In de tuin van de dood

More documents

Recommendations

Info

2 IN DE TUIN VAN DE DOOD HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008 De dood in cijfers Meer Vlamingen sterven minder We zijn met almaar meer Vlamingen, maar we sterven almaar minder. Dat blijkt uit recente cijfers. De afgelopen jaren daalde het aantal sterfgevallen bijna continu, tot een voorlopig diepterecord van 100.658 Belgische sterfgevallen vorig jaar. Verwacht wordt dat dit aantal in 2008 nog lager zal liggen. Peter COSTERMANS 95+ 90-94j 85-89j 80-84j 75-79j 70-74j 65-69j 60-64j 55-59j 50-54j 45-49j 40-44j 35-39j 30-34j 25-29j 20-24j 15-19j 10-14j 5-9j 0-4j 300.000 200.000 100.000 0 100.000 200.000 300.000 Figuur 1: De Vlaamse bevolkingspiramide. Sterfte en doodsoorzaken Het aantal sterfgevallen in Vlaanderen bleef de afgelopen jaren ongeveer gelijk, terwijl het aantal inwoners bleef toenemen (figuur 2). Het bruto sterftecijfer – totaal aantal jaarlijkse sterfgevallen per 1.000 - kent dan ook een overwegend dalende trend. De hittegolf van 2003 is vermoedelijk verantwoordelijk voor het hoge sterftecijfer dat jaar. In 2005 overleed 55% van de Vlaamse mannen in het ziekenhuis. Voor vrouwen lag dat cijfer op 48%. 27% van de mannen overleed thuis, tegenover ‘slechts’ 19% van de vrouwen. Reden daarvoor is dat mannen vaker thuis sterven. Vrouwen sterven vaker in een bejaardentehuis: 30% van de sterfgevallen bij vrouwen, tegenover 13% bij de mannen. Ook de belangrijkste doodsoorzaken verschillen (figuur 3). Mannen en vrouwen sterven tot 39 jaar aan gelijk- Begraven en vieringen Het aantal crematies in ons land nam almaar toe (figuur 4). In België steeg het aantal crematies van 2000 tot 2007 met bijna 22 procent. Het aantal crematies in Vlaanderen steeg met ongeveer hetzelfde percentage. In Limburg nam het aantal crematies in die periode toe met maar liefst 47 procent. De ontkerkelijking zet zich nu ook voort in een van de laatste bastions van de katholieke kerk: de begra- Bevolkingspiramide AANTAL CREMATIES IN VLAANDEREN België Vl. gewest Hasselt 35.793 23.133 2.208 36.788 23.459 2.276 Figuur 4: Het aantal Vlaamse crematies. 39.659 25.667 2.693 lopende doodsoorzaken, zoals zelfdoding, aangeboren afwijkingen of ongevallen. Vrouwen overlijden tussen 40 en 69 jaar overwegend aan borstkanker. Voor mannen in die leeftijdscategorieën zijn de voornaamste doodsoorzaken zelfdoding (mannen tussen 40 en 49 jaar) en longkanker (tussen 50 en 74 jaar). Op latere leeftijd zijn de belangrijkste doodsoorzaken voor zowel mannen als vrouwen ischemische en andere hartziekten. In 2005 stierven in totaal 1.115 personen door zelfdoding, driekwart daarvan waren mannen. De voorbije tien jaar bleven de zelfdodingssterftecijfers in Vlaanderen ongeveer gelijk, met enkel een kleine piek rond de millenniumwissel. De Vlaamse zelfdodingssterftecijfers behoren samen met die van Finland tot de hoogste in de Europese Unie. fenismissen. Almaar meer Belgen kiezen voor een alternatieve afscheidsviering, bijvoorbeeld in de aula van een crematorium. In 1998 werd nog 77 procent van de Belgen en 84 procent van de Vlamingen kerkelijk begraven. Die aantallen waren in 2006 gedaald tot respectievelijk 61 en 70 procent. In Limburg blijft de kerkelijke begrafenis nog redelijk ingeburgerd: in 2006 werd 81,4% van de Limburgers kerkelijk begraven. Er zijn geen cijfers bekend van Limburg in 1998. