Licht op het Veen, inleiding - Senioren Academie

ten behoeve van bos- en landbouw in de omliggende percelen. Ook de toegenomen neerslag van
stikstof en zwavel had een negatieve invloed.
Het weer op gang komen van veenvormende processen vereist in de allereerste plaats het herstel van
de hydrologische randvoorwaarden. Dit betekent dat geen water naar de omgeving mag weglekken,
niet horizontaal (via sloten) en niet verticaal door de gliedelaag. Ten gevolge van verdroging is op
sommige plaatsen de ondoorlatendheid van de gliedelagen aangetast. Om het verval in de hoogvenen
te keren is Staatsbosbeheer aan de slag gegaan met een antiverdrogingsbeleid: greppels en sloten
zijn gedempt en met het waterschap zijn afspraken gemaakt over een hoger grondwaterpeil.
Daarnaast is veel naaldhout gekapt ten gunste van heide of loofhout. De verdamping van naaldbos is
namelijk aanzienlijk hoger dan die van loofbos of heide. Het omvormen van naaldbos naar heide kan
een stijging van de grondwaterstand van 25 tot 50 centimeter tot gevolg hebben. Tenslotte zijn langs
een aantal veentjes de bosranden verder teruggezet waardoor de toevoer van organische stof
(voeding voor planten) in de veentjes en de verdamping werd tegengegaan.
Over het algemeen hebben deze herstelmaatregelen een positief effect gehad, maar op sommige
plaatsen is de veenmosgroei niet of slechts heel traag op gang gekomen. Het betreft hier vaak grotere
vernattingsprojecten waar de hydrologie nog niet optimaal kon worden afgestemd op de natuur of
waar nog steeds sprake is van ontwatering ten behoeve van de landbouw.
Waterbeweging
In opdracht van Staatsbosbeheer is door Ab Grootjans en Alex Verschoor van de Rijksuniversiteit
Groningen, en Henk Everts, Gert Jan Baaijens en Nico de Vries van bureau Everts en De Vries een
onderzoek uitgevoerd naar de hydrologie van de veentjes. Uit het onderzoek blijkt nu dat snelle
hoogveenvorming lijkt samen te hangen met het nog bestaan van oude intacte gliedelagen en verkitte
bodemlagen die als een schotel om de veentjes heen liggen, maar ook tussen sommige veentjes.
Volgens de onderzoekers is waterbeweging tussen de veentjes voordelig voor de veenmosgroei; het
leidt tot een grotere toevoer van voedingsstoffen als koolzuurgas. Een van de vragen van het
onderzoek was dan ook in hoeverre er binnen een geulensysteem sprake is van waterstroming tussen
veentjes. Deze waterbewegingen kunnen zich zowel over als onder het grondoppervlak voordoen. Met
name de ondergrondse waterbewegingen zijn echter moeilijk op te sporen. Voor dit doel zijn langs het
slenkenpatroon verscheidene peilbuizen aangebracht. Tegelijkertijd zijn grondboringen verricht
waarbij de verbreiding van organische inspoelingslagen in kaart werd gebracht. Hieruit bleek dat deze
organische lagen zich over een vrij groot gebied uitstrekken en dus niet alleen beperkt zijn tot de
huidige veentjes. Vermoedelijk hebben de vroegere veenpakketten dus ook een veel ruimere
verspreiding gehad.
Kenmerkend voor de meeste veentjes langs een slenk is dat ze in de natte perioden met hun buik in
het grondwater liggen en in droge periodes vaak juist boven de grondwaterspiegel. Deze veentjes
worden dan dus niet gevoed met grondwater maar met water dat op of net onder de bodem afstroomt.
Dit water kan afkomstig zijn van neerslag of van overloop uit andere veentjes. Er blijkt nu een
duidelijke relatie te zijn tussen de mate van succes van het hoogveenherstel en de ligging van de
veentjes ten opzichte van de geulen. De veentjes die in de geul stroomafwaarts gelegen, zijn doen het
gemiddeld beter dan de veentjes die naast de geul of op het hoogste punt in de geul liggen.
Kansrijke locaties
Op basis van de resultaten van dit onderzoek kan Staatsbosbeheer verdere maatregelen treffen ten
behoeve van de hoogveenontwikkeling en de hieraan verbonden flora en fauna. Door de verspreiding
van de slecht doorlatende gliede- en verkitte lagen in kaart te brengen, komen de kansrijke locaties
voor hoogveenontwikkeling in beeld. Op die plaatsen waar de hoogveenontwikkeling stagneert, is het
van belang het waterstransport over de ondoorlatende lagen weer op gang te brengen. Dat kan ook
betekenen dat hier en daar zandpaden die nu als drempel tussen veentjes liggen, moeten worden
verwijderd.
Het verder verhogen van het waterpeil rondom de veentjes is daarbij aan te bevelen. Omdat
hoogveen ook kan verdrinken, moet niet het waterpeil in de veentjes zelf worden verhoogd, maar het
waterpeil eronder, op het keileempakket. Dit zorgt voor tegendruk waardoor er minder snel water
vanuit de veentjes weglekt.
Naast het dempen van sloten is het omvormen van naaldbos naar heide een belangrijke
beheersmaatregel. Staatsbosbeheer is daarom begonnen met de kap van een gedeelte van het
naaldbos in en rond de slenken. Dit heeft als bijkomend voordeel dat de slenken weer een herkenbare
landschappelijke eenheid vormen en het leefgebied voor reptielen en amfibieën en tal van andere aan
hoogveen gebonden dieren, sterk wordt uitgebreid.
www.natuurpresentaties.nl
12