1 - Vereniging tegen de Kwakzalverij

No. 9. Twaalfde Jaargang. September 1892.
MAANDBfLAD
UITGEGETEN DOOR DE VEREENIGING
TÉGEN DE KWAKZALVEKIJ.
Alle brieven, REDACTIE of ADMINISTRATIE betreffende, te adresseeren aan den Secretaris-Penningmeester, te Amsterdam.
- ' . . . . . . . . . . M . ^ , , ,
Lid der VKRBENIGING TEGEN DK KWAKZALVERIJ is elk,
die haar doel wil helpen bevorderen en een jaarlijksche contributie
betaalt van f3.—. Men wordt lid door aanmelding bij den
secretaris-penningmeester of een der andere bestuursleden» Het
vereenigingsjaar loopt van 1 Jan, tot 31 Dec. De contributie,
wordt in het begin van het jaar per postwissel bij den secreretaris-penningmeester
ingewacht, die daarvoor in Februari
formulieren toezendt. Over het niet aldus betaalde wordt later
per postkwitantie beschikt.
De leden der Vereeniging ontvangen, behalve een exemplaar
van het blad, zooveel exemplaren als zij aanvragen ter verspreiding.
Voorloopig kan dit aantal echter, bij betaling van de enkele
contributie, niet meer dan 10 per maand bedragen.
Dit blad verschijnt den eerste van elke maand. Prijs
per jaar f 1,25, franco per post. Men abonneert zich bij alle
boekhandelaren en bij den Secretaris, doch niet anders dan voor
den geheelen jaargang.
Het abonnementsjaar loopt van 1 Januari tot 31 December.
Over het bedrag wordt in de eerste drie maanden beschikt.
INHOUD:
BESTUUR DER VEREENIGING.
Mr. i Zegers Mens, Notaris te Amsterdam, Voorzitter.
C. Güldensteeden Egeling, Apothektdeist.
Dr. G. P. Kortenhorst, Arte te Wees*
Dr. C. N. van de Poll, Arts te Amsterdam.
6. B. Schmidt, Apotheker (Énengasthois) te Amsterdam,
Secretaris-Penningmeester.
GETAL LEDEN 976.
De eerste twee artikelen van de Statuten der VEREENTGINO
TEGEN DB KWAKZALVERIJ, goedgekeurd bij Koninklijk Besluit
van 20 Juli 1890, luiden:
Art 1. De Vereeniging tegen de Kwakzalverij is gevestigd
te Amsterdam.
Zij heeft ten doel de bestrijding der kwakzalverij, in het
bijzonder die met geneesmiddelen.
Art. 2. De Vereeniging tracht haar doel te bereiken:
a. door het onderzoek van als geneesmiddelen aanbevolen
stoffen ;
o. door het nasporen van de bedriegelijke handelwijzen die
bij het aanbevelen van de middelen worden te baat genomen ;
c. door het bekend maken der uitkomsten van het onder
a en o genoemde;
d: door het bevorderen van de toepassing der wettelijke
bepalingen, die de kwakzalverij kunnen tegengaan :
e. door aan te dringen op betere wettelijke bepalingen ter
bestrijding der kwakzalverij.
Het nadrukken van artikelen uit dit blad is geoorloofd en wordt, ter bevordering van het doel der Vereeniging, dringend verzocht.
Hoofdartikel: Volks-genees(?)kunde.
Berichten: De assistent van Goodam Kader te zoek. —
Gedood door teerpillen. — Verbod van verkoop van Eau
de Liene. — Publicaties van den Gezondheidsraad te Karlsruhe
: Richard Mohrmann, genezer van influenza. —
Friedrich Meiiers's Antihydropsine.
Groote artikelen: Sequah en de Cholera. — Fernet
Branca.
Ingezonden: Een geheimzinnig personage. — Over eenzijdigheid
van onze zijde.
Boekaankondiging: Sexueele Hygiëne van Dr.Seved Bibbing.
Correspondentie.
VOLKSGE!JEES(?)KUNDE.
„Geen dichter sprak ooit dieper waarheid dan de
goede van Alphen, toen hij zong :
„Gezondheid is een groote schat
Om vergenoegd te leven."
Ook is er geen vak onder de menschelijke kundigheden,
dat meer beoefenaars telt dan de geneeskunde.
