Wereldbeeld 2011-03 - Vereniging voor Verenigde Naties

8
Het is dan ook niet meer dan billijk dat het beginsel
van multiple attribution wordt geïntroduceerd met
betrekking tot handelingen van nationale contingenten
in het kader van VN-vredesoperaties. Op die
manier worden deze handelingen dan toegerekend,
zowel aan de VN als aan het troepenleverend land,
volgens de mate dat zij er effectieve controle op uitoefenen.
Multiple attribution leidt logischerwijze ook
tot gedeelde aansprakelijkheid van de VN en het
troepenleverend land. Zij kunnen dan worden aangesproken
voor hun aandeel in de onrechtmatige
handeling. Op die manier wordt rekening gehouden
met de complexe positie van VN-blauwhelmen in
een vredesoperatie en de in de praktijk allesbehalve
rigide commando-, controle- en organisatiestructuur
van VN-vredesoperaties. Tegelijkertijd biedt het ook
een ! weliswaar gedeeltelijke ! oplossing voor het
aansprakelijkheidsdeficit dat dreigt te ontstaan voor
slachtoffers van onrechtmatige handelingen van VNblauwhelmen.
Tegenstanders voeren echter aan dat de invoering en
toepassing van het beginsel van multiple attribution en
gedeelde aansprakelijkheid, staten zal afschrikken
om nog troepen ter beschikking van de VN te stellen.
Hoewel deze vrees niet geheel onterecht is, zal
het staten echter ook aanzetten om niet over één
nacht ijs te gaan wanneer het gaat over het nemen
van beslissingen tot deelneming aan VN-vredesoperaties.
Een daling van het aantal VN-blauwhelmen
valt dan wel te verwachten maar dit kan ook een
positieve impact hebben op de kwaliteit van de VNblauwhelmen.
16
Maar ook de ILC heeft in haar algemene toelichting
op de Ontwerpartikelen gesteld dat multiple attribution
niet kan worden uitgesloten. Bovendien bepaalt
artikel 47 van de Ontwerpartikelen dat wanneer zowel
een staat als een internationale organisatie aansprakelijk
zijn voor een internationale onrechtmatige
handeling, de internationale aansprakelijkheid van
zowel de internationale organisatie als de staat kan
worden ingeroepen.
In haar toelichting op de in artikel 6 van de Ontwerpartikelen
geïntroduceerde methode om de toerekenbaarheid
in het kader van VN-vredesoperaties
vast te stellen, de zogenaamde ‘effectieve controle’test,
wordt echter niet (meer) naar deze mogelijkheid
verwezen. De ILC lijkt in dit verband eerder te suggereren
dat de ‘effectieve controle’-test leidt tot de
toerekening van een handeling hetzij aan de staat,
hetzij aan de internationale organisatie. 17
De rechtspraak, en dan in het bijzonder de Nederlandse
rechtspraak, leek in eerste instantie deze visie
van de ILC te volgen. 18 In de rechtszaak aangespan-
nen door Hasan Nuhanovic en de nabestaanden van
Rizo Mustafic tegen de Nederlandse staat stelde de
Nederlandse rechter in eerste aanleg immers dat de
handelingen van Dutchbat uitsluitend aan de VN
moesten worden toegerekend aangezien de VN in
het kader van UNPROFOR, de operationele gezagsen
bevelsbevoegdheid over Dutchbat uitoefenden.
Alleen wanneer de leiding van de Nederlandse
krijgsmacht en, of leden van de Nederlandse regering
de bevelstructuur van de VN hadden doorbroken,
waardoor de feitelijke grondslag waarop de toerekening
aan de VN berustte in juli 1995, was aangetast,
dan zou er naar de mening van de rechtbank ruimte
zijn voor toerekening aan de Nederlandse staat. Bovendien
stelde de Nederlandse rechter dat toerekening
van het doen en laten van Dutchbat aan de VN
de toerekening van hetzelfde gedrag aan de Nederlandse
staat uitsluit. 19
In beroep echter volgde de Nederlandse rechtbank
een andere redenering en erkende juist wel het beginsel
van multiple attribution. Het hof stelde namelijk
dat het antwoord op de vraag aan wie een specifiek
optreden van Dutchbat moet worden toegerekend,
afhankelijk is van de vraag wie effectieve controle
heeft over het desbetreffende optreden, overeenkomstig
artikel 6 van de Ontwerpartikelen. Dit betekent
dat niet alleen moet worden onderzocht of dat specifieke
optreden de uitvoering vormde van een door de
Nederlandse staat of de VN gegeven specifieke instructie
maar ook dat indien een specifieke instructie
ontbreekt, moet worden onderzocht of de VN of de
Nederlandse staat bij machte waren dit specifieke
optreden te voorkomen.
De Nederlandse rechtbank nam daarbij als algemeen
uitgangspunt aan dat algemeen aanvaard wordt dat
het mogelijk is dat meer dan één partij effectieve
controle heeft op een specifieke handeling zodat het
niet uitgesloten is dat toepassing van dit criterium
ertoe leidt dat toerekening aan meer dan één partij
kan plaatsvinden. Daarom besloot de rechtbank in
deze zaak te onderzoeken of de Nederlandse staat
effectieve controle uitoefende over het verweten optreden
en in het midden te laten of ook de VN effectieve
controle bezat.
De Nederlandse rechtbank kwam daarbij tot de conclusie
dat de Nederlandse staat effectieve controle
bezat over het optreden dat Nuhanovic en de nabestaanden
van Mustafic aan Dutchbat verwijten, en
dat dit optreden derhalve aan de Nederlandse staat
kan worden toegerekend. Of dit specifieke optreden
daarnaast ook toerekenbaar is aan de VN, daar heeft
het hof zich niet over uitgesproken. Derhalve heeft
het hof enkel de internationale aansprakelijkheid
van Nederland vastgesteld. 20
WERELDBEELD