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 41.571 26.698 3.124 42.060 26.998 3.480 43.442 28.128 3.996 44.339 28.905 3.976 45.663 29.877 4.192 Leeftijd en levensverwachting De Vlaamse leeftijdsstructuur (figuur 1) neemt de vorm aan van een verouderde bevolking, met een zware top en kleine basis. Vlaanderen telt momenteel 18 procent 65-plussers. Geschat wordt dat dit aandeel tegen 2050 evolueert naar 28%. De levensverwachting in België lag in 2003 op 75,8 jaar voor mannen en 81,7 jaar voor vrouwen. Voor Vlaanderen was dat respectievelijk 76,9 en 82,3 jaar. In de Europese Unie ligt de levenverwachting alleen hoger in Zweden, Frankrijk en Spanje. sterftes 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1996 1991 1986 1981 1976 1971 overlijdens bevolking sterftecijfer 56.179 56.890 56.199 58.910 57.925 56.521 56.761 55.885 58.896 58.732 60.266 59.569 6.078.600 6.043.161 6.016.024 5.995.553 5.972.781 5.952.552 5.880.357 5.767.860 5.676.194 5.634.152 5.548.967 5.416.583 Figuur 2: De evolutie van het Vlaamse sterftecijfer. Belangrijkste doodsoorzaken 9,24 9,41 9,34 9,82 9,69 9,49 9,65 9,69 10,37 10,42 10,86 11,00 Leeftijd Mannen Vrouwen 0 jaar Aangeboren afwijkingen Aangeboren afwijkingen (34/13%) (27/11%) 1 - 4 jaar Niet-vervoersongevallen Niet-vervoersongevallen (5/14%) (2/11%) 5 - 9 jaar Leukemie Vervoersongevallen op land (2/11%) (2/13%) 10 - 14 jaar Vervoersongevallen op land Vervoersongevallen op land (10/30%) (3/19%) 15 - 19 jaar Vervoersongevallen op land Vervoersongevallen op land (27/34%) (12/32%) 20 - 24 jaar Vervoersongevallen op land Vervoersongevallen op land (61/44%) (13/28%) 25 - 29 jaar Suïcide Suïcide (52/39%) (10/22%) 30 - 34 jaar Suïcide Suïcide (54/31%) (14/14%) 35 - 39 jaar Suïcide Suïcide (75/32%) (28/9%) 40 - 44 jaar Suïcide Borstkanker (102/24%) (38/15%) 45 - 49 jaar Suïcide Borstkanker (106/16%) (53/14%) 50 - 54 jaar Longkanker Borstkanker (126/14%) (102/17%) 55 - 59 jaar Longkanker Borstkanker (221/16%) (131/18%) 60 - 64 jaar Longkanker Borstkanker (316/18%) (148/16%) 65 - 69 jaar Longkanker Borstkanker (447/18%) (149/11%) 70 - 74 jaar Longkanker Ischemische hartziekten (591/15%) (239/10%) 75 - 79 jaar Ischemische hartziekten Ischemische hartziekten (717/15%) (473/12%) 80 - 84 jaar Ischemische hartziekten Ischemische hartziekten (744/14%) (708/13%) 85+ jaar Ischemische hartziekten Hartinsufficiëntie (705/13%) (1.423/13%) bron: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Figuur 3: De belangrijkste doodsoorzaken per leeftijdscategorie in 2006. Bron: Nationaal Instituut voor de Statistiek (NIS), Vlaamse Regionale Indicatoren (VRIND), Lokale Statistieken Vlaanderen, www.crematorium.be, Intercommunale Vereniging voor Crematoriumbeheer in de Provincie Oost-Vlaanderen en Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie
IN DE TUIN VAN DE DOOD HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008 Marino Keulen, Vlaams minister van Binnenlands Bestuur “Vlaming toont veel interesse voor de nieuwe mogelijkheden” Van Vlaams minister Marino Keulen is veel geweten, maar amper dat hij als minister ook bevoegd is voor begrafenissen. Toch heeft hij tijdens zijn ambtstermijn al heel wat in die sector verwezenlijkt. Zo mag, om foute begrafenissen te voorkomen, iedere Vlaming voortaan zijn laatste wilsbeschikking over zijn uitvaart aan de bevolkingsdienst van zijn gemeente overmaken. Maar ook de as van een overleden familielid kunt u voortaan mee huiswaarts nemen, het een dierbaar plekje geven of ze