Como una mariposa por la noche, Waarom maken ... - Prostitutie.nl

Como una mariposa por la noche…
(Als een vlinder in de nacht...)
Afstudeeronderzoek van:
Linda Hauer (1513550).
Ninke Frazer (1517555).
Sharon van Hoogdalem (1522164).
Mei 2010.
Hogeschool Utrecht.
Maatschappelijk Werk en Dienstverlening.
Begeleidend docent HU: Ruud Dijk.

Como una mariposa por la noche…
Ze loopt binnen bij het HAP en kijkt je lachend aan. Steevast wordt je door haar begroet
met drie kussen op je wang en een welgemeend “Cómo estás, mi amore?” Vervolgens
begroet ze met veel lawaai haar vriendinnen.
Ze lijkt zelfverzekerd op haar hoge hakken, maar als je beter kijkt zie je aan het
gefrummel met haar rokje dat ze onzeker is. Ze heeft haar outfit voor vanavond al aan,
maar haar make-up is nog naturel, waardoor ze zich zichtbaar minder zelfverzekerd
voelt.
Ze loopt naar de spiegel, waar ze haar lippen bloedrood stift en haar eyeliner extra
aanzet. Haar haarstukje wordt recht gezet, parfum wordt opgespoten en haar nylon
kousen omhoog gehesen.
Even naar het toilet, nog één kopje koffie en dan loopt ze naar buiten, de nacht in.
Ze kwam binnen, kwetsbaar en fragiel zoals de dunne vleugels van een vlinder die niet
tegen water kunnen. Na een half uur, heeft ze haar masker opgezet en is er voor de
buitenwereld niets meer te zien van haar kwetsbaarheid.
Zij zien alleen een prachtige vlinder, fladderend in de nacht…
3

Samenvatting.
Como una mariposa por la noche…
In 1986 is de tippelzone in Utrecht geopend. Op dat moment is het HAP: Huiskamer
Aanloop Prostituees gestart. Een project voor het welzijn van de prostituees, maar ook
voor een veilige buurt. Het is een veilige haven en er is de mogelijkheid voor een praatje
en een kopje koffie. Het HAP biedt hulp door middel van gespreksvoering op
verschillende gebieden zoals gezondheid, justitie, huisvesting, enzovoort. Daarnaast
bieden ze ook praktische hulp, zoals de verkoop van condooms en kunnen prostituees
worden doorverwezen naar andere hulpverlening zoals Doorstroom. Hiermee probeert
het HAP aan te sluiten op de hulpvragen van de prostituees. Daarnaast is er een arts
aanwezig, die medische vragen kan beantwoorden en preventieve en curatieve hulp
verleent.
Latijns Amerikaanse transgender prostituees maken weinig tot geen gebruik van het
hulpverleningsaanbod van het HAP. Ze komen langs, drinken koffie maken een praatje
met andere vrouwen en medewerkers van het HAP, maar meer ook niet. Toch zijn er
signalen dat er wel hulp nodig is. Zoals vrouwen die er steeds slechter uitzien, verhalen
van anderen, enzovoort. In overleg met het HAP zijn wij tot de volgende hoofdvraag
gekomen:
Wat zijn de beweegredenen van de transgenders uit Latijns Amerika om geen/minimaal
gebruik te maken van het hulpverleningsaanbod van het HAP?
Voor de beantwoording van deze vraag hebben wij eerst een literatuurstudie gedaan,
gericht op de Latijns Amerikaanse cultuur en het transgenderisme.
Vervolgens is er contact gezocht met de doelgroep en zijn er interviews afgenomen.
Hierin waren punten als cultuur, kennis over het hulpverleningsaanbod in Nederland en
de behoefte aan hulpverlening het belangrijkst.
De belangrijkste resultaten uit dit onderzoek zijn:
De taalproblemen die sommige transgenders ervaren,
De onwetendheid over het hulpverleningsaanbod,
En de culturele achtergrond van de vrouwen waardoor ze niet snel gebruik zullen
maken van enige vorm van hulpverlening.
De uitkomsten van het onderzoek hebben geresulteerd tot aanbevelingen voor het HAP
om het hulpverleningsaanbod beter te laten aansluiten op deze doelgroep.
Voor het HAP is een draaiboek ontworpen voor een thema avond ‘Transgender’.
4

Voorwoord.
Como una mariposa por la noche…
Een wens van ons was dat we een afstudeeronderzoek in een richting zouden doen waar
we écht wat mee hebben. Een onderwerp dat ons allen aanspreekt en prikkelt om erin te
verdiepen. Een onderwerp waar we van kunnen leren en een doelgroep waar we echt in
geïnteresseerd zijn.
En die wens is in vervulling gegaan!
We hebben ons afstudeeronderzoek, voor de opleiding Maatschappelijk Werk en
Dienstverlening, gedaan bij het HAP; een huiskamer aanloopproject voor prostituees in
Utrecht.
Een bijzondere organisatie, met een bijzondere doelgroep.
Wat voor ons de doelgroep zo bijzonder maakt is de combinatie van kracht en
kwetsbaarheid die je bij de vrouwen ziet. Enerzijds zijn het zulke krachtige vrouwen en
moet je sterk in je schoenen staan om dit werk te kunnen doen en te kunnen overleven
in deze branche. Anderzijds zijn veel vrouwen toch ook beschadigd en hebben veelal een
zwakke plek in deze maatschappij waarin prostituee zijn nog steeds een groot taboe is.
Wij hebben het genoegen gehad om met de Latijns Amerikaanse prostituees van de
tippelzone in Utrecht kennis te mogen maken en ze te interviewen voor dit onderzoek.
Het waren bijzondere gesprekken waar we veel aan hebben gehad en die we, door het
bijzondere karakter, ook nooit zullen vergeten.
Daarom allereerst onze dankbetuiging aan de vrouwen die mee wilden werken aan het
onderzoek, dat ze tijd voor ons vrij wilden maken en onze vragen wilden beantwoorden.
Ook willen wij een bijzonder woord van dank uitspreken aan Suzanne, teamleider van het
HAP en ons contactpersoon. Suzanne, bedankt dat je voor ons klaarstond, voor al je
feedback en adviezen, voor je snelle reageren op onze e-mails, voor de nuttige
informatie en vooral voor de manier waarop je dit alles hebt gedaan!
Verder willen wij het HAP en de medewerkers bedanken dat wij ons onderzoek hier uit
mochten voeren en dat iedereen zijn medewerking verleende.
We hopen dat een ieder die deze verhandeling leest het kan waarderen.
Maar bovenal hopen wij dat het HAP hier iets aan heeft en het kan gebruiken bij hun
werk op de bus met de transgenders. En dat de transgenders een positieve verandering
op zullen merken in de bus.
Wij hebben met veel plezier aan dit onderzoek gewerkt, en hopen dat u het met net
zoveel plezier zal lezen!
Ninke Frazer
Sharon van Hoogdalem
Linda Hauer
Utrecht, mei 2010.
5

Inhoudsopgave.
Como una mariposa por la noche…
1 Inleiding. Blz. 7
2 Onderzoeksopzet.
2.1 Opdrachtgever HAP. Blz. 8
2.2 Probleemstelling. Blz. 9
2.3 Doelstelling onderzoek. Blz. 9
2.4 Hoofdvraag. Blz. 10
2.5 Deelvragen. Blz. 10
2.6 Onderzoeksmodel. Blz. 10
2.7 Verantwoording onderzoekstype. Blz. 11
3. Verantwoording interviews.
3.1 Interviews Latijns Amerikaanse transgenders. Blz. 12
3.2 Interview Transvisie. Blz. 12
3.3 Paul van Gelder. Blz. 13
4. Deelvraag 1. Blz. 14
5. Deelvraag 2. Blz. 18
6. Deelvraag 3. Blz. 21
7. Beantwoording hoofdvraag, conclusie. Blz. 23
8. Het product. Blz. 25
9. Aanbevelingen. Blz. 26
10. Nawoord. Blz. 27
11. Literatuurlijst. Blz. 28
12. Bijlagen:
12.1 Begrippenlijst Blz. 31
12.2 Cijfers antwoorden interviews. Blz. 32
12.3 Topiclist. Blz. 34
6

