1 - Vereniging tegen de Kwakzalverij

dien wonderdokter in het krijt treed; ik deed bet reeds bij
herhaling in De Huisvrouw en in het Nieuws van den Dag.
Ik trachtte daarin aan te toouen uit 's mans eigen geschriften,
hoe zonderling hij bij zijne diagnoses en kuren omspringt
met zijne patiënten ; hoe hij ziektegeschiedenissen en geneesmethoden
met hare resultaten durft teboekstellen, die aan
het wonderdadige, dus voor een denkend mensch aan het
ongelooflijke grei zen. Hij laat eenvoudig zijne patiënten,
arm of rijk, bekrompen of ontwikkeld van geest, een onsamenhangend
verbaal opdisschen van hetgeen ze gevoelen
en waaraan ze meenen te lijden, meestal gevolgd door de
verklaring, dat zij sinds jaren vergeefs hulp hebben gevraagd
bij de voornaamste doctoren en professoren, waarna hij ze
slechts met een blik „durchschaut" en in één oogenblik is
de diagnose gemaakt en de behandelingswijze vastgesteld.
Zoo zegt hjj genezen te hebben, een kind aan grauwe staar
door het alle dagen barrevoets in het natte gras of op natte
steenen te laten loopen, terwijl zijn lichaamsdeelen bij afwisseling
aan het koude water werden blootgesteld, door wasschingen,
wrjjvingen en baden. Bovendien werd hem
gedurende anderhalf uur een hemd gedoopt in zout water,
over het lichaam getrokken. Aan deze paardenkuur werd
verbonden een plaatselijke kuur door het wasschen van de
oogen met aloéwater en later met aluinwater. Wie nu
weet, dat dit gebrek slechts door een operatie kan genezen,
moet tot het besluit komen, dat öf de diagnose, of de behandeling
verkeerd was. Ex ungue leonem.
Wjj zouden nog sterker voorbeelden kunnen aanvoeren
van zelfmisleiding, om bet geen anderen naam te geven.
Toen ik deze en meerdere feiten van dien aard in de
genoemde bladen bekend maakte, werd ik overstelpt met
een reeks van uitvallen, die meer getuigden voor het goed
geloof der schrijvers of schrijfsters, dan voor hunne waarheidsliefde.
De pastoor-redacteur van de Limburgsche Koerier
vereerde mij zelfs met zes opstellen, waarvan twee gewijd
aan aanvallen op de onkunde en vermetelheid mijner „Wenigkeit"
en de overige vier aan een soort van katechismus
over de wonderen van den goeden Herder. Bovendien ontving
ik tal van brieven, waaronder, die zelfs bedreigingen
inhielden tegen mijn persoontje. Dat alles geschiedde onder
den titel van anonimiteit. Ik besloot ten laatste mij uit
het wespennest terug te trekken en op geen van die invectieven
te antwoorden.
Inmiddels is de Kneipp'sche kuur in een handelszaak
veranderd. Men vindt thans in de groote buiten- en binnenlandsche
bladen in het oogloopende advertenties, geïllustreerd
met de portretten van den wonderdokter, waarin zijn „normaallinnengoed,"
zijn „krachtkoffie" en wat niet al de
industrie uit winstbejag ter hand neemt, om reclame te
maken voor goederen en middelen, die op zich zelf weinig
waarde hebben, doch die, door het stempel van den pastoor
er op gedrukt, enorme modewaarde erlangen.
Met verbazing heb ik zelfs gelezen in het Handelsblad,
dat het Bureau tot onderzoek van geneesmiddelen, van de
heeren Van Hamel Roos en Uarmens, die krachtkoffie aanbeveelt,
omdat ze voedzaam is en de kleur en den smaak
van koffie heeft. Alsof iemand ooit koffie zal drinken om
er voedende' kracht uit te putten. De koffieboon bevat een
zenuwopwekkend beginsel, de Kaffeïne, dat in gebrande
gerst natuurlijk niet aanwezig is. En zoo is er meer. Tegen
alle regels van wetenschap en ervaring durft de pastoor
'Volhouden, dat wollen onderkleederen rheumatiek bevorderen
en zijn normaallinnen-ondergoed die kwaal geneest.
