Licht op het Veen, inleiding - Senioren Academie

afnemende) invloed van grondwater. Het westelijke en centrale deel staan niet onder invloed van
kwel. Vooral in het westelijke deel vinden bevloeiingen plaats ten behoeve van de rietteelt, die zorgen
voor aanvoer van basenrijk oppervlaktewater. Elk deelgebied heeft zijn eigen vegetatiekundig karakter
en bepaalde soorten zijn min of meer beperkt tot een van deze deelgebieden.
In het westelijke deel heeft het landschap door de prominente aanwezigheid van de rietcultuur nog het
meest een open karakter. Hier zijn de grootste oppervlakten aan trilveen (Scorpidio-Caricetum
diandrae, H7140) te vinden: van de totaal 35 ha bevindt zich 25 ha in dit deel van het gebied. In deze
zomergemaaide, natte gemeenschappen op drijvende kraggen zijn soorten als Ronde zegge (Carex
diandra), Rood schorpioenmos (Scorpidium scorpioides), Sterrengoudmos (Campylium stellatum),
Stijve zegge (Carex elata), Draadzegge (Carex lasiocarpa) en Wateraardbei (Comarum palustre) goed
vertegenwoordigd. De zeldzame Groenknolorchis (Liparis loeselii) heeft in de Weerribben in dit
vegetatietype haar optimum en is nog op ongeveer twintig plekken aanwezig. De meeste trilvenen in
de Weerribben zitten aan de zure kant van het ecologisch spectrum, met bijvoorbeeld veel Klein
blaasjeskruid (Utricularia minor). Deze soort groeit vooral in ondiepe slenken die grotendeels van het
oppervlaktewater geïsoleerd zijn geraakt. De zeer soortenrijke trilvenen van meer gebufferde
standplaatsen, met onder meer Plat blaasjeskruid (Utricularia intermedia), Zoddeknikmos (Bryum
neodamense), Trilveenviltsterrenmos (Rhizomnium pseudopunctatum) en Gewoon viltsterrenmos
(Rhizomnium punctatum) zijn schaars en beperkt tot enkele luwe petgaten in het oostelijke en
zuidoostelijke deel van de Weerribben. Een bijzondere diersoort van ondiepe verlandingen in
gebufferd water is de Donkere waterjuffer (Coenagrion armatum). De Weerribben is de enige plek in
Noordwest-Europa waar deze libel voorkomt. Op dit moment zijn drie kleine deelpopulaties bekend,
waarmee het een ernstig bedreigde soort is.
In het westelijke deel komt ook algemeen Galigaan (Cladium mariscus) voor, maar de planten vormen
slechts lokaal dominante gemeenschappen van de Galigaanassociatie (Cladietum marisci), die tot
habitattype 7210 behoren. Met een oppervlakte van slechts acht hectaren, dat bovendien in vele
snippers uiteen is gevallen, is het een van de meest bedreigde habitattypen van de Weerribben. De
kwaliteit ervan laat ook te wensen over: op de meeste plaatsen is sprake van een min of meer
verzuurde variant met veel veenmos.
De rietlanden zijn zeer gevarieerd van karakter, al naar gelang de lokale hydrologie, het type
maaibeheer, bevloeiing en beheer. In de Weerribben is een variant met veel Moerasvaren (Thelypteris
palustris) algemeen, met soorten van matig voedselrijke omstandigheden, zoals Tweerijige zegge
(Carex disticha), Paddenrus (Juncus subnodulosus), Wateraardbei, Draadzegge en Klein
blaasjeskruid. Hier en daar zijn ook soorten uit trilvenen aanwezig, waaronder Groenknolorchis,
Ronde zegge en Veenknikmos (Bryum pseudotriquetrum).
De verscheidenheid aan rietlanden maakt de Weerribben tot een bijzonder gebied voor verscheidene
aan rietland gebonden planten en dieren. De algemene tendens is, zoals in alle laagveengebieden,
verzuring. Zomermaaien en bevloeiing kunnen de natuurlijke successie vertragen, maar uiteindelijk
neemt de invloed van regenwater toe en ontwikkelen de rietlanden zich in de richting van
veenmosrietlanden (Pallavicinio-Sphagnetum), die in het westelijke deel van de Weeribben met 125
hectare hun hoofdverspreiding hebben. Deze overgangsvenen (eveneens H7140) zijn hier in
hoofdzaak aanwezig op aan de bodem vastgegroeide kraggen. Het gevolg van deze ligging zijn sterk
wisselende waterstanden op maaiveld. De rijke aanwezigheid van Pijpenstrootje (Molinia caerulea),
Hennegras (Calamagrostis canescens) en Grote wederik (Lysimachia vulgaris) zijn aanwijzingen voor
de schommelingen in de waterhuishouding. Veel veenmosrietlanden in de Weerribben zitten al aan de
zure kant; zo is Gewoon haarmos (Polytrichum commune) op veel plekken vrij algemeen. Rietlanden
die niet meer gemaaid worden, verruigen snel, en daar waar onder meer Moerasspirea (Fiipendula
ulmaria) op de voorgrond treedt, ontstaan ruigten van het Fiipendulion (H6430). Als gevolg van
verzuring en verbossing kunnen deze betrekkelijk soortenrijke strooiselruigten echter ook weer snel
verdwijnen.
www.natuurpresentaties.nl
41