Wereldbeeld 2011-03 - Vereniging voor Verenigde Naties

1. verbetering van de mensenrechtensituatie op het
terrein;
2. tot uitvoer brengen van de mensenrechtenverplichtingen
en -engagementen van de staat in
kwestie, samen met een beoordeling van de ontwikkelingen
en uitdagingen voor die staat;
3. de capaciteit verhogen om mensenrechten te verdedigen;
4. uitwisseling van best practices;
5. ondersteuning bieden voor samenwerking in de
bevordering en bescherming van mensenrechten;
6. aanmoediging van samenwerking met en betrokkenheid
bij de Raad, andere mensenrechtenorganen
en het VN-Hoog Commissariaat voor de
Mensenrechten. 5
Het spreekt voor zich dat de eerste doelstelling veruit
de belangrijkste moet zijn voor elk Onderzoek. Het is
bijgevolg de mensenrechtensituatie op het terrein
waaraan het falen of slagen van het mechanisme zal
getoetst moeten worden. Aangezien pas eind 2011 de
eerste ronde van de UPR zal afgelopen zijn, is het
wellicht te vroeg om dergelijke algemene evaluatie
grondig te doen. Bovendien werd in de oprichting
van het mechanisme vrij veel ruimte gelaten voor de
praktijk. Elk onderzocht land kan dus in grote mate
zelf bepalen hoe de UPR te benaderen. Eén gevolg
daarvan is dat de eerste ronde van uitzonderlijk belang
was om een modus operandi te ontwikkelen. België
kwam als één van de laatste landen aan de beurt
in de 11de groep van landen en kon dus genieten
van een rijke bron aan goede en slechte voorbeelden
van de voorgaande staten.
Het Onderzoek van België ! vier fases
De UPR bestaat uit vier fases: (1) het vergaren van
documentatie over mensenrechtensituatie; (2) een
drie uur durende Werkgroepsessie; (3) het aannemen
van het rapport en (4) de opvolging.
Hieronder wordt kort het proces beschreven, in theorie
en zoals België het doorliep.
1ste fase: Vergaren van documentatie
Het Hoog Commissariaat voor de Mensenrechten
(OHCHR) brengt drie documenten samen die de
basis van de evaluatie van het land in kwestie zullen
vormen: een rapport opgesteld door het land dat onderzocht
wordt, een compilatie van bijdrages van
middenveldorganisaties en een samenvatting van
teksten van andere VN-organen over het land in
kwestie. 6
JAARGANG 35, NR. 159, 2011/3
De bijdrage van de Belgische staat werd opgesteld
volgens wat de administratieve gewoonte is voor andere
rapportages door ons land. 7 De lead in het redactieproces
werd dus genomen door de Federale
Overheidsdienst Buitenlandse Zaken die verschillende
coördinatievergaderingen (de zogenaamde Coörmulti)
organiseerde met de relevante federale en
deelstatelijke instanties. Op die vergaderingen werden
taken verdeeld en richtlijnen meegegeven. De
federale en deelstatelijke ministeries brachten dan
hun inbreng samen en na akkoord van de Ministerraad
kon het rapport de deur uit. 8 Dit hele proces
duurde voor de UPR ruim een jaar. De extra belasting
van het Europese Voorzitterschap had de coördinerende
diensten op Buitenlandse Zaken immers
tot een snelle start genoopt.
Ook het maatschappelijk middenveld kreeg de kans
om inbreng te hebben in het nationale rapport. Nietgouvernementele
organisaties, verenigingen zonder
winstoogmerk en semi-onafhankelijke instanties werden
uitgenodigd om deel te nemen aan een aantal
van de coördinatievergaderingen. Het UPR-systeem
is ook bij het middenveld grotendeels onbekend. Dit
bleek onder meer uit de opkomst op de coördinatievergaderingen.
Desalniettemin hebben de consultaties
zeker hun effect gehad. Er zijn bepaalde thema’s
en deelaspecten die het middenveld mee naar voren
heeft helpen schuiven en die in het uiteindelijke rapport
zijn opgenomen. Bovendien zijn er ook organisaties
die door de rondetafels werden geïnspireerd om
hun eigen bijdrage in te dienen bij het OHCHR (zie
infra). Zoals beloofd in de Beleidsnota van de Vlaamse
minister-president 9 werd ook op Vlaams niveau
een consultatievergadering met het middenveld ingelast.
Geen van de betrokken regeringen heeft proactief
het advies van het voor haar relevante parlement
gevraagd. Geen van de parlementen heeft tijdig inspraak
verzocht in de opstelling van de Belgische
bijdrage. 10
Het Belgische rapport dat werd neergelegd bij het
OHCHR is een twintigtal pagina’s lang met een aanzienlijk
deel over het staatsbestel. Hoewel er wel degelijk
een aantal belangrijke pijnpunten in worden
onderkend, is het rapport voor het overgrote deel
beschrijvend. Dit is begrijpelijk aangezien het rapport
voor het eerst werd opgesteld en de Belgische staatsstructuur
nu eenmaal enige duiding vergt. Een volgend
rapport kan met een eenvoudige verwijzing
naar dit eerste rapport de beschrijvende aspecten
afhandelen en daardoor veel dieper ingaan op de eigenlijke
mensenrechtenproblemen.
23