1 Inleiding.
Como una mariposa por la noche…
Zoals in het voorwoord is beschreven voeren wij dit onderzoek uit voor het HAP. De
medewerkers ervoeren een aantal drempels met betrekking tot de hulpverlening aan de
Latijns Amerikaanse transgenders die werken in de prostitutie.
Transgenders uit Latijns Amerika zijn een kwetsbare doelgroep, dit omdat ze in eigen
land niet geaccepteerd worden. Dit gaat zelf zo ver dat mensen vermoord worden omdat
ze transgender zijn (Transgender Netwerk Nederland, 2009). Verder is het ook een
kwetsbare groep omdat ze weinig weten van Nederland en de Nederlandse taal vaak niet
optimaal beheersen. Hun sociale netwerk bestaat veelal alleen uit andere Latijns
Amerikaanse transgenders en wat familie.
Om deze reden vluchten vele transgenders naar een land als Nederland, waar een iets
grotere tolerantie bestaat tegenover transseksualiteit.
De Latijns Amerikaanse transgenders die werkzaam zijn als prostituee op de baan bij het
HAP blijken een vrij gesloten groep te zijn die sterk in groepsverband leven.
De vraag of de hulpverlening wel aansluit voor deze doelgroep kwam al snel naar boven,
dit is een belangrijk punt voor het HAP.
Hieruit hebben we de volgende hoofdvraag geformuleerd:
Wat zijn de beweegredenen van de transgenders uit Latijns Amerika om geen/minimaal
gebruik te maken van het hulpverleningsaanbod van het HAP?
De belangrijkste begrippen uit dit onderzoek hebben wij beschreven in een begrippenlijst,
deze vindt u als bijlage 11.1.
Om deze kwetsbare doelgroep ook zo goed mogelijk te ondersteunen in hun werk en in
de Nederlandse samenleving is het van belang de hulpverlening ook zo goed mogelijk te
laten aansluiten op hun wensen en behoeften.
In dit onderzoek willen wij een beeld schetsen van deze doelgroep en hoe de
hulpverlening van het HAP hier beter op kan aansluiten.
7

2 Onderzoeksopzet.
2.1 Opdrachtgever HAP.
Como una mariposa por la noche…
HAP staat voor Huiskamer Aanloop Prostituees en is opgericht in 1986. Het HAP maakt
onderdeel uit van Stichting de Tussenvoorziening.
In Utrecht zijn twee prostitutiezones waar het HAP actief bij betrokken is. Zowel op het
Zandpad (raamprostitutie), als op de Europalaan (tippelzone) is een huiskamer voor de
prostituees.
De huiskamer op tippelzone ‘de Baan’ betreft een omgebouwde truck die zeven dagen
per week geopend is. De bus (zo wordt de huiskamer genoemd) is dagelijks geopend van
19.30uur tot 01.30uur, bijna gelijk aan de openingstijden van de tippelzone.
De groep vrouwen die op de Europalaan werkt bestaat grofweg uit 1/3 drugsverslaafden,
1/3 transgenders (dit aantal blijft stijgen), en 1/3 ‘gewone’ vrouwen.
Het HAP biedt in eerste instantie een veilige omgeving en biedt faciliteiten om de
werkomstandigheden van de vrouwen te optimaliseren. Zo zijn er consumpties en
beroepsgerelateerde items verkrijgbaar, is er spuitenomruil, een douche en een toilet.
Het HAP heeft ook een belangrijke functie in (SOA)voorlichting, advies, doorverwijzing en
belangenbehartiging. De medewerkers zijn behulpzaam bij vragen op het gebied van
gezondheid, huisvestiging, justitie/politie, verslaving en moederschap. Bovendien is er
tweewekelijks een medisch spreekuur van een arts.
Het HAP werkt samen met Doorstroom, dat is ook een onderdeel van de
Tussenvoorziening dat algemeen maatschappelijk werk doet. Het HAP verwijst cliënten
met hulpvragen door naar Doorstroom, omdat het HAP ’s nachts open is en dus geen
dingen kan regelen voor cliënten vanwege openingstijden van andere instanties. Het HAP
verwijst dus door en Doorstroom pakt het contact en de hulpvragen verder op.
Casuïstiek wordt met het HAP én Doorstroom gedaan, de samenwerking tussen deze
twee afdelingen is goed.
Uitgangspunten bij het HAP zijn laagdrempeligheid, betrokkenheid en een respectvolle
bejegening. De cliënt heeft recht op zijn eigen waarden en leefstijl, zolang deze niet in
conflict zijn met de kaders van de voorzieningen. De cliënten worden ondersteund in het
bereiken van een zo groot mogelijke zelfstandigheid, waarbij indien nodig doorverwijzing
en bemiddeling plaatsvindt.
De doelstellingen van het HAP luiden:
Het bieden van laagdrempelige opvang, rust, (onderling) contact, veiligheid en
bijdragen aan de openbare orde.
Het verstrekken van informatie en voorlichting (aan prostituees en prostituanten)
over beroepsgerelateerde aandoeningen en veilig drugsgebruik.
Het verrichten van medisch onderzoek naar seksueel overdraagbare en
beroepsgerelateerde aandoeningen en drugsgerelateerde aandoeningen en het
bieden van curatieve zorg.
Het signaleren van sociale, medische of psychiatrische problematiek. Indien
noodzakelijk hierin doorverwijzen en begeleiden naar externe zorg of
hulpverlening.
8

2.2 Probleemstelling.
Como una mariposa por la noche…
De laatste jaren ziet het HAP een stijging in het aantal transgenders dat op de Baan komt
werken. Het is voor het HAP niet helemaal duidelijk waardoor die stijging precies komt.
De transgenders die op de baan werken komen uit verschillende landen. Ecuador,
Colombia en Bulgarije zijn de meest voorkomende.
Wat opvalt, is dat de Latijns Amerikaanse transgenders een moeilijk bereikbare groep is.
Het is een vrij hechte, gesloten groep, iedereen lijkt iedereen te kennen.
Onderling spreken de vrouwen Spaans, hun Engels is vaak niet erg goed, waardoor
communicatie met de HAP medewerkers ook niet altijd gemakkelijk verloopt.
Voor de HAP medewerkers blijft dit een slecht bereikbare groep. Een praatje over
luchtige onderwerpen lukt vaak wel, maar diepgaand worden de gesprekken nooit. Het is
niet duidelijk hoe hun leefwereld eruit ziet en hoe de groepsstructuur in elkaar zit.
De HAP medewerkers pikken regelmatig signalen op dat deze groep problemen heeft, dit
gaat om ´zachte´ signalen zoals vrouwen die er slechter uit gaan zien, stiller in de groep
zijn, minder praten, delen van gesprekken die opgevangen worden of het zijn verhalen
van anderen die hun zorgen over een persoon uiten.
Toch komen de vrouwen uit deze groep bijna nooit naar de HAP medewerkers toe met
een hulpvraag. Waar ligt dat aan?
Is het schaamte, een te hoge drempel, de taalbarrière, cultuurverschillen, is er geen
vertrouwen in het HAP, zijn ze niet op de hoogte van het hulpaanbod, of zijn er misschien
helemaal geen vragen en lijkt het maar zo dat ze hulp nodig hebben?
Het HAP wil er zijn voor alle prostituees op de Baan, dus ook voor de transgenders; het
hulpaanbod is er voor iedereen.
2.3 Doelstelling van het onderzoek.
Het doel van dit onderzoek is antwoord te krijgen op de hoofdvraag: Wat zijn de
beweegredenen van de transgenders uit Latijns Amerika om geen/minimaal gebruik te
maken van het hulpverleningsaanbod van het HAP?
Voor de beantwoording van deze hoofdvraag is het nodig om kennis en inzicht te
verwerven over verschillende onderwerpen zodat het hulpaanbod van het HAP ook voor
deze groep toereikend wordt. Het HAP is een maatschappelijke opvang, er moet gekeken
worden of het HAP –voor deze doelgroep- daarin voldoet, want zij willen graag aan hun
algemene doelstelling voldoen.
Door middel van deelvragen op te stellen en die stuk voor stuk te beantwoorden zal er
een duidelijker beeld ontstaan over deze doelgroep.
Dit onderzoek zal een praktijkgericht diagnostisch onderzoek worden; dat wil zeggen dat
het doel is om zoveel mogelijk inzicht te krijgen in de achtergronden en samenhang van
de problematiek. Het probleem is namelijk duidelijk, er moet nu achtergrondkennis
komen over de doelgroep en vervolgens kan worden gekeken naar oplossingen.
Wij willen dit doel gaan bereiken door ons te verdiepen in de leefwereld van de Latijns
Amerikaanse transgenders en te onderzoeken wat hun beeld is van de hulpverlening en
het HAP.
9

