Wereldbeeld 2011-03 - Vereniging voor Verenigde Naties

52
Franse of het Amerikaanse) zijn dan ook gedoemd te
stranden. Dat is op zich niet nieuw, als men denkt
aan de resolutie over de rechten en plichten van staten
van de VN-Algemene Vergadering of de beweging
voor een Nieuwe Internationale Economische
Orde. De doorslaggevende factor zijn echter de verschuivende
machtsverhoudingen (p. 181).
Om deze objectieve tegenstelling niet te laten ontaarden
in een clash of civilisations, pleit Onuma voor
een ‘transcivilisationeel’ perspectief. De staat van het
Benthamiaanse inter-nationaal recht is immers !
voor wat de leidende staten in de globalisering betreft
! op zijn retour. 8 De volgende fase, trans-nationaal
denken (Jessup), is echter vals kosmopolitisme 9 ,
aangezien het de reële perceptie- en communicatieverschillen
maskeert. Beide denksystemen leiden tot
een legitimiteitsgebrek, waardoor normen niet universeel
aanvaard worden. Dit kan enkel worden opgevangen
door zich te openen voor de verschillen in
intellectuele tradities (p. 202).
Internationaal recht is immers een zaak van waarden
en intellectuele tradities. Die tradities zijn op hun
beurt verweven met culturele machtsuitoefening buiten
de juridische praktijk en academia. 10 Om de dominantie
van de Atlantische wereld te begrijpen, zijn
niet alleen Oppenheim, Lauterpacht of Scelle van
belang, maar ook de International Herald Tribune
(media), Foucault (intelligentsia), Hollywood (massacultuur)
of Apple (consumptie). Naarmate de
machtsverhoudingen veranderen, maken alternatieve
tradities aanspraak op een meer representatieve
doctrine, die niet noodzakelijk mensenrechtenstandaarden
schade toebrengt. Analoog met de ‘mission
civilisatrice’ van de Westerse internationalisten op het
einde van de negentiende eeuw 11 , hoopt Onuma op
een dergelijke culturele ambitie bij Chinese of Indiase
juristen (p. 328).
Geconfronteerd met deze veranderende wereld, moet
de jurist zijn blikveld bijstellen. De opdrachtgevers
waarvoor hij werkt, of de actoren die zijn publiek
uitmaken, treden niet op binnen een cultureel-homogene
politieke gemeenschap. Ze vragen van hem
een interpretatie van het geldende recht die hun belangen
reflecteert. Historische anomalieën zoals het
Sinocentrische tribuutsysteem (waarbij China zich
ziet als het hiërarchische centrum van een geïsoleerd
netwerk, p. 305) of een manicheïstische jihad
(p. 289) horen daar niet bij ... op voorwaarde dat de
opkomende machten voldoende openingen voor
convergentie zien bij de herauten van de Westerse
dominantie. In dat geval ziet Onuma een positieve
synthese mogelijk, die bijvoorbeeld inzake mensenrechten
de lat niet lager, maar hoger zal leggen, door
het (Westerse) paradigma individu-centrisme te bre-
ken. Op die manier creëren juristen mee de voorwaarden
voor de culturele aanvaarding van (waarlijk)
universele mensenrechten.
Onuma’s analyse spreekt aan, omdat ze zich tegelijk
stoelt op een breed historisch inzicht (pp. 266-369)
en een geraffineerd rechtsconcept. Het unieke karakter
van internationaal recht, tegelijk onvervulde
belofte en stolling van brute machtsrealiteiten uit het
verleden, wordt als interpretatieprisma benut om
eeuwig holle buzzwords als ‘de nieuwe multipolaire
wereld’ of ‘de opkomst van China’ in een relationeel
perspectief te plaatsen. Onuma benoemt en kadert
fenomenen zonder tendentieus te zijn of te vervallen
in overdrijving: wat in economie en politiek gebeurt,
moet vroeg of laat geïntegreerd worden in het recht
(p. 57).
Zijn analyse past als gegoten op de eeuwige missie
van de jurist: onderscheiden maken in situaties, verschillende
grijswaarden definiëren tussen extreme
begrippen en uiteindelijk de synthese laten conformeren
aan een coherent en systematisch, voorafbestaand
doch voortdurend evoluerend geheel aan academische
en praktische kennis. Het boek leest als
een verrijking, zowel voor historici, juristen, politicologen
als de geïnteresseerde leek.
Noten
1 Marco Benatar is Aspirant bij Fonds voor Wetenschappelijk
Onderzoek Centrum voor Internationaal Recht, Vrije Universiteit
Brussel.
2 Frederik Dhondt is Aspirant bij het Fonds voor Wetenschappelijk
Onderzoek aan het Instituut voor Rechtsgeschiedenis,
Universiteit Gent.
3 H. BULL, The Anarchical Society: A Study of Order in World
Politics, Londen, Macmillan, 1977; A. TRUYOL Y SERRA, “Genèse
et structure de la société internationale”, RCADI, XLVI
(1959), 553-642.
4 P. HASSNER, “Les concepts de guerre et de paix chez Kant”,
Revue française de science politique, XI (1961), nr. 3, 642-670.
5 Y. ONUMA (ed.), A Normative Approach to War: Peace, War
and Justice in Hugo Grotius, Oxford, Oxford University Press,
1993.
6 M. KOSKENNIEMI, From Apology to Utopia: the Structure of
International Legal Argument, Cambridge, Cambridge University
Press, 2005.
7 J. WALDRON, “A Religious View of the Foundations of International
Law”, NYU School of Law, Public Law Research Paper
no. 11-29. (http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?
abstract_id=1823702).
8 B. BADIE, La fin des territoires, Parijs, Fayard, 1995.
9 Onze term.
10 F. MARTEL, Mainstream. Essai sur cette culture qui plaît à tout
le monde, Parijs, Flammarion, 2010.
11 M. KOSKENNIEMI, The Gentle Civilizer of Nations: The Rise
and Fall of International Law, 1870-1960, Cambridge, Cambridge
University Press, 2001.
O
WERELDBEELD