zelfs onder de familie verdelen. Dat en nog veel meer liet Marino Keulen ons weten tijdens een uitvoerig gesprek op zijn kabinet in Brussel. “Wat veel mensen niet weten is dat we geregeld met schrijnende verhalen geconfronteerd worden”, zegt Marino Keulen. “Zoals dat van het koppel dat door een ongeval een kind verliest en dagelijks passeert op de plek waar dit ongeval plaatsvond. Die mensen kunnen dat niet aan en willen verhuizen naar de andere kant van het land. Hun kind willen ze meenemen om het daar opnieuw te begraven zodat ze het dagelijks kunnen bezoeken. Maar de wet voorzag dat een stoffelijk overschot dat nog geen tien jaar begraven ligt, niet verplaatst mag worden, tenzij sprake is van een gerechtelijke procedure. Die regels hebben we nu versoepeld om dit wel mogelijk te maken. Je kunt een dergelijke wetgeving pas aanpassen als je je in het leed van de mensen probeert te verplaatsen.” “ Je kunt een wetgeving pas aanpassen als je je in het leed van de mensen probeert te verplaatsen” Marino Keulen is er van overtuigd dat de Vlaming heel bewust omgaat met de dood. “Ook jongeren zijn ermee bezig, ondanks de taboesfeer die errond hangt. En dat is een goede zaak.” Toch heeft de dood in sommige gevallen ook een communautair tintje. “Tot voor kort had de overheveling van de bevoegdheid over het vervoer van lijken naar de gewesten een administratieve vertraging voor gevolg. Als bijvoorbeeld een Vlaming in Wallonië overleed, moest het stoffelijk overschot immers een gewestgrens over. Met een hoop administratie tot gevolg. En dat is bij een uitvaart niet zo evident. “Dat was inderdaad een lacune, die we inmiddels in overleg tussen de verschillende gewesten hebben opgelost.” Marino Keulen aan de herinneringszuil van Frédéric de Mérode vlak aan zijn kabinet op het Martelarenplein in Brussel. Foto Philippe LEBEAU “ Tot voor kort ging een overledene-zonderfamilie mee in de rij van de graven van het kerkhof” Een uitvaart of begrafenis tegemoet zien dietegen je overtuiging indruist, baart heel wat mensen zorgen. Vooral voor wie leeft zonder familie of in onmin met zijn familie. Marino Keulen: “Het is de begrafenisondernemer en de ambtenaar van de burgerlijke stand die dan alles moeten regelen. Tot voor kort ging zo’n overledene meestal mee in de rij van de graven op het kerkhof. Maar of die persoon dat wel wilde, was niet duidelijk. Het is daarom dat iedereen die dat wil voortaan bij de dienst bevolking zijn laatste wilsbeschikking kan laten vastleggen. Daarin staat op welke manier de uitvaart van de overledene moet plaatsvinden en aan welke rituelen die persoon belang hecht en uiteraard voor welk geloof hij of zij staat, of helemaal niet gelovig is. We hebben naar de gemeenten ook een brief gestuurd met de vraag om een neutrale ruimte ter beschikking te houden voor een afscheidsplechtigheid van mensen die bijvoorbeeld niet gelovig zijn. Dat kan in een uit gebruik geraakte kerk zijn, of in een zaal in de buurt. Als familieleden en vrienden er maar kunnen zitten, als de overledene opgebaard kan worden en als er afscheidstoespraken gehouden kunnen worden. Ook voor moslims, hindoes en Joden is het uitermate belangrijk dat zij hun doden volgens eigen ritueel kunnen begraven. Voor hindoes bijvoorbeeld kan het belangrijk zijn dat de dampen van een gecremeerd familielid worden opgevangen en meegenomen.” “De as van een overledene kan zelfs verdeeld worden” Terwijl twintig jaar geleden in Vlaanderen