2007-6 - Maatschappij en Politiek Magazine
2007-6 - Maatschappij en Politiek Magazine
2007-6 - Maatschappij en Politiek Magazine
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Cort van der Lind<strong>en</strong><br />
De <strong>en</strong>ige serieuze kandidaat zou pro-<br />
fessor Pieter Cort van der Lind<strong>en</strong><br />
(1913-1918) kunn<strong>en</strong> zijn. In 1913<br />
mocht hij e<strong>en</strong> extraparlem<strong>en</strong>tair kabi-<br />
net aanvoer<strong>en</strong> omdat er ge<strong>en</strong> meer-<br />
derheidskabinet viel te former<strong>en</strong>.<br />
Desondanks, of juist daarom, wist dit<br />
kabinet e<strong>en</strong> serie ambitieuze verande-<br />
ring<strong>en</strong> door te voer<strong>en</strong>: invoering van<br />
het algeme<strong>en</strong> kiesrecht, gelijkstelling<br />
van het op<strong>en</strong>baar <strong>en</strong> bijzonder on-<br />
derwijs, e<strong>en</strong> reeks sociale wett<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
de Zuiderzeewet. Aan veel wetgeving<br />
droeg Cort van der Lind<strong>en</strong> als jurist<br />
actief bij. Door het uitbrek<strong>en</strong> van de<br />
Eerste Wereldoorlog kreeg zijn kabinet<br />
e<strong>en</strong> nationaal karakter, met de accep-<br />
tabele opvang van e<strong>en</strong> miljo<strong>en</strong> Belgi-<br />
sche vluchteling<strong>en</strong> als huzar<strong>en</strong>stukje.<br />
Toch is de kans groot dat zijn naam<br />
bij e<strong>en</strong> televisiequiz niet kan word<strong>en</strong><br />
gereproduceerd.<br />
Concurr<strong>en</strong>t<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> plaats in de<br />
canon zijn er niet. De treinreiziger zal<br />
waardering kunn<strong>en</strong> opbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> voor<br />
Abraham Kuyper, die e<strong>en</strong> worgwet<br />
doordreef om spoorwegpersoneel te<br />
verbied<strong>en</strong> te stak<strong>en</strong>. Verder liet de<br />
Geweldige vooral zi<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> te over-<br />
heers<strong>en</strong>de <strong>en</strong> te politiek uitgesprok<strong>en</strong><br />
minister-presid<strong>en</strong>t in de Nederlandse<br />
verhouding<strong>en</strong> niet werkt. Wel was hij<br />
de eerste die als vanzelfsprek<strong>en</strong>d de<br />
Ministerraad voorzat. Voor zijn tijd<br />
werd dit vaak bij toerbeurt gedaan om<br />
het collegiale karakter te onderstre-<br />
p<strong>en</strong>. In die tijd bekleedde de eerste<br />
minister ook altijd nog e<strong>en</strong> belangrijke<br />
ministerpost.<br />
Europa<br />
Jonkheer Charles Ruijs de Beer<strong>en</strong>-<br />
brouck was tot Ruud Lubbers record-<br />
houder wat de duur van het premier-<br />
schap betreft, maar grootste dad<strong>en</strong><br />
van hem word<strong>en</strong> niet gememoreerd.<br />
Geldt dat ook voor Lubbers <strong>en</strong> Wim<br />
Kok? Nee, zou m<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> antwoor-<br />
d<strong>en</strong>, kijk maar naar de verdrag<strong>en</strong> van<br />
Maastricht (Lubbers) <strong>en</strong> Amsterdam<br />
(Kok). Dat onderstreept dan dat de<br />
Europese politiek e<strong>en</strong> steeds grotere<br />
rol is gaan spel<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de nationale<br />
politiek <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> het gewicht<br />
