. Over beide thema’s zijn Nederlanders zich meer zorgen gaan maken in 

vergelijking met 2009. Als derde thema zijn Nederlanders bezorgd over economie en prijzen. 

Minder zorgen zijn er in vergelijking met vorig jaar over normen en waarden, werkloosheid en 

werkgelegenheid en ziekten en virussen. 

n.b.= niet beschikbaar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 

Totaal n= 835 845 951 830 800 801 

Regeringsbeleid / politiek 7% 18% 9% 10% 5% 22% 

Gezondheidszorg / zorg 19% 14% 7% 9% 11% 16% 

Economie / prijzen 25% 12% 12% 41% 11% 14% 

Veiligheid op straat 27% 18% 25% 13% 13% 11% 

Normen en waarden 4% 10% 10% 7% 18% 9% 

Werkloosheid / gelegenheid 5% 3% 1% 2% 13% 6% 

Radicalisering n.b. 2% 3% 0% 6% 5% 

Immigratie / integratie 8% 4% 4% 2% 3% 4% 

Milieu n.b. 6% 18% 9% 2% 2% 

Onderwijs n.b. n.b. n.b. n.b. 2% 2% 

Terrorisme / aanslagen 39% 20% 3% 1% 1% 1% 

Conflict Hezbollah n.b. 2% 1% 0% 1% 1% 

Ziekten / virussen n.b. n.b. n.b. n.b. 6% 1% 

Conflict Irak / Afghanistan n.b. n.b. n.b. n.b. 0% 0% 

Anders, namelijk n.b. 26% 31% 42% 3% 2% 

Nergens om / geen zorgen 6% 20% 19% 20% 5% 4% 

Weet niet n.b. 8% 5% 9% 1% 1% 

Tabel 1: resultaten op vraag V1 “Over welke van de volgende zaken en gebeurtenissen die op dit moment spelen in 

Nederland, maakt u zich persoonlijk de meeste zorgen?”; Een significante stijging ten opzichte van 2009 is aangegeven 

met een groene pijl omhoog, een significante daling met een rode pijl omlaag. 

De bezorgdheid over terrorisme en aanslagen is net als in 2009 1%, terwijl de bezorgdheid over 

radicalisering met 5% ook niet significant afwijkt van 2009. Over andere onderwerpen dan 

terrorisme maakt men zich dus meer zorgen. De groep die zich het sterkst zorgen maakt over 

radicalisering en terrorisme heeft geen onderscheidend profiel, maar vormt in grote mate een 

afspiegeling van de Nederlandse bevolking. 

Op de meeste openbare plekken voelen Nederlanders zich tamelijk tot zeer veilig. De drie meest 

veilige plekken zijn thuis, in openbare gebouwen en in winkelcentra. Nederlanders zijn zich 

minder veilig gaan voelen op hun werk / school en tijdens evenementen. Mogelijk is er tijdens 

evenementen van de afgelopen periode (Koninginnedag 2009, Dodenherdenking 2010 en de 

Love Parade in Duisburg van 2010) te vaak “iets” gebeurd waardoor mensen zich minder veilig 

voelen. 




thuis 

openbare gebouwen 

winkelcentra 

op straat 

werk / school 

vliegveld 

vliegtuig 

openbaar vervoer 

uitgaansgelegenheden 

in tunnels 

grote industriegebieden 

(metro)stations 

evenementen 

19% 

14% 

9% 

16% 

12% 

9% 

8% 

29% 

27% 

24% 

25% 

45% 

44% 

43% 

77% 

56% 

47% 

55% 

49% 

27-10-2010/25024 rapportage Terrorismemonitor 2010-03.doc 6/14 

46% 

68% 

54% 

64% 

64% 

36% 

29% 

28% 

22% 

2% 

21% 

7% 1% 

10% 3% 

18% 

20% 

24% 

3% 

5% 

6% 

8% 

4% 

1% 98% 

7% 1% 2% 91% 

11% 1% 87% 

17% 

14% 

17% 

3% 8% 

13% 

7% 

13% 

13% 

12% 

% 20% 40% 60% 80% 100% 

Heel veilig Tamelijk veilig Niet zo veilig Helemaal niet veilig Weet niet 

% heel veilig + 

tamelijk veilig 

2010 2009 

Grafiek 1: resultaten op vraag V2 “Hoe veilig voelt u zich momenteel…?” Een significante stijging ten opzichte van 2009 

is aangegeven met een groene pijl omhoog, een significante daling met een pijl omlaag 