zo’n twintig procent van de overledenen gecremeerd werd is dat aantal nu opgelopen tot de helft en in de steden zelfs tot zeventig procent. En dat brengt meteen ook knelpunten in de wetgeving aan de oppervlakte. “We hebben de wetgeving ook op dit vlak moeten versoepelen”, zegt Marino Keulen: “Zo is het niet alleen familie van de eerste graad die de as mee huiswaarts mag nemen, maar ook van de tweede graad. Zoiets kan met een document geregeld worden bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. De as kan zelfs onder de kinderen verdeeld worden. Het is wel belangrijk dat dit allemaal op voorhand geregeld is. Het kan best ook dat iemands as in zijn tuin begraven wordt, bijvoorbeeld bij een boom waar die persoon een groot deel van zijn leven doorbracht of elders op een geliefkoosd plekje.” “ Bovengronds begraven is ook aangewezen op plaatsen waar het grondwater te hoog staat” “De globalisering en de grote migratiestromen die daaruit voortvloeien, leiden ertoe dat we ook in ons land te maken krijgen met andere soorten van gebruiken en tradities in het begraven van overledenen. Het bovengronds begraven is daar een voorbeeld van.” In Vlaanderen gebeurt dit al in Lanaken, de gemeente waar Marino Keulen van afkomstig is, en sinds kort ook in Gent. Marino Keulen: “Maar het kan soms ook aangewezen zijn op plaatsen waar het grondwater te hoog staat.” Ook lijkwaden zijn voortaan toegelaten. “Het is niet meer verplicht om in een kist begraven te worden”, gaat Keulen verder. “Daar zijn wel een aantal 3 voorwaarden aan gekoppeld die te maken hebben met hygiëne en afbreekbaarheid van het gebruikte materiaal.” Want zelfs na onze dood vervuilen we de aarde nog een beetje. En om ook onder de grond of in de lucht die vervuilende elementen te verminderen, is ook op dat vlak een regelgeving uitgewerkt. “Niet alleen de kist moet van afbreekbaar, milieuvriendelijk materiaal gemaakt zijn. Zelfs de handvatten en de nagels in uw doodskist moeten zodanig gefabriceerd zijn dat ze het milieu het minst belasten.” “ Persoonlijk verkies ik de natuurlijke ontbinding in de grond” Erg gevoelig ligt het begraven van foetussen. “Vroeger mocht dat pas vanaf zes maanden. Die termijn hebben we vervroegd tot drie maanden. Voor heel wat mensen is dit belangrijk in het verwerken van dit trauma. Een foetus verliezen is een gebeurtenis die een mens een heel leven lang bijblijft.” “Hoe ik mijn eigen laatste levensreis zie? Ik hoop dat er op de begrafenis veel goede vrienden aanwezig zijn. Er mag, wat mij betreft, heel wat volk bij zijn - ik ben nu eenmaal een volksmens - als er ook maar wat goede muziek gedraaid wordt. Er mogen best wat verhalen over mijn leven verteld worden en hopelijk met een knipoog. Wat mijn begrafenis betreft opteer ik er voor de grond in te gaan. Ik verkies de natuurlijke ontbinding. Ik hoop alleen dat het geen trieste gebeurtenis wordt. Mijn begrafenis mag ook een spiegel zijn van mijn leven, mag de levenslust uitstralen waarmee ik dit leven heb geleid.” Chris NELIS
Page 1: In de tuin van de dood Een overzich
Page 5 and 6: IN DE TUIN VAN DE DOOD HET BELANG V
Page 7 and 8: Hoeselt • Een concessie loopt voo
Page 9 and 10: met fotografie en poëzie IN DE TUI
Page 11 and 12: Het basispakket Het basispakket omv
Page 13 and 14: het internet IN DE TUIN VAN DE DOOD
Page 15 and 16: IN DE TUIN VAN DE DOOD HET BELANG V

In de tuin van de dood

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?