Wereldbeeld 2011-03 - Vereniging voor Verenigde Naties

48
historische kader vormde het vertrekpunt bij de formulering
van een aantal kritische bemerkingen over
de evolutie van het VWDV door Sir Ivor Roberts.
Actuele vraagstukken van diplomatiek
en internationaal recht
In een eerste panel, voorgezeten door Ambassadeur
Jan Van Dessel, stond een selectie van vier hedendaagse
onderwerpen in diplomatiek recht centraal.
Professor Nicolas Angelet (Université Libre de Bruxelles
en Vrije Universiteit Brussel; advocaat aan de
Brusselse Balie) beet de spits af door in te zoomen op
de statenpraktijk met betrekking tot diplomatieke
privileges en immuniteiten. Bij het opstellen van het
VWDV werden onschendbaarheden, immuniteiten
en voorrechten vastgelegd, waardoor de verdragspartijen
ten dele beperkingen aanvaardden van hun exclusieve
bevoegdheid over het eigen territorium.
Vandaag de dag komen een aantal van deze typische
kenmerken van het diplomatiek recht echter in toenemende
mate in een spanningsveld te staan met de
aspecten van staatssoevereiniteit en de rechten van
de mens.
Professor Stefan Talmon (University of Oxford) besprak
de vaak gecompliceerde diplomatieke relaties
met afscheidingsbewegingen en opstandige deelentiteiten
van een staat. Het is lang niet altijd duidelijk
wie een staat of overheid kan vertegenwoordigen als
diplomatiek gezant. Wanneer staten een diplomatieke
relatie aangaan met een opstandige regio van een
andere staat, kan dit leiden tot de impliciete erkenning
van die regio. Omdat het onmogelijk is binnen
één staat diplomatieke relaties te onderhouden met
twee entiteiten, bijvoorbeeld de officiële overheid en
een separatistische beweging, kan de zendstaat er wel
voor kiezen formele relaties met de ene, en informele
met de andere aan te knopen.
Vervolgens belichtte Dr. Annemarieke Vermeer-
Künzli (University of Amsterdam) een aantal onderwerpen
in de huidige praktijk van diplomatieke en
consulaire bijstand en bescherming van burgers in
het buitenland. Vraagstukken in deze blijven bestaan
wat betreft de verdeling van taken en verschillen in
vertegenwoordiging door een ambassade en consulaat,
de concrete modaliteiten van de bescherming
van staatsonderdanen en de definiëring van een nationaliteit.
Bestaat er bijvoorbeeld zoiets als een dominante
nationaliteit indien een burger de dubbele
nationaliteit draagt, die één ambassade meer verant-
woordelijk maakt voor deze burger dan een andere?
Het eerste panel werd besloten door een benadering
vanuit de diplomatieke praktijk door Carl Peeters,
expert bij de Belgische overheid inzake diplomatiek
recht. Peeters had het in hoofdorde over de actuele
betekenis van de diplomatieke tas. Het is een basisprincipe
van het Verdrag van Wenen dat deze, samen
met haar inhoud, beschermd dient te worden
door staten die diplomaten ontvangen. Anderzijds
houdt dit speciale statuut voor de diplomatieke koffer
steeds een zeker gevaar in voor ontvangstaten,
wegens mogelijk occasioneel misbruik door diplomaten.
Men kan hierbij denken aan drugs- of wapensmokkel.
Desalniettemin kunnen er vraagtekens geplaatst
worden bij een recente praktijk waarbij deze
tassen, niettegenstaande hun bijzonder statuut, worden
gescand door autoriteiten van derde staten, bijvoorbeeld
in luchthavens. De opstellers van het Verdrag
van Wenen konden in 1961 de evolutie van een
aantal technieken, waaronder de scanpraktijk, onmogelijk
voorspellen. Het is tot op vandaag onduidelijk
of het systematisch scannen van diplomatieke
koffers op luchthavens een schending uitmaakt van
diplomatiek recht. Toch laat het Verdrag ook ruimte
om het evolutief te interpreteren. Tegenwoordig
wordt er in diplomatieke context meer en meer gebruik
gemaakt van een elektronische diplomatieke
tas of een zogenaamde ‘e-tas’. Een zendstaat kan een
cluster van elektronische documenten samenstellen
op een elektronische drager en deze voorzien van
een zichtbaar teken aan de buitenkant (denk
bijvoorbeeld aan een specifieke bestandsnaam
voorzien van een elektronische handtekening van de
overheid). De ontvangende staat mag deze
bestanden ! overeenkomstig de bescherming van de
diplomatieke tas ! niet openen noch bijhouden.
De Europese Unie,
Europese diplomatie en
internationaal diplomatiek recht
Een tweede panel werd gewijd aan de Europese Unie
als diplomatieke actor en de daaruit voortvloeiende
interactie tussen Europees en internationaal diplomatiek
recht. Paul Rietjens, Directeur-Generaal Juridische
Zaken bij F.O.D. Buitenlandse Zaken zat het
panelgesprek voor.
Professor Stephan Keukeleire (K.U.Leuven en Europacollege)
belichtte de institutionele aspecten van
het Europese diplomatieke systeem en de effecten op
het buitenlands beleid van de Unie. De Europese
WERELDBEELD