Sinds 2005 meten we ook de mate waarin men bang is voor een terroristische aanslag in 

Nederland. Deze is in de afgelopen zes jaar sterk gedaald: van 52% in 2005 naar 9% in 2010 is 

een groot verschil. Ten opzichte van vorig jaar is de angst gelijk gebleven. De groep die 

tamelijk tot zeer bang is voor een terroristische aanslag heeft geen afwijkend socio- 

demografisch profiel in vergelijking met de gehele Nederlandse bevolking. Dus de resultaten 

van het onderzoek tonen niet aan dat bepaalde bevolkingsgroepen angstiger zijn. 

2010 

2009 

2008 1% 

2007 1% 

2006 

2005 

2% 

9% 

10% 

12% 

9% 

15% 

23% 

43% 

67% 

68% 

62% 

63% 

62% 

40% 

22% 

21% 

23% 

19% 

12% 

8% 

93% 

81% 

78% 

71% 

69% 

65% 

65% 

59% 

52% 

51% 

1% 9% 

1% 10% 

2% 13% 

2% 16% 

1% 25% 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Zeer bang Tamelijk bang Niet zo bang Helemaal niet bang weet niet 

% zeer bang + 

tamelijk bang 

Grafiek 2: resultaten op vraag V3 “In hoeverre bent u bang voor een terroristische aanslag in Nederland?” Geen 

significante verschillen ten opzichte van 2009. 

52% 

99% 

94% 

90% 

85% 

87% 

79% 

74% 

65% 

66% 

69% 

60% 

48% 

62%


Concluderend: 


Terrorisme is niet de grootste bezorgdheid van Nederlanders. Op dit moment maken 

Nederlanders zich de meeste zorgen over het regeringsbeleid en de politiek. Dat komt zeer 

waarschijnlijk voort uit de moeizame kabinetsonderhandelingen. Nederlanders voelen zich – net 

als in 2009 – veilig op de meeste openbare plekken. Alleen op het werk / school en bij 

evenementen is het veiligheidsgevoel afgenomen. Slechts 9% van de Nederlanders is bang voor 

een terroristische aanslag in Nederland. Dat is vergelijkbaar met 2009 maar ten opzichte van 

eerdere jaren aanmerkelijk lager. 



3. Informatiebehoefte 


Nederlanders hebben een diverse behoefte aan informatie bij dreiging van een terroristische 

aanslag. In eerste instantie willen ze weten wat ze zelf kunnen doen en niet wat andere partijen 

voor ze kunnen betekenen. De grootste groep geeft aan informatie te willen over wat ze 

moeten doen bij een terroristische aanslag en waar ze alert op moeten zijn. Daarnaast wil een 

groot deel in eerste instantie weten hoe groot de kans is op een terroristische aanslag. 

19% van de Nederlanders heeft behoefte aan meer informatie van de overheid over terrorisme 

en terrorismebestrijding. In 2009 was dat nog 13%; de informatiebehoefte is dus toegenomen. 

Daarbij vinden minder mensen in vergelijking met 2009 dat ze voldoende worden geïnformeerd 

door de overheid over terrorisme. De groeiende behoefte aan informatie lijkt veroorzaakt te 

worden door de informatievoorziening die in de ogen van Nederlanders iets minder is dan een 

jaar geleden. Overigens is ondanks deze daling ten opzichte van 2009 het niveau in 2010 beter 

dan in 2008 en voorgaande jaren. Daarbij is het aandeel Nederlanders dat de 

informatievoorziening (ruim) voldoende vindt nog altijd groter dan het aandeel dat dat niet 

vindt. 