Dat alles schijnt het groote publiek te gelooven, aan te
nemen en te betalen, alleen omdat het heet, dat pastoor
Kneipp zjjne kennis uit eigen ervaring heeft opgedaan, en
die om G-odswil aan zijn medemenschen dienstbaar maakt.
Nu is de toepassing van de wetenschap wel een. hoogst
menschlievend werk, maar dan moet het ook wetenschap
zijn; en ik verklaar ronduit, dat pastoor Kneipp van de
medische wetenschap geen flauw begrip heeft, fljj wauwelt
er wat op los, stuurt zijne spuitgasten op de ongelukkige
lijders af en verklaart brutaal weg: zooveel en zooveel
procent is genezen.
Zoo stroomen er jaarlijks duizenden en tienduizenden naar
het voormaals onbekende plekje Wörishofen, en de pastoor
heeft een wereldvermaardheid verkregen, zoo zelfs, dat
geneeskundigen en geneeskundige inrichtingen in Duitschland
en elders, die m decadence zjjn geraakt, de Kneippsche
kuur ter hand nemen om zich er weder bovenop te werken.
Onlangs nog is te Kleet een Kneippsche Wasserheilanstalt
geopend, die als Luftcurort in verval was geraakt, en dat
om de Hollanders, die daar jaarlijks een paar maanden
koloniseerden, zoo dicht mogelijk bij de grenzen, de wonderkuren
van den pastoor deelachtig te doen worden.
Van regeeringswege is in Duitschland bij herhaling geprotesteerd
tegen dat kwakzalveren en nu heeft hg, evenals
Sequah, zich een paar jonge doctoren geassumeerd, om onder
die medische vlag zjjne wonderkuren voort te zetten.
De Uoatenqjksche regeering heeft met het oog op de snelle
toeneming der zoogenaamde Kneippsche Wasserheilanstalten,
de bepalingen voor de concessie tot het oprichten van
Heilanstalten verscherpt.
Ik zoude dit allee niet zoo uitvoerig mededeelen, ware
het niet, dat thans mej. Catharina Alberdingk Thijm bij
herhaling in het Handelsblad is opgetreden, om propaganda
te maken voor pastoor Kneipp's waterkuur. Het voorlaatste
opstel (ik meen van 18 Maart) draagt het volslagen karakter
van reclame. Zij wjjst daarin voornamelijk op het bijzonder
talent van scherpzinnige diagnostiek van den waardigen
priester en gaat voort in den trant van dezen waterapostel,
eenige van zjjne wonderkuren mede te deelen. Zjj besluit
haar opstel met eenige inlichtingen omtrent de reis- en
verblpkosten, waarin zjj alleen voor de reis de niet geringe
som van honderd gulden in rekening brengt.
Nog zou ik op zulk een drieste reclame gezwegen hebben,
omdat ik oordeelde, dat ieder verstandig mensch daarin
niets anders dan reclame zou zien, doch nu ze in het tweede
(avond) blad van 5 April van het Handelsblad wederom een
pleidooi houdt voor „pastoor Kneipp en zjjn waterkuur 7 '
en_ haar eigen wedervaren als patiënt meedeelt, waarin
mjjn vroeger beweren volkomen bevestigd wordt, nu mag
ik in het belang der lgdende menschheid niet langer zwijgen.
Nadat zjj eerst al de ellende geschetst heeft van de lastige
reia en het niet zeer comfortabel verblfjf aldaar, beschrfjft
ze haar eerate ontmoeting met den pastoor en zjjne adviseerende
doctoren.
