'IETS EDELERS WAS MIJN DRIJFVEER' - Museum Volkenkunde

More documents

Recommendations

Info

'IETS EDELERS WAS MIJN DRIJFVEER' JUAN MARIA SCHUVER EN ZIJN AFRIKAANSE COLLECTIE © HENK IMANSE Digitale publicaties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde De Collectie Schuver De geschiedenis van de collectie De etnografica, botanica en voedingsmiddelen die Schuver in de Soedan had verzameld, verstuurde hij op 7 juli 1883 naar zijn oom F.H. Schuver in Amsterdam. Deze droeg de voorwerpen over aan de dierentuin Artis, die toen nog een volkenkundige afdeling had, waar ze in 1888 werden gecatalogiseerd. Na opheffing van deze afdeling verhuisden de objecten in 1911 naar het Koninklijk Instituut voor de Tropen (Tropenmuseum), eveneens te Amsterdam. 49 In 1947 besloot het Leidse Rijksmuseum voor Volkenkunde, toen daarvoor de mogelijkheid werd geboden, meer dan 3000 uit alle delen van Afrika afkomstige voorwerpen van deze instelling te kopen. 50 Deze werden in de inventaris ingeschreven als serie 2668. De objecten die Schuver had verzameld, zaten hiertussen verspreid. De hervonden manuscripten Behalve de Afrikaanse voorwerpen beschikt het Rijksmuseum voor Volkenkunde ook over de originele dagboeken van Schuver. Deze zijn in 1998 aan het museum overgedragen. Voor hij begon aan wat zijn laatste reis zou blijken te zijn, had Schuver Engelse en Franse teksten naar Engeland gestuurd, naar zijn oude bekende uit de Tweede Carlistenoorlog, de journalist M.S. de Montmorency. 51 Deze zou voor de vertaling van de Franse teksten en publicatie van het geheel in het Engels zorg dragen. Daarvan kwam niets terecht en de teksten gingen verloren. Op basis van Franse en Engelse teksten van Schuver die bij de Duitse uitgever Petermann belandden, verscheen een verkorte Duitse publicatie (1883). 52 Maar de teksten waarop deze versie was gebaseerd, zouden zelf niet bewaard blijven. Toen de Britse antropologe Wendy James, de Duitse antropoloog Gerd Baumann en de Amerikaanse historicus Douglas Johnson een integrale Engelstalige uitgave van Schuvers reisverslagen wilden verzorgen, gingen zij op jacht naar Schuvers manuscripten. In hun naam legde drs. H. Leyten contact met leden van de familie Schuver. Het was Jan Schuver uit Hengelo die, toen hij navraag deed, van een oudtante te horen kreeg dat er ooit door zijn vader, een achter-achterneef van Juan Maria Schuver, documenten in een schoenendoos waren opgeborgen. Jan Schuver ging op onderzoek in het huis waar zijn vader met het gezin gewoond had, een pand aan de Amstel. In de lange open ruimte tussen de dubbele wand boven een schuifdeur ontdekte Jan Schuver de manuscripten waar zijn oudtante het over had gehad. 53 Zo is uiteindelijk meer dan honderd jaar na zijn dood de Engelse editie verschenen die Schuver zich had gewenst. De gevonden manuscripten schonk Jan Schuver in 1998 aan het Rijksmuseum voor Volkenkunde. De dagboeken van Schuver 15
Schuver als etnoloog 'IETS EDELERS WAS MIJN DRIJFVEER' JUAN MARIA SCHUVER EN ZIJN AFRIKAANSE COLLECTIE © HENK IMANSE Digitale publicaties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde Het is opmerkelijk hoe Schuver, die zich toch tot 1880 voornamelijk met oorlogsverslaggeving had beziggehouden, erin slaagde voor antropologen zulke waardevolle reisverslagen te schrijven. Zijn observaties van zeden en gewoonten waren zo zorgvuldig beschreven, dat Schuvers verslagen nog gebruikt werden door Ernesta Cerulli voor haar Peoples of South-West Ethiopia and its Borderland (1956). 54 Zijn woordenlijsten van diverse in de Soedan gesproken talen en dialecten zijn vandaag de dag belangrijk voor taalkundig onderzoek. Schuver vatte zijn taak serieus op en trachtte zo wetenschappelijk mogelijk te werken. Dat neemt niet weg dat zijn reisboeken typisch 19 e -eeuwse oordelen bevatten. Uit de door Schuver zelf verzorgde Franse versie van zijn reisverslagen, die uitgebreider is dan de Engelse, blijkt dat hij bij het beschrijven van rituele gebruiken vaak een vergelijking trekt met de oude Grieken, Romeinen of Perzen, alsof hij om zich heen een levend verleden zag. Herhaaldelijke verwijzingen naar de godsdienst van de Brahmanen doet vermoeden dat hij ook deze als een eeuwenoud overblijfsel beschouwde. Zo lijkt hij uit te gaan van het idee dat er een ontwikkelingsgeschiedenis van de religie is, waarbij een oorspronkelijk animisme en polytheïsme vervangen worden door monotheïsme. De heidense Afrikaanse religie noemt Schuver naïef en onschuldig. 