Voedingsadviezen bij verhoogd cholesterolgehalte - ZorgSaam ...
Voedingsadviezen bij verhoogd cholesterolgehalte - ZorgSaam ...
Voedingsadviezen bij verhoogd cholesterolgehalte - ZorgSaam ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
voedingsadviezen voeding<br />
<strong>bij</strong> <strong>bij</strong> <strong>verhoogd</strong> diabetes<br />
<strong>cholesterolgehalte</strong><br />
mellitus<br />
<strong>ZorgSaam</strong><br />
1
2<br />
INHOUD<br />
Inleiding 3<br />
Gezonde leefstijl 5<br />
Het voedingsadvies 6<br />
- Evenwichtige, gezonde voeding 7<br />
- Vervang verzadigd vet door onverzadigd vet 8<br />
- Beperk cholesterol 9<br />
- Producten met plantensterolen en –stanolen 11<br />
Variatie in uw voeding 12<br />
- brood 13<br />
- halvarine, e.d. 14<br />
- vleeswaren 15<br />
- ei 15<br />
- kaas 16<br />
- overig broodbeleg 17<br />
- melk en koffiemelk 18<br />
- soepen 19<br />
- vetten en oliën 19<br />
- vlees en vleesvervangers 20<br />
- vis 21<br />
- aardappelen, e.d. 22<br />
- groenten 22<br />
- hartige sauzen 23<br />
- fruit 24<br />
- nagerechten 24<br />
- zoete versnaperingen 25<br />
- hartige versnaperingen 26<br />
Tips voor het koken 27<br />
Bijzondere omstandigheden 29<br />
Meer informatie 31
INLEIDING<br />
Uit onderzoek is gebleken dat er te veel cholesterol in uw bloed<br />
aanwezig is. Een te hoog <strong>cholesterolgehalte</strong> vergroot de kans op<br />
hart- en vaatziekten.<br />
Omdat hart- en vaatziekten onder andere veroorzaakt kan worden<br />
door verkeerde eetgewoonten, heeft uw arts u doorverwezen naar<br />
een diëtist.<br />
Een diëtist kijkt samen met u naar uw huidige eetpatroon. Misschien<br />
ben u al heel goed bezig, maar misschien kunnen er ook nog wat<br />
aanpassingen gedaan worden.<br />
Sommige mensen hebben een <strong>verhoogd</strong> risico tot een veel te hoog<br />
<strong>cholesterolgehalte</strong> van het bloed. Bijvoorbeeld door aanleg of door<br />
overgewicht. Een dieet alleen helpt dan meestal onvoldoende.<br />
Vaak zijn dan ook medicijnen nodig om het <strong>cholesterolgehalte</strong> te<br />
verlagen.<br />
3
Wat is cholesterol?<br />
Cholesterol is een vetachtige stof, die op twee manieren in het<br />
bloed terechtkomt:<br />
• een klein gedeelte wordt rechtstreeks uit de voeding<br />
opgenomen.<br />
• het meeste cholesterol maakt uw lichaam zelf in de lever.<br />
In de lever worden twee soorten cholesterol aangemaakt.<br />
In het kort spreken we van goed (HDL) en slecht (LDL) cholesterol.<br />
Bij een te hoog gehalte aan slecht cholesterol en/of een te laag<br />
gehalte aan goed cholesterol kan bloedvatvernauwing ontstaan.<br />
Door te streven naar een gezonde leefstijl en door een goede<br />
voeding te gebruiken, daalt het slechte cholesterol en stijgt het<br />
goede cholesterol.<br />
Het cholesterol dat in de voeding voorkomt is niet onder te verdelen<br />
in gunstig en ongunstig cholesterol.<br />
4
ZORG VOOR EEN GEZONDE LEEFSTIJL<br />
Neem regelmatig lichaamsbeweging.<br />
Ditvoorkomtgewichtstoename.Bovendienzorgtlichaamsbeweging<br />
voor een stijging van het goede cholesterol, wat gunstig is.<br />
Probeer om minimaal vijf keer per week, maar liever nog, elke dag<br />
een ½ uur matig intensief te bewegen, <strong>bij</strong>voorbeeld wandelen,<br />
fietsen, zwemmen of tuinieren.<br />
Daarnaast kunt u <strong>bij</strong> alledaagse dingen kiezen voor meer activiteit.<br />
Een paar voorbeelden:<br />
• neem de trap in plaats van de lift of roltrap;<br />
• doe boodschappen te voet of ga met de fiets<br />
• kies niet altijd de kortste weg of stap een halte eerder uit<br />
Stop met roken<br />
Roken is de belangrijkste risicofactor voor het krijgen van<br />
atherosclerose of bloedvatvernauwing. Stoppen met roken is dus<br />