Nadat een dezer haar op de ruwste en meest ongemanierde
wijze heeft behandeld, drukt hg haat het rechteroog
dicht, tot den pastoor zeggende: „Bjj deze dame is de ge­
zichtszenuw van het rechteroog verlamd,' 7 waarop zjj antwoordde
: „u vergist u, mijnheer, ik kom niet voor mijn
oogen." „'t Is wel waar." zeide de dokter, en daarop mjjn
linkeroog toedrukkende: „Wat ziet u nu?"
„Dat u een blauw dasje aan hebt."
Toen werd hij boos. „Hm. Ja, wat mankeert u dan?"
In een paar woorden gaf zij het, zoo goed dat mogelijk
was in het bjjzjjn van zooveel menschen, te kennen.
De pastoor had inmiddels nog niets gezegd. Hij „nam
haar eens op" en dicteerde aan den naast hem zittenden
man, welk waterrégime zij volgen moest. Intusschen had
de blonde dokter haar in het oor gefluisterd: „Ik ben de
zoon van den beroemden N ... . (een naam dien ik nooit
gehoord had) komt u morgen maar eens bjj mg aan huis",
en zij laat er op volgen: „Ik gat geen antwoord, maar
dacht, dat is een jonge dokter, die zich hier een praktijkje
wil maken. Nu kreeg ik mijn boekje terug, de pastoor
keek mij aan en sprak: „„Houd toch vooral goeden moed,
u is gemakkelijk en in korten tijd te genezen.' 7
Men zou in dit laatste consult een veroordeeling moeten
verwachten van pastoor Kneipp's wijze van diagnostiseeren.
Doch in plaats daarvan discht mej. A. Th. een gansch relaas
op van de wonderlijke genezingen, die bij lupuslijders zijn
verkregen, hoofdzakelijk met water, maar overigens met
papjes van een soort klei, die op de wondeplek gelegd
worden, terwijl de zieke plek bjj wjjlen wordt gebet met
een aftreksel van de door Kneipp altjjd gebruikte heidekruiden.
Het schijnt, volgens mej. A. Th., dat vooral dit
kruid genezend werkt ! In het vorige jaar werden driehonderd
lupus-gevallen aldus door Kneipp behandeld, waarvan
183 volkomen waren genezen, terwijl de overige patiënten
geen tijd hadden, hun volkomen herstel in Wörishofen af
te wachten. De goede gevolgen zijn, altjjd volgens mej. A.
Th., zoo bjjzonder, dat de registers van Wörishofen geen
enkel geval aangeven dat niet genegen werd (??!!)
Dezelfde dame beveelt zich ten slotte aan, om jonge
meisjes of kinderen en andere harer landgenooten naar
Wörishofen te begeleiden.
Ik heb hier niets meer bjj te voegen. Ieder, die geleerd
heeft door te denken over hetgeen hij leest, zelfs in een
Handelsblad, kan nu voor zich de gevolgtrekkingen uit het
een en ander maken, naar hij verkiest.
Mijn optreden in dit blad te dezer zake heeft geen andere
bedoeling, dan om mgne landgenooten den blinddoek van
de oogen te rukken, die al nauwer en nauwer door zekere
personen wordt toegehaald, en waarvan het industrialisme
gretig gebruik maakt.
Onze tijd wordt een tijd van ongeloof genoemd. Maar
de vraag mag gedaan worden, of het bijgeloof niet nog
rasscher schreden op het gebied der openbare meening doet.
Koning Reclame zwaait thans overal zjjn schepter en maakt
duizenden en tienduizenden slachtoffers op elk gebied. Om
het gebied der geneeskundige wetenschap daarvan zooveel
mogelijk vrjj te houden en mgne landgenooten voor de
ernstige gevolgen daarvan te waarschuwen, — dat en dat
alleen is het doel van dit schrijven.
Mundus vult decipi? Green eerlijk man, geen rechtschapen
geneesheer mag daarop antwoorden: „decipiatur ergo!"