Como una mariposa por la noche…
We beginnen met een literatuuronderzoek, zodat we een goede basiskennis hebben over
de volgende onderwerpen:
- Prostitutie.
- Transgenders.
- De lichamelijke en psychische kant van transgender zijn.
- De Latijns Amerikaanse cultuur.
- Transgenders in de hulpverlening.
- Het hulpaanbod van het HAP.
- Het beeld van transgenders over hulpverlening (zowel algemeen als over het HAP).
Vervolgens gaan we interviews onder de Latijns Amerikaanse transgenders afnemen, zij
zijn immers het hoofdonderwerp van dit onderzoek.
Ook hebben we interviews met deskundigen, zij kunnen ons hopelijk nog meer informatie
geven en wijzen op mogelijke blinde vlekken.
2.4 Hoofdvraag.
Wat zijn de beweegredenen van de transgenders uit Latijns Amerika om geen/minimaal
gebruik te maken van het hulpverleningsaanbod van het HAP?
2.5 Deelvragen.
1. Wat zijn de overheersende culturele denkbeelden van de transgenders uit Latijns
Amerika over hulpverlening?
2. Welk beeld hebben de transgenders uit Latijns Amerika over het hulpverleningsaanbod
van het HAP?
3. Welke wensen en behoeften hebben de transgenders uit Latijns Amerika betreffende
het hulpverleningsaanbod van het HAP?
2.6 Onderzoeksmodel.
Transgenders
Beeld van de
hulpverlening:
HAP specifiek.
Beeld van de
hulpverlening
algemeen.
Cultuur.
Diagnostische
onderzoeksoptiek.
Transgenders.
HAP.
Literatuur.
Doel:
Inzicht in
achtergronden en
samenhang van het
probleem krijgen.
10

2.7 Verantwoording onderzoekstype.
Como una mariposa por la noche…
Wij gaan een praktijkgericht, kwalitatief onderzoek uitvoeren (Verschuren en
Doorewaard, 1998).
Het HAP zit momenteel in de diagnostische fase. Als er een probleem is dan is de eerste
fase van de interventiecyclus de probleemsignalerende fase. Deze fase heeft het HAP al
gehad: het probleem is duidelijk en zichtbaar voor alle medewerkers.
De tweede fase is de diagnose stellen, hierin volgt een bestudering van de achtergronden
en het ontstaan van de problematiek. Dit is bij het HAP nog niet gebeurd en omdat wij
instromen in deze fase van de interventiecyclus gaan wij een diagnostisch onderzoek
doen.
Volgens Verschuren en Doorewaard (1998) heet dit een gevalstudie. De gevalstudie is
een kwalitatief onderzoek waarbij de onderzoeker probeert om een diepgaand inzicht te
krijgen in een of enkele tijdruimtelijk begrensde objecten of processen.
Enkele kenmerken van de gevalstudie zijn:
- Er is een klein aantal onderzoekseenheden.
- Het is een arbeidsintensieve benadering.
- Het onderzoek gaat meer de diepte in dan de breedte.
- Er wordt een strategische oftewel selectieve streekproef gedaan onder de
geïnterviewden.
- Het gaat om kwalitatieve gegevens en onderzoeksmethoden.
Volgens deze normen gaan wij ons onderzoek uitvoeren, omdat dit aansluit bij de fase
waarin het HAP zit en omdat deze onderzoeksmethode het beste aansluit op het te
onderzoeken probleem.
11

3 Verantwoording interviews.
Como una mariposa por la noche…
3.1 Interviews Latijns Amerikaanse transgenders.
Voor dit onderzoek hebben we 8 Latijn Amerikaanse transgenders geïnterviewd. Naar
schatting zijn er momenteel 25 Latijns Amerikaanse transgenders werkzaam op de Baan,
dus met 8 geïnterviewden hebben wij één derde van de doelgroep te pakken.
De interviews zijn gehouden aan de hand van een topiclist (zie bijlage 11.2).
We hebben gekozen voor een topiclijst, zo ontstaat er bij het interview een ontspannen
sfeer, en minder formeel. Door de punten die we hebben genoteerd in de topiclijst, zullen
we niets vergeten wat van belang is voor het onderzoek.
3.2 Interview Transvisie.
We hebben een kort interview gehouden met Judith Verkerk, maatschappelijk werkster
bij Transvisie; een centrum voor genderdiversiteit. Zij verlenen hulp aan transseksuele
en transgender mensen en aan hun omgeving. Dit doen ze via zelfhulp groepen en
individuele hulpverlening.
De informatie uit dit interview hebben we gebruikt tijdens ons vooronderzoek om ons te
kunnen oriënteren op het onderwerp en bij het maken van de topiclist.
Hieronder staat in het kort weer gegeven wat in het interview de belangrijkste punten
waren die naar voren zijn gekomen.
In Nederland zijn er ongeveer 5000-6000 transgender mensen bekend. Het Transvisie
Centrum schat dat dit er nog meer zijn, maar er zijn veel mensen die er (nog) niet voor
uitkomen of geen hulp nodig hebben.
Transvisie ziet veel mensen die aan het begin van het proces staan van overgang naar
het andere geslacht. Deze mensen hebben in eerste instantie veel vragen over het
medische deel, later komt de psychosociale kant pas.
Wat Transvisie als veel voorkomende problemen onder deze doelgroep ziet is:
- Het sociale netwerk. Dit verkleint in de meeste gevallen. Soms storten mensen
zich dan in het transgender netwerk, wat ongezond kan uitpakken als je daardoor
contact met de rest van de wereld verliest.
- Identiteitscrisis.
- Medische problemen (denk aan: operaties die verkeerd uitpakken, resultaten die
tegenvallen, onhaalbare dromen).
Transvisie vindt dat er in Nederland redelijk veel zelfhulpgroepen zijn. Dat is een goede
zaak. Zelf organiseren zij ook dit soort groepen, omdat mensen hier veel profeit van
hebben. Het is niet heel duidelijk te zeggen waar de meeste mensen nu precies voor
komen als ze bij Transvisie aankloppen, de meeste mensen die eenmaal kennis gemaakt
hebben zijn of al redelijk snel weer uit het zicht of blijven een groot deel van hun leven
langskomen.
12

3.3 Paul van Gelder.
Como una mariposa por la noche…
We hebben contact gehad met Paul van Gelder, medewerker bij SHOP Den Haag. Hij
raadde ons aan om het boek ‘Een Haagse Nachttocht’ te lezen. We hebben deze
informatie gebruikt bij het maken van de topiclist en het houden van de interviews.
Paul van Gelder heeft in 2008 onderzoek gedaan naar transgenders in Den Haag. Hij
heeft een overzicht gecreëerd van deze moeilijk toegankelijke groep waar ook veel
wantrouwen heerst. Uit dit onderzoek heeft hij geconcludeerd dat een groot deel van de
transgenders uit Latijns Amerika komt.
Door de grote mobiliteit, van transgenders op zich, en Latijns Amerikaanse in het
bijzonder, maakt het lastig om een nauwkeurige telling te maken. Er heeft in 2008 wel
een telling plaatsgevonden in Utrecht: hieruit bleek dat gemiddeld 26% van de
prostituees transgender is. Van het totaal aan vergunningen (150 in 2007), is er 20%
voor de transgenders, 40% daarvan is van Latijns Amerikaanse afkomst.
Zoals te lezen is, ligt het aantal vergunningen procentueel lager dan het aantal bezoekers
van het HAP. Paul van Gelder geeft hiervoor twee oorzaken: de grotere behoefte om te
werken bij transgenders, en het feit dat er een wachtlijst is op de Europalaan, op die
wachtlijst is 31% transgender. Bij het verstrekken van de vergunningen wordt rekening
gehouden met een natuurlijk evenwicht in de groep, dus niet alleen maar transgenders.
Verder beschrijft Van Gelder Latijns Amerikaanse transgender cliënten als veeleisend. Zij
komen vaak met een materialistisch probleem (geen inkomen, verblijfplaats, enzovoort)
en verwachten dat de hulpverlening dat probleem gaat aanpakken. Wanneer deze
basisbehoeften zijn afgehandeld, kunnen psychosociale vragen ter sprake komen.
Wat verder naar voren kwam uit zijn onderzoek: Latina’s zijn altijd met meerdere; vaak
in groepjes. Ook hebben ze vaak een Nederlandse partner waardoor ze in Nederland
kunnen blijven.
Latijns Amerikaanse transgender prostituees zwerven zelden op straat: er is altijd wel
iemand bij wie ze terecht kunnen.
13

