Nieuwsbrief 1 – De trein der traagheid – bezinning en reflectie

COACHING FOR CONNECTION NIEUWS
SEPTEMBER 2006
De tijd der traagheid: vertragen en reflectie als gezonde tegenpolen voor
actie en presteren
Een ommuurde plek om te ‘zijn’ en te bezinnen
Begin juli vertrok ik naar Frankrijk nadat we met ons oude team een geliefde ex-collega van 37
jaar begraven hadden. De herdenkingsplechtigheid was indrukwekkend en emotioneel.
Familieleden en vrienden getuigden van een getalenteerd en veelzijdig mens die intens en voluit
geleefd had. Mijmerend reed ik richting vakantiebestemming. Wat zullen ze over mij zeggen bij
mijn begrafenis? Wat zou ik willen dat ze over me zeggen? Ben ik wel goed bezig in mijn leven en
werk? Deze overpeinzingen vormden een gepaste aanzet voor een weekje rusten en bezinnen.
Ik zocht de beschutting op van mijn favoriete retraiteplek in de Vogezen: Ecolonie, een
ecologische leefgemeenschap die in de zomer campinggasten ontvangt.
Toen ik mijn plaatsje op de camping boekte sprong de spreuk op hun website me in het oog:
“Nergens hebben we meer een thuis, de wereld is transparant aan het worden. Toch hunkeren
wij naar ommuurde plaatsen.” (Pieter Sloterdijk, filosoof)
Ecolonie is een plek waar ik steeds naar terugkeer omdat ik er rust vind en er dicht bij mezelf
ben. En ik niet alleen. Verschillende gasten spraken over een ‘paradijsje’ en ‘een eilandje in een
wereld van drukte en veelheid’. Een week lang heb ik intens genoten van niets te moeten en
traag te kunnen leven. Geen horloge, wekker, gsm, computer, radio of televisie, geen
verplichtingen. Volop tijd om op het ritme van de natuur en op mijn eigen ritme te leven, te
slapen, te lezen, mensen te ont-moeten, nieuwe ervaringen op te doen (bv. ‘niets’ doen, bewust
langzaam lopen, tai chi). In deze letterlijke en figuurlijke ‘ruimte’ kwam ik er eindelijk toe om de
ideeën die door mijn hoofd dwarrelden vast te pakken, ze op papier te zetten, uit te werken en
vorm te geven. Leegte als bron van creativiteit. Ik heb deze week ervaren als een geschenk!

Je eigen koers varen in de maalstroom van het leven
Het is eigenlijk jammer dat we zo zelden stilstaan bij wat ons drijft, welke waarden ons bewegen
en wat we echt willen in ons leven. Dit doen we pas in tijden van crisis, bij ziekte of dood. Toch
lijkt het me essentieel om regelmatig te vertragen en te onderzoeken of je nog op het goede
spoor zit. Tijd nemen om je persoonlijke missie en waarden te verduidelijken is belangrijk om
zinvolle en doorleefde keuzes te maken en bewust in het leven te staan. Ik pleit voor het
inbouwen van momenten van traagheid in je leven.
Een open deur: het leven is complexer en minder voorspelbaar dan vroeger. De uitgestippelde
carrière, de vaste relatie, een duidelijk levenspad: het is veel minder vanzelfsprekend geworden.
Steeds vaker worden we geconfronteerd met verlies, nieuwe kansen, snelle veranderingen, dode
straatjes, keuzes die zich opdringen. We moeten zelf onze weg vinden en vorm geven aan ons
leven en onze loopbaan. De samenleving vraagt van ons dat we ‘flexibel’ zijn, bereid tot
‘levenslang leren’ en onze ‘transitionele loopbaan’ zelf aansturen.
Deze overvloed aan keuzemogelijkheden biedt natuurlijk heel wat kansen, maar kan ook leiden
tot grote onzekerheid en spanning. Veel mensen laten de richting van hun leven bepalen door de
omgeving, (onbewuste) veronderstellingen of gewoontes. Weinig mensen sturen hun leven van
binnenuit. Om je eigen weg te kunnen gaan is het noodzakelijk om ‘uit de automatische piloot te
ontwaken’ en de motivatie achter je keuzes en handelingen te onderzoeken. Kies je vanuit je
visie en waarden of vanuit angst, twijfel of gewoonte?
Coaching: een nieuwe modetrend?
Sinds enige tijd is coaching aan een ware opmars bezig. Er zijn heel wat kritische kanttekeningen
te maken bij het succes van coaching, maar ik wil het kind niet met het badwater weggooien.
