Complete tekst - TCgP

Congresverslag
Workshop ‘Emotion Focused Therapy’ gegeven door Robert Elliott op 13
en 14 april 2007 in Heusden
Impressies van Wies Verheul
Lesley Greenberg, Laura Rice en Robert Elliott hebben in de jaren negentig
de proces-experiëntiële benadering ontwikkeld, die later bekend is geworden
onder de naam Emotion Focused Therapy. Elliott was tot vorig jaar verbonden
aan de Universiteit van Toledo (Ohio) en was regelmatig voor langere
periodes in Leuven als visiting professor. Op uitnodiging van Nini de Graaff
kwam Elliott afgelopen april vanuit Schotland – waar hij tegenwoordig een
aanstelling heeft aan de Universiteit van Strathclyde (Glasgow) – naar Nederland
om een workshop te geven. Een groep van tien psychotherapeuten, van
wie een aantal opleider zijn aan de RINO-Zuid, had zich voor deze workshop
ingeschreven. Twee volle dagen heeft hij met ons gewerkt waarin de theorie
aan bod is geweest, we video’s hebben bekeken, zelf hebben geoefend, een
live demonstratie hebben gezien en het over het onderzoek hebben gehad wat
naar deze benadering is verricht.
Hoewel ik van tevoren een beetje huiverig stond tegenover de proces-experiëntiële
benadering vanwege het Gestalt-achtige ervan (ik had wel banden
gezien van Greenberg, die ik fascinerend vond, maar ‘niets voor mij’), viel die
reserve eigenlijk al meteen weg. Elliott is inderdaad procesdirectief in zijn
manier van werken, maar hij is daarbij heel naturel. Het is allemaal ‘heel
gewoon’, terwijl wat hij doet tegelijkertijd een enorme ervaring verraadt. De
theorie die hij presenteerde was – hoewel ik de literatuur niet van tevoren
had gelezen – vertrouwd. Het bijzondere is dat Elliott en anderen de kunst
verstaan om ingewikkelde processen te beschrijven in heldere taal en te ontleden
in microprocessen met bijbehorende therapeutische taken.
Wat me het meest getroffen heeft in de workshop is de mate waarin Elliott
dicht bij de cliënt blijft en vertrouwt op het proces. Een voorbeeld om dit
duidelijk te maken.
In de demonstratie van de twee-stoelen-dialoog die hij met een van ons deed,
ging het om het interne conflict ‘een heleboel moeten en daar helemaal beklemd
door raken’ en ‘vrij willen zijn’. Degene in de cliëntenrol ging een paar
keer heen en weer tussen het eisende en het vrije ‘deel’ tot op een gegeven
moment het vrije deel – na even wat meer uit de verf te zijn gekomen – in
elkaar zakte. ‘Het moet uiteindelijk wel allemaal gedaan worden’, het eisende
deel had gelijk (wat Elliott en anderen beschrijven als ‘the experiencer
collapses’). Door heel dicht bij de ervaring te blijven van klem te zitten werd
voelbaar/zichtbaar hoe deze frustrerende dialoog zich bij haar intern – al veel
langer – afspeelde. Elliott liet haar in deze patstelling vanuit het vertrouwen
dat het vrije deel weer terug zou komen en dit gebeurde ook ‘vanzelf’. Het
conflict veranderde van kleur: het eisende deel ging meer zien hoe het het
vrije deel nodig had voor haar eigen doelen en er beter voor moest zorgen,
62 Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 45, 2007, 3

terwijl het vrije deel meer ging zien dat ze de voldoening die ze haalde uit de
dingen die ze moest ook zou missen. Dit was een nieuwe ervaring, iets wat
zich op dat moment voltrok, anders dan de zichzelf repeterende interne dialoog.
Hierbij was Elliott – op inhoudelijk niveau – in het geheel niet sturend,
terwijl hij door de dialoog gaande te houden en richting te geven wel directief
was. Hij bleef er op een empathische, rustige wijze bij waardoor het proces
van de cliënt zich verder kon ontvouwen. Mooi om te zien!
Terwijl ik dit zo opschrijf is het spreken in termen van ‘vrije deel’ of ‘eisende
deel’ eigenlijk te letterlijk, te nadrukkelijk. Het is subtieler, en het gaat niet
echt om ‘delen’, dat klinkt te statisch en te concreet. Het zijn patronen, die
zichzelf telkens opnieuw vormen en ook veranderen.
Ook mooi om te zien was de video waarin Elliott aan het werk was met
een 62-jarige vrachtwagenchauffeur die als klacht had dat hij niet meer over
bruggen durfde te rijden. Hoewel hij dat al jaren deed, kreeg hij van het ene
op het andere moment een paniekaanval achter het stuur. Elliott wist zo goed
aan te sluiten en in te voegen dat deze man – die eigenlijk niets moest hebben
van praten over gevoelens – op een heel natuurlijke manier aan het werk ging
en een innerlijk conflict uitwerkte in een twee-stoelen-dialoog. Deze man
durfde na tien zittingen (bijna altijd) de bruggen weer over en was – wat misschien
nog belangrijker is – meer in contact met datgene wat zich in zijn binnenwereld
afspeelde en kon het zichzelf toestaan een andere route te nemen
op de momenten dat hij niet durfde. Ondertussen kwam het op zaken als
zijn traumatische ervaringen als kind en de problematische relatie met zijn
vrouw en één van zijn dochters. Een therapie van in totaal zo’n 20 zittingen
als ik me goed herinner waarin er veel gebeurde terwijl ook naar voren kwam
dat het niet allemaal vanzelf ging en het proces soms stokte of vastliep. Zoals
therapieën in werkelijkheid natuurlijk verlopen.
Elliott heeft als onderzoeker veel werk verzet om de humanistisch-experiëntiële
therapieën empirisch te onderbouwen. Hij had in zijn programma
tijd ingeruimd om met ons de belangrijkste conclusies van de door hem uitgevoerde
meta-analyses door te lopen. Omdat de behoefte hierover te horen
groot was, heeft hij in plaats van de korte presentatie (zoals hij van plan was)
uitgebreider stilgestaan bij de uitkomsten van de diverse studies inclusief een
herhaling van de belangrijkste statistische begrippen (hoe zat het alweer met
standaarddeviaties en effect size?). Hij had een gretig gehoor. Lietaer heeft
deze conclusies beschreven in een artikel dat in 2003 in dit tijdschrift is verschenen
en de moeite waard is te herlezen en eruit te putten als dit nodig is.
Elliott is nog steeds bijzonder actief en houdt zich momenteel bezig met het
opzetten van onderzoek naar de cliëntgerichte/experiëntiële behandeling van
sociale angst. Hij houdt een weblog bij waar tal van onderwerpen de revue
passeren en bijvoorbeeld ook een verslag (vanuit zijn perspectief) van deze
workshop te vinden is (www.pe-eft.blogspot.com).
Het waren twee waardevolle en aangename dagen. Ik zou het iedereen aan
kunnen bevelen op deze manier weer gevoed en geïnspireerd te worden.
Literatuur
Elliott, R., Watson, J.C., Goldman, R.N., & Greenberg, L.S. (2004). Learning Emotion-
Focused Therapy. Washington, DC: American Psychological Association
Lietaer, G. (2003). De empirische ondersteuning van experiëntieel-humanistische psychotherapieën:
stand van zaken en taken voor de toekomst Tijdschrift Cliëntgerichte
Psychotherapie, 41(1), 5-24 (artikel in zijn geheel is beschikbaar in PDF-formaat
op: www.vcgp.nl/tcgp).
Congresverslag
Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 45, 2007, 3
63