4 Deelvraag 1.
Como una mariposa por la noche…
Wat zijn de overheersende culturele denkbeelden van de transgenders uit
Latijns Amerika over hulpverlening?
Voor de beantwoording van deze vraag is het nodig om eerst een beeld te schetsen over
de positie van transgenders in de Latijns Amerikaanse maatschappij. Hoe je zelf staat in
een samenleving, bepaalt hoe je tegen bepaalde dingen aankijkt. Daarom nu eerst een
stukje algemene informatie over de positie, zowel cultureel als sociaal gezien, van de
transgenders in Latijns Amerika.
In Latijns Amerika heerst een machismo cultuur, oftewel een cultuur van overdreven
mannelijkheid (Janssen, 2007). Denk hierbij aan geweld, autoritair gedrag en mannen
die macht uitoefenen over vrouwen. Dit gedrag valt in Latijns Amerika onder het
ideaalbeeld van de man.
Vrouwen zijn in deze maatschappij onderdaniger en werken bij voorkeur thuis; een voor
westerse begrippen traditionele rolverdeling. Transgenders vallen voor hun landsgenoten
buiten de boot, ze zijn namelijk geen echte man en ook geen echte vrouw. In Latijns
Amerika worden dit zwart/wit bekeken, het is dus moeilijk voor een transgender om je
plek te bepalen, want een middenweg is er (nog) niet.
Hoewel prostitutie en transgender niet verboden is in Latijns Amerika, is het voor veel
transgenders moeilijk om mee te draaien met de maatschappij. Transgenders worden
gediscrimineerd en sociaal buitengesloten, niet zelden ook door familie (De Bie, 2007).
Dit begint vaak al vroeg, zoals op school.
Als mensen hun hele leven zich al buitengesloten voelen, worden ze kwetsbaarder en
gevoeliger voor invloeden van buitenaf. Je zoekt lotgenoten om je minder alleen te
voelen. In Latijns Amerika werken veel transgenders in de prostitutie, enerzijds om daar
zoveel mogelijk geld te verdienen voor (geslachtsaanpassende-) operaties, anderzijds
omdat daar hun lotgenoten te vinden zijn. Ook is de prostitutie een manier om jezelf
seksueel te ontdekken en je aantrekkelijk te voelen.
Dit is voor de transgenders vaak een drijfveer om de prostitutie in te gaan: een leven
lang worden ze al raar aangekeken en voelen ze zich buitengesloten, maar in de
prostitutie betalen mannen gewoon om bij hen te zijn. Ze voelen zich aantrekkelijk en
zelfverzekerd.
Er zijn een paar landen in Latijns Amerika waar organisaties voor transgenders zijn
opgezet. De transgenders die wij hebben geïnterviewd waren hier overigens niet mee
bekend.
De negatieve houding van de Latijns Amerikaanse maatschappij tegenover transgenders
is ook te zien in het hoge percentage transgendermoorden in Latijns Amerika
(Transgender Netwerk Nederland, 2009).
14

Como una mariposa por la noche…
Nu een kort beeld is geschetst over de positie van transgenders in Latijns Amerika, zal
worden ingegaan op de resultaten uit de interviews over de hulpverlening.
Uit de interviews bleek, dat de hulpverlening in Latijns Amerika als corrupt,
onbetrouwbaar en omkoopbaar wordt ervaren.
In Latijns Amerika geldt, volgens de geïnterviewden dat met geld alles te koop is en
wanneer je geen geld hebt, kan seks nog een uitweg zijn. Anders is hulpverlening niet
toegankelijk. Dit antwoord werd door 5 van de geïnterviewden genoemd.
Eén van de geïnterviewden vertelde het volgende: “Ik woonde in Ecuador in een redelijk
goede wijk. Ik werd niet echt geaccepteerd omdat ik transgender ben, maar iedereen
deed wel normaal omdat ik veel geld had. De politie had ook de pik op mij, ik werd wel
eens uitgescholden door ze voor maricon (scheldwoord voor homo of travestiet). Op een
dag reed ik iets te hard in mijn auto door de wijk en werd ik aangehouden. Ik kreeg een
boete van, omgerekend in euro’s, 60 euro. De politie agent die mij aanhield was alleen
en flirtte met me. Toen ik hem geld aanbood, ongeveer 20 euro, nam hij het aan en
verscheurde de boete. Ik had geluk dat ik het geld bij me had, maar zo gaat dat dus in
Ecuador, zelf de politie is omkoopbaar.”
Een andere geïnterviewde vertelde: “In Ecuador heb je verschillende ziekenhuizen, je
hebt goede en je hebt slechte. In de goede ziekenhuizen liggen mensen met veel geld en
als je op de EHBO komt en je geeft geld wordt je echt goed geholpen. De dokters daar
doen extra lief tegen je als je ze stiekem geld geeft. Maar in de slechte ziekenhuizen is
het echt een zooitje. Het is heel vies en overvol, dat zijn de ziekenhuizen voor de armen.
Maar omdat ze het daar zo druk hebben moet je daar ook betalen. Als je dus heel arm
bent en je wordt aangereden en komt op de EHBO dan gebeurd het heel vaak dat je niet
wordt geholpen omdat je geen geld hebt.”
In het volgende diagram is schematisch weergegeven hoeveel van de geïnterviewden van
mening zijn dat met geld of seks veel omkoopbaar is in Latijns Amerika.
Met functies werd bedoeld: hulpverleningsinstanties.
Met geld of seks zijn veel hoge functies in
Latijns Amerika omkoopbaar
Oneens
13%
Eens
87%
15

Como una mariposa por la noche…
De toegankelijkheid van hulpverlening in Latijns Amerika is, zoals eerder genoemd,
volgens meer dan de helft van de geïnterviewden slecht wanneer je arm bent.
De hulpverlening voor de armere
bevolkingslaag is buitengewoon slecht.
Oneens
38%
Ook de betrouwbaarheid in andere personen, zoals familie, vrienden, kennissen maar ook
instanties, is in Latijns Amerika laag. Geïnterviewden geven aan dat status, aanzien en
geld gewoon erg belangrijk in deze cultuur is. Eén van de geïnterviewden antwoordde op
de vraag ‘Maar beschermt familie je dan niet als je wordt gediscrimineerd of vernederd?’
het volgende: “Mijn familie mij beschermen? Doe niet zo mal! Zelfs mijn familie vind me
raar en accepteert me niet. Ze schamen zich voor mij. Ik verdien veel geld in de
prostitutie, elke maand stuur ik veel geld naar ze op. Misschien wel 80% van wat ik
verdien, soms meer. Als ik dit niet doe, wordt ik uit de familie gezet, dat weet ik zeker,
omdat ze me dat flink duidelijk hebben gemaakt. Altijd als ik ze spreek gaat het over
geld, ze hebben altijd meer nodig en ik blijf maar sturen. Ik wil ze niet kwijt, het blijft
toch je familie. En als ik hun niet meer heb, wie heb ik dan nog?”
Eens
62%
16

