Licht op het Veen, inleiding - Senioren Academie

Laagveengebied Alde Feanen
(http://www.np-aldefeanen.nl)
Open water, uitgestrekte rietvelden, bloemrijk grasland en moerasbossen. Dat is het beeld van het
huidige Nationaal Park De Alde Feanen. De oorsprong van dit prachtige laagveengebied gaat terug tot
de laatste twee ijstijden. Vanaf de jaartelling heeft de mens steeds nadrukkelijker zijn stempel op dit
gebied gedrukt
Laagveenmoerassen behoren tot de soortenrijkste natuurgebieden van ons land. Dit valt deels te
verklaren door de grote landschappelijke afwisseling in dergelijke gebieden. Dit geldt zeker ook voor
De Alde Feanen. Alle stadia van een goed ontwikkeld moeras kan de bezoeker hier aantreffen, van de
weidsheid van het (grote) open water tot de beschutting van het moerasbos. Elk stadium in de
ontwikkeling van een moerasgebied heeft zijn eigen karakteristieke bewoners. Zo is het open water
het domein van vele vissoorten, vormen de uitgestrekte rietvelden een prima onderkomen voor allerlei
moerasvogels en vormen de bloemrijke natte graslanden uitstekende broedgebieden voor
weidevogels. Het is niet voor niets dat De Alde Feanen door kenners als één van de mooiste
moerasgebieden van Noordwest Europa wordt gezien!
Open water
Het totale oppervlak aan open water in De Alde Feanen bedraagt circa 425 hectare. Het bestaat uit
sloten, vaarten, petgaten, plassen en meren. Hoewel ondergedoken waterplanten vrij zeldzaam zijn,
komen grote velden gele plomp en witte waterlelie algemeen voor. In de waterrijke Alde Feanen zijn
circa 20 vissoorten te vinden. In het boezemwater is de brasem verreweg het talrijkst. In de afgesloten
wateren is de visstand veel gevarieerder. Hier vinden we naast brasem veel blankvoorn, baars, snoek
en paling. De visrijke wateren vormen een belangrijke voedselbron voor water- en moerasvogels. Zo
komen fuut, aalscholver en blauwe reiger het hele jaar algemeen voor. Maar ook zeldzame soorten als
purperreiger en roerdomp profiteren van de rijke visstand.
De grotere plassen vormen in het najaar en in de winter (zo lang het water niet dichtvriest) belangrijke
rust- en pleisterplaatsen voor watervogels. Vooral duizenden eenden, als smient, wilde eend,
krakeend, kuifeend en tafeleend verblijven op deze plassen.
Rietland
In De Alde Feanen vormt rietland een behoorlijk deel van de totale oppervlakte van het Nationaal
Park. Uitgebreide rietgordels komen voor langs open water van meren en kleinere wateren. Het
voorkomen van grote oppervlakten riet is van groot belang. Allereerst is het waterzuiverend,doordat
het slib invangt en voedingsstoffen, als fosfaat en nitraat, aan het water onttrekt. Allerlei vissen maken
gebruik van riet als paai- en schuilplaats. Daarnaast biedt riet moeras- en watervogels, zoals
baardman, kleine karekiet en rietgors, een veilige nest- en foerageerplaats. Met name overjarig
waterriet biedt een aantal zeldzame moerasvogels, zoals bruine kiekendief, roerdomp en rallen goede
nestgelegenheid.
Grasland
Voor de vervening bestond een groot deel van het Friese veenweidegebied uit grasland. In de
Middeleeuwen was het in het Lage Midden van Fryslân zo nat, dat deze graslanden alleen als
hooiland te gebruiken waren. 's Winters stonden ze onder water. Door het jaarlijks maaien en het
ontbreken van bemesting trad een verschraling van de bodem op. Het gevolg waren weinig
productieve maar soortenrijke blauwgraslanden en dotterbloemhooilanden. Later zijn deze gebieden
bijna allemaal bedijkt en bemalen. Daarnaast deed de (kunst)mest zijn intrede. Het gevolg was dat
deze blauwgraslanden en dotterbloemhooilanden zeldzaam werden. In De Alde Feanen vinden we
nog steeds grote oppervlakten grasland. Van het blauwgrasland resteren nog slechts enkele hectaren.
Dit grasland wordt vooral door grondwater gevoed. Het blauwgrasland kent een grote rijkdom aan
grassen, kruiden en vooral grasachtige planten, zoals verschillende soorten zeggen. De naam komt
www.natuurpresentaties.nl
32