belangrijk en altijd de moeite waard. Vanaf de eerste dag krijgen<br />
hart en bloedvaten het gemakkelijker. Al binnen een half jaar na<br />
het stoppen is het risico enorm gedaald.<br />
Het is van belang uw gewicht op het juiste peil te houden<br />
Wanneer uw gewicht te hoog is, vergroot dit de kans op een<br />
<strong>verhoogd</strong> <strong>cholesterolgehalte</strong>. Vooral veel buikvet (tailleomtrek <strong>bij</strong><br />
mannen meer dan 102 cm en <strong>bij</strong> vrouwen meer dan 88 cm) heeft<br />
een slechte invloed op de hoeveelheid en de soort cholesterol.<br />
5
HET VOEDINGSADVIES<br />
De basis van de voeding voor iemand met een <strong>verhoogd</strong><br />
<strong>cholesterolgehalte</strong> is een gewone gezonde voeding, zoals die voor<br />
iedereen geldt. U moet echter wel extra letten op het soort vet in<br />
de voeding.<br />
Kort samengevat komt het voedingsadvies hier op neer:<br />
1. gebruik een evenwichtige, gezonde voeding;<br />
2. vervang verzadigd vet door onverzadigd vet;<br />
3. beperk cholesterol in de voeding.<br />
Het gebruik van cholesterolverlagende producten met<br />
plantenstanolen en –sterolen (zie blz. 11) kunnen een waardevolle<br />
aanvulling zijn op het voedingsadvies.<br />
6
1. Gebruik een evenwichtige, gezonde voeding<br />
Eet gevarieerd<br />
Gezond eten betekent op de allereerste plaats: ervoor zorgen<br />
dat we alle voedingsstoffen die ons lichaam nodig heeft<br />
dagelijks binnenkrijgen. Er is niet één voedingsmiddel dat al die<br />
voedingsstoffen in voldoende mate bevat. Eet daarom gevarieerd<br />
en gebruik de aanbevolen hoeveelheden. Zie hiervoor de brochure<br />
“Schijf van Vijf” van het Voedingscentrum.<br />
Eet dagelijks voldoende brood, aardappelen, groenten en fruit<br />
Deze producten zijn rijk aan vezels en bevatten nauwelijks vet.<br />
Vezels zorgen voor een goede darmwerking en hebben een<br />
gunstige invloed op het <strong>cholesterolgehalte</strong>.<br />
Eet drie maaltijden per dag en niet vaker dan vier keer iets<br />
tussendoor.<br />
Als u voldoende eet <strong>bij</strong> de 3 hoofdmaaltijden, voorkomt u dat u<br />
teveel tussendoor gaat eten.<br />
Drink dagelijks tenminste 1½ liter vocht, maar wees matig met<br />
alcohol.<br />
Als u alcohol gebruikt, doet u er verstandig aan dit te beperken<br />
tot maximaal 2 glazen en liever niet dagelijks. Bij een <strong>verhoogd</strong><br />
triglyceridengehalte in het bloed is het beter geen of zeer weinig<br />
alcohol te gebruiken.<br />
Wees zuinig met zout<br />
Zout kan de bloeddruk verhogen en daardoor het risico op het<br />
ontstaan van hart- en vaataandoeningen vergroten.<br />
Gebruik daarom eens vaker (verse) tuinkruiden en specerijen<br />
om het eten op smaak te brengen in plaats van zout en zoute<br />
“smaakmakers”, zoals spijsaroma’s, ketjap, bouillonblokjes en<br />
kant en klaar soepen of sausmixen.<br />
7
2. Vervang verzadigd vet door onverzadigd vet<br />
In de voeding komen twee soorten vet voor:<br />
a. Verzadigde vetten ( => Vermijden )<br />
b. Onverzadigde vetten ( => OK )<br />
a. Verzadigde vetten<br />
Verzadigde vetten in de voeding bevorderen de aanmaak van<br />
het slechte LDL-cholesterol. Ze komen vooral voor in dierlijke<br />
producten, maar ook in sommige plantaardige. Het zijn over het<br />
algemeen de harde of vaste vetten.<br />
De volgende voedingsmiddelen zijn rijk aan verzadigd vet:<br />
• vet vlees en vette vleeswaren<br />
• volle melk en volle melkproducten<br />
• slagroom, imitatieslagroom, koffiecreamer<br />
• volvette kaas<br />
• roomijs en consumptie-ijs<br />
• roomboter<br />
• gewone harde (plantaardige) margarines<br />
• gewone harde (plantaardige) bak- en braadvetten<br />
• gewone vaste (plantaardige) frituurvetten<br />
• snacks<br />
• chocolade, koek en gebak<br />
• kokos en kokosvet<br />