Como una mariposa por la noche…
Concluderend valt te zeggen dat de hulpverlening in Latijns Amerika door de
geïnterviewden als niet betrouwbaar, omkoopbaar en corrupt wordt ervaren. Het is in
deze landen ieder voor zich; iedereen vecht voor zijn eigen bestaan. Dat is vaak hard en
eenzaam. Wanneer je transgender bent, kun je dus eigenlijk bij niemand terecht met je
problemen; niet bij familie of vrienden en ook niet bij de instanties die daarvoor zijn.
17

5 Deelvraag 2.
Como una mariposa por la noche…
Welk beeld hebben de transgenders uit Latijns Amerika over het
hulpverleningsaanbod van het HAP?
Als tijdens de interviews de vraag aan bod kwam wat de geïnterviewde persoon van het
HAP vond was bijna steevast de eerste reactie ‘erg goed!’
De meeste transgenders zijn blij met het HAP en de veilige haven die de bus hen biedt.
Bij doorvragen wat ze dan precies goed vonden aan het HAP zijn de volgende punten
naar voren gekomen:
- Allereerst zijn ze blij met de veilige haven die de bus hen biedt tegen invloeden van
buiten af. De bus wordt als veilig ervaren. Er kunnen geen klanten binnen komen, bij
problemen met klanten is de samenwerking met de politie goed, je kunt gewoon even
bijkomen, lekker een kopje koffie drinken en je schuilen voor de regen.
- De 7 van de 8 geïnterviewde vrouwen vinden de HAP medewerkers erg vriendelijk en
behulpzaam. Het praatje, ook al is het een small talk, wordt gewaardeerd en geeft hen
het gevoel dat ze gezien worden.
- Ze waarderen de moeite die HAP medewerkers doen om met hen te communiceren
ondanks de taalbarrière.
- Als ze hulp nodig hebben – onder hulp verstaan zij bij deze vraag politie of medische
hulp – werd dat, volgens hen, snel en adequaat geregeld door de medewerkers.
- Het is handig dat je in de bus beroepsgerelateerde items kunt kopen en naar de dokter
kan gaan.
- De maandelijkse thema avonden die het HAP organiseert vinden zij erg gezellig en
worden gewaardeerd.
Als we ingingen op het hulpverleningsaanbod van het HAP – wij oogden hiermee op de
meer maatschappelijk werk kant van het aanbod – kwam bij meer dan de helft van de
geïnterviewden naar voren dat zij niet wisten dat het HAP dit aanbod heeft.
Als voorbeeld: het HAP werkt samen met Doorstroom.
Veel transgenders weten niet dat zij met problemen bij het HAP terecht kunnen en dat
Doorstroom bestaat en wat zij doen. Ze reageerden verbaasd toen dit naar voren kwam
tijdens de interviews. Sommige geïnterviewden vonden het fijn om dit te horen, als zij
problemen zouden hebben zouden ze met een gerust hart bij de HAP medewerkers
aankloppen en een beroep op dit aanbod doen. Anderen reageerden teleurgesteld;
jammer dat zij dit niet eerder wisten, ze hadden in het verleden de hulp goed kunnen
gebruiken.
18

Como una mariposa por la noche…
Onduidelijkheid over met welke problemen
je bij het HAP terecht kan. (Doorstroom
onbekend).
2e kwrt
38%
Er waren twee geïnterviewde transgenders die wel van dit aanbod wisten, maar die totaal
anders reageerden, namelijk dat dit aanbod voor hen overbodig is. Zij vertelden hoe ze
door hun opvoeding en cultuur gewend zijn om zelfstandig problemen op te lossen; hulp
vragen doe je pas in uiterste nood. En als je dan hulp vraagt doe je dat bij een officiële
instantie, hiermee werd bedoeld een instantie als de overheid die meer professionaliteit
uitstraalt.
Het HAP vinden ze hierin geen waardige instantie, dat heeft te maken met hun beeld van
een goede, professionele organisatie. Een dergelijke organisatie bevindt zich in een mooi,
statig gebouw, er werken mensen op kantoor en je moet (flink) geld betalen om van de
diensten gebruik te mogen maken. Het HAP maakt deze indruk niet en dus zouden zij
met bepaalde problemen niet naar het HAP gaan.
Een andere reden waarom dit hulpaanbod overbodig zou zijn, is dat de transgenders uit
Latijns Amerika een hechte groep vormen. Veel vrouwen kennen elkaar al jaren, ook
buiten werktijd gaan zij veel met elkaar om. Als ze problemen hebben zouden ze dit
binnen de groep oplossen.
Over deze groepsdynamiek werden verschillende dingen gezegd, enerzijds zou het een
hechte groep zijn, waarin iedereen elkaar kent. Ze voelen zich veilig vanwege dezelfde
achtergrond qua cultuur en land, maar ook qua transgenderidentiteit.
Anderzijds wordt deze groep als onveilig ervaren, er wordt veel geroddeld en er is
constante concurrentie en jaloezie. Als je ruzie hebt met de verkeerde personen uit de
groep kan het maar zo gebeuren dat je de hele groep tegen je krijgt.
Om weer terug te keren naar welk beeld deze transgenders van het HAP en het
hulpverleningsaanbod hebben, werd er ook gesproken over de Spaanse taal regel in de
bus.
Eens
62%
19

Como una mariposa por la noche…
Afschaffing van de Spaanse taal regel.
Oneens
29%
Het HAP heeft als regel dat er wel Spaans mag worden gesproken zolang dit maar
zachtjes gebeurd en binnen een kleine groep. Dit omdat het voorheen vaak voorkwam
dat de Spaanstalige dames de bus ‘overnamen’, vrouwen die geen Spaans spreken
voelden zich buitengesloten en waren bang dat er over hen werd geroddeld. De
medewerkers hebben in dit geval ook weinig invloed op het gesprek, omdat zij geen
Spaans spreken.
Het gebeurt wel eens dat medewerkers ingrijpen als de situatie uit de hand dreigt te
lopen of al uit de hand gelopen is.
Het was opvallend dat 5 van de 8 geïnterviewden deze regel als niet prettig ervaren.
Er was zelfs één geïnterviewde die deze regel als discriminerend ervaart. Zij
beargumenteerde dat er ook Roemeense en Bulgaarse vrouwen in de bus komen en dat
zij vaak in hun moedertaal met elkaar praten, maar dat er door HAP medewerkers nooit
wat van wordt gezegd. Daarnaast vroeg zij zich af hoe vrouwen dan met elkaar moesten
communiceren aangezien er ook vrouwen zijn die geen Nederlands of Engels spreken.
Concluderend als antwoord op de vraag ‘Welk beeld hebben de transgenders uit Latijns
Amerika over het hulpverleningsaanbod van het HAP?’ kunnen we het volgende zeggen.
De transgenders zijn blij met het HAP, de vriendelijke medewerkers en de veilige haven
die de bus hen biedt. De vrouwen voelen zich welkom en gezien, maar door de Spaanse
taal regel niet altijd gelijk behandelt ten opzichte van andere nationaliteiten.
Voor sommige transgenders is het hulpaanbod onbekend, zij wisten niet dat het HAP dit
aanbood. Voor andere is het aanbod wel bekend, maar niet nodig omdat zij andere
oplossingen vinden voor hun problemen en/of te weinig vertrouwen in de
professionaliteit/kwaliteit van de hulp van het HAP hebben.
Eens
71%
20

