Wereldbeeld 2011-03 - Vereniging voor Verenigde Naties

30
noodzaak om de lucht-ruimtegrens te onderzoeken.
Eén criterium dat echter stabiel lijkt, is de Kármánlijn.
Genoemd naar haar ontdekker, Theodore von
Kármán, wordt ze gedefinieerd op de hoogte waarop
de snelheid die een vliegtuig zou moeten halen om
voldoende aerodynamische opwaartse kracht te genereren,
even groot is als de snelheid die datzelfde
tuig zou moeten halen om in een omloopbaan om de
aarde te blijven, waarbij de centrifugale kracht en de
zwaartekracht in evenwicht zijn. De hoogte die werd
becijferd door von Kármán was ongeveer 100km.
Volledig stabiel is dit criterium echter niet, omdat de
dichtheid van de atmosfeer (en dus de opwaartse
kracht die een vliegtuigvleugel eraan kan ontlenen)
op die hoogte sterk varieert in functie van de zonneactiviteit.
In ieder geval maakt deze veelheid aan mogelijke
aanknopingspunten duidelijk dat een criterium dat
enkel gebaseerd is op de hoogte ! een zogenaamd
spatiaal criterium ! noodzakelijk arbitrair is. Het
houdt geen rekening met opstijgende of terugkerende
ruimtetuigen. Het mee opnemen van een functioneel
criterium, dat rekening houdt met het doel van
de activiteit, kan in dit geval soelaas bieden.
UN COPUOS
Geschiedenis
Binnen de VN-familie kwam ruimtevaart op de agenda
in de nasleep van het Internationale Geofysische
Jaar, een wereldwijd wetenschappelijk samenwerkingsprogramma
dat plaatsvond in 1957 en 1958 !
in volle koude oorlog. Eerst werd UN COPUOS opgericht
als een ad hoc comité, vanaf 1959 werd het
een permanent comité. Bij haar oprichting telde CO-
PUOS 18 lidstaten, in 2010 waren het er 70, met
Tunesië als laatst toegetreden lidstaat. Daarnaast
hebben een aantal internationale organisaties en belangenverenigingen
waarnemersstatus bij de vergaderingen.
België is stichtend lid, de EU is niet betrokken.
COPUOS wordt bij zijn werkzaamheden ondersteund
door het UN Office for Outer Space Affairs
(UN OOSA) en beschikt zelf over twee subcomités.
Eén daarvan buigt zich over juridische aspecten (het
Legal Subcommittee, LSC), het andere houdt zich bezig
met wetenschappelijke en technische aspecten
(het Scientific & Technical Subcommittee, S&TSC).
Zowel de subcomités als het comité vergaderen jaarlijks.
In 2011 was dit voor het S&TSC in februari,
voor het LSC in maart-april en COPUOS zelf zal
vergaderen begin juni.
De taken van UN COPUOS hebben historisch bestaan
uit het uitwerken van een apparaat van internationaal
ruimterecht bestaande uit vijf internationale
verdragen. Naast het bovenvermelde Ruimteverdrag
(1967) werden zo het Reddingsakkoord
(1968) 9 , de Aansprakelijkheidsconventie (1972) 10 ,
de Registratieconventie (1974) 11 en het Maanverdrag
(1979) 12 gesloten. Sindsdien maakt het LSC
jaarlijks een overzicht van de ondertekenings- en
ratificatiestatus van de vijf verdragen. Verder houdt
het OOSA het register van ruimtevoorwerpen bij
zoals dat voorzien wordt in de Registratieconventie.
Het delimitatiedebat binnen UN COPUOS
UN COPUOS, en dan specifiek het LSC is ook het
internationale toneel waar het debat over de delimitatie
van de ruimte zich grotendeels heeft afgespeeld.
Het punt stond voor het eerst geagendeerd in 1967
en kent een dermate lange geschiedenis dat OOSA
in 2002 zelfs een historische samenvatting van het
debat publiceerde. 13 De opinies van de lidstaten verschillen
dan ook fundamenteel. Waar een belangrijk
aandeel van de lidstaten ijvert voor delimitatie
(waaronder Rusland) zijn hun tegenstanders (waaronder
de Verenigde Staten) even onverzettelijk in
hun afwijzing ervan. De belangrijkste argumenten
pro delimitatie zijn toegenomen rechtszekerheid inzake
het toepassingsgebied van lucht- en ruimterecht
en betere garanties voor de toepassing van de principes
van het ruimterecht zoals niet-toe-eigening en
vrij gebruik van de ruimte. 14 De tegenstanders van
delimitatie beroepen zich vooral op de onvoorzienbaarheid
van technologische evoluties en voeren aan
dat elke delimitatie arbitrair zou zijn en mogelijk toekomstige
innovaties in ruimtetechnologie zou beknotten.
15 Daar voegen ze aan toe dat de huidige
onduidelijkheid tot op heden geen problemen heeft
veroorzaakt. 16 Desalniettemin zijn er in de loop van
de geschiedenis een aantal voorstellen gedaan om de
grens van de ruimte met een internationaal akkoord
vast te leggen, opvallend vaak komend van Sovjetzij-
WERELDBEELD