Neem daarom halfvette of magere producten in plaats van de volle<br />
en vettere, zoals:<br />
• magere vleeswaren in plaats van worst- en speksoorten<br />
• magere of halfvolle melk in plaats van volle melk- en<br />
melkproducten<br />
• magere kaas in plaats van volvette kaas<br />
Wees zeer matig met voedingsmiddelen met veel verzadigd<br />
vet, zoals snacks, koek en gebak.<br />
8
. Onverzadigde vetten<br />
Onverzadigde vetten zetten het lichaam aan tot de aanmaak van<br />
het goede HDL-cholesterol wat juist een belangrijke rol speelt <strong>bij</strong><br />
het verminderen van de kans op hart- en vaataandoeningen.<br />
Onverzadigde vetten komen meestal voor in plantaardige producten<br />
en in vis. Het zijn de zachte of vloeibare vetten en oliesoorten.<br />
Rijk aan onverzadigd vet zijn:<br />
• alle soorten olie, zoals arachide-, maïs-, maïskiem-, olijf-, sla-,<br />
soja- of zonnebloemolie<br />
• mayonaise, fritessaus en sladressing op basis van olie<br />
• alle soorten dieethalvarine, dieetmargarine, dieet bak- en<br />
braadvet en dieet frituurvet (“dieet” betekent dat deze soorten<br />
minstens 60% onverzadigd vet bevatten)<br />
• alle soorten vloeibare margarine, vloeibaar bak- en braadvet<br />
en vloeibaar frituurvet<br />
• halvarine, margarine, bak- en braadvet en frituurvet waar<strong>bij</strong> op<br />
de verpakking vermeld staat dat ze minstens 40% onverzadigd<br />
vet bevatten<br />
• pinda’s en noten zoals, cashewnoten, hazelnoten en walnoten<br />
• vette vis zoals, haring, makreel en zalm.<br />
Kies <strong>bij</strong> voorkeur de producten die rijk zijn aan onverzadigd<br />
vet.<br />
9
3. Beperk het gebruik van cholesterol in de voeding<br />
Sommige voedingsmiddelen bevatten van nature cholesterol.<br />
Dit cholesterol is minder van invloed op het <strong>cholesterolgehalte</strong><br />
van het bloed dan verzadigd vet. Het meeste cholesterol wordt<br />
namelijk in ons lichaam zelf aangemaakt.<br />
Toch is het verstandig om zuinig te zijn met de cholesterolrijke<br />
voedingsmiddelen.<br />
Het advies hiervoor luidt:<br />
• gebruik niet meer dan 2-3 eieren per week<br />
• gebruik niet meer dan 1 keer per 14 dagen lever, nier, garnalen<br />
of scampi’s.<br />
10
Producten met plantenstanolen en –sterolen<br />
Er zijn smeersels, melkproducten en kaas waaraan extra plantenstanolen<br />
en -sterolen toegevoegd zijn. Deze stoffen zorgen ervoor<br />
dat het LDL-<strong>cholesterolgehalte</strong> van uw bloed ongeveer 10-15%<br />
extra daalt. Dat is gunstig. Zij kunnen daarom een waardevolle<br />
aanvulling zijn op uw dagelijkse voeding.<br />
Voor een optimaal effect moet u dagelijks 3 porties gebruiken;<br />
u kunt een combinatie maken van de onderstaande producten:<br />
1 flesje yoghurtdrink, zoals Pro-activ®,<br />
Reducol® of Optifit cholesterolverlagend (Aldi)<br />
1 bekertje yoghurtproduct, zoals Pro-activ®, of<br />
Reducol®<br />
1 glas (250 ml) halfvolle melkdrank, zoals Proactiv®<br />
2 besmeerde sneetjes (10 g) met Becel<br />
Pro-activ®, Reducol® voor op brood,<br />
Cholesterol lowering spread (Spar) of Dieettella<br />
DoubleActiv (Aldi)<br />
= 3 porties<br />
= 1 portie<br />
= 1 portie<br />
= 1 portie<br />
11
VARIATIE IN UW VOEDING<br />
Door afwisseling van voedingsmiddelen krijgt u voldoende<br />
voedingsstoffen binnen en houdt u bovenal plezier in het eten.<br />
Hoe kunt u de variatielijst gebruiken?<br />
In deze variatielijst staan de voedingsmiddelen ingedeeld in drie<br />
categorieën: “<strong>bij</strong> voorkeur”, “middenweg” en “<strong>bij</strong> uitzondering”.<br />
Wat betekent dit?<br />
“Bij voorkeur”: deze voedingsmiddelen bevatten weinig of geen vet<br />
en zijn dus een goede keus.<br />
“Middenweg” wil zeggen dat u deze voedingsmiddelen als variatie<br />
