9 Verdachten en daders - Nationaal Rapporteur Mensenhandel en ...

Mensenhandel – zevende rapportage van de nationaal rapporteur
376
dat de onderzochte daders laag scoren voor wat betreft altruïsme (mildheid) en ordelijkheid,
maar weinig verschillen van de niet-criminele populatie voor wat betreft extraversie, neuroticisme
en openheid. Opvallend is dat een relatief hoog percentage van de daders (33%) volgens
het onderzoek te typeren is als psychopaat, vergeleken met 1% van de niet-criminele bevolking.
Algemene conclusies over de persoonlijkheid van mensenhandelaren kunnen op basis van het
onderzoek niet getrokken worden. Naast het beperkte aantal daders dat deel uitmaakt van het
onderzoek, moet ook een kanttekening geplaatst worden bij de representativiteit van de onderzochte
dadergroep. 63
Er zijn drie typen organisatievormen met betrekking tot mensenhandel te onderscheiden.
NRM3 Naast solisten, die, soms met medewerking van een hulpje, een eenmanszaak runnen
en geïsoleerde criminele groepen waarin minimaal twee tot maximaal vijf leden het gehele
mensenhandelproces uitvoeren, beschrijft de Derde rapportage van de NRM het criminele
netwerk, van meestal (veel) meer dan zes personen. Dergelijke netwerken bestaan vaak uit
verschillende clusters, verbonden door tussenpersonen. NRM3 Binnen de georganiseerde groepen
kan onderscheid gemaakt worden tussen traditionele criminele organisaties, zoals de
Italiaanse maffia of de Japanse yakuza, criminele groepen met een breed scala aan activiteiten,
organisaties waarvan de leden etnisch verbonden zijn en bedrijven die door criminelen
gerund worden, zoals transportbedrijven en reisbureaus. 64
Alhoewel vaak gedacht wordt aan criminele organisaties in termen van hiërarchische structuren,
groeit het besef dat veel criminele verbanden bestaan uit een netwerkstructuur, waarin
kleine groepen flexibel met elkaar samenwerken. Elke schakel in het netwerk is bovendien
gemakkelijk te vervangen, waardoor criminele samenwerkingsverbanden dynamisch van karakter
zijn en weinig hinder ondervinden van arrestaties van individuele schakels. 65 Volgens
Williams is een netwerk meer gericht op het snel en efficiënt bereiken van doelen, dan op de
organisatorische structuur van de groep.
Uit eerdere monitors Georganiseerde Criminaliteit 66 bleek dat criminele samenwerkingsverbanden
meestal gevormd worden door sociale relaties, zoals familie- en vriendschapsbanden.
Deze relaties functioneren niet alleen als cement tussen de leden van de criminele
organisatie, maar ook als brug tussen criminele verbanden in verschillende landen. Ook Staring
constateerde, in vier onderzochte mensenhandelzaken, een sterke sociale binding tussen
de kern van criminele samenwerkingsverbanden die zich bezighielden met mensenhandel.
Zijn onderzoek geeft indicaties dat de kernleden van het netwerk niet alleen via familiale
of verwantschappelijke relatie aan elkaar gekoppeld zijn, maar veelal ook het herkomstland
delen. Zowel sociale als geografische afstand lijken bepalend voor het ontstaan van samenwerkingsverbanden
tussen mensenhandelaren. 67
63 Hoogeboom, 2009.
64 Williams, 2008.
65 Kleemans e.a., 2002.
66 Kleemans e.a., 1998.
67 Staring., 2007.