2009 

2008 

2007 

2006 

2005 

3% 

5% 

3% 

2% 

3% 

2% 

28% 

39% 

39% 

37% 

44% 

47% 


53% 

40% 

40% 

44% 

37% 

31% 

4% 

5% 

4% 

6% 

6% 

7% 

12% 

12% 

12% 

13% 

10% 

10% 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Ruim voldoende Voldoende Onvoldoende Zeer onvoldoende Weet niet 

% (ruim) 

voldoende 

Grafiek 3: resultaten op vraag V6 “Vindt u dat u door de overheid tot nu toe voldoende of onvoldoende wordt 

geïnformeerd over terrorisme en terrorismebestrijding?” Een significante stijging ten opzichte van 2009 is aangegeven 

met een groene pijl omhoog, een significante daling met een pijl omlaag 

De meeste Nederlanders die meer informatie willen ontvangen van de overheid (46%), willen in 

eerste instantie weten wat de overheid doet om een terroristische aanslag te voorkomen. Als 

tweede (19%) wil men weten wat de overheid al heeft gedaan waardoor terroristische 

aanslagen zijn voorkomen. 

47% 

52% 

43% 

41% 

40% 

30%


Concluderend: 


Ondanks dat de angst voor een terroristische aanslag klein is en terrorisme niet de grootste 

bezorgdheid is van Nederlanders, is er een groep die behoefte heeft aan meer informatie van 

de overheid. Deze groep leek de voorgaande jaren steeds kleiner te worden, maar het 

afgelopen jaar is deze weer gegroeid. Deze groep bestaat vooral uit mensen die bang zijn voor 

een terroristische aanslag. Op andere kenmerken heeft deze groep geen afwijkend profiel ten 

opzichte van de Nederlandse bevolking. Daarbij vinden minder Nederlanders dat de overheid ze 

voldoende informeert over terrorisme en terrorismebestrijding. Ook hier zien we voor het eerst 

weer een lichte daling na een jarenlange stijging. 



4. Rol van de overheid 


Over de mate waarin Nederlanders de overheid daadkrachtig vinden bij het nemen van 

maatregelen tegen terroristische aanslagen, blijven de meningen verdeeld: 38% vindt de 

overheid tamelijk tot zeer daadkrachtig, terwijl 43% de overheid niet zo of zelfs helemaal niet 

daadkrachtig vindt. Hoog opgeleiden en mannen vinden de overheid meer daadkrachtig dan 

vrouwen en lager opgeleiden. 

Ook wat betreft het vertrouwen in de overheid als beschermer van veiligheid is Nederland 

verdeeld, net als vorig jaar. Mannen hebben meer vertrouwen in de overheid als beschermer 

van hun veiligheid dan vrouwen. Hoog en middelbaar opgeleiden hebben meer vertrouwen in 

de overheid als beschermer tegen terroristische aanslagen dan lager opgeleiden. 

2010 1% 

2009 

2008 

2007 

2006 

2% 

3% 

2% 

2% 

39% 

38% 

46% 

43% 

44% 

% 20% 40% 60% 80% 100% 

zeer veel vertrouwen tamelijk veel vertrouwen niet zo veel vertrouwen 

helemaal geen vertrouwen weet niet / geen opgave 


44% 

48% 

40% 

42% 

42% 

7% 

6% 

8% 

6% 

9% 

% zeer+ tamelijk 

veel vertrouwen 

Grafiek 4: resultaten op vraag V10 “Hoeveel vertrouwen heeft u in de overheid als beschermer van uw veiligheid tegen 

terroristische aanslagen?” Geen significante verschillen ten opzichte van 2009. 

Concluderend: 

Zowel over de mate waarin men de overheid daadkrachtig vindt bij het nemen van maatregelen 

tegen terroristische aanslagen als over het vertrouwen dat Nederlanders hebben in de overheid 

als beschermer van hun veiligheid tegen terroristische aanslagen blijven de meningen 

onveranderd verdeeld. De groep met de meeste scepsis zijn vrouwen en laag opgeleiden: hier 

heeft de overheid dan ook het meeste vertrouwen bij te winnen. 