af en toe gerust kunt kiezen. Deze voedingsmiddelen leveren<br />
meestal wat meer vet dan de producten uit het eerste rijtje, maar<br />
dit is dan wel onverzadigd vet.<br />
“Bij uitzondering”: deze producten bevatten veel verzadigd vet. Het<br />
zijn de echte uitzonderingen.<br />
12
Brood<br />
De meeste soorten brood bevatten weinig verzadigd vet.<br />
Alleen aan de luxe broodsoorten wordt vet toegevoegd.<br />
Het is wel verstandig om vooral bruine en volkoren soorten te<br />
kiezen, omdat deze rijker zijn aan voedingsvezels, vitamines en<br />
mineralen. Bovendien geven ze minder snel een hongergevoel.<br />
Gebruik per dag <strong>bij</strong> voorkeur minimaal 5 sneden brood.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
volkorenbrood<br />
roggebrood<br />
bruin brood<br />
bruin stokbrood<br />
bruin knäckebröd<br />
volkoren beschuit<br />
ont<strong>bij</strong>tkoek<br />
havermout<br />
brinta<br />
muesli<br />
wit brood<br />
wit stokbrood<br />
krentenbrood<br />
beschuit<br />
cornflakes<br />
cream cracker<br />
croissant<br />
brood met spijs<br />
zoet broodje, zoals<br />
koffiebroodje<br />
hartig broodje,<br />
zoals worste- en<br />
saucijzenbroodje<br />
13
Halvarine, margarine en andere smeersels voor op brood<br />
Margarine, dieetmargarine en boter bestaan voor 80% uit vet,<br />
halvarine voor 40%. Daarnaast zijn er ook producten die nog<br />
minder vet bevatten. In deze brochure worden deze producten<br />
“halvarineproducten” of “margarineproducten” genoemd.<br />
Kies voor soorten die weinig verzadigd en veel onverzadigd vet<br />
bevatten (zie informatie op de verpakking).<br />
Helemaal geen halvarine of margarine op het brood smeren is ook<br />
niet verstandig, want dan mist u een belangrijke bron van linolzuur,<br />
evenals van vitamine A en D.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
dieethalvarine en<br />
dieetmargarine<br />
14<br />
halvarine/<br />
halvarineproducten<br />
en margarine/<br />
margarine-producten<br />
met minstens 40%<br />
onverzadigd vet<br />
margarine zonder<br />
vermelding van<br />
de hoeveelheid<br />
onverzadigd vet<br />
halfvolle boter<br />
roomboter
Vleeswaren<br />
Kies <strong>bij</strong> voorkeur de magere soorten. Worst, spek en paté bevatten<br />
veel verzadigd vet. Producten op basis van lever bevatten veel<br />
cholesterol.<br />
1 à 2 plakjes vleeswaren per dag is voldoende in een gezonde<br />
voeding.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur <strong>bij</strong> uitzondering<br />
casselerrib<br />
fricandeau<br />
kalkoenham<br />
kipfilet<br />
mager pekelvlees<br />
magere rollade<br />
gekookte tong<br />
gekookte ham<br />
rauwe/gerookte ham<br />
rookvlees<br />
rosbief<br />
Ei<br />
bacon<br />
bloedworst<br />
boterhamworst<br />
cervelaatworst<br />
corned beef<br />
filet américain<br />
gebraden gehakt<br />
gekookte lever<br />
leverpastei<br />
leverkaas<br />
(smeer)leverworst<br />
paté<br />
palingworst<br />
salami<br />
ont<strong>bij</strong>tspek<br />
ook alle soorten “light-worst”<br />
Eieren bevatten van nature cholesterol; echter twee à drie eieren<br />
per week vormen geen probleem.<br />
15
Kaas<br />
Kaas is een product dat veel verzadigd vet kan bevatten.<br />
Echter, niet alle soorten zijn even vet. Het vetgehalte loopt op met<br />
het getal op de kaas. Er zijn 10 +, 20+, 30+, 40+, 48+ en 60+<br />
kazen.<br />
De begrippen jong, belegen of oud zeggen uitsluitend iets over de<br />
leeftijd van de kaas.<br />
Vanuit voedingsoogpunt is 1 à 2 plakjes kaas per dag voldoende.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
kaas 10+, 20+, 30+<br />
smeerkaas 10+, 20+,<br />
30+<br />
Zwitserse strooikaas<br />
cottage cheese<br />
magere kwark<br />
16<br />
kaas 40+<br />
smeerkaas 40+<br />
kaas 48+<br />
smeerkaas 48+<br />
roomkaas 60+<br />