Coaching is waardevol als ‘ommuurde plaats’ om te werken rond de levensvragen en
professionele dilemma’s waar heel wat mensen mee worstelen. Soms voel je dat het niet meer
‘stroomt’ en je hebt geen energie meer maar snapt niet hoe het komt. Op een bepaald moment
in je loopbaan sta je ineens op straat of je wilt wat anders gaan doen, maar wat? Soms weet je
wel wat er scheelt of waar je naartoe wil, maar je komt er nooit toe die eerste stap te zetten.
Met dit soort vragen hoef je niet naar een therapeut te gaan, want je bent niet ‘ziek’. Familie en
vrienden geven soms goedbedoelde adviezen, maar kunnen je niet voldoende ruimte geven in je
zoekproces. Een coach helpt je om je vraag te verhelderen, opties open te houden, je doelen
scherp te stellen, actiestappen te concretiseren, de verandering in gang te zetten. Ze houdt je
een spiegel voor, moedigt aan, stuurt bij, ondersteunt. Het echte werk doe je uiteraard zelf.
Voor sommigen kan coaching overbodig lijken of zelfs een luxe. Ik denk dat het voor veel
mensen een waardevolle ondersteuning kan betekenen in momenten van crisis of verandering. Ik
heb dit zelf aan den lijve ondervonden. Een (telefonisch!) coachingtraject van vier maanden heeft
me geholpen gericht bezig te zijn met twee belangrijke levensdomeinen. Ik koos doelen, maakte
afspraken met mezelf en kwam daadwerkelijk in beweging. Kiezen voor coaching heeft niets te
maken met zwakheid, falen of slecht functioneren. Het is eerder een engagement dat je met
jezelf aangaat om iets te veranderen in je leven. Een moedige stap dus als je het mij vraagt!

Coaching als ‘transitionele ruimte’
In onze kindertijd en adolescentie staan leren, ontwikkeling en je talenten ontplooien centraal.
Daarna lijken veel mensen stil te vallen. De ideeën van de ontwikkelingspsycholoog Donald
Winnicott zijn in dit verband heel inspirerend. Hij schreef over de ‘potential space’ die de
moeder (en vader!) creëert voor haar jonge kind zodat het zich kan ontwikkelen. Het is een
veilige ruimte die zweeft tussen realiteit en droom. Winnicott noemde het ook de ‘derde
ruimte’, een plek tussen de interne psychische realiteit en de sociale externe realiteit. Het is een
plaats van ‘serious make-believe’. Het kind kan er spelen, dromen en van alles uitproberen
zonder onmiddellijke gevolgen. De ouders en andere zorgende personen (bv. grootouders,
school) bieden de bescherming waarbinnen het kind zich op een veilige manier voor kan
bereiden op de realiteit.
Het is ook belangrijk dat volwassenen zich verder ontwikkelen. Ze moeten inspelen op
veranderingen (bv. promotie tot leidinggevende, ontslag) of zich heroriënteren als een nieuwe
levensfase aanbreekt (bv. scheiding, naderend pensioen). Mensen zijn als planten. Om te kunnen
groeien, zich te ontwikkelen en tot bloei te komen is er een omgeving nodig die groei
stimuleert. Ik denk dan aan:
• fouten mogen maken
• eerlijke en ontwikkelingsgerichte feedback krijgen
• tijd krijgen om verandering te verwerken
• je emoties mogen uiten
• aandacht voor kwaliteiten en mogelijkheden in plaats van voor beperkingen en
tekortkomingen
• mogen dromen en experimenteren
• je kunnen laten zien zoals je bent
• je geborgen en aanvaard weten.
Organisaties kunnen deze ruimte voor ontwikkeling bieden. Dit kan in de vorm van opleidingen,
intervisiegroepen, team building of gewoon tijdens een goed functioneringsgesprek met je
manager (in een volgende nieuwsbrief ga ik dieper in op potentiële ruimtes in de
organisatiecontext). Uiteraard is het om allerlei voor de hand liggende redenen minder
vanzelfsprekend om je ‘ziel op tafel te leggen’ in je werkomgeving. Daarom is coaching soms
geschikter voor het werken aan persoonlijke thema’s. Een coachingrelatie – binnen of buiten de
organisatie - kan een ‘potentiële ruimte’ betekenen waar je als volwassene bezig kunt zijn met je
ontwikkeling.
