'IETS EDELERS WAS MIJN DRIJFVEER' - Museum Volkenkunde

'IETS EDELERS WAS MIJN DRIJFVEER' JUAN MARIA SCHUVER EN ZIJN AFRIKAANSE COLLECTIE © HENK IMANSE
Digitale publicaties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde
Schuvers motieven (I)
Gezien het feit dat tot nog toe Schuvers aardrijkskundige belangstelling gericht was op Klein-Azië, de
Kaukasusregio en Mesopotamië, dat hij Turks had geleerd en van plan was er opgravingen te doen, is
zijn keuze voor een ontdekkingstocht in Noordoost-Afrika verrassend. Zijn eerdere bezoeken aan
Egypte waren toeristisch van aard geweest en, hoewel voorbehouden aan de Europese en
Amerikaanse elite, niet bepaald bijzonder. Juist zijn tocht naar Armenië en Noordwest-Iran was
opmerkelijk. Het had meer voor de hand gelegen dat Schuver in West-Azië iets ondernomen had. 27
Was Schuvers besluit zuiver ingegeven door een verlangen naar glorie en de praktische constatering
dat die het best in de binnenlanden van Afrika gerealiseerd kon worden? De fameuze expedities van
Burton, Speke Grant en Baker, van Livingstone en Stanley, alle tussen 1858 en 1876, hadden velen
geïnspireerd en Schuver was bepaald niet de enige Europeaan die vanuit Khartoum de wildernis
introk. Tussen 1872 en 1876 maakte de Oostenrijker Ernst Marno enige tochten naar de zuidelijke
Soedan, en de etnisch Duitse Rus Wilhelm Junker bereisde van 1876 tot 1879 de Soedan. Vanaf
1874 was de Duitse bioloog Friedrich Bohndorff in de Soedan actief, en in 1877 was Pellegrino
Matteucci de Blauwe Nijl afgevaren maar bij Bela Shangul tegengehouden.
Ook Nederlanders hadden zich in het gebied gewaagd. Hierbij valt te denken aan Alexandrine Tinne
en Benjamin Nachenius.
Alexandrine Tinne (1835-1869) temidden van Toeareg Benjamin Nachenius (1840-1898)
Van de in de moerassen van de Bahr el-Ghazal gestrande expeditie van Tinne is Schuver op de
hoogte. 28 Nachenius had, in zijn in 1878 gepubliceerde boek ‘Herinneringen aan Abessinië en Nubië’,
met het idee gespeeld om van Egypte dwars door Gallaland naar Zanzibar te trekken. Dit was
Schuver, die het werk gelezen had, niet ontgaan, maar hij had met dit gegeven kennelijk een tijd niets
gedaan. 29 Hij haalde het pas uit de kast toen het plan om naar Palmyra te gaan werd gedwarsboomd
door de Turkse overheid.
Schuvers motieven (II)
Wat zag Schuver in dit idee om zich dwars door Oost-Afrika naar de Indische Oceaan te begeven?
Waarschijnlijk speelden voor Schuver commerciële motieven een rol. Per slot van rekening was in
1869 het Suez-kanaal geopend en voor de handel tussen Europa, de Rode Zee-staten en Brits-Indië
leek de toekomst veelbelovend. In de dagboeknotities die Schuver van zijn Afrikaanse reizen zou
bijhouden, gaf hij blijk van interesse in de middelen van bestaan, de landbouw en de nijverheid in
diverse gebieden en de bestaande handelsroutes. Verder moet bedacht worden dat Schuver contact
had met een zekere Eduard van Hamersveldt, die voor de Voormalige Handelsvereeniging in Luanda
werkte. 30 Mogelijk had Schuver meer connecties in het bedrijfsleven. In ieder geval speculeert
Schuver dat een Nederlands agentschap in Khartoum met geringe investering in ruilartikelen een
grote winst zou kunnen behalen. Dit agentschap zou ten behoeve van de Nederlandse, Belgische en
9