Als er wat aan schort, komt iedereen met een
middeltje voor den dag ; elk wil er iets van kennen :
een bewijs, hoezeer het zich al of niet wel bevinden
een gewichtig punt is tot het geluk der menschen.
Eene andere gevolgtrekking laat zich echter uit het
feit niet afleiden ; want dat de geneesmiddelen,
welke onder de massa in omloop zijn, op wetenschap
zouden gegrond wezen, zal slechts hg wanen, die
het volk niet kent. Van tijd tot tijd wordt er een
hoekje opgelicht van het doek, dat over de ontwikkeling
der menigte gespreid ligt. Dan verschijnen
de onderste lagen der maatschappij voor ons in een
treurig licht".
Met deze woorden, waarmede wij nagenoeg 1 ) geheel
instemmen, leidt de bekende Belgische geleerde
Auguste Gittee eene in „de Tijdspiegel" van April
dezes jaars geplaatste beschouwing in van het verleden
jaar bij J. Vuylsteke te Gent verschenen werk
(n°. 4 der „uitgave van het taaiverbond") vanden
heer A. de Cock, gemeente-onderwijzer te Denderleeuw,
getiteld „Volksgeneeskunde", een werk waaruit
ook wij het een en ander wenseben mede te deelen.
We zullen ons daarbij bepalen tot een enkele greep
hier en daar uit het bgna 400 pagina's octavo druk
beslaande boekdeel.
In de inleiding tot zijn werk zegt de schrijver,
de meeste zijner mededeelingen te hebben geput uit
„Les admirables Secrets d'Albert le Grand" en uit
het beroemde „Cruydt-boeck*' van Rembert Dodoens.
M Nagenoeg. We ontkennen ten sterkste dat alleen de
onderste lagen der maatschappij — op het punt dat ons
hier bezig houdt^— bljjk geven van bizonder weinig ontwikkeling.
De Haags she hooge kringen, die dwepen met de
roode, blauwe en gele electriciteit, alias duin- of regenwater
van „graaf" Mattei, een meneer Riko, die een gedicht
maakte op- en een ander Haagsche „groote", die een bloemruiker
gaf aan sinjeur Sequah, bewijzen het tegendeel.
De eerstgenoemde was bisschop te Regensburg en
tevens een beroemd wijsgeer en natuur-onderzoeker,
die in 1280 stierf. De tweede was Mechelaar of,
zooals uit latere onderzoekingen is gebleken, waarschijnlijk
Leeuwarder van geboorte ; — de eerste
druk van zijn „Cruydt-boeck" dagteekent van 1554.
't Zjjn mannen van het vak die hier aan het woord
zijn, eene omstandigheid waarin schrijver het bewijs
vindt, dat de vreemde denkbeelden, die na nog bij
het volk omtrent de geneeskunde heerschen, afkomstig
zijn uit den tijd, toen deze wetenschap nog op
een zeer laag peil stond. „Inderdaad", zoo zegt
hij, »wat ons volk hedendaags doet, vertelt en gelooft,
is vaak in de middeleeuwen, ja soms in de
oudheid terug te vinden. En de oorzaak ligt voor
de hand. Trouwens, in de middeleeuwen stonden
edelen, vrije mannen en lijfeigenen schier op gelijken
trap van beschaving ; slechts in den nieuweren tijd
hebben de hoogere standen zich meer en meer ontwikkeld,
terwijl het eigenlijke volk maar in zeer geringe
mate aan dien vooruitgang heeft deel genomen.
Zulks verklaart, waarom de oorsprong van menige
bizonderheid uit het volksleven in de middeleeuwen
dient opgezocht. Ook op het gebied der volksgeneeskunde
is dit een waarheid. Men raadplege de
oudere schrijvers, die zich recht- of onrechtstreeks
met dit onderwerp hebben bezig gehouden, en dadelijk
zal men straatremediën en gebruiken ontdekken,
thans bij onze volksklassen nog immer in zwang."