buitenlandse kaas<br />
met een vetgehalte<br />
van 45% of meer
Overig broodbeleg<br />
Ook <strong>bij</strong> het overige broodbeleg kunt u kiezen voor minder verzadigd<br />
vet.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
fruit (plakjes appel,<br />
banaan, aardbeien)<br />
groente (komkommer,<br />
radijs, sterkers,<br />
tomaat)<br />
groentespread<br />
(halva)jam, honing,<br />
marmelade, (appel)stroop,<br />
vruchtenhagel,<br />
anijshagel, muisjes<br />
mosselen, tonijn,<br />
haring, makreel, zalm,<br />
sardientjes<br />
kant en klare salades<br />
(<strong>bij</strong>v. zalm- kipkerrie,<br />
sellerie-, vleessalade)<br />
sandwichspread<br />
pindakaas<br />
vis bereid met<br />
onverzadigd vet<br />
chocoladepasta<br />
chocoladehagelslag<br />
kokosbrood<br />
vis bereid met<br />
verzadigd vet,<br />
zoals kant en klaar<br />
lekkerbekje<br />
garnalen, krab, kreeft,<br />
paling<br />
17
Melk<br />
Melk en melkproducten zijn een belangrijk onderdeel van onze<br />
voeding. Een nadeel is dat melkvet veel verzadigd vet bevat. Minder<br />
vette melk(producten) bevatten wel evenveel kalk en B-vitamines<br />
als de volle soorten. 2 à 3 glazen per dag is voldoende.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
magere melk<br />
karnemelk<br />
halfvolle melk volle melk<br />
magere<br />
halfvolle<br />
volle chocolademelk<br />
chocolademelk chocolademelk<br />
volle yoghurt<br />
halfvolle yoghurt volle vruchtenyoghurt<br />
halfvolle<br />
volle Bulgaarse<br />
vruchtenyoghurt yoghurt<br />
magere yoghurt<br />
magere<br />
vruchtenyoghurt<br />
magere Bulgaarse<br />
yoghurt<br />
magere yoghurtdrank<br />
magere kwark<br />
magere<br />
vruchtenkwark<br />
18<br />
halfvolle kwark<br />
halfvolle<br />
vruchtenkwark<br />
volle kwark<br />
volle vruchtenkwark<br />
Koffiemelk<br />
Halfvolle koffiemelk is de helft minder vet dan volle koffiemelk.<br />
Koffiewitmaker is net zo vet als volle koffiemelk.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
magere koffiemelk halfvolle koffiemelk volle koffiemelk<br />
koffieroom<br />
koffiewitmaker<br />
slagroom
Soepen<br />
Soep hoeft niet vet te zijn. Laat (vers getrokken) bouillon eerst koud<br />
worden en schep de gestolde vetlaag eraf, voordat u de soep verder<br />
afwerkt. Gebruik hier<strong>bij</strong> zo min mogelijk boter, gewone margarine,<br />
room of eidooier. Dieetmargarine of vloeibare margarine kunt u wel<br />
(met mate) gebruiken.<br />
Soep uit een pakje is meestal niet vet, soep uit blik of diepvries<br />
vaak wel.<br />
Vetten en oliën voor de bereiding<br />
Kies zoveel mogelijk voor de soorten met onverzadigd vet. Op de<br />
verpakking staat de samenstelling vermeld.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
dieetmargarine margarine, bak- en boter<br />
dieet bak- en braadvet en frituurvet<br />
braadvet<br />
met minstens 40% margarine, bak- en<br />
dieet frituurvet onverzadigd vet braadvet en frituurvet<br />
vloeibare margarine<br />
zonder vermelding<br />
vloeibaar bak- en<br />
van de hoeveelheid<br />
braadvet<br />
vloeibaar frituurvet<br />
alle soorten olie<br />
onverzadigd vet<br />
harde frituurvetten<br />
19
Vlees en vleesvervangers<br />
Er is volop keus in minder vette soorten vlees. In tegenstelling tot<br />
wat vaak gedacht wordt, is mager varkensvlees niet vetter dan<br />
mager rundvlees. Kies voor de variatie eens een maaltijd met kip<br />
of vis òf kies een maaltijd zonder vlees. Een portie van ± 100 g is<br />
voldoende.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
vlees<br />
bieflappen<br />
biefstuk<br />
runderpoelet<br />
rosbief<br />
magere runderlappen<br />
tartaar<br />
haaskarbonade<br />
hamlappen<br />
ongepaneerde<br />
schnitzel<br />
varkensfilet<br />
varkensfricandeau<br />
varkenshaas<br />
magere<br />