6 Deelvraag 3.
Como una mariposa por la noche…
Welke wensen en behoeften hebben de transgenders uit Latijns Amerika
betreffende het hulpverleningsaanbod van het HAP?
Bij het stellen van deze vraag zeiden de transgenders vrijwel allemaal dat het
hulpverleningsaanbod goed is zoals het nu is. Maar als we doorvragen blijkt dat niet
helemaal waar te zijn.
Op dit moment is er één Spaanstalige medewerker bij het HAP werkzaam. De meeste
Spaanstalige transgenders vinden het niet nodig om Spaans te praten met de HAP
medewerkers, zij redden zich prima met Nederlands en Engels. Er zijn echter een paar
vrouwen die geen of nauwelijks Nederlands of Engels spreken, voor hen is deze
medewerker heel fijn, omdat ze zo dus toch kunnen praten, ook al gaat het over koetjes
en kalfjes.
Wat al eerder naar voren kwam, is dat de meeste vrouwen moeite hebben met de
Spaanse taal regel in de bus. Deze zouden zij graag afgeschaft zien.
Ook gaven 5 van de 8 geïnterviewden aan dat ze graag informatie in het Spaans zouden
krijgen. Nederlands spreken lukt vaak wel, maar met lezen hebben ze vaak moeite.
Daarom zou het handig zijn als informatie zoals de huisregels, posters, aanplakbiljetten
en andere informatie, over bijvoorbeeld spreekuren van doktoren of maatschappelijk
werk, er ook in het Spaans zou zijn.
Mede door de taalbarrière weten maar 2 van de 8 transgenders dat het HAP ook
doorverwijst naar Doorstroom (maatschappelijk werk). Deze dames gaven echter aan dat
zij het niet prettig zouden vinden dat als zij hulp nodig zouden hebben dat zij
doorverwezen worden. Het liefst zouden ze deze hulp van de HAP medewerkers zelf
krijgen, omdat ze de medewerkers al goed kennen en vertrouwen.
Ook weten de transgenders niet precies tot hoeverre het hulpverleningsaanbod van het
HAP reikt. 5 Van de 8 transgenders zou namelijk behoefte hebben aan meer duidelijkheid
over het hulpverleningsaanbod.
21

Oneens
29%
Como una mariposa por la noche…
Meer duidelijkheid over het
hulpverleningsaanbod.
Een ander zeer belangrijk punt dat naar voren kwam tijdens de interviews was dat veel
transgenders uit Latijns Amerika te maken hebben met HIV en/of Aids.
Een geïnterviewde vraagt zich af: “Waarom heeft het HAP geen informatie over Aids?
Veel vriendinnen van mij die hier werken hebben HIV of Aids. Ze zeggen dat niet tegen
HAP medewerkers, eigenlijk zeggen ze het tegen niemand omdat ze zich schamen. Maar
van elkaar weten we het omdat we elkaar al zo lang kennen. Ik denk dat 90% van mijn
vriendinnen hier wel Aids heeft, weet je hoe dat komt? Vroeger, toen we nog als
prostituee werkten in Ecuador, wisten wij helemaal niet wat aids was. Iedereen deed het
zonder condoom. Condooms waren duur en niemand begreep waar dit voor nodig was.
ook klanten hadden er geen zin in. Maar nu is er dus veel aids bij ons. Iedereen slikt
medicijnen. Ja, jij dacht dat zij gezond zijn omdat ze er goed uitzien hè? Nou, maar
ondertussen zijn ze allemaal ziek.”
Van de 8 afgenomen interviews, kwam er 4 keer naar voren dat er meer informatie
moest komen over HIV en aids. Geen enkele geïnterviewde heeft gezegd dat zij zelf deze
ziekte heeft; of vriendinnen hebben het of ze gaven geen reden voor deze behoefte aan
informatie. Deze informatie zou uiteraard liefst in het Spaans gezien worden.
Eens
71%
Meer informatie – in
Nederlandse en Spaanse
taal – over HIV/Aids.
Oneens
50%
Eens
50%
22

Como una mariposa por la noche…
Een ander onderwerp waar volgens de geïnterviewden meer ruchtbaarheid aan gegeven
mag worden, is transseksualiteit. 4 van de 8 geïnterviewden zou het fijn vinden als er
wat meer over gepraat wordt zodat het normaler wordt. Ze voelen een duidelijke
scheiding tussen de biologische vrouwen en de transgenders en denken dat meer praten
over transseksualiteit deze scheiding meer zou vervagen.
Dit zijn samengevat de wensen en behoeften van de transgenders:
Spaans mogen praten in de bus,
De huisregels die er al hangen in het Nederlands, ook in het Spaans,
Ook de overige informatie die opgehangen wordt in het Spaans,
Meer informatie over het hulpverleningsaanbod,
Liever niet doorverwezen worden, maar geholpen kunnen worden door de
hulpverleners van het HAP,
Meer informatie over HIV en Aids in zowel Nederlands als Spaans,
Meer kunnen praten over transseksualiteit,
Anderen informeren over transgenders.
23

Como una mariposa por la noche…
7 Beantwoording hoofdvraag, conclusie.
Wat zijn de beweegredenen van de transgenders uit Latijns Amerika om
geen/minimaal gebruik te maken van het hulpverleningsaanbod van het HAP?
Het antwoord van de hoofdvraag ligt op verschillende gebieden. Namelijk: de Latijns
Amerikaanse cultuur en het HAP. Die zullen hieronder per punt worden toegelicht.
Cultuur
Transgenders worden in Latijns Amerika niet geaccepteerd om wie ze zijn, dit
komt door de heersende machismo cultuur. Transgenders passen niet in dat
plaatje thuis. Met problemen kunnen ze bij niemand terecht, het vertrouwen in
anderen is ook niet groot. Dit kan er voor zorgen, dat zij nog niet veel vertouwen
hebben in de hulpverlening van het HAP.
In Latijns Amerika is goede hulpverlening duur en bevindt zich in dure, statige
panden. Wanneer je niet genoeg geld hebt, wordt je niet goed geholpen. De
hulpverlening die het HAP aanbiedt is gratis en bevindt zich niet in een statig
pand. Hierdoor hebben ze niet een te hoge pet op van de hulpverlening die het
HAP aanbiedt.
Om hulp vragen past niet in de Latijns Amerikaanse cultuur. Hulpverlening in
Latijns Amerika wordt als corrupt ervaren en alleen goed wanneer je geld hebt.
Wanneer je iets nodig hebt, zoek je steun bij familie. Transgenders hebben deze
terugvalbasis niet. Zij worden ook door familie en vrienden buitengesloten om wie
zij zijn. Zij zoeken steun bij andere transgenders, hoewel er onderling wel strijd
is, is het ook vertrouwd. Dit valt terug te zien in de hechte groep die de Latijns
Amerikaanse transgenders bij het HAP vormen. Ze zoeken vooral steun bij elkaar,
en niet bij het HAP, dat hoort niet volgens de cultuur. Dit kwam ook naar voren
uit de interviews: er is niet echt hulp nodig, en anders helpen ze elkaar wel.
Het HAP
In het algemeen zijn de Latijns Amerikaanse transgenders tevreden over de hulp die
wordt aangeboden door het HAP (in zoverre zij op de hoogte zijn van het
hulpverleningsaanbod). Toch ervaren zij bij het HAP ook enkele drempels waardoor zij
weinig tot geen gebruik maken van het hulpverleningsaanbod.
Het hulpverleningsaanbod van het HAP is niet voor iedereen duidelijk. Veel Latijns
Amerikaanse transgenders zeggen niet op de hoogte te zijn van het
hulpverleningsaanbod. Ze zijn vaak ook niet op de hoogte van de
samenwerkingsverbanden bij het HAP, bijvoorbeeld met Doorstroom.
De vrouwen die wel op de hoogte waren van het hulpverleningsaanbod, vertelden
niet doorverwezen te willen worden naar Doorstroom. Ze hebben nu vertrouwen
in de HAP medewerkers, en willen dan niet doorverwezen worden naar een andere
instelling. Doordat HAP medewerkers de vrouwen niet altijd kunnen helpen, vormt
dat een drempel om hulp te vragen.
Sommige Latijns Amerikaanse transgenders spreken niet goed Nederlands en
Engels. Hierdoor verloopt de communicatie met HAP medewerkers moeizaam. Er
is maar één Spaans sprekende medewerker, en die is niet altijd aanwezig.
Concluderend kunnen we zeggen dat de cultuur een grote invloed heeft op het wel of niet
accepteren van hulp vanuit het HAP. Toch ervaren Latijns Amerikaanse transgenders wat
drempels vanuit het HAP. In de aanbevelingen (hoofdstuk 9) zal hier verder op in worden
gegaan.
24