55 Hier komt het idee van primitieve kinderlijke zuiverheid naar voren, enerzijds aandoenlijk maar bestemd om verloren te gaan op de weg naar volwassenheid. Bij Schuver is beschaving ook een organisch proces en bovendien van rassen afhankelijk. Hij sluit niet uit dat een numeriek sterk zwart ras, met een gemeenschappelijke taal en verbonden door de islam, op een dag een duurzame monarchie zal vestigen dankzij verovering en centralisatie, zoals dat de Arabieren ten tijde van Mohammed lukte. 56 Dat Schuver de militaire en bestuurlijke kracht van de islam nuttig acht voor het proces van staatsvorming, wil niet zeggen dat hij positief denkt over de islam als religie in Afrika. De islamitische bekering heeft daar slechts geleid tot hypocrisie en tirannie, geenszins tot gerechtigheid, moraliteit en broederschap, vindt Schuver. 57 In zijn notities laat hij zich soms negatief uit over islamitische personen en neigt hij naar beschrijvingen die karikaturaal aandoen. Dat maakt hem nog niet automatisch tot een anti-islamiet. Ironie en spot zijn immers stijlkenmerken die hij ten aanzien van veel onderwerpen aan de dag legt. Eerder kan men zeggen dat Schuver als overtuigd atheïst weinig respect heeft voor het verschijnsel godsdienst en er eerder de nadelen dan de voordelen van ziet. Schuver meent dat er een tweezijdige ontwikkelingsgang der beschaving is, waarbij de mensen winnen aan intelligentie en collectieve samenwerking, maar vervreemden van de natuur, kunstmatige behoeften creëren en het isolement verliezen dat soms de enige waarborg voor hun geluk vormt. 58 Idealen van de Verlichting (redelijkheid en de wens tot vooruitgang) en denkbeelden van de Romantiek (natuurlijkheid en het besef van vervreemding) gaan hier op typisch laat-negentiendeeeuwse wijze hand in hand. Schuver de verzamelaar Het lijkt erop dat Schuver zijn verzameling zowel op de markt in Khartoum als in het veld heeft verworven. Alfred Edmund Brehm (1829 – 1884), de Duitse zoöloog en ontdekkingsreiziger die tussen 1847 en 1852 de Soedan doorkruiste, geeft een indruk van wat er allemaal in Khartoum te koop is: koffie uit Ethiopië, Arabische gom uit Kordofan, hout en ivoor uit Centraal-Afrika, vee van de Soedanese nomaden uit de wijde omtrek, en negerslaven uit het zuiden. 59 De voorwerpen van stammen uit Noord-Kongo, waar Schuver nooit een voet gezet heeft, moet hij ongetwijfeld in Khartoum hebben gekocht. De in Khartoum levende, uit Egypte afkomstige Arabische ambachtslieden produceerden ondermeer schoenen, zadels en geverfde stoffen. 60 Tijdens zijn reizen verwierf Schuver ook objecten, bijvoorbeeld uit de streek van de Kwama. Af en toe moet hij ook, in ruil voor zijn giften, voorwerpen als tegengeschenk hebben gekregen, want hij moppert ergens in zijn dagboeken wanneer hij op een keer niet de ‘souvenirs’ ontvangt waarop hij had gehoopt. 61 Omdat Schuver in zijn notities meerdere malen voorwerpen die hij had verzameld, noemde en beschreef, en in hun culturele context plaatste, is het niet onmogelijk dat hij, behalve als souvenirs, ook de voorwerpen verzamelde met het oog op het illustreren van zijn te publiceren boeken. Dat was in die tijd heel gewoon, de sinoloog J.J.M. de Groot (1854 – 1921) deed het bijvoorbeeld tussen 1888 en 1890 in China. 16
Page 1 and 2: ‘IETS EDELERS WAS MIJN DRIJFVEER
Page 3 and 4: Inhoudsoverzicht 'IETS EDELERS WAS
Page 5 and 6: 'IETS EDELERS WAS MIJN DRIJFVEER' J
Page 15: 'IETS EDELERS WAS MIJN DRIJFVEER' J
Page 27: 'IETS EDELERS WAS MIJN DRIJFVEER' J

'IETS EDELERS WAS MIJN DRIJFVEER' - Museum Volkenkunde

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?