Wereldbeeld 2011-03 - Vereniging voor Verenigde Naties

Unie werpt zich in toenemende mate op als een globale
actor. Zo heeft het Verdrag van Lissabon onder
andere de functie van Hoge Vertegenwoordiger van
de Unie voor het Buitenlandse Zaken en het Veiligheidsbeleid
in het leven geroepen, momenteel bekleed
door Catherine Ashton. Zij wordt daarin bijgestaan
door de Europese Dienst voor Extern Optreden
(‘EDEO’). Professor Keukeleire haalde voorbeelden
aan uit het Europees beleid in Kosovo, maar ook de
relatie tussen de EU en de BRICS-landen 2 kwam aan
bod.
Vervolgens gingen professor Jan Wouters en Sanderijn
Duquet (Leuven Centre for Global Governance
Studies) in op de externe tak van EDEO: de ‘EU-Delegaties’.
Deze opvolgers van de delegaties van de
Europese Commissie opereren als de diplomatieke
gezanten van de gehele Unie in derde staten. De Delegaties
vormen een netwerk van ‘ambassades’ en
vervullen als dusdanig een gelijkaardige functie: de
vertegenwoordiging van de Europese Unie bij plaatselijke
overheden. Hoewel de Europese Unie geen
verdragspartij is bij het Verdrag van Wenen past zij
de in het Verdrag vervatte regels, waar mogelijk, wel
toe in haar diplomatieke betrekkingen. Onvermijdelijk
zorgt dit voor nieuwe juridische uitdagingen,
voor de Unie en voor het internationaal diplomatiek
recht in het algemeen, die gepaard gaan met vraagstukken
van zowel juridische als praktische aard.
Deze praktische vraagstukken werden ten slotte toegelicht
door Jacques Vantomme, Sectiehoofd Protocol
en Diplomatieke Vragen bij EDEO. Zijn voordracht
gaf aan hoe de Europese Unie geëvolueerd is
tot een quasi-volwaardige diplomatieke actor. In een
tijdspanne van bijna 60 jaar slaagde de Unie er in om
gradueel een wereldwijd bi- en multilateraal diplomatiek
netwerk uit te bouwen, met inbegrip van diplomatiek
en ander personeel en buitenlandse eigendommen.
Van de 138 EU-delegaties zijn er 131 bilaterale
! regionale delegaties meegerekend ! geaccrediteerd
bij bijna 160 landen. Zeven delegaties vertegenwoordigen
de Europese Unie bij andere internationale
organisaties.
De evolutie van diplomatie
De derde paneldiscussie had een meer politicologische
en historische insteek en werd voorgezeten door
Ambassadeur Dirk Wouters. Het achterliggende idee
was om de evolutie van internationale diplomatie te
benaderen respectievelijk vanuit een geschiedkundig
perspectief, een hedendaags stand van zaken en een
blik op de toekomst.
JAARGANG 35, NR. 159, 2011/3
Professor Richard Langhorne (University of Buckingham
en Rutgers University) nam het historisch perspectief
voor zijn rekening. Professor Langhorne benadrukte
dat het Verdrag van Wenen het eerste succesvolle
resultaat was van vele pogingen tot codificatie
van internationaal diplomatiek gewoonterecht.
Zijn verhaal begon in de tweede helft van de 19de
eeuw waarin, ten gevolge van een aantal oorlogen,
de druk verhoogd werd om alternatieve wijzen te
zoeken om om te gaan met internationale spanningen.
Zo werden reeds in 1895 een reeks ontwerpartikelen
met betrekking tot diplomatie opgesteld
door het Instituut voor Internationaal Recht in Cambridge,
The Cambridge Rules, die niet tot de conclusie
van een formeel verdrag hebben geleid. Later werden
ook pogingen ondernomen door de Volkenbond die
op hun beurt echter faalden omwille van een aanslepend
conflict tussen kleinere en grotere staten. De
codificatiebeweging werd nieuw leven ingeblazen
door de Harvard Law School en na de Tweede Wereldoorlog
kwam het project in een stroomversnelling
terecht. De International Law Commission van de
VN bereidde het ontwerpverdrag voor dat uiteindelijk
op de Weense conferentie van 1961 werd aangenomen.
Sindsdien heeft het Verdrag van Wenen
steeds centraal heeft gestaan in internationale relaties.
Langhornes logische slotbeschouwing was dat het
Verdrag nog steeds van cruciaal belang is en hier
nam professor Jan Melissen (Clingendael Institute en
Universiteit Antwerpen) de draad weer op. De alomtegenwoordigheid
van diplomatie vormde een hoofdthema
in Melissens uiteenzetting: naast de klassieke
interstatelijke diplomatie, zijn er ook Europese,
regionale en lokale varianten en wordt er zelfs door
burgers en bedrijven aan diplomatie gedaan. De
vraag werd dan ook terecht gesteld hoe geschikt het
Verdrag van Wenen nog is als rechtskader, gezien
deze hedendaagse ontwikkelingen.
Ten slotte werd de toekomst van diplomatie besproken
door professor Alan Henrikson (Europacollege
en Tufts University). Henrikson maakte gebruik van
een aantal mogelijk scenario’s waarin diplomatie zich
in de toekomst zou kunnen ontwikkelen. Een aantal
sterke dynamieken die reeds vandaag al aanwezig zijn
(macht en invloed van drie belangrijke actoren, zijnde
de Staat, economische markten en burgers en een
grotere beweging van ‘Europeanisering’) dienden
hierbij als uitgangspunt. Daarnaast wees Henrikson
er op dat de samenleving meer en meer bestaat uit
netwerken ! global governance zonder global government.
Ook in de toekomstige maatschappij is een
belangrijke plaats weggelegd voor diplomatie, gezien
49