van het minister-presid<strong>en</strong>tschap heeft<br />
vergroot. In de tijd van Drees was<br />
het buit<strong>en</strong>lands beleid zonder meer<br />
het domein van de minister van Bui-<br />
t<strong>en</strong>landse Zak<strong>en</strong>. In Europa heeft de<br />
Europese Raad (van regeringsleiders)<br />
vanaf 1980 steeds meer invloed ge-<br />
kreg<strong>en</strong>. Hierin verteg<strong>en</strong>woordigt de<br />
minister-presid<strong>en</strong>t Nederland <strong>en</strong> is<br />
de minister van Buit<strong>en</strong>landse Zak<strong>en</strong><br />
slechts zijn adviseur; e<strong>en</strong> heel andere<br />
relatie dan binn<strong>en</strong> de Nederlandse<br />
collegiale traditie.<br />
Colijn<br />
H<strong>en</strong>drik Colijn (1933-1939) was e<strong>en</strong><br />
markant figuur, die het ‘Ministerie<br />
van Algem<strong>en</strong>e Zak<strong>en</strong>’ oprichtte. Hij<br />
gaf blijk ge<strong>en</strong> b<strong>en</strong>ul te hebb<strong>en</strong> van de<br />
nieuwe economische verhouding<strong>en</strong><br />
waardoor de crisis in Nederland ex-<br />
tra lang duurde. Na de inval van de<br />
Duitsers (hij was to<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> premier<br />
meer) beoordeelde hij zaak wederom<br />
verkeerd waardoor zijn reputatie lang<br />
besmet bleef (t<strong>en</strong> onrechte, hij kwam<br />
snel tot inkeer).<br />
Zijn opvolger, jonkheer Dirk Jan de<br />
Geer, is de <strong>en</strong>ige premier geweest die<br />
algeme<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> totale mislukking<br />
geldt. Door zijn ministers liet hij zich in<br />
1940 nog wel naar Engeland ontvoe-<br />
r<strong>en</strong>, maar daar kreeg hij mete<strong>en</strong> spijt<br />
van. In oorlogstijd keerde hij als amb-<br />
teloos burger terug. Dit bestempelde<br />
hem in 1945 tot landverrader. Oorlo-<br />
g<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> politiek leiders sterk do<strong>en</strong><br />
stijg<strong>en</strong> op de ladder van de geschiede-<br />
nis, maar ook diep do<strong>en</strong> vall<strong>en</strong>. De<br />
Onze premiers<br />
Het boek Onze premiers behandelt<br />
in 446 bladzijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> in chronologische<br />
volgorde de 21 premiers uit de twintigste<br />
eeuw.<br />
Gemiddeld is elke minister-presid<strong>en</strong>t vijf<br />
jaar aan de macht geweest, gemiddeld zijn<br />
twintig bladzijd<strong>en</strong> aan hem gewijd. Zoals<br />
de titel al aangeeft krijgt de weg naar<br />
het premierschap de meeste aandacht.<br />
Daardoor vertoont het boek e<strong>en</strong> grote<br />
variatie waarbij het sociale milieu van de<br />
verschill<strong>en</strong>de premiers goed uit de verf<br />
komt. De schrijver hanteert de p<strong>en</strong> met<br />
verve, waardoor het e<strong>en</strong> boei<strong>en</strong>d geheel<br />
is geword<strong>en</strong>. Voor e<strong>en</strong> leraar Maatschap-<br />
pijleer met historische belangstelling is dit<br />
boek e<strong>en</strong> lot uit de loterij. Het geheel is<br />
goed gedocum<strong>en</strong>teerd, maar e<strong>en</strong> register<br />
ontbreekt.<br />
Han van der Horst, Onze premiers<br />
( 90 - 00 ), Hun weg naar de top,<br />
Ath<strong>en</strong>aeum-Polak & Van G<strong>en</strong>nep, Amster-<br />
dam <strong>2007</strong>, ISBN 978-90-2532-056-0<br />
MAATSCHAPPIJ & POLITIEK n OKTOBER <strong>2007</strong>
Change language