Hoofdstuk 8 Bijlagen - Medisch Milieukundigen

B
ijlage 14
Achtergrondinformatie: Polycyclische aromatische koolwaterstoffen
(PAK’s)
1. Waar vinden we PAK’s in onze omgeving?
Bijlagen
PAK’s zijn een groep van honderden chemische stoffen, die vooral gevormd worden bij onvolledige
verbranding. Benzo[a]pyreen is het best gekende en één van de meest giftige PAK’s.
> De meeste PAK’s worden gevormd in de lucht bij (onvolledige) verbrandingsprocessen. Enkele
voorbeelden:
­ PAK’s komen voor in sigarettenrook;
­ PAK’s worden gevormd bij verbranding van hout (open haard, houtkachel), steenkool,
stookolie en gas;
­ PAK’s zijn aanwezig in de uitlaat van auto’s;
­ PAK’s worden gevormd bij afvalverbranding, o.a. in huisvuilverbrandingsovens, maar
ook bij vuurtjes in tuintjes;
­ PAK’s komen vrij bij bosbranden en vulkaanuitbarstingen.
> Een kleine hoeveelheid PAK’s wordt geproduceerd door de mens zelf, o.a. voor toepassingen
in asfalt, in roofingmateriaal, in materiaal voor olieraffinaderijen, in teerproducten
(creosoot). Bij de productie en het gebruik van deze producten zullen er dus PAK’s in de
lucht vrijkomen.
> PAK’s worden gevormd in voedsel dat bij zeer hoge temperaturen wordt verwarmd of in
voedsel dat moet fermenteren. Enkele voorbeelden:
­ PAK’s worden gevormd bij grillen en roosteren, zowel bij vlees, vis, als groenten. Het
zijn vooral de zwart verbrande delen die veel PAK’s bevatten.
­ PAK’s worden gevormd in producten die zeer donker gebakken zijn, bijvoorbeeld de
korst van brood of gebak, ontbijtgranen, chips, en dergelijke. Het zijn vooral de zwart
verbrande delen die veel PAK’s bevatten.
­ PAK’s worden gevormd in frituurolie die langdurig gebruikt wordt en veel verbrande
deeltjes bevat.
­ PAK’s kunnen gevormd worden tijdens fermentatie van voedingsproducten, bijvoorbeeld
bij de productie van pickles.
­ PAK’s zijn aanwezig in gedestilleerde dranken zoals whisky of jenever.
2. Hoe komt men in contact met PAK’s?
> De voornaamste bron van PAK’s zijn verbrandingsprocessen. PAK’s in de lucht kunnen zich
binden aan stofdeeltjes en zo gedurende lange tijd in de lucht rondzweven. Ze worden dan
ingeademd door de mens.
> PAK’s in de lucht kunnen ook neerslaan op de bodem, op plantenmateriaal en in het water.
Ze worden heel traag afgebroken door het zonlicht en door reacties met ander chemische
stoffen in bodem en water (over een periode van weken tot maanden).
> De voeding kan een belangrijke bron zijn van PAK’s. Vooral donker gebakken brood of gebak,
donker gegrilde of geroosterde voedingsproducten, en voeding gefrituurd in oude olie
41