Leeuwarden, Dr. S. SB. COBONBL."
Merkwaardig met Dr. Coronel vinden wij de
conclusie van mej. Catharina Alberdingk Thijm, die
evenmin als zoovele anderen ontsnapt is aan het
bekende verschijnsel, dat iedereen zoo gaarne eens
voor doktertje spelen wil. Ook wij verwachtten na
alles gelezen te hebben wat haar wedervoer, dat
zij tot de gevolgtrekking zou komen, dat bij pastoor
Kneipp niet alles in den haak is.
De pastoor wordt zoogenaamd bijgestaan door
doktoren. Voor den Duitschen geneesheer is, zoowel
als voor eiken anderen geneesheer, de eerste plicht
vóór de behandeling van den patiënt een grondig
onderzoek in te stellen, opdat hij de kwaal leere kennen
waarmede hij te doen heeft; anders is het zoeken
in den blinde en behandelen à la Sequah. Bij den
jongen, blondgeknevelden Duitschen dokter van mej.
Th. niets daarvan, zoodat hij dan ook al dadelijk begint
met fouten. Die dokter, van wien zij geen aangenamen
indruk kreeg, vertelt zonder eenig onderzoek,
dus zonder eenigen grond, dat mej. Th. een e verlamming
heeft van de gezichtszenuw van het
rechteroog, wat de lijderes (?) dadelijk als onwaar
terugwijst op eene zoo duidelijke wijze, dat de
jeugdige Grermaansche aesculaap het over een anderen
boeg werpt en haar vragen stelt, die zij niet juist
genoeg beantwoorden kan, want „gemakkelijk is
het (echter) niet zoo in eens, in 't bijzijn van zooveel
menschen, je kleine, physiêke, onaangename hebbelijkheden
mêe te deelen." Aan de hand van die
dus onvoldoend medegedeelde „kleine physiêke onaangename
hebbelijkheden," wordt door den pastoor,
„die haar eens opnam" (wij zullen dit wel niet
letterlijk behoeven op te vatten, ofschoon het geoorloofd
zijn zou, daar door menigen geneesheer,
vooral in gestichten, ook het lichaamsgewicht wordt
bepaald) aan den naast hem zittenden man (waarschijnlijk
den bovenbedoelden dokter) gedicteerd welk
water-régime de juffrouw volgen moest.
In Wörishofen worden dus o. a. op uit den aard
der zaak losse gronden door een pastoor aan een
geneesheer voorschriften gegeven omtrent behandeling,
en dat op eene wijze, die den patiënt alle
recht geeft op wantrouwen. En toch ziet mej. Th.
met zooveel vertrouwen op die „watermenschen"
neer, dat zij aanbiedt jonge meisjes of kinderen naar
Wörishofen te begeleiden.
Zie, wij moeten gelijk in alle gevallen waar wij te
doen hebben met ziekten en gebreken, de menschen
er hier op wijzen, dat de weg, die op den duur
alleen juist kan zijn, deze is, dat ieder lijder een
geneesheer raadplege, aan wien hij oprecht en zonder
achterhoudendheid een juist en duidelijk verslag
geeft van Heine en groote physiêke „hebbelijkheden".
Een degelijk arts, begrijpend dat zijn eerste plicht
is, den patiënt aan te hooren, met kalm en onbevooroordeeld
onderzoek de kwaal op te sporen, met
overleg het geneesmiddel, als het tegen de kwaal
bestaat, aan te geven, toe te passen, of door bekwame
en hem bekende menschen te laten toepassen, is
het vertrouwen van zijne patiënten volkomen waard.
Waar dat vertrouwen bestaat, is de patiënt er zeker
beter aan toe, dan wanneer hij zich laat leiden
door een couranten-artikel van dames als mej. Th.