7% 

6% 

8% 

5% 

4% 

47% 

45% 

46% 

41% 

39%


5. Rol bedrijven 


De bewustwording van bedrijven dat zij doelwit kunnen zijn van acties door criminelen, 

vandalen of terroristen is volgens de Nederlandse burger verdeeld. Volgens 43% zijn bedrijven 

zich hier grotendeels of volledig van bewust. Een iets groter deel (47%) denkt dat bedrijven 

zich hier niet erg of helemaal niet van bewust zijn. Vooral veel jongeren (16-29 jaar) denken 

dat bedrijven zich hier weinig van bewust zijn. In vergelijking met 2009 denken minder mensen 

dat bedrijven zich ervan bewust zijn dat zij doelwit kunnen worden van acties door criminelen 

en terroristen. 

Het bedrijfsleven is op dit moment niet erg of zelfs helemaal niet actief in het voorkomen van 

acties door kwaadwillenden. Dat vindt 57% van de Nederlanders. Dat percentage ligt op 

vergelijkbaar niveau met vorig jaar. 

43% van de Nederlanders heeft er vertrouwen in dat bedrijven adequaat reageren wanneer 

door een aanslag, vernieling of demonstratie schade is veroorzaakt. 46% heeft hier geen 

vertrouwen in. Het vertrouwen is het laagst onder mensen van 60 jaar en ouder en bij mensen 

die lager opgeleid zijn. Ten opzichte van 2009 is het vertrouwen in bedrijven iets gestegen. 

De verantwoordelijkheid voor het treffen van beveiligingsmaatregelen bij bedrijven ligt volgens 

48% van de Nederlanders bij de bedrijven zelf. Volgens 37% is dit een gedeelde 

verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven en de overheid samen, slechts 7% vindt dat dit de 

verantwoordelijkheid van de overheid alleen is. Laag opgeleiden vinden de overheid meer 

verantwoordelijk voor de beveiligingsmaatregelen dan hoger opgeleiden die op hun beurt de 

verantwoordelijkheid vaker bij de bedrijven zelf leggen. 


2009 

7% 

8% 

48% 

44% 


37% 

42% 

2% 5% 

2% 3% 

% 20% 40% 60% 80% 100% 

De overheid Het bedrijf zelf 

Overheid en bedrijfsleven samen Professionele beveiligingsorganisaties 

De medewerkers van het bedrijf Geen mening / weet niet 

Grafiek 5: resultaten op vraag V12.4 “Wie is er volgens u in de eerste plaats verantwoordelijk voor het treffen van 

voldoende beveiligingsmaatregelen bij bedrijven?” Geen significante verschillen ten opzichte van 2009. 

Concluderend: 

Met betrekking tot terrorisme valt er bij bedrijven nog wel wat te verbeteren. Nederlanders 

denken dat de bewustwording van bedrijven met betrekking tot terrorisme of terroristische



dreiging onvoldoende is. Dat aantal is ten opzichte van 2009 iets toegenomen. Net als in 2009 

vinden Nederlanders dat bedrijven in eerste instantie zelf verantwoordelijk zijn voor het treffen 

van voldoende beveiligingsmaatregelen. Enigszins tegenstrijdig is dat het vertrouwen in het 

adequaat reageren van bedrijven wel is toegenomen. 




6. Eigen verantwoordelijkheid 

Een terroristische aanslag kan altijd plaatsvinden, ook al ben je nog zo op je hoede. Bijna alle 

Nederlanders zijn zich hiervan bewust al blijft de groep laag opgeleiden hier iets bij achter. Dat 

je zelf een heleboel kunt doen om geen slachtoffer te worden van een terroristische aanslag, 

daar is 27% van de Nederlanders het mee eens. In 2009 lag dat percentage iets hoger op 32%. 

65% is het hiermee oneens, dus een grotere groep denkt dat de burger niet erg veel kunnen 

doen om geen slachtoffer te worden. 

De actieve rol die burgers zelf kunnen spelen bij het voorkomen van terroristische acties wordt 

door 44% erkend. 13% van de Nederlanders denkt dat burgers hier nauwelijks of geen rol in 

kunnen spelen. Mannen vinden deze rol gemiddeld groter dan vrouwen. De mening hierover is 

in de afgelopen jaren nauwelijks gewijzigd. 


