2007-6 - Maatschappij en Politiek Magazine

Recensie
Hans van der Heijde
‘Een paar laarzen is meer
waard dan Shakespeare’
(Dostojevski)
Jeroen Vanheste, Humanisme en
het avondland - de Europese
humanistische traditie,
Uitgeverij Damon, Budel, 96 pagi-
na’s, ISBN 978-90-5573-812-0,
prijs: € 9,90
De Europese humanistische traditie
Hoe heeft het humanisme zich in de Europese cultuurge-
schiedenis gemanifesteerd? In Humanisme en het avond-
land probeert Jeroen Vanheste deze vraag te beantwoorden.
Het alomtegenwoordige ietsisme-gebeuzel, een voormalig onderwijsminister die
publiekelijk de religieuze knollen van Intelligent Design als citroenen aanprees,
onderwijs dat zich tot een platte competentiepannenkoek van barbaars nutsden-
ken moet bekeren: het is de hoogste tijd dat wij de waarden van de humanis-
tische traditie weer eens afstoffen. Die waarden stonden per slot van rekening
aan de basis van de eis van onderwijs voor iedereen. Een soort onderwijs boven-
dien dat al sedert de Ouden en Erasmus individuele ontplooiing in de breedste
zin van het woord propageert.
Herbezinning
Eendimensionaal nutsdenken, biologisch determinisme en het deconstructivisme
hebben het humanisme misschien in een intellectuele hoek gedreven, verslagen
is het zeker niet. Wellicht is het dankzij de noodzaak tot zelfreflectie onder al die
kritiek zelfs sterker geworden.
Dat maak ik op uit Humanisme en het avondland, van Jeroen Vanheste, een
bondig, goed geschreven pleidooi voor herbezinning op de humanistische tra-
ditie en de waarden die daaruit naar voren komen. Zijn boekje, offspin van een
dissertatie over hetzelfde onderwerp, bevat een beknopte samenvatting van de
kerngedachten van Europese humanistische denkers van de Ouden tot nu en
van de bijna-vermorzeling van de humanistische traditie gedurende een twin-
tigste eeuw van antihumanisme in daad en gedachte. In het slothoofdstuk licht
Vanheste zijn hoop op, en verwachting van, een humanistische Renaissance toe.
Een Renaissance die niet alleen maar terugkijkt en -grijpt, maar dat spreekt van-
zelf: individuele vrijheid, vrij denken en stimuleren van een even vrije als brede
ontplooiing voor ieder naar zijn voorkeuren en talenten, veronderstellen immers
een permanente uiteenzetting met heden en toekomst.
Kennismaking
Het essay van Vanheste vormt een uitstekende inleiding voor een (hernieuwde?)
kennismaking met de humanistische thema’s en kerngedachten. Voer voor
iedereen die onderwijs - opgevat als vrij leren denken en leren dat denken hele-
maal geen onaangename bezigheid is - een warm hart toedraagt, die weet dat
bovenstaande uitspraak van Dostojevski uitspraak satirisch was bedoeld en die
zich wenst te verzetten tegen, wat George Steiner ooit omschreef als ‘het geor-
ganiseerde geheugenverlies van het huidige primaire en secondaire onder-
wijs’. g
MAATSCHAPPIJ & POLITIEK n OKTOBER 2007 3