Licht op het Veen, inleiding - Senioren Academie

werd slechts incidenteel gebruikt voor oefeningen. Het gebied heeft al met al weinig onder de militaire
activiteiten geleden, al werd in de Tweede Wereldoorlog wel een tankgracht aangelegd. Deze gracht
liep door heel Drenthe en werd na de oorlog vrijwel overal gedempt, behalve in dit 'onbruikbare'
gebied. In de jaren 1980 had de Landmacht plannen om het gebied intensiever te gaan gebruiken en
geschikt te maken voor zwaar materieel. Vanwege de hoge wetenschappelijke waarde van het gebied
zijn deze plannen niet uitgevoerd. Uiteindelijk werd in de behoefte aan nieuwe oefenruimte voorzien
door de aanleg van het terrein De Haar, even ten westen van het Natura 2000gebied. Vervolgens is
door de gemeente Assen geïnvesteerd in herstel van de natuurwaarden, onder meer door het dempen
van de tankgracht en het instellen van begrazing door koeien en schapen. Het Witterveld fungeert nog
steeds als veiligheidszone voor de militaire schietbaan en is om die reden niet vrij toegankelijk. In
2007 is het gebied door het Ministerie van Defensie gekocht van de gemeente Assen.
In het gebied ligt een gradiënt van hooggelegen zandgronden in het noorden (bij Witten) naar
laaggelegen veengronden in het zuidoosten (bij Laaghalerveen). Het nog intacte hoogveenrestant ligt
in een slenk die ongeveer zuidwestnoordoost loopt. Deze slenk is in de laatste ijstijd door erosie
ontstaan. Hierbij bleef een laag keileem achter, waarop later zand is afgezet. Het keileem zorgt voor
een slecht doorlaatbare laag, waarop toestromend water stagneert, een ideale conditie voor
veenvorming. De slenk is hydrologisch gescheiden van het voormalige Smildigerveen door een kleine
zandrug in de ondergrond. Hierdoor bevat de slenk geen 'doorstroomveen' aan de rand van het
voormalige Smildigerveen (waarbij een constante waterstroom vanuit het gebied voor relatief
voedselrijkere omstandigheden zou zorgen), maar vormt ze een zelfstandig hydrologisch systeem met
relatief voedselarme omstandigheden. Vanuit de slenk stroomt het water heel langzaam af in
oostelijke richting, waar het via het Witterdiep afwatert op de Drentsche Aa. Samen met het
Balloërveld behoort het Witterveld tot de weinige nog intacte oorspronggebieden in het stroomgebied
van de Drentsche Aa. Het hoogveenrestant ten zuiden van de zandrug maakte vroeger wel onderdeel
uit van het Smildigerveen. In dit zuidelijke deelgebied zijn nog goed de veenputten te herkennen die
hier tot in 1963 op kleine schaal werden gegraven. Het zijn nu plekken waar veel Waterveenmos (
Natuurwaarden
De belangrijkste natuurwaarde van het Witterveld betreft het nog intacte hoogveen (H7110). De
mooiste stukken hoogveen liggen rondom twee meerstallen, het Sikkelmeer en het Meeuwenmeer, die
vroeger mogelijk één geheel hebben gevormd. Deze meerstallen zijn hier aan de rand van een
hoogveengebied gevormd, wat onder de resterende meerstallen in de Noordwest-Europese laagvlakte
een unieke situatie is. Ze bestaan uit open water met Waterveenmos (Sphagnum cuspidatum). De
omliggende hoogveenvegetatie vertoont een patroon van bulten en slenken met onder meer
Hoogveenveenmos (Sphagnum magellani cum), Stijf veenmos (Sphagnum capillifolium), Kleine
veenbes ( Vaccinium oxycoccus) en Lavendelhei (Andromeda polifolia). Op de overgang naar de
dekzandrug groeien Rode en Blauwe bosbes (Vaccinium vitisidaea, Vaccinium myrtillus) in de
hoogveenvegetatie. Door het dichten van afwateringssloten en de tankgracht is de waterstand in het
gebied recent gestegen. Door deze vernatting zijn lokaal enkele specifieke veenmossen in het terrein
achteruitgegaan, maar is tegelijkertijd voor deze en andere soorten de mogelijkheid gecreëerd zich op
nabij gelegen plekken op uitgebreidere schaal te vestigen.
Aan de rand van het hoogveengebied, waar het veenpakket dun is, bevindt zich een uitzonderlijk fraai
Berkenbroekbos (Betulion pubescentis), dat hier als onderdeel van het habitattype Actieve hoogvenen
(H7110) kan worden beschouwd. Berkenbroekbossen op dergelijke natuurlijke standplaatsen zijn in
ons land uiterst zeldzaam. Een kenmerkende soort in dit berkenbos is Violet veenmos (Sphagnum
russowii). Op de hoger gelegen zandgrond in het noorden en westen van het gebied worden goed
ontwikkelde natte en droge heidebegroeiingen gevonden (respectievelijk H4010 en H4030).
Bovendien zijn ook hier fraaie hoogveenbegroeiingen (H7110) aanwezig, maar ditmaal in een
pingoruïne.
www.natuurpresentaties.nl
24