Licht op het Veen, inleiding - Senioren Academie

More documents

Recommendations

Info

Grauwe Klauwier, Bargerveen www.natuurpresentaties.nl 19
IJzeroer uit beekdalen Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO, 2002 Ontbossing en woestijnvorming door winning uit eigen bodem Nederlands ijzererts Het gebruik van ijzeren voorwerpen gaat millennia terug in de tijd. In de loop der eeuwen is ijzer een steeds grotere rol in ons land gaan spelen. Nederlands ijzererts bestond vroeger uit ijzeroer en klapperstenen. Waar kwamen deze materialen vandaan? Op welke wijze bewerkten onze voorouders die grondstoffen tot ijzererts? En hoe heeft de Nederlandse ijzerindustrie zich door de tijd ontwikkeld? Al in de Bronstijd (± 2000 v. Chr. tot ± 800 v. Chr.) maakten de bewoners van ons land gebruik van ijzeren voorwerpen. Maar toepassing van ijzer op grote schaal vond pas plaats vanaf de IJzertijd (± 800 v. Chr. tot ± 50 n. Chr.). Uit die tijd stammen ook de boerderijfundamenten van ijzeroersteen bij Heeten. Het Nederlandse ijzererts bestond uit moerasijzererts (ijzeroer) en klapperstenen. Van de vroege Middeleeuwen tot aan de dertiger jaren van de twintigste eeuw maakte dit materiaal zelfs deel uit van ons exportpakket. Zo ging in 1924 en 1925 nog ijzeroer uit de Weerdinger en Compascumer venen per schip naar Finland en Engeland. In 1938 werd in Delfzijl, waarschijnlijk voor het laatst, 56.563 ton oer getransporteerd. Na 2.500 jaar exploitatie van het Nederlandse ijzererts is er nog maar weinig over. Wat rest zijn de sporen in het landschap, zoals ijzerkuilen en slakkenhopen. Oervorming op locatie Moerasijzererts (ijzeroer) ontstaat in veenachtige gebieden. Het materiaal laat zich opsporen met een prikstok. De ijzerbanken zijn vaak dertig tot vijftig centimeter dik. Na winning vormt zich op dezelfde plaats nieuw ijzeroer. Het ijzergehalte in het erts bedraagt zelden meer dan vijftig procent; meestal zelfs beduidend minder, zo'n twintig procent. IJzeroer komt hoofdzakelijk voor in de Drents-Groningse veengebieden en in de dekzandgebieden van Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant. Kwel van ijzerhoudend grondwater dat zich van hoger gelegen dekzandplateaus naar lager gelegen vlakten verplaatst, leidt tot oervorming in de vlakten. In de humusrijke podzolbodems van de plateaus lossen de ijzerverbindingen uit de humus en de diepere bodemlagen op in het infiltrerende regenwater. De humus zorgt voor een zuur milieu dat dit proces mogelijk maakt. Vervolgens stroomt het samen met het grondwater naar de lager gelegen gebieden. Bij uittreding aan het oppervlak oxideren de opgeloste ijzerverbindingen door de zuurstof uit de lucht en slaan neer. Dat gebeurt meestal in de vorm van lokale oerbanken en bulten. Deze met weinig zand overdekte verhogingen zijn in het landschap van sommige beekdalen vaak duidelijk te herkennen. Oxidatie Wanneer de kwel in de lagere vlakke zones terechtkomt, zal bij voldoende horizontale grondwaterdoorstroming (zandbodems) het ijzer in de bodem oxideren als gelaagde brokken en horizonten. Dat proces voltrekt zich op het grensvlak van lucht en water. In deze zogenoemde 'gleybodems' is de verticale grondwaterstandfluctuatie relatief gering. Het afzettingsniveau ligt vaak niet dieper dan tachtig tot honderdtwintig centimeter beneden het maaiveld. Ook in meer kleiige bodems kan op deze wijze oervorming optreden. Het voorkomen van ijzerbacteriën bevordert vaak ook de accumulatie van ijzer. IJzerhoudend, of ferrihydriet (Fe(OH)3, rijk, beek- of rivierwater kan in situaties van hoge afvoer buiten de oevers treden en daar ijzeroerbanken vormen. Dit ijzeroer bevindt zich in de overgangfase van puur amorf ferrihydriet naar kristallijn goethiet. Dit erts kan tamelijk ver van de waterstromen voorkomen: vaak liggen deze ijzeroerbanken in de veen- of vegetatiezone. Ze komen veel voor in Drenthe en langs de Overijsselse Vecht. IJzererts wordt met verschillende namen aangeduid, zoals zodenijzersteen, moeraserts, moddererts, velderts, weideerts en poelerts. www.natuurpresentaties.nl 20
Page 1 and 2: SENIORENACADEMIE HOVO LICHT OP HET
Page 3 and 4: Inhoudsopgave Licht op het Veen, in
Page 5 and 6: Waar is laagveen te vinden? Laagvee
Page 7 and 8: Waar is hoogveen te vinden? Hoogvee
Page 9 and 10: Kenmerken en uiterlijk Het overgrot
Page 11 and 12: De hoogvenen werden eveneens ontwat
Page 13 and 14: ten behoeve van bos- en landbouw in
Page 15 and 16: Universiteit van Amsterdam maakt gr
Page 17 and 18: het sphagnan te behandelen met een
Page 19: De kennis is belangrijk. Veel inspa
Page 23 and 24: Ontwikkelingen in de ijzerindustrie
Page 25 and 26: werd slechts incidenteel gebruikt v
Page 27 and 28: succesvol broedt. Het Fochteloërve
Page 29 and 30: het gebied weer bevolkt. Buiten de
Page 31 and 32: De hoogveenvegetatie in het Meersta
Page 33 and 34: Laagveengebied Alde Feanen (http://
Page 35 and 36: Verveningsgebieden Rottige Meente,
Page 37 and 38: etreft het toch een zeer belangrijk
Page 39 and 40: De wortelstokken en wortels van pla
Page 41 and 42: gebleven: de karakteristieke dorpje
Page 43 and 44: Op plekken waar de verzuring verder
Page 45 and 46: Weerribben voor overwinterende wate

Licht op het Veen, inleiding - Senioren Academie

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?