Wat is nu precies een potentiële ruimte in de context van coaching? Een coach biedt een veilige
omgeving die je ondersteunt in je zoek- en veranderproces. Een potentiële ruimte creëren is
geen ‘techniekje’ met garantie op verandering en succes. Het gaat wel over de innerlijke
bereidheid om jezelf in vraag te stellen, eerlijk naar jezelf te kijken, ‘out-of-the-box’ te denken en
vervolgens in beweging te komen. Je gaat met jezelf een engagement aan om je
veronderstellingen te onderzoeken, je kwaliteiten en valkuilen in kaart te brengen,
mogelijkheden te onderzoeken en een actieplan op te stellen. Binnen de ruimte die het
coachingproces biedt, kun je experimenteren met nieuwe rollen en gedrag en ervaringen
doorwerken die in andere contexten (bv. de werkplek) niet aan bod (mogen) komen. Zo kun je
de overgang maken naar iets nieuws (bv. eigen zaak opzetten, een opleiding gaan volgen, alleen
gaan wonen). Zo’n transitie kan chaotisch zijn en heel wat emoties oproepen. Je laat het
vertrouwde los (bv. gewoonten, zekerheden, veronderstellingen) en stapt in iets nieuws dat er

nog niet is. De toekomst is nog in-de-maak. De transitionele ruimte is een virtuele ruimte waar
denken, fantasie en spel ingezet worden om je voor te bereiden op je toekomst.
Voorwaarden scheppen voor een transitionele ervaring
Hoe kun je er als coach nu voor zorgen dat een coachingrelatie een ‘potentiële ruimte’ kan zijn
waarin je coachee de mogelijkheid heeft om tot transitionele verandering te komen?
Hier vind je 7 aandachtspunten waar je rekening mee moet houden:
Zorg voor een veilige omgeving: voorzie een rustige plaats, maak duidelijke
afspraken (bv. over vertrouwelijkheid van informatie, privacy, duur, frequentie, betaling).
Bied psychische veiligheid zoals een ‘good enough’ moeder dat doet door haar kind
niet te be- of veroordelen, te zoeken naar de kracht en kwaliteiten die er zijn, aandacht
te hebben voor het unieke in haar kind en voor zijn noden. Zo kan een coachingrelatie
een ruimte van ‘waarheid’ worden waar de dingen gezegd worden die gezegd moeten
worden in een sfeer van veiligheid en acceptatie.
Luister naar de ander. Luister naar wat ‘tussen de regels’ gezegd wordt en naar de
muziek achter de woorden. Wees alert voor beeldrijke taal, humor, het energieniveau
van de coachee en voor wat er niet gezegd wordt. Dan kun je werkelijk in contact
komen met de ander. Je krijgt hierdoor ook belangrijke informatie om mee te werken.
Echt luisteren is één van de moeilijkste vaardigheden…
Luister ook naar jezelf. Wees je als coach bewust van jezelf als persoon in de relatie.
Let op: je eigen emoties (bv. verveling, irritatie, enthousiasme), fysieke gewaarwordingen
(bv. nerveus, moe) en veronderstellingen (bv. een vrouw moet zelfstandig zijn, je moet
je talenten optimaal ontwikkelen). Wees je bewust wat van jou is en wat van de ander
of zoek het samen uit. Draag en verdraag eventuele negatieve projecties van de coachee.
Werk met de dynamieken in het hier-en-nu van de coachingrelatie. Wat er zich
tussen jullie afspeelt is een bron van informatie over hoe de ander bijvoorbeeld met
relaties, afspraken, onzekerheid en frustraties omgaat.
Gebruik de ruimte om betekenis te geven aan de dilemma’s, paradoxen en vragen
die voor de coachee op de voorgrond staan. Geef de emoties die er zijn ruimte zodat je
er mee kan werken. Zo kunnen ze doorgewerkt en geïntegreerd worden, in plaats van
opzij geschoven of onderdrukt.
Bewaak de balans tussen reflectie en actie. Geef tijd en ruimte voor exploratie,
dromen, en zoeken, maar zorg dat de coachee de stap zet naar actie, beweging en
verandering.
Tijd, ruimte, aandacht. In een tijd waar iedereen het altijd maar “druk, druk” heeft, lijkt dit een
nieuwe vorm van luxe. Voor mij zijn het voorwaarden om een zinvol en productief leven uit te
bouwen in de maalstroom van ons jachtige en vaak ingewikkelde leven.
Silvia Prins
September 2006