Bijlage 4 - Waardebepaling bloot eigendom

30. Ten aanzien van de verrekeningsbevoegdheid geldt dat deze bevoegdheid ruim is
geformuleerd; “hetgeen hij uit hoofde van de erfpacht van de erfpachter te vorderen
heeft”. Deze verrekening dient echter plaats te vinden met de hem ingevolge artikel
5:99 BW verschuldigde vergoeding. Indien de bloot eigenaar deze vergoeding niet
verschuldigd is – bijvoorbeeld omdat een van de uitzonderingen van het tweede lid zich
voordoet, en de vergoedingsverplichting mitsdien in de akte van vestiging is uitgesloten
– is er dus geen vergoeding om de vordering mee te verrekenen. Dit artikel kan
mitsdien ook niet altijd soelaas bieden.
è Toepassing op erfpachtakten Staatsbosbeheer
31. In geen enkele aangetroffen erfpachtakte, waarin is voorzien in een
vergoedingsregeling, is contractueel voorzien in een verrekeningsbevoegdheid. Dat
neemt uiteraard niet weg dat Staatsbosbeheer daartoe op grond van de wettelijke
regeling bevoegd zal zijn, tenzij de erfpachtakte dateert van vóór 1 januari 1992. Ook
over het retentierecht wordt in geen akte gerept. Dat betekent dat de wettelijke
regeling onverkort van toepassing is.
III. Herziening erfpachtvoorwaarden
32. Bij het einde van de erfpacht kan de vraag rijzen hoe streng de rechter de door de
bloot eigenaar voorgestelde nieuwe erfpachtvoorwaarden beoordeelt. Met name moet
worden onderzocht hoe zwaar de rechter de eisen van de redelijkheid en billijkheid
laat meewegen bij de beoordeling van de erfpachtvoorwaarden.
33. Ten aanzien van de vraag of de (voormalige) bloot eigenaar in het kader van een
heruitgifte of verlenging van de erfpacht een marktconforme canon in rekening mag
brengen, is de rechtspraak sinds het arrest van de Hoge Raad van 26 maart 1999, NJ
1999, 446 relatief eenduidig. Uit dat arrest volgt dat tussen de bloot eigenaar en de
zittende erfpachter na de expiratiedatum van de tijdelijke erfpacht een door de
redelijkheid en billijkheid beheerste rechtsverhouding blijft bestaan. De Hoge Raad liet
het oordeel van het Hof, dat de Gemeente geen misbruik van eigendom maakte en ook
niet onredelijk handelde door na de expiratie van de tijdelijke erfpacht ook ten
opzichte van zittende erfpachters alleen tegen betaling van actuele grondwaarde
bereid te zijn tot uitgifte in eeuwigdurende erfpacht, in stand.
34. Misbruik van een dominante positie wordt niet snel aangenomen, ook niet als de bloot
eigenaar een gemeente is of een ander lichaam met een monopolie-positie. In dit kader
kan worden verwezen naar het vonnis van de Rechtbank Leeuwarden van 5 december
2007, LJN: BB9762, alsmede naar het vonnis van de Rechtbank Amsterdam van 10
maart 1999, BR 1999, 1061. In laatstgenoemd vonnis overwoog de Rechtbank dat uit
het enkele feit dat uit het enkele feit dat een groot gedeelte van de Amsterdamse
grondmarkt door de Gemeente in erfpacht is uitgegeven en dat daarmee de Gemeente
Pagina 10 van 23