Verscheidene geneesmiddelen, nn nog bij het volk
schering en inslag, worden door Albert le Grand
aanbevolen : aan uitwerpselen van menschen en
dieren, slakken, aardwormen, kikvorschen, pekelwater,
speeksel, hazenbloed, doodsbeenderen, varkensvet,
spinnewebben, zwaluwnesten, straatvuil, hecht hij
groote waarde. En het volk doet heden ten dage
niet anders. In Vlaanderen, ja in gansch België,
zegt schrijver en wij voegen er bij, ook in ons land,
gebruikt men menschenurine om winterhanden te
heelen, een spinne web om het bloeden te stelpen,
een zwaluwennest tegen keelpijn, koeien- en menschendrek,
verrotte slakken en pieren tegen velerlei ontstekingen,
een doodsbeentje tegen wratten en tandpijn,
„nuchter" speeksel tegen moedervlekken enz. enz.
Met de kruiden, die in onze beemden en bosschen,
aan banen en wegen groeien, is het — zegt de
Cock — al niet anders gesteld. Elke verstandige(P)
huismoeder gaat in het gunstige jaargetijde haar
voorraad kruiden verzamelen en heeft zich dan een
kind bezeerd, gesneden of gebrand, openbaren zich
ontstekingen, zweren of puisten, wordt het gekweld
door wormen, keel- of buikpijn, kwaden hoest enz,,
dadelijk weet de ondervinding-rijke moeder een
drankje saam te stellen of een pappeken te maken,
die het kwaad moeten te keer gaan. „En hier hebben
we — zegt de schrijver — maar even Dodoen's
„Cruydt-boeck" op te slaan, om ons te overtuigen,
dat de groote Mechelaar zeer dikwijls die planten
voor dezelfde kwalen aanprijst".
„Al wie — zoo zegt hij verder te recht —
al wie eenigzins het volk kent, weet tot welke
dwaze gebruiken en recepten het vaak zijn toevlucht
neemt. De gen eesheeren der oude en middeleeuwen
gaan hierin nog veel verder, en al is Dodoens verstandiger,
toch vinden we bij hem.de fabelachtigste
remediën geboekt ; niet zelden echter treft men er
aan, waar zijn gezonde rede protest tegen aanteekent.
Zoo noemt hij gewassen, die niet alleen de vallende
ziekte, de tering, den kanker, de pest, de krankzinnigheid,
de razernij en de beroerte of „popelsije"
genezen en somwijlen voorkomen, maar hij kent ook
kruiden, die de spraak benemen of teruggeven, de
dronkenschap beletten, onkuische lusten verwekken
of verdrijven ; die onvruchtbaarheid veroorzaken of
doen vergaan, de hoenders veel eieren doen leggen,
het geheugen versterken, en ons vervaarlijke of
zoete droomen toezenden, die „jeuchdigh ende jongh"
maken, de rimpels wegnemen, het haar en de waggelende
tanden vastzetten, kruiden zelfs, die het
haar rechtop doen wassen, het doen krullen of beletten
grijs te worden, die nachtmerrie ende „duijvels
oft boose gheesten verjaghen", ons tegen den
bliksem beveiligen, ja den aangroei van bulten, het
„swillen" van maagdenborsten tegenhouden en maagdoms-verlies
bedekken, die ons kunnen doen te beraten
lachen, of ons, naar believen „knechtkeas oft
meyskens doen ghewinnen".
Dat laatste huismiddeltje — roept schijver uit
is voorzeker niet het minst in waarde !
Geen wonder, als het volk zóó werd voorgegaan,
dat menigeen meer van kwakzalvers- en straatremediën
verwacht dan van de hulp der geneesheeren.
- „Dat de artsengen, — en met deze woorden
wenschen wij de aanhalingen uit dit gedeelte van
's schrijvers inleiding te eindigen — dat de artsenijen,
ons op de vierde bladzijde der gazetten dagelijks
aangepredikt, in de volksgeneeskunde een groote rol
spelen, behoeft nauwelijks gezegd; men denke slechts
aan het kolossaal fortuin door Holloway en andere
pillendraaiers nagelaten. Een deftig gekleede rondleurder,
met een koets vol klatergoud 2 ), een fraai
koppel paarden en een paar muzikanten, en die daarenboven
een gladde tong te zijnen dienste heeft, 3 ) kan op
menig dorp, 4 ) in luttel oogenblikken tijds, een hon-
2 ) 2ou schryver hier Sequah op het oog hebben gehad?
') Geen twjjfel, of schrijver heeft Sequah hooren „praten !"
*) Ja, zelfs in menige hoofd- en residentiestad.