Licht op het Veen, inleiding - Senioren Academie

Norgerpetgaten, een klein veenrestant, en het Esmeer, een grote plas die beschouwd wordt als de
grootste pingoruïne van Drenthe.
Natuurwaarden
Het uitgestrekte, rustend hoogveen van het Fochteloërveen wordt gerekend tot aangetast, maar
herstelbaar hoogveen (H7120). Een groot deel van het hoogveen was lange tijd uitsluitend begroeid
met Pijpenstrootje (Molinia caerulea), ten gevolge van de aantasting van de bovenste veenlaag door
de boekweitbrandcultuur. Het zijn in het bijzonder deze delen met relatief lage natuurwaarden die in
het kader van de herstelwerkzaamheden zijn vernat. In de vernatte delen treedt sinds enige jaren
weer groei op van Waterveenmos (Sphagnum cuspidatum) en plaatselijk Fraai veenmos (Sphagnum
fallax), een voorzichtig teken van hoogveenherstel.
Het door veenmossen gedomineerde systeem van levende hoogveenbulten en hoogveenslenken, dat
in enkele compartimenten weer tot ontwikkeling is gekomen, vormt de belangrijkste natuurwaarde van
het Fochteloërveen. Deze in het centrale deel van het gebied gelegen kern bevat gedeeltelijk het
habitattype Actieve hoogvenen (H7110). De veenlaag is hier tot twee meter dik. Er worden
bultvormende veenmossen aangetroffen, zoals Hoogveenveenmos (Sphagnum magellanicum),
Wrattig veenmos (Sphagnum papillosum), Stijf veenmos (Sphagnum capillifolium) en Rood veenmos
(Sphagnum rubellum), terwijl typische hoogveenplanten als Eenarig wollegras (Eriophorum
vaginatum), Lavendelhei (Andromeda polifolia) en Kleine veenbes (Vaccinium oxycoccus) veel
aanwezig zijn. In slenken buiten het kerncompartiment is in 2002 voor het eerst het zeer zeldzame
Bruin veenmos (Sphagnum fuscum) aangetroffen. Ook in een meer noordelijk gelegen compartiment
(ten noorden van de Bonghaar) beginnen zich hoogveenbulten te ontwikkelen. Sinds de vernatting
van de randzones is hier een sterke uitbreiding opgetreden van onder meer Eenarig wollegras,
Lavendelhei en Hoogveenveenmos.
Voor het Veenhooibeestje (Coenonympha tullia), een veenvlinder die in ons land zwaar onder druk
staat, vormen deze hoogveenbegroeiingen een belangrijk leefgebied. De soort heeft de hoogste
dichtheden in hoogveenbegroeiingen waarin Eenarig wollegras (de waardplant van de rups) en
Gewone dophei (Erica tetralix, de nectarplant van de vlinder) domineren. De uitgestrektheid is een van
de verklaringen voor de hoge faunistische waarde van het Fochteloërveen. Gladde slang en Adder
komen hier met honderden exemplaren voor, naast een kleinere populatie van de Ringslang. Ook
Levendbarende hagedis en Heikikker zijn in hoge aantallen aanwezig, de laatste vooral in de iets
voedselrijkere en minder zure delen van het gebied. Door de vernatting hebben deze reptielen en
amfibieën hun heil iets meer in de randzones van het gebied moeten zoeken.
Wat betreft libellen is het Fochteloërveen een vrij soortenarm gebied, met als kenmerkende soorten
van voedselarme wateren Noordse witsnuitlibel (Leucorrhinia rubicunda) en Maanwaterjuffer
(Coenagrion lunulatum). De Zwarte heidelibel (Sympetrum danae), een algemene soort op de hogere
zandgronden, heeft hier een opvallend grote populatie. Het meest bijzonder is de zeldzame Noordse
glazenmaker (Aeshna subarctica), waarvan in 1998 larvenhuidjes werden aangetroffen. Deze soort,
die is gebonden aan drijvende veenmospakketten, heeft hier momenteel de enige Nederlandse
populatie in een groot hoogveengebied. De enorme aantallen libellen in voorjaar en zomer vormen
voedsel voor allerlei predatoren, waaronder de in het gebied broedende Boomvalk.
Behalve de spectaculaire vestiging van de Kraanvogel in 2001 (na een afwezigheid uit ons land van
zeker 250 jaar) is op vogelgebied nog veel meer te beleven in het Fochteloërveen. Het gebied is rijk
aan soorten als Geoorde fuut, Wintertaling, Blauwborst, Paapje en Roodborsttapuit. De vele
waterpartijen herbergen watervogels en moerasvogels, waaronder Bergeend, Zomertaling, Slobeend,
Waterral, Porseleinhoen en Sprinkhaanzanger. Ook vogels van extensieve graslanden, waaronder
Kwartelkoning en Tureluur, zijn in het gebied te vinden. Er is een grote kolonie kokmeeuwen aanwezig
met daar tussen af en toe een Visdief of een Zwartkopmeeuw. Recent heeft ook de Grauwe klauwier
www.natuurpresentaties.nl
27