8 Het product.
Como una mariposa por la noche…
Als product hebben wij voor het ontwerpen van een draaiboek gekozen. Het is een
draaiboek voor een thema avond met als onderwerp ‘transgender’. Dit draaiboek is
bedoeld om uit te voeren op één van de thema-avonden die het HAP organiseert. De
avond is bedoeld voor alle transgenders, maar ook alle andere prostituees die daar
interesse in hebben en de medewerkers. Er wordt een Latijns Amerikaanse touch aan
gegeven door hapjes te serveren uit Latijns Amerika.
De avond heeft als doel om de kennis over transgenders te vergroten voor de
transgender prostituees, niet-transgender prostituees en eventueel de medewerkers.
Transgenders kunnen kun onbeantwoorde vragen kwijt bij een deskundige die bij deze
avond aanwezig zal zijn. Verder is het doel om de transgenders meer het gevoel te geven
dat ze worden gezien.
25

9 Aanbevelingen.
Como una mariposa por la noche…
Na aanleiding van 8 zeer informatieve interviews en een grondig literatuur onderzoek zijn
wij tot de conclusie gekomen dat dit onze aanbevelingen voor het HAP zijn:
Verstrek belangrijke informatie in het Spaans, niet alleen in Nederlands. Denk aan
de huisregels het welkomsboekje, informatie over Doorstroom en andere
belangrijke organisaties en informatie over gezondheid.
Geef meer ruchtbaarheid aan het hulpverleningsaanbod, in het bijzonder aan het
maatschappelijk werk Doorstroom. Door de informatie in het Spaans te
verstrekken zal het aanbod voor veel vrouwen al duidelijker worden. Laat dit
onderwerp regelmatig terug keren door het er af en toe eens over te hebben.
Praat meer over aids en HIV, geef hier ook meer (Spaanse) informatie over.
Misschien kan er een thema avond aan geweid worden. Verder is het belangrijk
dat ook dit onderwerp regelmatig terugkeert en levendig blijft.
Praat meer over transseksualiteit. Er rust namelijk nog steeds een taboe op dit
onderwerp. De transgenders hebben dan wel het gevoel dat ze bij het HAP worden
geaccepteerd om hoe ze zijn, maar de rest van de maatschappij accepteert dat
toch moeilijker. Op weinig andere plekken kunnen ze met dit onderwerp terecht,
het HAP is veilig en vertrouwd en dus een aangename plek om dit onderwerp te
bespreken.
Doe een thema avond over transseksualiteit, dit na aanleiding van het vorige
punt.
26

10 Nawoord.
Como una mariposa por la noche…
Met veel plezier hebben wij aan dit onderzoek gewerkt!
Wij zijn blij en dankbaar dat we kennis hebben mogen maken met deze bijzondere
doelgroep in een bijzonder werkveld.
We hopen dat het HAP iets kan met de informatie en aanbevelingen uit ons onderzoek.
Het HAP is een mooi project, wat al vele successen heeft geboekt en zeker moet
doorgaan in deze trant. Als zij onze aanbevelingen ten uitvoer brengen zal dit alleen
maar ten goede komen aan het toch al goede karakter en imago van het project.
Maar bovenal hopen we dat de Latijns Amerikaanse transgenders iets zullen hebben aan
de uislagen van dit onderzoek. Dat zij zich meer geaccepteerd en gerespecteerd zullen
voelen door hun medemens en dat ze –door de hulp van het HAP- beter en sterker in de
maatschappij en in het leven zullen komen te staan.
27

11 Literatuurlijst.
Como una mariposa por la noche…
Baart, A. (2004). Theorie van de presentie. Utrecht: Lemma.
Belderbos, F., Visser, J. (red.) (1987). Beroep: prostituée. Utrecht: SWP
Bie, F. de (2007). Latex, lippenstift en borsthaar, travestis in Argentinië. Retrieved from
http://www.noticias.nl/achtergrond_artikel.php?id=1720
Gelder, P. van (2008). Transgenders en prostitutie: een Haagse Nachttocht. Utrecht: De
Graaf.
Gemeente Utrecht (n.d.). Zorg voor sociaal kwetsbaren. Retrieved 1 mei 2010 from
http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=123266
Gooren, L.J.G. (1986). Transseksualiteit. Alphen aan den Rijn: Samson Stafleu.
HAP (2006). Plan van aanpak meerjarenbeleid HAP 2006. Utrecht.
HAP (2006-2008 ). Meerjarenbeleid HAP 2006-2008. Utrecht.
Hijmans, A. (1956). Vrouw en man in de prostitutie: een sociaal-psychologische studie. ’s
Gravenhage: Van Keulen.
Huirne, N. (2008, november 5). Gezocht: transgender prostituees. Dag. Retrieved from
http://www.ditwasdag.nl/binnenland/gezocht-transgender-prostituees-14636
Janssen, M.J. (2007). Reizende sekswerkers, Latijns-Amerikaanse vrouwen in de
Europese prostitutie. Apeldoorn: Spinhuis.
Jong, T de. (1999). Man of vrouw, min of meer. Amsterdam: Schorer boeken.
Jonkman, M. (2006). Vlinder. Opvang Transseksuele Prostituees in Den Haag.
Rotterdam: Afstudeerscriptie Maatschappelijk Werk en Dienstverlening.
Hogeschool Rotterdam
Leeuwen, R van., Dakman, I., en Nijsten, G. (1992). Hij, anders, zij. Rijswijk: Elmar.
Mijn man voelt zich niet thuis in zijn lichaam. (2009, 24 maart). De Telegraaf. Retrieved
from
http://www.telegraaf.nl/vrouw/psyche_relatie/3551083/___Mijn_man_voelt_zich_
niet_thuis_in_zijn_lichaam___.html
Movisie (2006.). Lesbisch en homobeleid, definities, een analyse en aanbevelingen..
Retrieved from
http://www.movisie.nl/Publicaties//2007/776/Factsheet_transgender.pdf
Peer-project wordt gesteund door de Europese Unie (1996, juni 11). Trouw. Retrieved
from http://www.trouw.nl/krantenarchief/1996/06/11/2593828/Peerproject_wordt_gesteund_door_de_Europese_Unie.html?part=1
Quack, E.J. (2007). Glitters met gouden tranen, gay in Guatamala. Retrieved from
http://www.noticias.nl/achtergrond_artikel.php?id=1722
Real life test. (n.d.).In Wikipedia. Retrieved 10 december 2009, from
http://nl.wikipedia.org/wiki/Real_life_test
Schouten, L. (2009). Seksueel geweld, een verborgen probleem in Bolivia. Retrieved
from http://www.laruta.nu/artikelen/seksueel-geweld-een-verborgen-probleembolivia
Schouten, L. (2009). Femicide in Latijns-Amerika schrikbarend. Retrieved from
http://www.laruta.nu/artikelen/femicide-latijns-amerika-schrikbarend
Thij, J. ten (2006). De relatie tussen culturele variabelen, sociale cognities en onveilig
seksueel gedrag onder autochtone en allochtone adolescenten. Twente: essay,
Universiteit Twente (p. 17).
Transgenderisme. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved 10 december 2009, from
http://nl.wikipedia.org/wiki/Transgenderisme
Transgender Netwerk Nederland (2009). Wereldwijd wordt elke drie dagen een
transgender vermoord. Retrieved from
http://www.transgendernetwerk.nl/site/node/592
Transvisie, centrum voor genderdiversiteit. Januari 2010.
http://www.transvisie.nu/
Verschuren, P. en Doorewaard, H. (1998). Het ontwerpen van een onderzoek. Utrecht:
Lemma.
28

Como una mariposa por la noche…
VU Medisch Centrum (n.d.). Vaginaplastiek. Retrieved from
http://www.vumc.nl/afdelingen/zorgcentrum-voorgender/337070/337116/337121/
VU Medisch Centrum. (n.d.). Subcutane mastectomie (borstamputatie). Retrieved
from http://www.vumc.nl/afdelingen/zorgcentrum-voorgender/337070/337658/337119/
VU Medisch Centrum. (n.d.). Hormoonbehandeling bij man-vrouw transseksuelen.
Retrieved from http://www.vumc.nl/afdelingen/zorgcentrum-voorgender/337056/337060/337556/
29

Como una mariposa por la noche…
12 Bijlagen:
12.1 Begrippenlijst.
12.2 Cijfers antwoorden interviews.
12.3 Topiclist.
30

