Wereldbeeld 2011-03 - Vereniging voor Verenigde Naties

de. Zo stelde de Sovjet-Unie in 1983 voor om de
grens tussen luchtruim en ruimte vast te leggen op
een hoogte van 110 km boven zeeniveau, maar om
beneden die hoogte een recht van onschuldige overvlucht
te erkennen voor ruimtetuigen op weg naar
een omloopbaan of van daaruit op de terugweg naar
de aarde. 17 Bij gebrek aan consensus kwam er echter
geen internationaal akkoord, maar bleef het punt op
de agenda van het subcomité aanwezig en werd er
een werkgroep aan gewijd. Die heeft zich sindsdien
over het probleem gebogen, onder meer door het
rondsturen van vragenlijsten over dit en verwante
thema’s. Zo werd er gepeild naar nationale posities
over delimitatie, naar het bestaan van aanknopingspunten
in nationale wetgeving en naar nationale posities
over zogenaamde aerospace objects. Tot op heden
bleef de output echter beperkt, al werd wel eensgezindheid
bereikt over het feit dat het S&TSC
evenzeer als het LSC bij het debat betrokken moet
worden.
Eind maart en begin april 2011 woonden we als lid
van de Belgische delegatie een aantal vergaderingen
bij van het LSC. Zoals elk jaar stond ook dit jaar de
vraag naar de definition and delimitation of outer space
op de agenda, zowel in het LSC als in de werkgroep.
Bovendien werd op 28 maart in de marge van de
LSC-vergadering een wetenschappelijk symposium
georganiseerd door het International Institute for Space
Law (IISL) en het European Centre for Space Law
(ECSL) met als onderwerp “A new look at the
delimitation of airspace and outer space”. 18 Zonder
daarmee een grote doorbraak in het debat te willen
laten uitschijnen, signaleren we dat de werkgroep besloot
het probleem bij een volgende zitting meer academisch
aan te pakken, met als hoofddoel een harmonieuze
verhouding tussen lucht- en ruimterecht,
en om in 2012 aan het subcomité een voorstel te
presenteren op basis van de opinies die aan bod kwamen
tijdens het IISL/ECSL-symposium. 19
Conclusie
De vraag naar de onderlinge afgrenzing van luchtruim
en ruimte is ! zeer letterlijk ! de oudste vraag
in het ruimterecht. Zoals deze bijdrage toont, is er
om tal van redenen nood aan een criterium dat toelaat
om lucht- en ruimterecht met elkaar te verzoenen
en een juridisch kader te bieden aan nieuwsoortige
ruimteactiviteiten. De bestaande juridische, wetenschappelijke
en technische criteria bieden echter
slechts een partiële oplossing, en tot op heden is er in
UN COPUOS geen overeenstemming bereikt over
dit probleem. Sterker nog, de lidstaten zijn het er
JAARGANG 35, NR. 159, 2011/3
zelfs niet over eens dat er een probleem bestaat. Volgens
ons ligt de sleutel voor een deel in de aanpassing
en de uitbreiding van het internationaal ruimterecht,
rekening houdend met de veel bredere toegang
tot de ruimte die we vandaag kennen, maar ook
in de ontwikkeling van nationaal ruimterecht. Eens
deze voorwaarden vervuld zijn, achten we het mogelijk
dat er internationale eensgezindheid ontstaat
over een grens tussen luchtruim en ruimte.
Noten
1 Rik Hansen is als onderzoeker verbonden aan het Leuven
Centre for Global Governance Studies en het Instituut voor
Internationaal Recht van de K.U.Leuven. Na in 2009 en
2010 meegewerkt te hebben aan een onderzoeksproject binnen
het Zevende Kaderprogramma van de Europese Unie
naar de respectieve regels voor openbare aanbestedingen van
de Unie en het Europees Ruimte-Agentschap (ESA), bereidt
hij sinds oktober 2010 een doctoraat voor over het vraagstuk
van de delimitatie van luchtruim en ruimte en de relatie tussen
lucht- en ruimterecht.
2 In die mate zelfs dat deze vaststelling in de rechtsleer als eerder
belegen wordt beschouwd, cfr. G. ODUNTAN, “The
Never Ending Dispute: Legal Theories on the Spatial Demarcation
Boundary Plane between Airspace and Outer Space”,
Hertfordshire Law Journal 2003, 1 (2), 64.
3 Art. I, Verdrag inzake de beginselen waaraan de activiteiten
van de Staten zijn onderworpen bij het onderzoek en gebruik
van de kosmische ruimte, met inbegrip van de maan en andere
hemellichamen (hierna: Ruimteverdrag), 27 januari 1967,
UNTS nr. 8843.
4 Zogenaamde Aerospace Objects, waaronder het HyperSoarsysteem,
www.llnl.gov/str/Carter.html.
5 Onder het COTS-programma (Commercial Orbital Transportation
Services).
6 Zo zijn er:
het Russisch-Chinese draft Treaty on the Prevention of the
Placement of Weapons in Outer Space, ingediend bij de Conference
on Disarmament, CoD Doc. CD/1839, daccess-dds-ny.
un.org/doc/UNDOC/GEN/G08/604/02/PDF/G0860402.pdf?
OpenElement;
de Europese Draft Code of Conduct for Outer Space Activities,
Council Doc. 14455/10, www.consilium.europa.eu/uedocs/
cmsUpload/st14455.en10.pdf.
7 Annex 7 bij het Verdrag inzake de Internationale Burgerluchtvaart,
7 december 1944.
8 Dit is het geval voor Zuid-Afrika en Australië.
9 Overeenkomst inzake de redding van ruimtevaarders en de
teruggave van in de kosmische ruimte gebrachte voorwerpen,
22 april 1968, UNTS nr. 9574.
10 Verdrag inzake de internationale aansprakelijkheid voor
schade veroorzaakt door ruimtevoorwerpen, 29 maart 1972,
UNTS nr. 13810.
11 Overeenkomst betreffende de inschrijving van voorwerpen
die in de kosmische ruimte worden gelanceerd, 12 november
1974, UNTS nr. 15020.
12 Overeenkomst ter regeling van de activiteiten van Staten op
de maan en andere hemellichamen, 5 december 1979, UNTS
nr. 23002.
13 Report of the Secretariat, Historical summary on the consideration
of the question on the definition and delimitation of outer
space, 2002, UN Doc. A/AC.105/769,
31