varkenslappen<br />
lamsfilet<br />
alle soorten wild<br />
kip<br />
kipfilet<br />
kip zonder vel<br />
kalkoenfilet<br />
vleesvervanging<br />
tahoe en tempé<br />
Quorn, Valess<br />
20<br />
riblappen<br />
runderrollade<br />
rundervink<br />
rib- of<br />
schouderkarbonade<br />
schouderlappen<br />
rollade<br />
hacheevlees<br />
klapstuk<br />
doorregen<br />
runderlappen<br />
lever, nier<br />
rundergehakt<br />
half-om-half gehakt<br />
(magere) rookworst<br />
saucijzen, verse worst<br />
slavink<br />
doorregen<br />
varkenslappen<br />
speklappen<br />
vleesschijf, zoals<br />
Gelderse schijf,<br />
hamburger<br />
gepaneerd vlees<br />
krabbetjes, ribbetjes<br />
mager spek<br />
lamsschouder,<br />
lamsbout,<br />
lamskoteletjes<br />
kip met vel<br />
vegetarische schijf of<br />
schnitzel
Vis<br />
Vis is een goede variant op vlees. Het gehalte aan onverzadigd<br />
vet is in visvet hoger dan in vleesvet. Hierdoor zijn ook de vettere<br />
soorten vis een goede variatiemogelijkheid voor vlees.<br />
Om deze redenen is het gebruik van vis 2 à 3 maal per week aan<br />
te raden.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur <strong>bij</strong> uitzondering<br />
magere vis, zoals bot, schol, tong,<br />
kabeljauw, wijting, tonijn<br />
vette vis, zoals haring, makreel,<br />
zalm<br />
mosselen<br />
vis bereid met verzadigd vet,<br />
zoals kant en klaar lekkerbekje<br />
paling, garnalen, scampi’s, krab,<br />
kreeft<br />
21
Aardappelen, rijst, deegwaren<br />
Deze producten bevatten van nature geen vet. Let echter <strong>bij</strong> de<br />
bereidingswijze op de soort vet en de hoeveelheid vet die gebruikt<br />
wordt.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
gekookte<br />
aardappelen<br />
(volkoren) macaroni<br />
(volkoren) spaghetti<br />
(zilvervlies)rijst<br />
peulvruchten<br />
Groenten<br />
22<br />
aardappelpuree, rösti,<br />
gebakken<br />
aardappelen<br />
patates frites (vers,<br />
voorgebakken,<br />
ovenfrites)<br />
aardappelkroket<br />
aardappelen bereid<br />
met verzadigd vet,<br />
zoals kant en klare<br />
frites of bereidingen<br />
met room en kaas<br />
Per dag 200-300 gram groenten gebruiken is raadzaam.<br />
Alle soorten groenten zijn goed. Gekookt, gestoomd of rauw.<br />
Groente smaakt bovendien ook prima op brood, als tussendoortje<br />
of als rauwkostsalade.<br />
Gebruik <strong>bij</strong> de bereiding eventueel een dieetmargarine of vloeibare<br />
margarine.<br />
In plaats van verse groente kunt u zonder bezwaar blik- of<br />
diepvriesgroente nemen. Kijk alleen uit voor zogenaamde<br />
groenteschotels waaraan kruidenboter is toegevoegd en groenten<br />
à la crème.
Hartige sauzen<br />
Jus of saus maakt de warme maaltijd voor velen pas echt compleet.<br />
Sauzen uit de eerste categorie bevatten weinig of geen vet;<br />
sauzen uit de tweede groep bevatten meer vet, maar wel<br />
onverzadigd vet; in de derde groep vindt u de sauzen met veel<br />
verzadigd vet.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
magere, ontvette jus jus met onverzadigd jus met verzadigd vet<br />
vet<br />
roomsauzen<br />
crème fraîche<br />
zure room<br />
rode saus<br />
(barbecuesaus,<br />
schaschliksaus,<br />
tomatenketchup)<br />
ketjap, piccalilly,<br />
mosterd<br />
sausen op basis van<br />
olie (mayonaise,<br />
dressing, slasaus,<br />
fritessaus)<br />
pindasatésaus<br />
23
Fruit<br />
Neem iedere dag minstens twee porties fruit, <strong>bij</strong>voorbeeld als<br />
tussendoortje, als broodbeleg of als nagerecht.<br />
Nagerechten<br />
Melkproducten horen <strong>bij</strong> een gevarieerde goede voeding. Als<br />
nagerecht, als vervanging van het ont<strong>bij</strong>t of als tussendoortje.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
karnemelkse pap<br />
magere yoghurt<br />