12.1 Begrippenlijst.
Como una mariposa por la noche…
Uitleg van de belangrijkste begrippen in dit onderzoek. Als er wordt gesproken over één
van deze begrippen wordt daaronder de volgende betekenis verstaan:
Travestie.
Travestie is het gekleed gaan als iemand van de ‘andere’ sekse. Zowel bij mannen als bij
vrouwen komt travestie voor, hoewel tegenwoordig vaker bij mannen. Sommige
travestieten verkleden zich alleen in huiselijke kring, vaak ook zonder dat iemand anders
in zijn of haar buurt dat weet. Er zijn ook travestieten die er duidelijk mee naar buiten
komen.
Interseksualiteit.
Bij ‘interseksualiteit’ vertoont het lichaam zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken.
We kunnen onderscheid maken tussen het fenotypische geslacht (uitwendig man of
vrouw), het gonadale geslacht (het geslacht op basis van de aanwezige gonaden:
eierstok of testis), het genetische geslacht (aanwezigheid van Xen/of Y-chromosoom) en
de genderidentiteit (tot welk geslacht iemand zichzelf voelt behoren).
Op al deze terreinen kan interseksualiteit voorkomen, soms ook in onderlinge
combinaties.
Transseksualiteit.
Letterlijk vertaald betekent ‘transseksualiteit’ het proces van lichamelijke verandering
van de ene naar de andere sekse. De klinische definitie is ‘genderdysforie’: bij de
persoon in kwestie bestaat een verschil tussen de beleefde sekse-identiteit en de
biologische sekse. Volgens sommigen zijn veel meer mensen genderdysfoor (in
verschillende gradaties) dan de betrekkelijk kleine groep die uiteindelijk daadwerkelijk de
hele weg naar het ‘andere’ geslacht wil afleggen.
Transgenderisme.
Een ‘transgenderist’ gaat door het leven als iemand van het ‘andere’ geslacht, of
balanceert tussen man en vrouw in. Hij of zij heeft geen (volledige) operatieve
geslachtsaanpassende behandeling gehad, of vindt deze (achteraf) niet bepalend voor
het gendergevoel. Veel transgenderisten zijn niet van plan een ingreep te laten doen,
hoewel sommigen kiezen voor een gedeeltelijke verandering door hormoongebruik of een
deel van de mogelijke operaties. Transgenderisme moet overigens niet worden verward
met de term ‘transgender’.
Transgender.
Koepelbegrip voor alle manieren van genderbeleving die anders zijn dan volgens de
traditionele indeling van de twee geslachten.
31

Como una mariposa por la noche…
12.2 Cijfers antwoorden interviews.
Er zijn in totaal 8 Latijns Amerikaanse transgenders geïnterviewd.
Hieronder ziet u per vraag hoe vaak de antwoorden door verschillende vrouwen zijn
gegeven.
Antwoord op de hoofdvraag:
Wat zijn de beweegredenen van de transgenders uit Latijns Amerika om geen/minimaal
gebruik te maken van het hulpverleningsaanbod van het HAP?
Antwoord. Aantal keer gezegd.
De taalbarrière zorgt voor
moeilijke/moeizame communicatie.
7
De hulpverlening in LA is niet betrouwbaar,
met dit beeld opgegroeid.
5
Vanuit LA meegekregen dat je zelfstandig
moet zijn en dingen alleen op moet lossen.
7
We hebben geen hulp nodig. 2
Onderling helpen we elkaar met alles. 2
Bang voor roddels als andere transgenders
zien dat er met een HAP medewerker
gepraat wordt.
4
Geen idee van het hulpaanbod. 1
Antwoord op deelvraag 1:
Wat zijn de overheersende culturele denkbeelden van de transgenders uit Latijns
Amerika over hulpverlening?
Antwoord. Aantal keer gezegd.
De hulpverlening daar is corrupt. 8
De hulpverlening daar is onbetrouwbaar. 8
De hulpverlening daar is omkoopbaar. 8
De hulpverlening daar is alleen voor rijke
mensen.
5
Je kan niemand vertrouwen. 6
Met geld of seks zijn veel hoge functies
daar omkoopbaar.
7
De hulpverlening voor de armere
bevolkingslaag is buitengewoon slecht.
5
32

Como una mariposa por la noche…
Antwoord op deelvraag 2:
Welk beeld hebben de transgenders uit Latijns Amerika over het hulpverleningsaanbod
van het HAP?
Antwoord. Aantal keer gezegd.
De hulpverlening is betrouwbaar. 7
De hulpverlening is snel. 4
De hulpverleners op de HAP bus zijn
vriendelijk en behulpzaam.
7
Onduidelijkheid over met welke problemen
je bij het HAP terecht kan. (Doorstroom
onbekend).
5
Veilig. 5
De ‘geen Spaans in de bus’-regel zorgt
soms voor een gevoel van discriminatie.
4
Antwoord op deelvraag 3:
Welke wensen en behoeften hebben de transgenders uit Latijns Amerika betreffende het
hulpverleningsaanbod van het HAP?
Antwoord. Aantal keer gezegd.
Het is goed zoals het nu is! 6
Meer Spaanstalige medewerkers. 2
Hulp van de HAP medewerkers krijgen ipv 2
doorverwijzen naar Doorstroom, HAP
medewerkers zijn bekend.
Afschaffing van de Spaanse taal regel. 5
Meer duidelijkheid over het
5
hulpverleningsaanbod.
Huisregels en andere informatie ook in 5
Spaans afdrukken.
Meer informatie – in Nederlandse en 4
Spaanse taal – over HIV/Aids.
Er is behoefte om meer over
4
(trans)seksualiteit te praten.
33

12.3 Topiclist.
Como una mariposa por la noche…
Na literatuurstudie is er een topic lijst ontstaan waaruit belangrijke begrippen zijn
gekomen die wij hebben gebruikt om aan de hand hiervan de interviews met de
transgenders structuur gegeven. Hieronder volgt een uitleg van de begrippen.
Hulpverlening
Het betreft hierbij de hulpverlening in Nederland; wat weten Latijns Amerikaanse
transgenders van de hulpverlening, zoals het aanbod, en wat vinden ze daarvan? Is het
compleet, ontbreekt er iets?
Dit is een belangrijk punt, aangezien hierbij gekeken kan worden in hoeverre ze op de
hoogte zijn van hulpverlening in Nederland. Kunnen ze de hulpverlening vinden en
spreekt het aan?
Hap
Om de vraag specifieker te maken dan hulpverlening in het algemeen, willen we ook
kijken wat de Latijns Amerikaanse transgenders vinden van het hulpverleningsaanbod
van het HAP. Als eerste is het natuurlijk belangrijk om te weten of ze bekend zijn met
het hulpverleningsaanbod, wat weten ze, maar wat ook niet? Daarna wordt belangrijk of
de hulpverlening aansluit op de behoeften, en wat zij daarin missen.
Hulpverlening in Latijns Amerika
Het is aannemelijk dat de hulpverlening in Latijns Amerika anders is dan die in
Nederland; veel corrupter, zo blijkt uit literatuurstudie. In hoeverre heeft de ontvangen
hulpverlening in Latijns Amerika invloed gehad op het wel of niet toenadering zoeken van
hulpverlening in Nederland?
Wensen en behoeften met betrekking tot hulpverlening
Het is niet ondenkbaar dat transgender prostituees uit Latijns Amerika andere wensen
hebben dan niet transgender prostituees met betrekking tot de hulpverlening. Wat zijn
de wensen en behoeften specifiek voor deze doelgroep? Missen de zij iets in het huidige
aanbod?
Emigratie
Welke invloed heeft de emigratie op de vrouwen gehad? Hoe is dat verlopen, en wat zijn
de gevolgen die ze nu nog ervaren? Welke culturele kenmerken beïnvloeden eventueel
het wel of niet bezoeken van hulpverlening?
Seksualiteit, en de behoefte om erover te praten
Transgenders ervaren logischerwijs een heel andere seksualiteit, alles moet opnieuw
ontdekt worden. Hoe wordt dat ervaren, en is er de behoefte om hierover te praten
onderling met andere transgender prostituees of met hulpverleners, of wellicht anderen
(bijvoorbeeld ervaringsdeskundigen)?
34