2009 

2008 

2007 

2006 

2005 

7% 

8% 

7% 

8% 

8% 

11% 

37% 

36% 

35% 

34% 

36% 

37% 


37% 

37% 

36% 

39% 

36% 

31% 

15% 

15% 

16% 

11% 

15% 

16% 

2% 4% 44% 

3% 2% 43% 

1% 4% 43% 

2% 4% 42% 

3% 3% 44% 

2% 3% 48% 

0% 20% 40% 60% 80% 100% 

Grote rol Tamelijk grote rol Niet zo grote rol Nauwelijks een rol Geen rol Weet niet 

% (tamelijk) 

grote rol 

Grafiek 6: resultaten op vraag V14 “In hoeverre kunnen burgers volgens u zelf een rol spelen in het voorkomen van 

terroristische acties, door bijvoorbeeld alert te zijn op verdachte zaken en personen?” Geen significante verschillen ten 

opzichte van 2009. 

Concluderend: 

Dat een terroristische aanslag altijd kan plaatsvinden, daar is bijna iedereen het wel over eens. 

Ook vindt bijna tweederde van de Nederlanders dat burgers niet erg veel kunnen doen om geen 

slachtoffer te worden van een terroristische aanslag. Toch erkent bijna de helft van de 

Nederlanders wel dat burgers een actieve rol kunnen spelen in het voorkomen van terroristische 

acties. Dus slachtoffer worden kan altijd, maar burgers kunnen wel een actieve rol spelen.


7. Radicalisering 


Als resultaat op de allereerste vraag in dit onderzoek kwam naar voren dat 5% van de 

Nederlanders zich de meeste zorgen maakt over radicalisering. Dat percentage ligt gelijk aan 

dat van vorig jaar. Ook de mening van Nederlanders op de overige aspecten van radicalisering 

is in het afgelopen jaar niet veranderd. 

Bijna iedereen vindt dat terroristen niet worden geboren, maar geleidelijk aan worden gevormd. 

Daarnaast denken veruit de meeste Nederlanders ook dat mensen kunnen worden overgehaald 

om terrorist te worden. Mannen zijn het daar overigens sterker mee eens dan vrouwen. Dat 

terroristen mensen zijn die al worden geboren met bepaalde opvattingen, vindt slechts 12% 

van de Nederlanders. 

Volgens 53% komt radicalisering voor bij een aanzienlijk deel of zelfs bij een meerderheid van 

de islamitische groeperingen. Daarmee is het net als in 2009 de groep waarbij radicalisering 

volgens Nederlanders het sterkst voorkomt. Nederlanders denken daarnaast dat bij 

milieuactivisten en rechtse politieke groeperingen radicalisering in vergelijkbare mate voorkomt. 

Volgens circa 30% komt het bij een aanzienlijk of groot deel van deze groeperingen voor: 

beduidend minder dan bij islamitische groeperingen. Dat bij een aanzienlijk deel of meerderheid 

van de Christelijke groeperingen radicalisering voorkomt, denkt slechts 13% van de 

Nederlanders. 

De houding ten opzichte van radicalisering is gelijk aan die van 2009. Volgens een tweederde 

meerderheid verdeelt radicalisering de samenleving in groepen en maakt het de Nederlandse 

samenleving onveilig. Ook denkt een meerderheid (61%) dat het voorkomen van radicalisering 

een effectieve manier is om terrorisme te helpen voorkomen. 

Concluderend: 

De mening over radicalisering is ten opzichte van 2009 niet gewijzigd. De meeste mensen 

denken dat terroristen niet als zodanig geboren worden, maar geleidelijk aan radicaliseren. 

Radicalisering heeft volgens de meeste Nederlanders een sterk verband met terrorisme: 

wanneer wordt voorkomen dat mensen radicaliseren, zal dat ook leiden tot minder terrorisme.

Kwantitatief onderzoek risicobeleving terrorisme 2010 - Nationaal ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?