magere vruchten<br />
yoghurt<br />
magere Bulgaarse<br />
yoghurt<br />
magere kwark<br />
magere<br />
vruchtenkwark<br />
magere vla en<br />
pudding<br />
waterijs<br />
sorbetijs<br />
24<br />
halfvolle yoghurt<br />
halfvolle<br />
vruchtenyoghurt<br />
halfvolle vla<br />
yoghurtijs<br />
volle yoghurt<br />
volle vruchtenyoghurt<br />
volle Bulgaarse<br />
yoghurt<br />
volle vla en pudding<br />
roomkwark<br />
luchtige roompudding/<br />
mousse<br />
“toetjes” met room<br />
consumptie-ijs<br />
roomijs
Zoete versnaperingen<br />
Er kan onderscheid gemaakt worden in snoepgoed dat wel en dat<br />
geen vet bevat.<br />
Bij de bereiding van koek en gebak wordt meestal (verzadigd) vet<br />
gebruikt in de vorm van harde margarine of boter in het deeg en<br />
slagroom of crème au beurre als garnering of vulling.<br />
Gebruik ze dus met mate.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur <strong>bij</strong> uitzondering<br />
drop<br />
(suikervrije) kauwgom<br />
pepermunt<br />
zuurtje<br />
spekkie<br />
winegum<br />
rozijntjes<br />
dadels<br />
gedroogde abrikozen<br />
zoete popcorn<br />
(volkoren)biscuit<br />
kaneelbeschuit<br />
lange vinger<br />
café noir<br />
bitterkoekje<br />
rijstwafel<br />
Sultana<br />
Evergreen<br />
ont<strong>bij</strong>tkoek/kruidkoek<br />
eierkoek<br />
vruchtenvlaai<br />
bonbon<br />
chocolade<br />
chocolade met noten<br />
candybar (b.v. Mars, Nuts,<br />
Snickers)<br />
speculaasje<br />
roomboterkoekje<br />
sprits<br />
stroopwafel<br />
gevulde koek<br />
cake<br />
kwarktaart<br />
slagroom- of crèmegebak<br />
appeltaart<br />
rijstevlaai<br />
oliebol<br />
25
Hartige versnaperingen<br />
Borrelhapjes en snacks leveren vaak veel verzadigd vet.<br />
Wanneer u ze eens wilt gebruiken, maak dan een verstandige<br />
keuze uit de verschillende mogelijkheden.<br />
<strong>bij</strong> voorkeur middenweg <strong>bij</strong> uitzondering<br />
Japanse mix<br />
kastanjes<br />
popcorn<br />
zoute stokjes<br />
(Amsterdamse) uitjes<br />
augurken<br />
kerstomaatjes<br />
olijven<br />
aspergerolletje<br />
huzarenslaatje<br />
gevulde tomaat met<br />
vis/kip/groente<br />
rauwkost, evt. met<br />
dipsausje<br />
toastje met b.v.<br />
magere ham met<br />
meloen<br />
magere (smeer)kaas<br />
vis (b.v. zalm, paling,<br />
haring)<br />
mosselen in het zuur<br />
26<br />
chips<br />
wokkels<br />
borrelnootjes<br />
noten<br />
pinda’s<br />
studentenhaver<br />
zonnebloempitten<br />
loempia<br />
vlammetje<br />
saté met saus<br />
zoute biscuits<br />
kaaskoekjes<br />
kaaswafeltjes<br />
blokjes kaas<br />
plakjes worst<br />
knakworst<br />
rookworst<br />
bitterbal<br />
kroket<br />
frikandel<br />
pizza met veel kaas/<br />
salami/spek<br />
quiche<br />
broodje hamburger<br />
saucijzenbroodje<br />
worstenbroodje
Tips voor het koken<br />
Voedingsmiddelen kunnen vet of mager zijn, maar de manier van<br />
bereiden bepaalt hoe vet het eten uiteindelijk is.<br />
Enkele praktische tips:<br />
• Wanneer u bouillon, soep of jus een dag van tevoren maakt,<br />
kunt u het gestolde vet eraf scheppen.<br />
• Eén eetlepel (vloeibare) dieetmargarine, (vloeibaar) dieetbaken<br />
braad of olie per persoon is voldoende voor het bakken van<br />
vlees of vis. Probeer dit in het begin af te meten, omdat men<br />
gemakkelijk te veel gebruikt.<br />
• Een smakelijke jus kunt u maken door het braadvet aan te<br />
lengen met water of bouillon. Vindt u de jus te dun, dan kunt<br />
u hem eventueel licht binden met bloem, maïzena of kant-enklaar<br />
juspoeder. Het meebakken van <strong>bij</strong>voorbeeld tomaat, ui,<br />
paprika of champignons geeft variatie aan de smaak.<br />
• Er zijn diverse bereidingsmogelijkheden waar<strong>bij</strong> weinig of geen<br />
vet nodig is:<br />