Koudwaterbehandeling in vele ziektetoestanden is
volstrekt niets nieuws. Er is dus in deze Kneipp'sche
methode ook al weer een brokske waarheid,
doch men zij voorzichtig ; niet voor alle kwalen
en lijden bestaat genezing, en „mode" is een gevaarlijk
ding.
En wat de Kneipp'sche malz-koffie betreft, och
arme! „Wat de boer niet kent, eet hij niet !" lezen
wij in de Familiebode, die er tevens op wijst dat
men den boer meer overleg toeschrijft dan den stedeling,
die zich minder den tijd gunt, om al het
gerei te onderzoeken, dat men hem voor den neus zet.
Gerei. Dat woord beteekent : als wij alles eens bij
elkander zochten wat er al geadverteerd wordt over
malz of mout en de stoffen daaruit en daarmede verkregen,
alles goed, alles voedzaam, alles beter dan
iets anders, dan hadden wij aan de ruimte, die één
nummer van dit maandblad ons geven kan, niet
genoeg. Men denke aan alle mogelijke bieren,
mout-extracten, mout-bonbons, mout van gerst, mout
van linzen enz. Er wordt op gewezen, dat die
Kneipp'sche malzkoffie is „de beste, goedkoopste en
voedzaamste volksdrank". Aangenomen dat het
aangehaalde waar is, dan is de naam „koffie" zeker
onjuist, en waarschuwen wij ook alweder de gebruikers
van deze zoogenaamde koffie, bekend als het
is dat nu eenmaal de menschen zóó eerlijk zijn,
(behalve de menschen die de Vereeniging tegen de
kwakzalverij vormen) dat niets nagemaakt, niets
vervalscht wordt. Toch schijnt dit bij Kneipp'sche
malzkoffie niet onmogelijk, getuige het fabrieksmerk,
dat gedeponeerd is, en waarop wij lezen : „alleen
echt" enz.
De haarkunstenaar v. d. Lelie
te Rotterdam.
Het speculeer en op mensch elijke zwakheden, vooral
op ijdelheid, heeft al menig kwakzalver een aardige
duit in 't zakje gebracht; bewijze het tal van personen,
die er hun werk van maken aan kaalhoofdigen
en hun , wier hoofdhaar begint grijs te
worden, een prachtigen haardos te beloven. Dat
het meestal bij het „beloven" blijft, tenzij men nog
een vergiftiging met loodhoudend water op den
koop toe neemt, hebben wij reeds herhaalde malen
besproken, en desniettegenstaande schijnen er nog
lichtgeloovigen genoeg te bestaan om telkens weer
nieuwe personen aan te sporen hun geluk te beproeven
in het vak, dat zij zelf bestempeld hebben
met den naam van „haarkunde". Ons land telt
corypheeën op het gebied van deze wetenschap (?);
een TÉOPHILË, een CAMES en in den laatsten tijd
een zekeren W. G. F. v. D. LELIE.
Hoort hoe deze laatste zich aanbeveelt;
„Wenken ter voorkoming van slachtoffers.
,W. Gr. F. v. d. Lelie, Plan C, Rotterdam, Specialiteit in
de haarkunde volgens de nieuwste ontdekkingen der Duitsche
school, bericht aan hen die prys stellen op hun haar, en
het tot op hoogen ouderdom wenschen te behouden, dat de
doeltreffende middelen daartoe ontdekt zjjn.
„Voor eenigen tijd nam men nog zjjn toevlucht tot hen.
die zich (zonder eenige school op haarkundig gebied) brutaal
weg haarkundigen noemden. Alles was haarkundig, zooals
letterzetters, barbiers, oude hospitaalsoldaten enz. enz., die
op kwakzaiverige wjjze door hun courantengeschreeuw en
dankbetuigingen van menschen die tjjdens de Fransche
omwenteling leefden, de goedgeloovigen zand in de oogen
wierpen. Doch voor zulke parasieten heeft men niet meer
te vreezen, zij 'kunnen (wat mij betreft) indien zij niet te