• Bakken kan uitstekend in een pan met anti-aanbaklaag.<br />
• Voor het bereiden van een vetarme maaltijd is de magnetron<br />
een uitkomst, evenals een wokpan.<br />
• Grilleren is een vetarme bereidingsmethode voor vlees,<br />
vis, kip en dergelijke.<br />
• Door vlees, vis of wild te bereiden in folie of braadzak in de<br />
oven behoudt het zijn eigen smaak zonder dat vet wordt<br />
toegevoegd.<br />
27
• Kies in plaats van vlees regelmatig eens vis <strong>bij</strong> de warme<br />
maaltijd. In plaats van bakken kunt u vis pocheren (dat wil<br />
zeggen tegen de kook aan in (vis)bouillon gaar maken), stoven,<br />
grilleren of in folie in de oven of magnetron klaarmaken.<br />
• Ontvette jus of halfvolle melk in plaats van margarine kan puree<br />
of stamppot smeuïg en lekker maken.<br />
Een bestaand recept is gemakkelijk aan te passen:<br />
• In een recept wordt vaak meer dan 100 gram vlees of vis per<br />
persoon aangegeven. Dit is niet noodzakelijk: 100 gram vlees<br />
of vis per persoon is meer dan voldoende.<br />
• U kunt vette producten, zoals slagroom en zure room vervangen<br />
door minder vette producten, zoals halfvolle koffiemelk of<br />
magere kwark. In plaats van volvette kaas kunt u 20+ of 30+<br />
kaas nemen.<br />
28
Bijzondere omstandigheden<br />
Thuis geeft het dieet meestal niet zoveel problemen, maar hoe<br />
moet dat met tussendoortjes, feestjes of buitenshuis eten?<br />
Enkele praktische tips<br />
• Kies een voorgerecht dat weinig verzadigd vet levert, zoals<br />
bouillon, ongebonden soep, alle soorten vis, mager vlees of<br />
een salade (zonder kaas) eventueel met een dressing.<br />
• Maak een keuze uit de hoofdgerechten die weinig verzadigd<br />
vet leveren. Er zijn voldoende mogelijkheden:<br />
• mager vlees (<strong>bij</strong>voorbeeld biefstuk, kalfsoester,<br />
varkenshaas)<br />
• alle soorten vis<br />
• alle soorten wild (<strong>bij</strong>voorbeeld haas, konijn, ree)<br />
• gevogelte (<strong>bij</strong>voorbeeld kip zonder vel, kalkoen, fazant,<br />
patrijs).<br />
• Gegrilleerd vlees of vis hebben tijdens de bereiding vet<br />
verloren, gepaneerd vlees of gepaneerde vis hebben juist extra<br />
vet opgenomen en zijn daarom minder geschikt.<br />
• De sauzen <strong>bij</strong> de gerechten bevatten vaak room, boter en<br />
dergelijke. Vraag of de saus apart kan worden geserveerd, dan<br />
kunt u zelf bepalen hoeveel u ervan neemt.<br />
• Groente is altijd prima, zolang er geen room of boter aan is<br />
toegevoegd.<br />
29
• Rijst, macaroni en gekookte aardappelen bevatten minder<br />
(verzadigd) vet dan aardappelpuree, patates frites,<br />
ardappeltaart, gebakken aardappelen, aardappelkroketjes of<br />
gebakken rijst.<br />
• Bij de Chinees kunt u beter gekookte witte rijst kiezen in plaats<br />
van gebakken rijst, bami of mihoen. Andere goede keuzen zijn<br />
een groentegerecht als tjaptjoi, gerechten met kip (zonder vel),<br />
gerechten met mager rundvlees en saté met ketjapsaus of<br />
pindasaus.<br />
• Pizza met veel groente, tonijn of ham is een prima keuze.<br />
Pizza’s met salami, kaas of spek zijn minder geschikt voor u.<br />
• Ook in nagerechten kan veel verzadigd vet zitten (roomijs,<br />
bavarois, pannenkoekjes, taart, gebak). Weinig vet bevatten<br />
fruit en sorbetvruchtenijs (zonder slagroom!). Koffie toe is ook<br />
prima.<br />
30
Meer informatie<br />
Heeft u vragen of wenst u meer informatie, dan kunt u contact<br />
opnemen met de diëtist via het secretariaat.<br />
Telefoon: 0115 674502 (09.00-12.00 uur)<br />
E-mail: diëtist@zzv.nl<br />
31
32<br />
Stichting <strong>ZorgSaam</strong> Zeeuws-<br />
Vlaanderen is een organisatie<br />
voor ziekenhuiszorg, thuiszorg<br />
en ouderenzorg. Meer informatie<br />
kunt u krijgen via het telefoonnummer<br />
0115 68 85 76<br />
178480.06.10
Change language